Międzynarodowe stosunki gospodarcze I

1. Jaka jest różnica między nauką o ekonomii (makro-, mikro-) a nauką o międzynarodowych stosunkach gospodarczych; MSE a ekonomia globalna.

MSE jako odrębna dyscyplina nauki jest uzasadniona ściśle określonym zakresem zainteresowań badawczych; w odróżnieniu od mikroekonomii skupiającej uwagę na badaniu zasad gospodarowania w skali przedsiębiorstwa, i makroekonomii, skupiającej uwagę na badaniu zasad gospodarowania w skali kraju, w MSE akcent położony jest na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

2. Podaj rodzaje powiązań rzeczowych w skali międzynarodowej i omów różnice między nimi.

Powiązania rzeczowe dzielimy na:

1. Przepływ towarów i usług

1. Towarów (80%)- czyli handel zagraniczny, który rozwinął się w czasach starożytnych i dlatego też zajmuje on aż 80% przepływów; są to prawa autentyczne, np.: prawo przewagi względnej i komparatywnej, prawo nożyc cenowych, dysproporcje strukturalne

2. Usług- stanowi 10% produkowanych usług

2. Przepływ czynników produkcji (są 4 rodzaje tych przepływów: kapitału, siły roboczej, technologii, bogactw naturalnych)

1. Ludzi- emigracja, imigracja

2. Kapitału- nastąpiła całkowita rewolucja w przepływie kapitału; zwiększają one swoje rozmiary; uważa się, że kapitał może tak samo jak produkcja prowadzić do wzrostu PKB

3. Technologia - czyli jak wyrób jest produkowany

Powiązania instytucjonalne i towarowo-pieniężne w skali międzynarodowej.

Powiązania funkcjonalne (instytucjonalne):

1. Gospodarcze

• Kraj - kraj

• Kraj - grupa krajów

• Grupa krajów - grupa krajów

• Kraj - gospodarka światowa

• Grupa krajów - gospodarka światowa

2. Walutowo - finansowe

• system waluty złotej

• system pieniądza papierowego

• system pieniądza kreowanego

• podobieństwa i różnice

3. Wymień cechy międzynarodowego podziału pracy.

Międzynarodowy podział pracy to społeczny podział pracy z 3 cechami:

1. W międzynarodowym podziale pracy mogą uczestniczyć nie tylko osoby fizyczne i przedsiębiorstwa, ale i państwa (państwo może być takim samym podmiotem jak przedsiębiorstwo tzn. uczestniczyć jako właściciel fabryki, ziemi, kopalni a także może oddziaływać na pozostałe podmioty)

2. Miejsce w międzynarodowym podziale pracy jest trudno zmienić (amerykanie zmieniali je ok. 100 lat- dopiero po II wojnie światowej zostały uznane jako kraj przemysłowy)

3. Korzyści z tego podziału mogą czerpać wszystkie kraje. Podstawę tych korzyści stanowią różnice komparatywne.

4. Jakie czynniki determinują międzynarodowy podział pracy?

Czynniki determinujące międzynarodowy podział pracy to:

1. Różnice w warunkach naturalnych

• Różnice klimatyczne

• Różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne

• Różnice w wyposażeniu w zasoby mineralne

• Różnice w zasobach ludzkich (różnice w stopach przyrostu)

2. Różnice w poziomie uprzemysłowienia - Wynik rewolucji przemysłowej

3. Różnice w poziomie techniki i technologii. Determinuje podział pracy współcześnie.

Wydajność czynników produkcji - zależy od technologii; kraje stosujące nowoczesne maszyny są bardziej efektywne, np.: przy wydobyciu węgla - jest to wydobycie tańsze. Nowe kryterium zmieniło oddziaływanie dwóch innych czynników a mianowicie warunków naturalnych i poziomu uprzemysłowienia.

5. Omów pojęcie i rodzaje komplementarności struktur gospodarczych w skali międzynarodowej.

Komplementarność struktur gospodarczych jest to dopasowanie struktur gospodarczych w skali międzynarodowej. Wyróżniamy dwa rodzaje komplementarności: pionowa (tradycyjna) lub pozioma (współczesna). Komplementarność pionowa (tradycyjna) - jest to dopasowanie struktur gospodarczych pod kątem ilości towarów i zasobów produkcyjnych. Podstawę specjalizacji stanowią zasoby ilości bogactw.Komplementarność pozioma (współczesna) - podstawę kształtowania struktur gospodarczych stanowią różnice wydajności czynników produkcji.

6. Podaj definicję międzynarodowej specjalizacji i kooperacji produkcji oraz omów różnice między nimi; Czy znasz przykłady obu tych zjawisk gospodarczych.

Międzynarodowa specjalizacja produkcji polega na zwiększeniu ilości produkowanych wyrobów ponad własne potrzeby. Międzynarodowa kooperacja produkcji dotyczy współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi z różnych krajów. Przedmiotem umów kooperacyjnych pomiędzy tymi podmiotami są elementy wyrobów gotowych.

Przykładem międzynarodowej specjalizacji może być produkcja wina we Francji, natomiast międzynarodowej kooperacji jest produkcja samochodów, w przypadku której dostawcami części są podmioty gospodarcze z różnych krajów.

7. Wpływ produkcji na wielką skalę i produkcji wielkoseryjnej na międzynarodowy podział pracy.

Metody pogłębiania komplementarności to:

Produkcja na wielką skalę jest to konieczność zwiększenia ilości wytwarzanych wyrobów ponad potrzeby rynku wewnętrznego uzasadnione warunkami technicznymi lub ekonomicznymi. Produkcja na wielką skalę wymaga gwarancji, że będziemy mieli odbiorców gdyż, jeśli jej nie ma, to nie opłaca się rozpoczynać takiej produkcji.

Produkcja wielkoseryjna jest to wydłużanie serii produktów uzasadnione wyłącznie warunkami ekonomicznymi, w celu minimalizacji kosztu jednostkowego produkcji.

8. Jakie znasz rodzaje międzynarodowego podziału pracy?

1. Kooperacja - dotyczy współpracy pomiędzy podmiotami gospodarczymi z różnych krajów. Przedmiotem umów kooperacyjnych pomiędzy tymi podmiotami są elementy wyrobów gotowych.

2. Specjalizacja międzygałęziowa - oznacza koncentrację produkcji w calych gałęziach lub działach gospodarki narodowej z jednoczesną rezygnacją lub ograniczeniem produkcji w innych gałęziach lub działach.

3. Specjalizacja wewnątrzgałęziowa - oznacza koncentrację produkcji w pewnych dziedzinach danej gałęzi oraz rezygnację z produkcji lub jej ograniczenie w innych dziedzinach tej samej gałęzi.

9. Jakie czynniki wpływają na wzrost znaczenia pojęcia: „gospodarka światowa", jak można zdefiniować to pojęcie?

Gospodarka światowa to system trwałych powiązań ekonomicznych włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów w procesy produkcji, wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym

Gospodarka światowa ma coraz większe znaczenie, ponieważ coraz więcej krajów przechodzi od gospodarki rozwijanej autonomicznie do otwartej, następuje pogłębienie specjalizacji i kooperacji produkcji, handel zagraniczny został znacznie zliberalizowany, powstały organizacje regionalne w celu pogłębiania współpracy międzynarodowej (CEFTA, NAFTA, Unia Europejska)

10. Dlaczego w okresie długim tempo wzrostu handlu zagranicznego jest szybsze niż tempo wzrostu dochodu narodowego i produkcji przemysłowej?

1. Przechodzenie wszystkich krajów od gospodarki rozwijanej autonomicznie do otwartej

2. Wzrost udziału wyrobów przemysłowych w handlu międzynarodowym

a. szybszy wzrost popytu na wyroby przemysłowe niż na inne grupy towarowe

b. Szybszy wzrost cen międzynarodowych na wyroby przemysłowe nić cen innych grup towarowych

c. Szybszy wzrost produkcji towarów przemysłowych niż innych grup towarowych

d. Rozwój kooperacji produkcji

3. Spadek udziału surowców i żywności w handlu międzynarodowym

4. Wzrost udziału krajów wysoko uprzemysłowionych w handlu międzynarodowym

a. Szybszy rozwój krajów wysoko uprzemysłowionych niż pozostałych krajów

b. Większy stopień otwarcia krajów wysoko uprzemysłowionych niż pozostałych krajów

5. Spadek udziału krajów słabo rozwiniętych w handlu międzynarodowym

11. Co wpływa na stopniową obniżkę udziału surowców i żywności oraz wzrost udziału wyrobów przemysłowych w handlu międzynarodowym?

1. Wzrost udziału wyrobów przemysłowych w handlu międzynarodowym

• Szybszy wzrost popytu na wyroby przemysłowe (elastyczność cenowa popytu na wyroby przemysłowe jest bardzo niska)

• Szybszy wzrost cen wyrobów przemysłowych na świecie (gdyż ich produkcja jest zmonopolizowana)

• Szybszy wzrost produkcji wyrobów przemysłowych niż innych wyrobów (jest bardzo elastyczna)

• Szybszy rozwój handlu międzynarodowego wyrobów przemysłowych

2. Maleje udział surowców i żywności w handlu międzynarodowym w długim okresie

• Wolniejszy wzrost popytu na surowce i żywność (gdyż społeczeństwo staje się bardziej zamożne); elastyczność cenowa popytu na żywność jest wysoka, (co ma wpływ na ceny); maleje popyt na surowce, (bo maleje materiałochłonność produkcji)

• Wolniejszy wzrost cen międzynarodowych na surowce i żywność (gdyż producenci wyrobów przemysłowych tłumaczą, że dzisiejsze wyroby przemysłowe są inne niż te sprzed 50 lat- nowocześniejsze, ulepszone)

• Wolniejszy wzrost produkcji surowców i żywności (niż innych grup wyrobów)

• Wolniejszy rozwój handlu międzynarodowego surowców i żywności, (bo nie ma tu kooperacji)

3. Następuje wzrost udziału krajów wysoko uprzemysłowionych w handlu towarami w długim okresie czasu

• Kraje te szybciej rozwijają się

• Gospodarki krajów uprzemysłowionych stosują na ogół strategię rozwoju otwartego

• W tych krajach bardzo szybko rozwija się kooperacja produkcji

• Szybciej rozwija się handel międzynarodowy (dzięki kooperacji)

4. Maleje udział krajów słabo rozwiniętych w międzynarodowym handlu towarami w długim okresie czasu

• Wolniejszy rozwój gospodarczy

• Kraje te w szerszym zakresie stosują strategię rozwoju autonomicznego (tzw. import substitution- rozwój antyimportowy)

• Koncentrują się w handlu międzynarodowym na produktach gotowych

• W tych krajach w niewielkim stopniu rozwija się kooperacja produkcji

5. Europa Środkowo-Wschodnia zajmuje 10% udziału w handlu międzynarodowym, który nie zmienia się, jest stały

Dlaczego jest mały?

• Kraje te zawsze rozwijały się autonomicznie

• Bardzo duży udział żywności w eksporcie

• Mała kooperacja

• Mały udział handlu wzajemnego

• Niski poziom rozwoju gospodarczego

12. Na czym polega specyfika międzynarodowego handlu usługami?

Produkcja usług musi odbywać się w tym samym momencie, co konsumpcja i odwrotnie, gdyż to decyduje o specyfice międzynarodowego handlu usługami.

13. Jakie znasz formy świadczenia usług w skali międzynarodowej?

1. Czasowy pobyt producenta za granicą (usługi budowlane, konsultacyjne, artystyczne)

2. Za pomocą łączności technicznej: faks, komputer, satelita, telewizja (turystyka, bankowość, finanse)

3. Tworzenie filii zagranicznych producentów lub konsumentów usług (hotelarskie, wynajem samochodów, restauracje, szpitale, handel detaliczny, hurtowy)

4. Zawieranie umów licencyjnych dotyczących usług technicznych, marketingowych, dotyczące wykorzystania znaku lub licencji.

Czynniki determinujące międzynarodowy handel usługami:

1. Techniczne

2. Prawne

3. Ekonomiczne

Klasyfikacja usług:

1. Wg kryterium podmiotowego

Prywatne: transportowe i związane z przesyłką towarów, podróże turystyczne, wypożyczalnie, wynajem, leasing, reklama, księgowość, ubezpieczenia, usługi prawne, edukacyjne, licencje, zdrowotne, informacyjne, konsultacyjne, bankowe i finansowe, teleinformatyczne

Rządowe: misje pokojowe wojsk, wypożyczanie poligonów

2. Wg kryterium przedmiotowego

Materialne: budowlane, krawieckie, szewskie

Niematerialne: bankowe, ubezpieczeniowe, operacje nieruchomościami, publiczne (administracja państwowa, obrona narodowa), socjalne (zdrowie, oświata), usługi dla ludności, pralnie, fryzjerskie, związane z kulturą i wypoczynkiem, dla przedsiębiorstw (komputerowe, prawne, reklamowe)

14. Rola zagranicznych inwestycji bezpośrednich w międzynarodowej wymianie usług.

Usługi świadczone za pośrednictwem inwestycji bezpośrednich, np. wynajem, leasing, wypożyczalnie, reklama, księgowość, ubezpieczenie, przetwarzanie danych.

15. Na czym polega doktryna merkantylizmu?

Merkantylizm, powstał w oparciu o 4 zasady:

1. Jedynie eksport przynosi korzyści, czyli należy go rozwijać a ograniczać import

2. Należy maksymalizować dodatnie saldo bilansu handlowego (Ex-Im)

3. Przejawem bogactwa są kruszce szlachetne posiadane w skarbcach a następnie zasoby walut wymienialnych

4. Państwo powinno pełnić funkcję aktywną w gospodarce, powinno wszelkimi metodami popierać eksport

Merkantylizm miał 2 etapy:

1. Etap I- to tzw. bulionizm- XVI-XVII w.- gromadzenie wyłącznie kruszców

2. Etap II- XVIII w.- merkantzliym właściwy - gromadzenie walut wymienialnych

16. Omów istotę teorii korzyści z tytułu różnic bezwzględnych w kosztach produkcji w skali międzynarodowej.

Kraje nie prowadzą wymiany międzynarodowej:

towar	czas	USA		Wielka Brytania
Pszenica (X)	1 godzina	10 minut	6 ton	60 minut	1 tona
Sukno (Y)	1 godzina	20 minut	3 metry	10 minut	6 metrów

Relacje wymienne:

USA:

Wielka Brytania:

Przy specjalizacji:

towar	czas	USA	Wielka Brytania
Pszenica (X)	1 godzina	12 ton	-
Sukno (Y)	1 godzina	-	12 metrów

Granice korzystnej wymiany:

• Dla USA: relacja wymienna 2t za 1m (mniej niż 2t pszenicy)

• Dla Wielkiej Brytanii: relacja wymienna 6m za 1t (mniej niż 6m sukna)

17. Jakie upraszczające założenia przyjął A. Smith formułując teorię korzyści absolutnych?

Teoria Adama Smitha składa się z 2 części:

1. Teoria wolnego handlu (klasyczna)

1. Wolna konkurencja w obrębie krajów uczestniczących w tym handlu

2. Wolny przepływ towarów między krajami oraz w obrębie poszczególnych krajów a także brak przepływu czynników produkcji między krajami oraz przepływ czynników produkcji w obrębie poszczególnych krajów

3. Czynniki produkcji są doskonale podzielne

4. Stałe techniczne współczynniki produkcji, czyli brak postępu technicznego

2. Zasada przewagi absolutnej w kosztach jako źródło dochodów z handlu zagranicznego- przykład liczbowy

1. Jeden czynnik produkcyjny- praca ludzka - kapitał był przeliczany na nakłady pracy żywej w godzinach

2. Są dwa kraje

3. Są dwa towary

4. Brak kosztów transportu

18. Na jakich przesłankach oparta została krytyka teorii korzyści absolutnych?

W 1752r. D. Hume skrytykował bulionizm twierdząc, że jest dużo biednych krajów posiadających duże ilości kruszców. Wg niego waluty wymienialne są lepsze, dają większe korzyści. Prawdziwą krytykę merkantylizmu dokonali A. Smith ("Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów") i D. Ricardo ("Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania"). Zdaniem A. Smitha głównie nieprawidłowa jest pierwsza zasada merkantylizmu, że tylko eksport przynosi korzyści, jego zdaniem import także. Po drugie nie jest prawdą, że tylko dodatnie saldo bilansu handlowego należy maksymalizować gdyż przynosi ono korzyści. Odrzucił również zasadę, że kruszce szlachetne przyczyniają się do powiększania bogactwa, uważa on, że źródłem bogactwa jest różnica w wydajności pracy między krajami. Smith odrzucił też czwartą zasadę twierdząc, że powinien być wolny rynek i wolny handel a państwo powinno być neutralne.

19. Omów istotę korzyści względnych z wymiany międzynarodowej; posłuż się przykładem liczbowym.

Kraje nie prowadzą wymiany międzynarodowej:

towar	czas	USA		Wielka Brytania
Pszenica (X)	1 godzina	10 minut	6 ton	60 minut	1 tona
Sukno (Y)	1 godzina	15 minut	4 metry	30 minut	2 metry

Relacje wymienne:

USA:

Wielka Brytania:

Przy specjalizacji:

towar	czas	USA	Wielka Brytania
Pszenica (X)	1 godzina	12 ton	-
Sukno (Y)	1 godzina	-	4 metry

D. Ricardo stwierdził:4m<6t<12m dla USA i Wielkiej Brytanii

45

a

30

15

0 10 20 30 60 Pszenica

20. Jakie uproszczenia przyjął D. Ricardo formułując teorie korzyści względnych?

1. Teoria wolnego handlu

1. Warunkiem rozwoju handlu jest wolna konkurencja w obrębie krajów uczestniczących w tym handlu

2. Wolny przepływ towarów między krajami oraz w obrębie poszczególnych krajów a także brak przepływu czynników produkcji między krajami oraz przepływ czynników produkcji w obrębie poszczególnych krajów

3. Czynniki produkcji są doskonale podzielne

4. Stałe techniczne współczynniki produkcji czyli brak postępu technicznego

2. Zasada przewagi komparatywnej w kosztach jako źródło dochodów z handlu zagranicznego- przykład liczbowy

1. Jeden czynnik produkcyjny- praca ludzka

2. Kosztami produkcji są nakłady pracy

3. Relacje między nakładami pracy a produkcją nie zmieniają się w czasie czyli techniczne współczynniki produkcji są stałe

4. Są dwa kraje

5. Są dwa towary

6. Brak kosztów transportu

21. Podaj definicję dochodu z wymiany międzynarodowej.

Dochód w wymianie międzynarodowej są to wszelkie wpływy (pieniężne i rzeczowe), jakie otrzymuje państwo w danym okresie czasu z handlu zagranicznego.

22. Podaj formuły na dochód z wymiany międzynarodowej w gospodarce zamkniętej i otwartej w ujęciu ilościowym i wartościowym.

Metody ujmowania korzyści z handlu:

1. Wolumenowa (ilościowa)

Wolumen- statystyczna metoda mówiąca o ile zwiększył się eksport i import.

Y_w- DN wytworzony

Z_w- zatrudnienie w warunkach gospodarki zamkniętej

W_w- wydajność pracy w warunkach gospodarki zamkniętej

ΔY_w= ΔZ_w * W_w

ΔY_w= Z_w * ΔW_w

Dochód z handlu zagranicznego (W_P)- jest to różnica między iloczynem zatrudnienia i wydajności pracy przy produkcji towarów eksportowanych w warunkach gospodarki otwartej a iloczynem wydajności i zatrudnienia przy produkcji towarów zastępujących import w warunkach gospodarki zamkniętej.

Y_P- DN podzielony

Z_P- zatrudnienie w warunkach gospodarki otwartej

W_P- wydajność pracy w warunkach gospodarki otwartej

Z_A- zatrudnienie przy produkcji zastępującej import

W_A- wydajność pracy przy produkcji zastępującej import

Z_E- zatrudnienie przy produkcji zastępującej eksport

W_E- wydajność pracy przy produkcji zastępującej eksport

Q_E- wolumen towarów eksportowanych

,

W_P=W_W+W_E-W_A

W_E<W_A W_E>W_A

W_P<W_W W_P>W_W -pożądany efekt

W_E=W_A

W_P=W_W

2. Wartościowa (cena * ilość)

D^E- cena jaką uzyskujemy eksportując dany towar na rynku światowym

D^J- cena dewizowa a towar importowany na rynku światowym

K^E- koszty produkcji krajowej towarów eksportowanych

K^A- koszty jakie trzeba by było ponieść w kraju jak chcielibyśmy wyprodukować towar importowany

N- kurs walutowy

Q^E- ilość towarów eksportowanych

Q^I- ilość towarów importowanych

Formuły kosztów absolutnych (wg A. Smitha- Ex i Im muszą przynosić korzyści):

1. N(D^E*Q^E)-K^E*Q^E>0

Np. eksportujemy 2 sztuki Nubiry po 10tyś $ za jedną sztukę, kurs $= 4zł, koszty produkcji= 20tyś zł; czyli wg wzoru mamy: 4zł (10tyś $ * 2szt)- 20tyś zł * 2szt = 40tyś zł

2. K^A*Q^I-N(D^I*Q^I)>0

Np. importujemy telewizory Sony 2 sztuki po 1tyś $ za jedną sztukę, kurs $= 4zł, koszt produkcji= 10tyś zł; czyli wg wzoru mamy: 10tyś zł * 2szt - 4zł (1tyś $ * 2szt) = 12tyś zł

Formuła kosztów komparatywnych (wg D. Ricardo- suma Ex i Im przynosi korzyści, czyli ich łączna wartość czyli jedna z tych wielkości może być ujemna):

N(D^E*Q^E)-K^E*Q^E+K^A*Q^I-N(D^I*Q^I)>0

[N(D^E*Q^E)-N(D^I*Q^I)] + [K^A*Q^I - K^E*Q^E] >0

23. Od czego zależy stopa dochodu narodowego w gospodarce otwartej?

Stopa wzrostu dochodu narodowego w gospodarce zależy od:

1. Wielkość eksportu -eksport zwiększa dochód narodowy podobnie jak inwestycje, powodując wzrost zatrudnienia i wydajności pracy.

2. Handel międzynarodowy np: przez korektę stopy inwestycji oraz zmianę ich średniej efektywności.

Sposoby zwiększania dochodu z handlu zagranicznego:

1. Szybszy wzrost Im niż Ex

Możliwość zwiększenia oszczędności (inwestycji) lub konsumpcji.

Gdy stopa zysku jest większa od stopy kredytu to wówczas taka inwestycja na kredyt opłaca się.

Import na kredyt na cele konsumpcji- jest korzystny w krótkim okresie, natomiast w długim ważna jest inwestycyjność.

2. Poprawa efektywności gospodarowania handlu.

Ten sposób prowadzi do zwiększenia DN bez obciążeń.

Są dwa sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania handlu:

• Poprzez uzyskanie jak najwyższych cen dewizowych w eksporcie, a uzyskanie jak najniższych cen dewizowych w imporcie (cenowe terms of trade).

• Obniżanie kosztów produkcji eksportowej i importowanie takich towarów, których koszty produkcji w kraju są najwyższe.

Gdy nie mozna skorygować stopu inwestycji pozostaje tylko poprawa efektywności.

Jeżeli w gospodarce otwartej stopa importu jest większa od stopy eksportu to stopa inwestycji może być większa, niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej.

Kiedy stopa eksportu jest większa niż stopa importu wtedy stopa inwestycji jest mniejsza, niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej. Stopa akumulacji musi wtedy pokryć nie tylko stopę inwestycji, lecz także stopę nadwyżki eksportowej

24. Omów istotę mnożnika inwestycyjnego w gospodarce zamkniętej.

Mnożnik w warunkach gospodarki zamkniętej to mnożnik inwestycyjny.

Mnożnik- współczynnik, który odpowiada na pytanie ile razy szybciej rośnie DN niż rosną inwestycje. Jest efektywnością inwestycji.

Gdy mnożnik= 1 to DN rośnie o tyle ile inwestycje, tzn., że mnożnik nie działa.

Gdy mnożnik= np. 5 to DN rośnie o 5 razy szybciej niż inwestycje.

Mnożnik działa tylko wtedy, gdy popyt jest mniejszy od podaży (rynek nabywcy).

Mnożnik działa poprzez zwiększanie popytu.

Inwestycje uruchamiające mnożnik inwestycyjny nazywane są inwestycjami autonomicznymi. Najlepsze inwestycje autonomiczne to takie, które nie zwiększają produkcji, czyli inwestycje infrastrukturalne(budowa dróg, kolei, metra). Inwestycje autonomiczne prawie zawsze finansowane są przez państwo.

Działanie mnożnika zależy od tego w jakich proporcjach uzyskane dochody są dzielone na konsumpcję i oszczędzanie. Im więcej przeznaczamy na oszczędności tym przyrost dochodu narodowego jest mniejszy. Im więcej dochodów jest wydawanych na konsumpcję, tym przyrost dochodu narodowego jest większy.

25. Czy możesz podać wzór na mnożnik inwestycyjny w gospodarce zamkniętej i omówić jego funkcjonowanie.

Y- DN wytworzony

ΔY- przyrost DN wytworzonego

I- inwestycje

Stopa wzrostu DN:
, Średnia efektywność inwestycji:
, Krańcowa efektywność inwestycji:

Pierwsza formuła mnożnika inwestycyjnego:

Y=K+I

∆Y=∆K+∆I

∆I=∆Y-∆K

Druga formuła mnożnika inwestycyjnego

- krańcowa stopa konsumpcji, jeśli rośnie to i mnożnik rośnie

Y=K+I

I=O, ∆I=∆O

Y=K+O, ∆Y=∆K+∆O, ∆O=∆Y-∆K

Trzecia formuła mnożnika inwestycyjnego:

Krańcowa stopa oszczędzania:

Im wyższa krańcowa stopa oszczędzania tym gorzej działa mnożnik. W krótkim okresie czasu im więcej oszczędzamy tym gorzej, natomiast w długim okresie czasu- lepiej bo zwiększają się wówczas zarówno inwestycje jak i konsumpcja.

25. Co to jest mnożnik handlu zagranicznego?

W gospodarce otwartej mnożnik nosi nazwę mnożnika eksportowego, co nie oznacza, że nie działa tu mnożnik inwestycyjny. Mnożnik handlu zagranicznego jest to współczynnik pokazujący ile razy dochód narodowy rośnie szybciej niż eksport. Mnożnik jest to efektywność eksportu. Mnożnik działa tylko wtedy, gdy na rynku jest więcej towarów niż kupujących. Mechanizm mnożnika polega na zwiększeniu popytu na towary. Mnożnik handlu zagranicznego może przybierać różne wartości. Może być = 1 co oznacza, że wzrost dochodu narodowego jest równy wzrostowi eksportu, może być > 1 co oznacza, że przyrost dochodu narodowego przewyższa pierwotny przyrost eksportu, może być < 1 co oznacza, że dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług importowych, a ponadto na te cele są absorbowane dochody nie związane bezpośrednio ze wzrostem eksportu. Im więcej wydajemy na import tym mniejszy przyrost dochodu narodowego. Kupowanie towarów importowanych powoduje, że mnożnik działa w kraju eksportera.

26. Czy możesz podać wzór na mnożnik handlu zagranicznego?

∆Y=k_e*(∆I+∆E_x)

Przyrost eksportu jest tym samym co przyrost inwestycji autonomicznych.

Produkcja eksportowa nie zwiększa ilości towarów w kraju, ale zwiększa np. zatrudnienie.

Zakładamy, że: ∆I=O

Więc: ∆Y=k_e*∆E_x

mnożnik eksportowy:

krańcowa stopa impotu:

27. Podaj formułę supermnożnika i omów jego istotę?

Supermnożnik

Inwestycje pobudzone brakiem podaży- inwestycje powstające w wyniku tego, że popyt jest większy niż podaż, czyli są one pobudzone brakiem podaży.

I_p - inwestycje pobudzone

- Krańcowa stopa inwestycji, lepiej jest dla supermnożnika, gdy są większe

Inwestycje pobudzone - na skutek wzrostu popytu pobudzonego inwestycjami autonomicznymi.

Inwestycje pobudzone - są wynikiem braku podaży

Inwestycje autonomiczne są wynikiem braku popytu.,

28. Czy wszystkie towary mają cenę światową; co to jest cena światowa?

Nie wszystkie towary mają cenę światową, gdyż nie wszystkie są przedmiotem handlu międzynarodowego i dlatego też wszystkie towary można podzielić na 3 grupy:

1. Towary non-tradebles- nie są przedmiotem handlu międzynarodowego, np. budynki, pola, lasy;

2. Towary będące przedmiotem handlu międzynarodowego, ale nie mają one jednej ceny- mają różne ceny na różnych rynkach; ta grupa towarów ma ceny nazywane cenami handlu zagranicznego; są to ceny konkretnych transakcji;

3. Towary, które mają taką samą cenę na różnych rynkach; grupa ta ma ceny, które nazywane są cenami światowymi i są to na ogół ceny giełdowe; towary te różnią się tylko kosztami transportu a ich cena podstawowa zawsze jest taka sama(surowce, rudy).

29. Scharakteryzuj elastyczność popytu i podaży, omów jej różne rodzaje.

Mamy cenowe i dochodowe elastyczności popytu i podaży.

P- popyt, ∆P- przyrost popytu

c- cena, ∆c- przyrost ceny

D- dochód, ∆D- przyrost dochodu

S- podaż, ∆S- przyrost podaży

ec- cenowa elastyczność popytu

ed- dochodowa elastyczność popytu

Ec- cenowa elastyczność podaży

Ed- dochodowa elastyczność podaży

Cenowa elastyczność popytu

Jeśli ec=1 to popyt maleje o tyle o ile rośnie cena.

Jeśli ec<1 to popyt maleje wolniej niż rośnie cena.

Jeśli ec>1 to popyt maleje szybciej niż rośnie cena.

Dochodowa elastyczność popytu

Jeśli ed=1 to popyt rośnie o tyle o ile rośnie dochód.

Jeśli ed<1 to popyt rośnie wolniej niż rośnie dochód.

Jeśli ed>1 to popyt rośnie szybciej niż rośnie dochód.

Cenowa elastyczność podaży

Jeśli Ec=1 to podaż rośnie o tyle o ile rośnie cena.

Jeśli Ec<1 to podaż rośnie wolniej niż rośnie cena.

Jeśli Ed>1 to podaż rośnie szybciej niż rośnie cena

Dochodowa elastyczność podaży

Jeśli Ed=1 to podaż rośnie o tyle o ile rośnie dochód.

Jeśli Ed<1 to podaż rośnie wolniej niż rośnie dochód.

Jeśli Ed>1 to podaż rośnie szybciej niż rośnie dochód.

30. Omów różnice między elastycznością cenową popytu surowców i żywności oraz wyrobów przemysłowych

1. Żywność e_c>1

Kraje wysoko uprzemysłowione:

• szeroki asortyment podaży

• wysoki stopień zaspokojenia popytu

• zmieniający się udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach ludności (działanie prawo Engla)

Kraje słabo rozwinięte:

Popyt na żywność jest uzależniony od dochodu. Im wyższy dochód tym większy popyt. Dzieje się to dlatego że:

• niski stopień zaspokojenia potrzeb na żywność podstawową

• niski stopień substytucji w zakresie żywności

• bardzo niski poziom dochodów ludności

2. Surowce e_c>1

• bardzo wysoka substytucyjność surowców naturalnych i syntetycznych

• surowce można łatwo magazynować.

3. Wyroby przemysłowe e_c<1

Decydują o tym czynniki obiektywne i subiektywne:

Czynników obiektywnych i są to różnice w: jakości wyrobów, trwałości, niezawodności, wykonaniu, opakowaniu, wyglądzie zewnętrznym, reklamie i marketingu

Czynników subiektywnych i są to: preferencje i gusta konsumentów, przywiązanie do marki, wymogi mody, efekt demonstracji

31. Omów różnice między elastycznością cenową podaży surowców i żywności oraz wyrobów przemysłowych

1. Żywność E_c<1

Dzieje się to dlatego, że mamy:

• długi cykl produkcji żywności

• wysoka kapitałochłonność produkcji

• względnie długi cykl inwestycyjny

• nietrwałość żywności

• wysokie koszty magazynowania żywności

• rozdrobnienie producentów żywności

2. Surowce E_c<1

Dzieje się to dlatego, że mamy:

• długi cykl produkcyjny

• długi cykl inwestycyjny

• wysoka kapitałochłonność inwestycji

• wysoki udział kosztów stałych w kosztach ogólnych

3. Wyroby przemysłowe E_c>1

Dzieje się to dlatego że:

• krótki cykl produkcyjny

• niska kapitałochłonność produkcji

• niewykorzystane możliwości i rezerwy produkcji

• monopolizacja produkcji

32. Czy widzisz różnice w długookresowym kształtowaniu się cen surowców i żywności oraz wyrobów przemysłowych?

Na długookresowe kształtowanie się cen surowców i żywności oraz wyrobów przemysłowych wpływają tzw. terms of trade.

W długim okresie czasu ceny wyrobów przemysłowych rosną szybciej niż ceny surowców i żywności. Długookresowe kształtowanie się cen surowców i żywności jest zależne od kształtowania się dochodowych elastyczności popytu i podaży dla tych towarów.

• Niska dochodowa elastyczność popytu na artykuły żywnościowe i jej przyczyny:

• Działanie prawa Engla, zgodnie z którym w miarę wzrostu dochodów popyt na artykuły podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby przemysłowe i usługi

• Zmiany w strukturze spożycia sprowadzające się do względnego zmniejszenia popytu na artykuły prostsze i tańsze, co w sumie hamuje wzrost popytu ogólnego na podstawowe artykuły rolno-spożywcze

• Hamowanie przez wiele krajów świata rozwoju importu wskutek prowadzenia polityki samowystarczalności żywnościowej i bezpieczeństwa żywnościowego

• Niska dochodowa elastyczność popytu na surowce naturalne i jej przyczyny:

• Wysoka dynamika postępu technicznego, prowadząca do zwiększenia oszczędności surowców i do zmniejszenia ich strat w procesach produkcji

• Postępująca substytucja surowców naturalnych przez syntetyki

• Prowadzenie przez wiele krajów świata tzw. polityki bezpieczeństwa narodowego

• Wysoka dochodowa elastyczność popytu na wyroby przemysłowe i jej przyczyny:

• Działanie prawa Engla, zgodnie z którym w miarę wzrostu dochodów szybciej zrasta popyt na towary przemysłowe oraz na usługi

• Zmiany w strukturze konsumpcji towarów przemysłowych, sprowadzające się m.in. do relatywnego wzrostu zapotrzebowania na bardziej skomplikowane i droższe towary przemysłowe typu konsumpcyjnego, co prowadzi do wzrostu ich wartości międzynarodowej oraz cen relatywnych

• Postępujący proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gospodarczego

• Niska dochodowa elastyczność podaży na artykuły żywnościowe i jej przyczyny

• Dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu

• Ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagranicznego

• Niska dochodowa elastyczność podaży na surowce naturalne i jej przyczyny

• Dostosowywanie się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu

• Ograniczone możliwości stymulowania rozwoju popytu zagranicznego

• Wysoka dochodowa elastyczność podaży na wyroby przemysłowe i jej przyczyny

• Możliwości dostosowywania się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu

• Możliwości stymulowania popytu, w tym zagranicznego, poprzez wykorzystywanie różnorodnych dywersyfikacji towarów i usług

• Możliwości wykorzystywania różnorodnych instrumentów zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej

33. Co rozumiesz pod pojęciem nominalnych terms of trade; napisz wzór wg dwu różnych formuł?

Nominalne terms of trade to tzw. cenowe terms of trade. Jest to współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie. Innymi słowy jest to relacja zmiany cen towarów w eksporcie do zmian cen towarów w imporcie (powinno być >1).

Jeśli cenowe terms of trade >1 to ceny w eksporcie rosną szybciej niż ceny w imporcie.

Jeśli cenowe terms of trade =1 to ceny w eksporcie rosną / maleją tak samo jak ceny w imporcie.

Jeśli cenowe terms of trade <1 to ceny w eksporcie rosną wolniej niż cny w imporcie.

D^Ex- przeciętne ceny w eksporcie

D^Im- przeciętne ceny w imporcie

t- okres badany

0-okres początkowy

Cenowe terms of trade danego kraju poprawia się, jeśli ceny towarów eksportowanych w danym okresie rosną szybciej lub maleją wolniej niż ceny towarów importowanych przez ten kraj.

34. Co rozumiesz pod pojęciem realnych terms of trade; napisz wzór wg dwu różnych formuł?

Realne terms of trade to tzw. ilościowe terms of trade (gross barter terms of trade). Pod tym pojęciem rozumie się zmiany ilości towarów, jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów.

Q^Ex- ilość towarów eksportowanych

Q^Im- ilość towarów importowanych

35. Co to są czynnikowe terms of trade; podaj angielskojęzyczne brzmienie tego pojęcia?

Czynnikowe terms of trade jest to factoral terms of rade.

Są obliczane wówczas, gdy cenowe i ilościowe terms of trade budzą wątpliwości, czyli jedynie wtedy, gdy w analizowanych okresach bilans płatniczy danego kraju (lub grupy krajów) nie jest zrównoważony, struktura wymiany ulega zmianom oraz gdy analizowane okresy nie są tak bliskie, że można abstrahować od zamian wydajności (a zatem także od efektów postępu technicznego).

36. Jak w jednoczynnikowych terms of trade uwzględniłbyś zmianę wydajności pracy w produkcji eksportowej? Napisz wzór.

Jednoczynnikowe terms of trade jest to single factoral terms of trade. Oznaczają relację zmian cen towarów eksportowanych oraz towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji eksportowej tego kraju między okresem analizy (t) a okresem początkowym (0).

T_jcz=T_c*Z_x

T_c- cenowe terms of trade

Z_x- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze eksportowym analizowanego kraju A w okresie t w porównaniu z okresem 0.

37. Jak w dwuczynnikowych terms of trade uwzględniłbyś zmianę wydajności pracy w produkcji eksportowej oraz zastępującej import? Napisz wzór.

Dwuczynnikowe terms of trade jest to double factoral terms of trade.

Wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy kraju A lub za granicą. W przypadku więc double factoral terms of trade zmiany relacji cen towarów eksportowanych i importowanych przez dany kraj A są korygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych na jego teren.

Z_m- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importującym lub w innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj A między kresem t a okresem początkowym analizy (0).

38. Jak w jednoczynnikowych terms of trade uwzględniłbyś zmianę kosztów produkcji eksportowej; napisz wzór wg jednej z dwu formuł.

39. Jakie są przyczyny międzynarodowej migracji siły roboczej?

1. Pozaekonomiczne

• polityczne (np. emigracja po powstaniach międzynarodowych w Polsce)

• religijne (np. rozproszenie Żydów)

• ideologiczne (np. emigracja komunistów greckich po wojnie domowej; emigracja działaczy pozycyjnych po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce)

• rasowe (np. migracje plemion Hutu i Tutsi w Ruandzie)

2. Ekonomiczne czyli uzyskanie większego dochodu w postaci płacy

Międzynarodowy przepływ siły roboczej to przemieszczanie się ludności na znaczne odległości na okresy nie krótsze niż jeden rok i nosi nazwę migracji ludności.

40. Jakie są korzyści i straty z tytułu międzynarodowej migracji siły gospodarczej?

Korzyści i straty z tytułu międzynarodowej migracji siły roboczej w odniesieniu do krajów eksportujących

• Korzyści:

• Emigracja zwiększa możliwości produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej

• Transfery części zarobków emigrantów

• Transfery te mają istotny wpływ na podniesienie poziomu życia rodzin emigrantów w ich krajach

• Transfery te korzystnie wpływają na bilans płatniczy

• Gospodarka kraju pochodzenia siły roboczej może zyskać wówczas, gdy część pracowników zatrudnionych za granicą powróci do kraju; wówczas kraj korzysta z ich podwyższonych kwalifikacji zawodowych

• Kraj korzysta również ze zgromadzonych za granicą kapitałów, zwyczajowo inwestowanych w kraju macierzystym.

• Straty

• Utrata znacznej części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej; straty te są jeszcze większe, gdy na emigracje udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach, które za granicą mają możliwość uzyskania wyższych płac i realizowania swych ambicji zawodowych

• Potworne straty społeczne i psychologiczne, co prowadzi do patologii

Korzyści i straty z tytułu międzynarodowej migracji siły roboczej w odniesieniu do krajów importujących

• Korzyści:

• Ze względu na fakt, że emigrują głównie ludzie młodzi, zyskuje on pracowników, którzy podstawowe, a często i wyższe wykształcenie zdobyli w raju macierzystym, a więc na koszt zagranicznego podatnika

• W przypadku deficytu siły roboczej imigranci mogą stosunkowo szybko zapełnić lukę na rynku pracy, która inaczej mogłaby przekształcić się w barierę wzrostu

• Kraj uzyskuje niekiedy unikatowe kwalifikacje imigrantów, pozwalające w wielu przypadkach na wzbogacenie oferty rynkowej (np. restauracje narodowe), a nawet mogące mieć przełomowe znaczenie dla postępu technicznego w kreślonej dziedzinie

• Straty:

• Kraj przyjmujący imigrantów Ponosi wydatki związane z koniecznością przystosowania imigrantów do życia w nowych warunkach (np. finansowanie kursów nauki języka)

• Ponosi społeczne i polityczne koszty nieprzystosowania imigrantów (np. przestępczość) czy też niezaakceptowania przez własne społeczeństwo (np. wzrost nienawiści do cudzoziemców).

41. Omów formy przepływu kapitału w skali międzynarodowej.

Przepływ kapitału w skali międzynarodowej jest to wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch

1. Ze względu na okres

• Krótkookresowy ruch kapitału- jeśli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku.

• Długookresowy ruch kapitału- jeśli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału przekracza jeden rok.

2. Ze względu na źródła pochodzenia

• Źródła publiczne- źródłem wywozu kapitału są budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł są udzielane przede wszystkim z myślą o osiąganiu celów makroekonomicznych lub regionalnych. Zaliczany także do źródeł publicznych wywóz kapitału przez organizacje międzynarodowe obejmuje głównie różnego rodzaju kredyty udzielane przez takie organizacje jak: Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz inne banki regionalne, a także niektóre rodzaje kredytów udzielanych przez MFW.

• Źródła prywatne- wywóz kapitału obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym zasadniczym celem jest tu osiągnięcie zysku. Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć charakter długookresowy i krótkookresowy.

3. Ze względu na formę

• Lokaty na rynku walutowym- obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. Podstawą tego zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie % oraz różnice kursowe.

• Kredyty

1. Kupieckie: kredytowanie importera (rynek nabywcy), kredytowanie eksportera (rynek sprzedawcy).

2. Finansowe - polegają na oddaniu do dyspozycji partnera zagranicznego określonych środków finansowych bez jakichkolwiek ograniczeń dotyczących wykorzystania tego kredytu.

• Inwestycje portfelowe (pośrednie)- są to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza w obligacjach i akcjach. Motywem zysku są różnice w stopach zysku w poszczególnych krajach. Zakup akcji ma charakter inwestycji portfelowej, gdy kupowana jest tylko część akcji.

• Inwestycje bezpośrednie- jest to podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa.

42. Przyczyny wzrostu znaczenia zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

1. Postęp techniczny, a zwłaszcza zmiany w dziedzinie przetwarzania i przenoszenia informacji. Wynalazki takie jak komputer i łączność satelitarna zwiększają możliwości zarządzania przedsiębiorstwem posiadającym oddziały w wielu krajach świata, jak i dostęp do informacji potrzebnych do podejmowania decyzji o rozszerzeniu działalności na zagranicę.

2. Procesy integracyjne, zwłaszcza w Europie Zachodniej. Postęp w integracji w ramach EWG, a następnie UE prowadził do systematycznej eliminacji ograniczeń ruchu kapitału między krajami Wspólnoty.

3. Polityka ekonomiczna w skali pojedynczych rajów jest to proces masowej prywatyzacji i deregulacji niektórych branż czy gałęzi gospodarki znajdujących się bądź w rękach państwowych, bądź zastrzeżonych dla jednego przedsiębiorstwa z dominującym kapitałem państwowym.

4. Internacjonalizacja procesu gospodarowania w początkach lat 90-tych sprzedaż (na rynek krajowy międzynarodowy) w zagranicznych filiach osiągnęła wielkość porównywalną ze światowym eksportem dóbr i usług. Natomiast wielkość obrotów handlowych między centralami przedsiębiorstw a ich zagranicznymi filiami stanowi obecnie ok. 25% całego handlu światowego.

5. Rozwój wielkich korporacji transnarodowych. Największe z nich osiągają obroty porównywalne z PKB średniej wielkości krajów europejskich.

43. Znaczenie korporacji transnarodowych w międzynarodowym przepływie kapitału.

Inwestycje bezpośrednie są najczęściej podejmowane, szczególnie w ostatnich latach, jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szans rozwoju w ekspansji na rynek światowy. Począwszy od lat 50-tych obecnego stulecia zjawisko to nabrało takich rozmiarów, że zaczęto mówić o wyodrębnieniu się szczególnej grupy przedsiębiorstw- korporacji transnarodowych. Można je najkrócej określić jako przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych w więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.

Zdominowanie inwestycji bezpośrednich przez korporacje transnarodowe sprawia, że ta forma wywozu kapitału nie ogranicza się do transferu wartości. Prawie w każdym przypadku transfer ten jest uzupełniany transferem technologii i know-how, jak również techniki zarządzania. Ponadto eksport kapitału odbywający się za pośrednictwem korporacji transnarodowych ma miejsce w obrębie tej samej branży.

44. Motywy i korzyści transferu techniki w skali międzynarodowej.

Międzynarodowy transfer wiedzy technicznej jest względnie nowym zjawiskiem w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych. Jego znaczenie jest obecnie jednak bardzo duże i szybko wzrasta. Stanowi to bezpośrednią konsekwencję cech wiedzy technicznej, która jest w pewnej mierze specyficznym czynnikiem produkcji, stosowanym w celu wywoływania zmian w środowisku materialnym lub społecznym, m.in. przy wytwarzaniu towarów i usług. Dlatego też zwykle wysoka jest jego cena, ale zarazem ekonomiczna i społeczna użyteczność.

Międzynarodowy przepływ techniki i technologii jest szczegól­nie ważny dla krajów małych i średnich, mających ograniczone możliwości kapitałowe. Kraje te nie są w stanie finansować postępu naukowo-technicznego, który ma charakter kompleksowy i musi obejmować wszystkie podstawowe dziedziny nauki i techniki. Badania naukowo techniczne mogą być, więc współcześnie rozwijane kompleksowo tylko w krajach dużych, pozostałe kraje zaś, jeśli chcą aktywnie uczestniczyć w tym postępie, muszą rozwijać międzynarodową współpracę naukowo-techniczną.

Wymiana informacji naukowo-technicznej obejmuje przede wszystkim konsultacje naukowe i techniczne, praktyki specjalistyczne, konferencje naukowo-techniczne, wzajemne kształcenie kadr naukowych, delegowanie specjalistów oraz zakupy licencji. Jest to najprostsza forma międzynarodowego, podziału pracy w nauce i technice. Stwarza ona możliwość dopasowywania kierunków rozwoju nauki i techniki w skali międzynarodowej.

Kraje nie mające odpowiednich środków na prowadzenie kosztownych badań poprzez zakup licencji mogą unowocześnić swoją produkcję zmniejszając jej koszt lub udoskonalając produkt finalny.

45. Omów funkcje pieniądza w wymianie międzynarodowej.

Pieniądzem nazywamy wszelkiego rodzaju środki wymiany i środki płatnicze, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona zarówno wtedy, gdy kupujemy jakiś towar lub usługę, jak i wtedy, kiedy regulujemy jakieś zobowiązanie finansowe względem kredytodawcy, banku, budżetu centralnego, budżetu lokalnego itp. Pełni on zarówno w polityce ekonomicznej poszczególnych krajów, jak i w ich zagranicznej polityce ekonomicznej szczególnie istotną rolę.

Jako miernik wartości, środek cyrkulacji, środek płatniczy i środek gromadzenia rezerw (pieniądz ułatwia proces wymiany towarów, w tym także — wymiany międzynarodowej; bez niego skala wymiany byłaby znacznie mniejsza, a jej koszty — większe. Jednocześnie pieniądz ułatwia rozwój innych form działalności gospodarczej, w tym produkcji, badań naukowo-technicznych itp. W skali międzynarodowej bez pieniądza niemożliwy byłby rozwój kooperacji w produkcji, wspólnych inwestycji, współpracy naukowo-technicznej itp.

46. Na czym polega system waluty złotej.

System waluty złotej polegał na tym, że waluty narodowe posiadały swój parytet (siłę nabywczą) w złocie i tym samym mogły uczestniczyć w wymianie międzynarodowej. Istnienie parytetu w złocie było równoznaczne z funkcjonowaniem tzw. kursów stałych. Banknoty papierowe będące w obiegu były wymienne wg swojego nominału na złoto. Pieniądz emitowany przez dane państwo musiał mieć pokrycie w złocie. Istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej

System waluty złotej to pierwszy międzynarodowy system walutowy, zbiór reguł, zasad i narzędzi a także instytucji umożliwiających płatności w skali międzynarodowej.

W czystej formie występował w latach 1880 - 1914

Funkcje waluty złotej

1. Miernik wartości - służył do ustalania cen na rynku międzynarodowym (cen światowych)

2. Był środkiem płatności - służył do rozliczeń między przedsiębiorstwami w handlu międzynarodowym

3. Środek gromadzenia rezerw (tezauryzacji)

4. Środek cyrkulacji (w obrocie między osobami fizycznymi)

Zasady funkcjonowania waluty złotej

1. Każda jednostka monetarna miała wyznaczony swój parytet w złocie

2. Na parytecie oparty był kurs walut (parytet= kurs walutowy) - stały

3. W obiegu funkcjonowały monety złote oraz banknoty papierowe, które były wymienialne w bankach na złoto wg kursu parytetowego.

4. Złoto służyło do regulowania należności międzynarodowych.

47. Jak w systemie waluty złotej oddziaływano na ożywienie koniunktury?

Charakterystyczną cechą systemu waluty złotej było funkcjonowanie dwóch istotnych mechanizmów rozwoju międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Chodziło o tzw. mechanizm dochodowy i mechanizm cenowy.

Zgodnie z mechanizmem dochodowym w warunkach deficytu bilansu handlowego w systemie waluty złotej następował spadek wydatków, działał w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie miał miejsce spadek wartości PKB. Przy założeniu określonej, nie zmienionej, dochodowej elastyczności popytu na import i dochodowej elastyczności podaży eksportowej prowadziło to do zmniejszenia wielkości przywozu oraz do zwiększenia wielkości wywozu i w ostatecznym efekcie bilans handlowy wracał do równowagi. Co więcej zgodnie z istotą mechanizmu dochodowego mogło się nawet pojawić dodatnie saldo obrotów handlowych. Wtedy to mnożnikowo rosły wydatki globalne, wartość PKB i wartość importu, malała natomiast wartość eksportu.

Zgodnie z mechanizmem cenowym w systemie waluty złotej ujemny bilans handlowy oraz związany z tym odpływ kruszców powodował spadek ilości pieniądza w obiegu i w konsekwencji obniżenie się poziomu cen krajowych. W związku z tym zwiększała się cenowa atrakcyjność eksportu, a zmniejszała cenowa atrakcyjność importu.

W obu przypadkach mechanizm przywracający równowagę był uruchamiany wraz z transferem kruszców szlachetnych między krajami.

48. Jak w systemie waluty złotej łagodzono skutki przegrzania koniunktury?

Ilość złota rosła, gdy kraj miał dodatnie saldo bilansu handlowego, a jego partner znajdował się w sytuacji odwrotnej. Bank centralny zwiększył ilość banknotów, obniżył stopy dyskontowe. Banki komercyjne obnizyły stopy procentowe. Przedsiębiorstwa zaciągały większe kredyty i rozpoczęły budowę nowych zakładów. Wzrosło zatrudnienie wzrósł popyt. Wzrost popytu spowodował wzrost cen. Popyt był zwiększony również na towary zagraniczne. Zwiększył się import. Ponieważ ceny krajowe są wyższe niż zagraniczne - eksport spada. Saldo bilansu handlowego zmniejsza się i staje się ujemne.

49. Dlaczego załamał się system waluty złotej?

System waluty złotej mógł funkcjonować, gdy gospodarka światowa działała na zasadzie naczyń połączonych.

Trójkąt naczyń połączonych:

Ten trójkąt nie funkcjonował dobrze, gdyż złoto płynęło tylko do krajów Europy Zachodniej i w części do USA, czyli obserwujemy tu szybki odpływ złota ze skarbców krajów słabo rozwiniętych do skarbców krajów rozwiniętych. Kraje te przez dłuższy czas nie mogły zbilansować salda handlu zagranicznego (Rosja, Niemcy). Starano się temu zapobiec dlatego też system waluty złotej załamał się.

W warunkach funkcjonowania systemu waluty złotej (także w warunkach funkcjonowania dwóch jego odmian) oraz przy występowaniu prymatu równowagi zewn. nad wew. odpowiednie władze gospodarcze dysponowały ograniczonymi możliwościami wpływania na stan koniunktury. W związku z tym, zwłaszcza przy nasilaniu się trudności płatniczych prowadzących do obniżania się tempa wzrostu gospodarczego, wzrostu stopy bezrobocia, zwiększania rozmiarów prywatnej tezauryzacji złota, spadku zaufania do pieniądza krajowego itd., w coraz większej liczbie krajów zawieszono wymienialność walut narodowych na złoto, a nawet na inne waluty. Zjawiska te nasiliły się w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego w latach 1929-1933 i depresji w latach trzydziestych, kiedy to na coraz większą skalę zaczęto stosować tzw. politykę eksportu bezrobocia.

W warunkach trudności gospodarczych, szybkiego wzrostu kosztów eksportu i spadku jego konkurencyjności coraz powszechniej stosowano politykę forsowania eksportu np. przez jego subwencjonowanie przy jednoczesnym ograniczaniu importu np. przez wprowadzanie kontyngentów ilościowych i ograniczeń dewizowych. Doprowadziło to do załamania się systemu waluty złotej i przejścia do systemu pieniądza papierowego.

50. Jakie były „przejściowe" systemy walutowe między pieniądzem złotym a papierowym?

1. System sztabowo-złoty- można było wymieniać banknoty na złoto, ale tylko na sztabki złota; służyło to zapobieganiu spekulacyjnemu wypływowi złota; w ten sposób dążono do wyeliminowania ingerencji indywidualnych konsumentów

2. System dewiziwo-złoty (1914-1929)- można wymieniać dewizy na sztabki złota, natomiast nie można wymieniać walut krajowych; służyło to zmuszeniu przedsiębiorców do eksportu, jednak i ten system nie zdał egzaminu gdyż przyczyną złego funkcjonowania systemu był nierównomierny rozwój poszczególnych grup państw.

51. Omów zasady funkcjonowania w skali międzynarodowej pieniądza papierowego.

Po kryzysie w latach 1929-1933 zerwano ze złotem- kurs walutowy przestał być parytetem i wprowadzono system pieniądza papierowego :

• Kraje wysoko rozwinięte- wymiana pieniądza na inne waluty

• Kraje słabo rozwinięte- brak takiej wymiany co doprowadziło do anarchii walutowej.

System ten opierał się na zasadach:

1. Zerwano związek kursu walutowego z parytetem ,co oznaczało, że można było zmieniać kurs walutowy nie ruszając parytetu.

2. Pieniądze nie wymienialne (Anglia, Francje) nie można było dowolnie dewaluować.

3. Pieniądze niewymienialne (Rosja, Niemcy) można było dowolnie dewaluować.

Odchodzenie od systemu waluty złotej do systemu pieniądza papierowego wydawało się rozwiązaniem sprzyjającym przezwyciężaniu narastających trudności gospodarczych. Zwiększały się przede wszystkim możliwości manewru w zakresie polityki kursowej oraz możliwości oddziaływania przez władze na stan aktywności gospodarczej (np. przez okresowe dewaluacje walut narodowych, manipulowanie wydatkami budżetowymi czy kontrolę zagranicznych przepływów towarowych i czynników produkcji). Jednakże przy wzrastającej międzynarodowej nierównowadze płatniczej (co było spowodowane czynnikami o charakterze strukturalnym) ostateczny efekt był odwrotny do zamierzonego. System rozliczeń międzynarodowych był coraz mniej stabilny, przejrzysty i efektywny i załamał się z momentem wybuchu II wojny światowej. Tylko nieliczne kraje zachowały wzajemną wymienialność walut (USA, Wielka Brytania, Francja oraz kraje blisko z nimi związane) większość zaś stosowała rozliczenia bezdewizowe (barter, transakcje kompensacyjne czy też dwu - lub wielostronny clearing). Towarzyszyło temu wyraźne zmniejszenie wielkości i dynamiki obrotów międzynarodowych, na co istotny wpływ wywarły również czynniki polityczne

52. Omów pojęcia i funkcje kursu waluty w ramach współczesnego systemu walutowego.

Kurs walutowy - cena waluty obcej (zewnętrznej) wyrażona w walucie krajowej. Inaczej kurs walutowy jest ceną równowagi między dwiema walutami narodowymi na rynku walutowym. Ponieważ jest on ceną, zatem zmienia się w zależności od popytu i podaży dewiz krajowych na rynkach zagranicznych. Popyt i podaż są określone przez sytuacje w bilansie płatniczym. Jeśli on się pogarsza to kurs walutowy danego kraju ma tendencję do spadku. Jest podstawowym instrumentem kształtowania opłacalności (importu/eksportu) wymiany międzynarodowej: W zależności od skali amplitudy wahań kursu wyróżnia się jego trzy rodzaje:

Kurs sztywny- ustalany przez oficjalny organ państwowy, nie podlega wahaniom, w długim okresie czasu niezmienny. Zmiany dokonywane są jednorazowo, administracyjnie przez państwo. W Polsce od 1991 roku mamy kursy sztywne w sferze rozliczeń bankowych.

Kurs stały(stabilny) - ulega wahaniom w skutek podaży i popytu, jednak granice jego wahań są ściśle określone. Przy przekroczeniu tych granic władze finansowe interweniują na rynku (sprzedając lub kupując waluty na innych rynkach, zwiększając lub zmniejszając podaż). Zaletą kursu stałego jest stabilizowanie warunków wymiany, co sprzyja rozwojowi handlu. Z punktu widzenia wewnętrznej polityki gosp. utrzymanie stałego kursu walutowego jest trudne gdyż wymaga utrzymania stabilnych cen na rynku krajowym. Na kurs walutowy wpływ mają:

- czynniki ekonomiczne

- rozmiary popytu i podaży

- stan bilansu handlowego i płatniczego;

- różnice w stopach procentowych i stopach inflacji pomiędzy krajami;.

- poziom cen w kraju i za granicą;

- stan koniunktury w kraju

- czynniki polityczne;

- czynniki spekulacyjne

Dlatego stały kurs uznany jest za politykę zbyt kosztowną do utrzymania.

Kurs płynny (elastyczne, zmienne) - teoretycznie kształtują się samoistnie pod wpływem rynku, gry sił rynkowych popytu i podaży, a jego wahań nie ograniczają przepisy. W rzeczywistości banki centralne w dalszym ciągu oddziałują na kształtowanie się kursów, jednakże nie są krępowane sztywnymi regułami. Kurs płynny jako cena równowagi bilansuje popyt i podaż na walutę własnego kraju, pozostawiając więcej swobody na kształtowanie wewnętrznej polityki ekonomicznej. Jego wadą jest zmienność wprowadzająca do handlu element ryzyka kursowego. Niepewność warunków wymiany zmusza firmy do zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym, co podnosi koszty transakcji (długoterminowych).

Kurs optymalny (prawidłowy)- gdy spełnia wymóg utrzymania równowagi bilansu, płatniczego w długim okresie i sprzyja podnoszeniu efektywności całej gospodarki. Zmiana kursu walutowego wpływa na:

-poziom konkurencyjności cenowej importu i eksportu,

-bilans handlowy w taki sposób jak zmiana ceny.

Zmiana kursu walut dokonuje się przez:

• dewaluacja-obniżenie poziomu kursu waluty krajowej wobec obcych, co oznacza ?e płaci się więcej jednostek krajowych za jednostkę waluty obcej. Jest to oficjalna zmiana kursu przez rząd.

• rewaluacja-oficjalny wzrost poziomu kursu Dewaluacja i rewaluacja mają swoje odniesienie w zjawisku

• aprecjacja- proces wzrostu kursu; zmiany nieoficjalne

• deprecjacji - proces spadku kursu

Czynniki decydujące o podaży (na popyt to samo tylko odwrotnie):

- wpływy z eksportu towarów i usług

- odsetki otrzymywane z zagranicy

- transfery z zagranicy

- napływy kapitału krótkoterminowego,

- spadek rezerw oficjalnych

- zagraniczne inwestycje

Funkcje kursu walutowego:

Funkcja informacyjna. Potęga na tym, że stanowi on informację dla eksporterów j importerów, inwestorów, osób fizycznych oraz organów państwowych przy podejmowaniu decyzji gospodarczych. Kurs umożliwia ustalenie należności lub zobowiązań zagranicznych w pieniądzu krajowym.

Funkcja cenotwórcza. Polega na przenoszeniu za pomocą kursu walut zagranicznego układu cen, na ich układ krajowy. Występuje wtedy możliwość porównywania cen towarów krajowych z cenami towarów zagranicznych. Porównywalność ta może być ograniczona systemem ceł, opłat, podatków oraz innych środków, które wpływają na wysokość cen płaconych przez nabywców.

Czynniki określające poziom kursu walutowego:

1. Relacja popytu i podaży walut obcych na krajowym rynku walutowym,

2. Różnica poziomu cen w kraju i za granicą

3. Polityka państwa przejawiająca się w określaniu zakresu wymienialności waluty, oraz w rodzaju prowadzonej polityki kursowej.

Rynkiem walutowym nazywamy zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz reguł rządzących zawieraniem transakcji (kupna i sprzedaży) walutowych. Element rynku walutowego to ogół urządzeń i czynników technicznych prowadzących do zawarcia transakcji walutowych.

Międzynarodowy system walutowy obejmuje on zespół układów, reguł, instytucji, zasad, a nawet zwyczajów określających warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w systemie stosunków międzynarodowych. System ten zawiera:

• zasady ustalone

• zasady przejęte z dotychczasowego mechanizmu funkcjonowania płatności międzynarodowych.

MSW obejmuje także pewne reguły i zalecenia odnoszące się do:

1. Eliminowania odchyleń od stanu równowagi bilansu płatniczego

2. Preferuje on ściśle określone metody wyrównywania bilansu, płatniczego.

Tworzenie pieniądza światowego jest skutkiem trzech procesów:

1. Żywiołowy proces ( produkcja złota w systemie waluty złotej)

2. Może to być efekt polityki pieniężnej państw, których waluty występują w obrocie międzynarodowym np. dolar, marka niemiecka, jen japoński.

3. Może być to wynikiem kontrolowanej emisji międzynarodowej instytucji finansowej jak np. kreacja SDR przez tMF, lub tez może być to kreacja EURA przez system banków centralnych UE.( SBCUE).

Kurs dewizowy - wyrażona w walucie krajowej cena jednostki waluty

zewnętrznej przy zakupie dewiz opiewających na tę walutę.

Kurs walutowy jest pojęciem szerszym niż kurs dewizowy.

W zależności od sposobu ustalania kursu wyróżniamy:

kursy urzędowe czyli oficjalne, ustalane przez odpowiednie organizacje, najczęściej bank centralny a w specyficznych okolicznościach nawet giełdy pieniężne

kursy prywatne - oparte na faktycznie dokonywanych transakcjach, niekoniecznie ustalane urzędowo lecz publikowane w prasie lub w biuletynach bankowych

W zależności od zakresu stosowania wyróżniamy 2 rodzaje kursu walutowego:

• kursy jednolite - kurs liczony jest na takim samym poziomie mimo zmian warunków ekonomicznych i poza ekonomicznych

• kurs zróżnicowany - jego poziom zależy od rodzaju transakcji, podmiotu zawierającego transakcję lub geograficznego kierunku wymiany W transakcjach handlowych kurs walutowy danego kraju może być wyższy niż płatnościach niehandlowych (w sytuacjach turystyki międzynarodowej).

Waluta danego Kraju jest wymienialna gdy istnieje zagwarantowana i nieograniczona swoboda jej wymiany na walutę zewnętrzną; niewymienialna gdy istnieje formalny zakaz jej wymiany, mówi się tu o stosowaniu przez władzę finansowych ograniczeń dewizowych.

Czynniki wpływające na ograniczenia dewizowe:

• oprocentowanie kapitałów krótkoterminowych - może pojawić się nawet ujemna stopa oprocentowania, która ma na celu zahamować kapitał zagraniczny, często spekulacyjny i negatywnie wpływający na nasz bilans płatniczy

• wymienialność kursów walutowych podlega szybkim wahaniom, często są to momenty w dniu a nawet godziny.

53. Jaką rolę odgrywa Międzynarodowy Fundusz Walutowy w kształtowaniu międzynarodowego systemu walutowego?

Międzynarodowy Fundusz Walutowy został powołany do życia na Konferencji w Bretton Woods w USA, w 1944 r., a swoją działalność rozpoczął 01.03.1947r. Była to wola 44 państw (w tym ZSRR) by radzić, jak pomóc światu podnieść się ekonomicznie po II wojnie. Dlatego wymyślono fundusz, który stabilizowałby międzynarodowy system walutowy kredytami krótkoterminowymi udzielanymi państwom mającym kłopoty ze zrównoważeniem bilansu płatniczego w handlu-zagranicznym.

Do zadań MFW należy przede wszystkim: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym, udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych, wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych, podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego.

Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą oceniać ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje. Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale zakładowym, który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie. Wysokość udziału poszczególnych państw-członków MFW jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju, jego pozycji w światowej gospodarce, udziału w handlu światowym oraz zdolności płatniczej.

MFW prowadzi również działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego. Polega ona na umożliwieniu państwu członkowskiemu zakupu potrzebnych walut innych państw członkowskich za walutę własną lub tzw. SDR oraz na udzielaniu pożyczek na pokrycie deficytu bilansu płatniczego. Działalność ta jest prowadzona w porozumieniu z rządami poszczególnych państw i jest obwarowana warunkiem przestrzegania, nałożonych przez MFW ścisłych ustaleń, które mają na celu kontrolę nad gospodarką pożyczkobiorcy. Kontrola ta może dotyczyć m.in. ograniczenia wydatków rządowych, ograniczenia wzrostu płac, poziomu inflacji itp.

Statutowym zadaniem MFW jest udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu ułatwienia procesów równoważenia ich bilansów płatniczych i stabilizacji gospodarki, głównie poprzez wzmacnianie waluty krajowej.

MFW udziela pomocy finansowej wyłącznie pod warunkiem realizacji przez dany kraj uzgodnionego z MFW programu, nazywanego powszechnie programem dostosowawczym. Pomoc finansowa uzyskiwana z Funduszu jest uwarunkowana i udzielana wyłącznie jako wsparcie finansowe konkretnego programu uzdrowienia gospodarki.

Głównym celem działalności Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest:

• tworzenie warunków niezbędnych do stabilizacji finansowej i gospodarczej w krajach członkowskich,

• utrzymywanie względnej stabilności walut,

• tworzenie ram ułatwiających wymianę dóbr, usług i kapitału między krajami członkowskimi oraz wspieranie wzrostu gospodarczego.

Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracują z MFW oraz między sobą. Przede wszystkim są one zobowiązane do:

1. kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową w taki sposób, aby utrzymany został zrównoważony wzrost gospodarczy,

2. popierania stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków gospodarczych i finansowych,

3. unikania manipulowań kursem walutowym lub wykorzystywania międzynarodowego systemu walutowego do osiągania nieuzasadnionych korzyści konkurencyjnych w stosunku do innych krajów

4. stosowania polityki kurs walutowego zgodnie z zasadami określonymi w statucie MFW.

MFW spełnia trzy funkcje:

1. regulacyjną polegającą na nadzorowaniu stosowanych przez kraje członkowskie ograniczeń walutowych i przestrzegania reguł kursowych,

2. kredytową polegającą na dostarczaniu krajom członkowskim dodatkowych środków walutowych wpostaci różnych form kredytów oraz

3. konsultacją polegającą na odgrywaniu roli stałego forum konsultacji i współpracy krajów członkowskich'. Jest on sprawną instytucją w dobrych czasach i ułatwia przetrwanie w czasach trudnych. Jego działalność przyczyniła się w dużym stopniu do ekspansji handlu światowego.

54. Na czym polega system SDR-ów?

Specjalne prawa ciągnienia, Special Drawing Rights, SDR, międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970. SDR są praktyczną realizacją i rozwinięciem projektu pieniądza międzynarodowego - bankoru - autorstwa J.M. Keynesa (1943).

Uczestnikami systemu SDR są członkowie MFW, a ich udziały w nim są proporcjonalne do udziałów członkowskich w Funduszu. Przydzielone SDR służą do zakupu - od innych uczestników systemu - walut niezbędnych do spłaty zobowiązań z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego. Uruchomienie systemu SDR miało na celu zwiększenie zdolności poszczególnych krajów do wywiązywania się z tych zobowiązań. Przydzielone przez MFW lub kupione od innych uczestników SDR są częścią rezerw walutowych. Pełnią też rolę jednostki porównawczej walut w rozliczeniach międzynarodowych.

Początkowo wartość jednostki SDR powiązana była z wartością złota (1 SDR = 0,888671 g czystego złota), od 1974 jej podstawą jest wartość koszyka walutowego.

55. Co to jest bilans płatniczy i z czego on się składa?

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie, zazwyczaj w określonym roku. Sporządzeniu takiego bilansu (czyli zestawienia jego aktywów i pasywów) towarzyszy przygotowywanie wielu innych, bardziej szczegółowych bilansów (np. bilansu zobowiązań i należności międzynarodowych czy bilansu zadłużenia międzynarodowego).

Można wyróżnić 3 podstawowe części bilansu płatniczego każdego kraju:

1. Bilans obrotów bieżących

2. Bilans obrotów kapitałowych

3. Bilans obrotów wyrównawczych.

56. Omów elementy bilansu obrotów bieżących.

Bilans obrotów bieżących danego kraju obejmuje wszelkie jego płatności związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty (dodatnie lub ujemne) obsługi kapitału zagranicznego. Zazwyczaj wyróżnia się następujące jego części składowe:

1. Bilans handlowy, tj. zestawienie porównawcze wartości eksportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych;

2. Bilans obrotów usługami, tj. zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą, w tym z tytułu świadczenia usług transportowych, ubezpieczeniowych itp.;

3. Bilans procentów i dywidend, tj. zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego; chodzi tu o wpływy i wydatki z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich (dywidendy), a także z tytułu udzielonych i/lub uzyskanych pożyczek krótkoterminowych (procenty);

4. Bilans wydatków rządowych nie uwzględnionych gdzie indziej; chodzi tu o tzw. transfery rządowe (np. składki płacone różnym organizacjom i instytucjom, nieodpłatne dostawy towarów w ramach różnorodnej międzynarodowej pomocy gospodarczej), a także o tzw. transfery nieodpłatne a w tym głównie o prywatne transfery emigrantów, pracowników sezonowych itd., które nie powodują powstania zobowiązań w kraju partnerskim czy w grupie takich krajów.

57. Omów bilans obrotów kapitałowych.

Do bilansu obrotów kapitałowych zaliczane są przepływy kapitału we wszystkich formach, tzn. kapitału portfolio i kapitału inwestycyjnego (produkcyjnego). Bilans ten obejmuje:

1. Bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi, tj. bilans obejmujący przepływ wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o kresie amortyzacji na ogół nie dłuższym niż rok;

2. Bilans obrotów kapitałami długoterminowymi, tzn. bilans obejmujący przepływy kapitału średnioterminowego i długoterminowego w formie zarówno zagranicznych inwestycji bezpośrednich (produkcyjnych), jak i inwestycji pośrednich (prywatne lokaty w papierach wartościowych) w formie średniookresowych i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych i kredytów organizacji międzynarodowych.

58. Jakie czynniki kształtują równowagę bilansu płatniczego w okresie krótkim?

Do najważniejszych przyczyn nierównowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie należy zaliczyć zmiany:

• Wielkość produktu krajowego brutto (PKB)

• Terms of trade

• Kursu walutowego

Zmiana PKB oddziałuje na saldo bilansu handlowego a niekiedy także na saldo bilansu obrotów bieżących. Wzrost PKB powoduje z reguły pogorszenie tych sald a obniżka poprawę. W okresie krótkim oznacza to w pierwszym przypadku zwiększenie popytu krajowego na towary importowe, a w drugim zaś - sytuację odwrotną.

Poprawa cenowych Terms of trade sprzyja poprawie salda bilansu handlowego. Jednocześnie poprawa ilościowego Terms of trade pozytywnie oddziałuje na bilans handlowy.

Dewaluacja waluty krajowej względem walut zagranicznych sprzyja wzrostowi eksportu i zmniejszeniu importu prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego. Rewaluacja waluty krajowej - skutki odwrotne.

59. Jakie czynniki kształtują równowagę bilansu płatniczego w okresie długim?

W długim okresie, a zatem gdy o rozwoju gospodarki każdego kraju decydują zmiany o charakterze strukturalnym i techniczno-technologicznym, na kształtowanie się bilansu płatniczego wpływają:

1. Stopa wzrostu gospodarczego

2. Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne decydujące o tym wzroście.

3. Stopa oszczędzania

1

9

Sukno

Stany

Zjednoczone

Korzyści Stanów Zjednoczonych bez specjalizacji

Wielka Brytania

Korzyści z międzynarodowej specjalizacji produkcji

Korzyści Wielkiej Brytanii

bez specjalizacji

Saldo kosztów jakie byśmy ponieśli produkując towary importowane i kosztów produkcji krajowej

Saldo bilansu handlu zagranicznego w przeliczeniu na walutę obcą

Krańcowa stopa oszczędzania

Eksport wyrobów przemysłowych

USA

Europa Zachodnia (Holandia, Francja, W. Brytania)

Import żywności i surowców

Eksport wyrobów przemysłowych

Import żywności

Kraje słabo rozwinięte: Rosja, Polska, Bułgaria, Rumunia, Niemcy, Ameryka Południowa.

---