System Instytucjonalny i Prawny Unii Europejskiej
WYKŁAD 1
*Organizacje międzynarodowe - zrzeszenie państw i innych podmiotów prawa międzynarodowego utworzonych dla realizacji zadań określonych w statucie
*Organizacje międzypaństwowe (na podstawie umowy międzynarodowej)
*Organizacje pozarządowe - zrzeszają stowarzyszenia i osoby fizyczne z różnych państw
* Prawo organizacji międzynarodowej
Prawo pierwotne - umowa międzynarodowa ustanawiająca taką organizację i wszelkie porozumienia zmieniające taką umowę międzynarodową (statut, konstytucja, traktaty konstytucyjne itp.)
Prawo stanowione przez organizacje:
decyzje dotyczące wewnętrznego funkcjonowania organizacji - kompetencje pro foro interno.
prawo wtórne - decyzje dotyczące państw członkowskich - kompetencje pro foro externo.
*Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowych
Podmiotem danego systemu prawa jest ten, kto ma wynikające prawa i obowiązki. Przez setki lat były to państwa.
Po II wojnie światowej utrwaliło się stanowisko, że organizacje międzynarodowe mogą mieć podmiotowość prawną:
- umowy z państwami trzecimi,
- prawo korzystania z przywilejów i immunitetów,
- prawo czynnej i biernej legacji,
- wolność do czynności prawnej.
*Organizacje ponadnarodowa - szczególny rodzaj organizacji międzypaństwowej.
Tworzy samodzielny, autonomiczny porządek prawny (różny od prawa międzynarodowego i prawa krajowego).
Stanowi prawo pochodne (wtórne) szczególnego rodzaju i stosuje się bezpośrednio w sferze wewnętrznej państw członkowskich i cechuje się pierwszeństwem stosowania.
UE ustanowiona na mocy art. 1 TUE (Maastricht, podpisanego w 02.1992, w życie wszedł w 1993).
UE składa się z tzw. dachu(cele i wartości wspólne) i trzech filarów:
*'Dach' UE:
1. Cele UE (art. 2 TUE):
- Popieranie postępu gospodarczego i społecznego; wysokiego poziomu zatrudnienia, osiągnięcie zrównoważonego rozwoju
- Potwierdzenie na arenie międzynarodowej tożsamości, zwłaszcza poprzez realizację WPZiB i tworzenie wspólnej polityki obronnej
- Umocnienie ochrony praw i interesów obywateli p.czł. poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii
- Rozwój UE jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w której jest zagwarantowany swobodny przepływ osób; środki kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, zwalczania przestępczości.
- Zachowanie wspólnot, dorobku prawnego i jego rozwój
2. Wspólne wartości (art. 6 TUE):
- Zasady wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podst. wolności, państwa prawa - zasady wspólne dla wszystkich p.czł.
- Prawa podst. określone w EKPCz (1950)
- Prawa podstawowe wynikające z tradycji konstytucyjnej poszczególnych p. czł.
- Szanuje tożsamość narodową p. czł.
*Trzy filary UE:
I filar
-Należą pierwotne 3 Wspólnoty będące odrębnymi organizacjami międzynarodowymi o charakterze ponadnarodowym (wspólnotowym).
- Cechuje je specyficzny reżim wspólnotowy - skutek bezpośredni i pierwszeństwo stosowania wobec prawa krajowego.
- Podmiotowość prawna - prawo do zawierania umów międzynarodowych, prawo legacji, przystąpienia do organizacji międzynarodowych, zdolność procesowa.
Trzy wspólnoty w I filarze:
a) Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS)
-Paryż '51, na podst. Planu Schumanna (inicjatywa J. Monneta)
-traktat ją ustanawiający jako jedyny zawarto na czas określony - 50 lat. Wygasł 22 VII 2002 r.
-regulowane nim obszary włączono do TWE
a) EWG
-Rzym '57
-od czasu traktatu z Maastricht → Wspólnota Europejska (WE) - stworzenie wspólnego rynku poprzez realizację 4 swobód i prowadzenie wspólnych polityk. W ramach WE realizowana jest też Unia Gospodarcza i Walutowa (UGiW)
b) Euratom
-Rzym '57 Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA) - cywilne wykorzystywanie energii jądrowej.
II filar
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Wzmocnienie tożsamości europejskiej w stosunkach międzynarodowych
III filar
Współpraca policji i sądowa w sprawach karnych (pierwotnie Współpraca W Dziedzinie Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych UE)
*'Fundamenty' UE
postanowienia dt. ściślejszej współpracy;
postanowienia końcowe:
a) zmiany tr. ustanawiających UE i WE
b) uzyskanie członkostwa UE
c) czas obowiązywania TUE
Ściślejsza współpraca - warunki:
musi być skierowana na wspieranie celów UE
szanuje zasady określone w traktatach i ramy instytucjonalne UE
obejmuje znaczną część p. czł.
nie narusza wspólnotowego dorobku prawnego
jest otwarta dla wszystkich p.czł.
a)zmiana traktatów:
-wniosek może zlozyc kazde państwo członkowskie lub KE do RE
-RE po opinii PE, ew. KE zwołują konferencję międzynarodową, tu propozycje zmiany
-propozycje przyjmowane przez RE, która przygotowuje ostateczną wersję traktatu
-podpisanie traktatu przez państwa członkowskie i ratyfikacja
b)uzyskanie członkostwa
-TUE określa jednolite warunki i procedurę przyjęcia nowego państwa członkowskiego; przedtem inna formuła przyjęcia do EWWiS, a inna do EWG i EWEA
-wg TUE państwo ubiega się o członkostwo w UE jako całośc- do wszystkich 3 wspólnot w I filarze i do II i III filaru
-merytoryczne kryteria zostały określone na szczycie w Kopenhadze (dopracowane w Madrycie)
-negocjacje akcesyjne prowadzone są, traktat akcesyjny zawierany przez państwa członkowskie UE
*wystąpienie państwa członkowskiego z UE i WE
-postanowienia traktatów nie przewidują formalnie takiej możliwości
-możliwośc taka istnieje na podstawie ogólnych zasad międzynarodowego prawa traktatów → na podstawie uzgodnienia z pozostałymi państwami członkowskimi, jednostronne wystąpienie z powołaniem się na klauzulę zmiany okoliczności
*wykluczenie z UE
-formalnie też niemożliwe
-art. 7 TUE daje możliwośc zawieszenia 'określonych praw'
-w skrajnych przypadkach można się odwołac do (art.60) KW o prawie umów międzynarodowych z '69
-w przypadku …... naruszenia' traktatu można porozumiec się odnośnie zawieszenia traktatu wobec tego państwa
c)czas obowiązywania traktatów
-spośród wszystkich traktatów np. TWE,TUE i TEWEA → na czas nieokreślony
-traktat EWWiS na 50 lat, wygasł 22.07.2002
-na mocy zgody wszystkich państw członkowskich można ustalic wygaśnięcie innych traktatów