PMP Wykład 13. 16.01.2009 r.
Cd. zastrzeżeń i deklaracji interpretacyjnych
Zakres obowiązywania umów - DOCZYTAĆ Z PODRĘCZNIKA
1. Procedura składana zastrzeżeń - KWPT w art. 23 i prace KPM
składania/wycofywanie zastrzeżeń/sprzeciwów - obowiązuje zasada pisemności i notyfikacji (informowanie depozytariusza umowy, organowi traktatu lub organowi org. mnar.; jeśli brak organów to pozostałym stronom umowy); notyfikacja jest ważna, bo od poinformowania liczy się czas na złożenie sprzeciwu; może tego dokonać tylko osoba upoważniona
weryfikacja złożonych zastrzeżeń (czy są dopuszczalne czy nie?) - kontrolerem zastrzeżeń zawsze jest depozytariusz; on sprawdza czy zastrzeżenie zostało złożone we właściwej formie, czy nie jest niedozwolone (jeśli uzna, że jest niedozwolone, a państwo/org. mnar. chce nadal utrzymać zastrzeżenie musi poinformować o tym inne strony traktatu; on sam nie ma mocy anulowania zastrzeżenia); to samo dotyczy zastrzeżeń zmieniających poprzednie lub zastrzeżeń spóźnionych (jest dopuszczalne jeśli żadna ze stron się mu nie sprzeciwi)
Na podstawie traktatu mogą powstać organy odpowiedzialne za Inter. i przestrzeganie traktatu. Są to organy monitorujące, kontrolne. Organy polityczne - formułują opinie. Organy sądowe mają prawo weryfikacji zastrzeżeń, zwłaszcza w przypadku traktatów normo- i prawotwórczych (np. w zakresie praw człowieka). Tak jest np. z ETPC. 1. raz w sprawie Belilos ETPC uznał, że zastrzeżenie jest nie ważne. Nie jest przewidziane, że taką możliwość mają wszystkie organy (z jednej strony organ powstał po tym jak złożono zastrzeżenie, ale z drugiej strony powinien tą kwestię regulować). Istnieją również miękkie organy takie jak Komitet ds. praw Człowieka przy ONZ (tylko opinie, nie może anulować zastrzeżeń). Sekretarz Generalny sygnalizuje państwom, że ich zastrzeżenie powinno być anulowane.
KPM wskazała, że są też takie oświadczenia, które nie są traktowane jak zastrzeżenia. To mogą być np. oświadczenia informacyjne (notyfikujące wykonanie traktatu na poziomie krajowym), ogólne oświadczenie polityczne, oświadczenia, które traktat dopuszcza w kwestii rozwiązań warunkowych.
Deklaracje interpretacyjne
1998 r. - III Raport KPM o Deklaracjach interpretacyjnych. Początkowo deklaracje nie były odróżniane od zastrzeżeń. Nazwanie oświadczenia d. i. nie oznacza, że faktycznie nią jest. Trzeba zbadać treść, by to stwierdzić. D. i. jest oświadczeniem, które może być składane w późniejszym czasie niż zastrzeżenie. D. i. to jednostronne oświadczenie woli stron zmierzające do nadania specyficznego znaczenia lub zakresu całego traktatu lub części albo też do wyjaśnienia znaczenia lub zakresu traktatu. Może być składana łącznie przez 2 lub więcej stron. Jeśli wszystkie strony traktatu składają oświadczenie o takiej treści to nie jest to d. i. tylko porozumienie co do wykładni traktatu.
D. i. są:
warunkowe - od przyjęcia określonego znaczenia lub nadania określonego zakresu uzależnia swoje związanie się umową
zwykłe
D. i. mogą być złożone do każdego traktatu.
Jak odróżnić d. i. od zastrzeżeń?
przez analizę skutków prawnych tych oświadczeń - ważny jest zamiar strony składającej oświadczenie (czy zmiana znaczenia lub skutku traktatu czy modyfikacja znaczenia lub zakresu zastosowania traktatu)
analiza w dobrej wierze, zgodnie z treścią oświadczenia
D. i. składana jest pisemnie.
Procedura składania - wszelka d. i. musi być złożona na poziomie mnar. a nie krajowym. Musi być notyfikowana.
W przypadku warunkowej d. i. obowiązuje zasada pisemności i potwierdzenia (jeśli jest składana przy podpisywaniu umowy).
Moment związania się deklaracją obowiązuje od przyjęcia przez inne strony.
Uchwały org. mnar. pokazują, że niektóre regionalne org. mnar. same regulują procedurę składania zastrzeżeń. OPA w 1987 r. - procedura. RE - podobna uchwała.
Alternatywy wobec zastrzeżeń i d. i.
traktaty mogą przewidywać specjalne klauzule, które pozwolą stronom na przyjęcie traktatu w zmodyfikowanym zakresie lub rozumieniu specyficznym
późniejsze porozumienie z innymi stronami traktatu w odniesieniu do modyfikacji znaczenia/zakresu traktatu dla danej strony (przez 2 lub więcej, niekoniecznie wszystkie strony)
Zdarzają się w organizacjach takich jak UE, bo byłyby sprzeczne z integracyjnym charakterem danej org. mnar.. Ustala się, że za zgodą pozostałych państw pewne państwo będzie obowiązywać zmodyfikowany traktat; przyjmują wówczas specjalne protokoły (np. rozumienie Układu z Schengen przez WB i Danię). Mogą to być rozwiązania trwale modyfikujące rozwiązania umowy (Ustawodawstwo antyaborcyjne na Malcie zapisane w protokole z 2003 r.)
Zasady przestrzegania umów
Każda umowa, która została wynegocjowana/zarejestrowana i weszła w życie musi być przez strony dochowywana. KWPT w art. 26 zapis o zasadzie pacta sunt servanda i art. 27 „Strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przez nią traktatu. Reguła ta nie narusza w niczym artykułu 46.”
Zasada pacta sunt servanda czyli p.s.s. obowiązuje wyłącznie traktaty wiążące. Przesłanka wejścia w życie jest sine qua non (wymagana) dla zaistnienia tej zasady. Traktat wiąże strony tylko w takim zakresie w jakim się zgodziły. Podstawową konsekwencją związania się jest obowiązek wykonywania zobowiązań w dobrej wierze (w art. 2. KNZ jako zasada prawa mnar.)
Zasada p.s.s. składa się z 2 elementów:
negatywnego - został wyartykułowany w Deklaracji Londyńskiej z 1871 r. - jest uświęconą zasadą prawa narodów, że żadna z umawiających się stron nie może zwolnić się z zaciągniętych zobowiązań traktatowych, ani zmienić postanowień traktatu inaczej jak za zgodą pozostałych stron osiągniętą w trybie przyjaznego porozumienia”; wydane na tle noty ks. Gorczakowa z 1870 r. na mocy którego Rosja chciała wzruszyć postanowienia traktatu paryskiego, dokonujące demilitaryzacji Morza Czarnego
niedopuszczalne jest jednostronne modyfikowanie traktatu; wszelka zmiana musi być osiągnięta na drodze porozumienia
art. 27 KWPT - nie można powoływać się na własne prawo krajowe w celu usprawiedliwienia nie wykonania zobowiązań umowy. Odstępstwem od art. 27 jest art. 46, który dotyczy zgody na związanie się umową, która naruszała konstytucyjne zasady podpisywania umów w danym państwie
pozytywnego - obowiązek wykonywania zobowiązań w dobrej wierze; dobra wiara zakłada, że inne strony mogą oczekiwać, że traktat będzie wykonywany w sposób zgodny z jego treścią (rodzi uzasadnione oczekiwanie)
Traktat zawarty obowiązuje (ma skutki prawne) nie tylko wobec stron, ale też podmiotów wewnętrznych stron. Traktaty z dziedziny praw człowieka wywierają skutki wobec jednostek itd.
Każdy traktat ma zakres obowiązywania:
podmiotowy - art. 34 - 38 KWPT; ogólną zasadą jest to, że traktat obowiązuje strony; ius facit Inter partes i pacta tertiis nec nocent nec prosunt (traktaty nie szkodzą i nie przynoszą korzyści państwom trzecim). Od tej zasady są wyjątki: mogą być pacta In favorem tertiis i pacta In (onus) detrimentum. Zasadą jest zgoda państwa trzeciego. Jeśli tworzy korzyści dla strony trzeciej zgoda jest traktowana elastycznie, a jeśli nakłada ciężar konieczna jest zgoda na piśmie. Sam traktat może przewidywać, że zgoda na korzyść ma być wyrażona wyraźnie. Problemem jest odwołanie zwłaszcza korzyści (art. 37). Nie może być odwołana jeśli uznano, że nie może być modyfikacji bez zgody państwa trzeciego (jest to relatywne prawo nabyte)
Umowa może wywierać de facto skutek na takiej zasadzie, że jej postanowienia będą odwzorowywały normę zwyczajową. Kwalifikowaną postacią tego jest sytuacja, kiedy postanowienie zwyczajowe rodzi obowiązek wobec erga omnes tzn. że istnieją normy jednocześnie zwyczajowe i traktatowe, na które można powołać się w stosunku do każdego państwa świata.
Istnieją sytuacje, kiedy traktat nie kodyfikuje normy zwyczajowej, ale ją implikuje. MTS w sporze RFN vs. Dania i Niderlandy w 199…. stwierdził, że traktat może powodować powstanie normy wiążącej podmiot nie będący stroną umowy, co może wynikać z samego traktatu lub praktyki państw nie będących stroną umowy. MTS wymienia elementy, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie czy traktat rodzi nową normę zwyczajową czy nie. Wg niego:
musi być to traktat normatywny
musi być on reprezentatywny
praktyka stosowania traktatu powinna być intensywna
materialny - wynika z treści; może być modyfikowany
temporalny - art. 28 KWPT; traktaty nie działają wstecz, chyba że odmienny zamiar jest ustalony w inny sposób lub w samym traktacie; nie jest to zasada bezwzględna w prawie mnar. (naruszenie ma miejsce przed wejściem w życie traktatu, ale trwa bądź skutki trwają po wejściu w życie traktatu. ETS bierze pod uwagę też sytuację, która zapoczątkowała dane naruszenie, trwające obecnie.) KWPT nie wypowiedziała się w kwestii tego, jak długo obowiązuje traktat. DO naturalnej śmierci, czyli zakończenia okresu obowiązywania traktatu. Nie wszystkie traktaty mają określony czas i wówczas tylko zdarzenia przyszłe i niepewne decydują o zakończeniu.
terytorialny - art. 29.; całe państwo, ale strony mogą inaczej ustalić; np. klauzula kolonialna (dotyczy tylko państwa a nie ich departamentów zależnych); oświadczenia nie są traktowane jako zastrzeżenia, mimo że modyfikują skutek prawny umowy wobec danej strony (Dania wobec Grenlandii, Nowa Zelandia wobec W-y Cooka); może też być, że państwo wiąże się traktatem w stosunku do departamentów zamorskich a nie terytorium macierzystego (WB podpisała Konwencję w 1995 r. w sprawie gatunków migrujących, ale tylko w stosunku do swoich terytoriów zamorskich. Sama WB związała się tą Konwencją w 2003 r.)
Wykładnia traktatowa
Historycznie nie zawsze uważano wykładni za integralną część prawa mnar., traktowano ją bardziej jako reguły logiki prawniczej.
Art. 31 - 33 KWPT i praktyka mnar. potwierdziły, że art. 31 i 32 należą do prawa zwyczajowego. Kluczowe znaczenie dla wykładni ma art. 31, który zawiera jej ogólną regułę. Reguła jest jednorodna, tzn., że jest jedną scaloną regułą interpretacji traktatów. Ważne jest użycie słowa reguła, a nie norma prawna, bowiem oznacza ono elastyczną formułę pozwalającą zastosować ją we wszystkich działach prawa mnar.
art. 31 ust. 1. - Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu.
Art. 31 zawiera dyrektywy kierunkowe (w jaki kierunku powinna zmierzać interpretacja - dobra wiara, zwykłe znaczenie słów, w świetle przedmiotu i celu) oraz dyrektywy techniczne, które mówią jakie elementy należy brać pod uwagę przy wykładni traktatu (kontekst, wykładnia systemowa i wykładnia historyczna)
Zasada wykładni w dobrej wierze - interpretować umowę w sposób umożliwiający jej wykonanie (nadawanie umowie użytecznego skutku - effe(t) util(e)). Jest domniemaniem wzruszalnym (można udowodnić, że tej skuteczności nie ma, ale nie założyć to z góry). Należy interpretować w sposób pozwalający na zachowanie mocy obowiązującej każdej części traktatu lub jego załącznika. Tak interpretować, by osiągnąć założony (ze świadomością czemu on służy, nie należy zawężać celu). Jeśli traktat dążył do osiągnięcia zamierzonego celu i jest on wyartykułowany w traktacie to nie należy poszukiwać innego celu traktatu. Istnieje zakaz wykładni traktatu w sposób prowadzący do absurdu (w przypadku traktatu dwustronnego ma skutek taki, że strona która proponowała niejasne postanowienia, to na jej niekorzyść się interpretuje - wykładnia kontra proferendem); nie należy interpretować traktatu w zależności czy nakłada zobowiązanie na 1, 2 lub wszystkie strony traktatu, a więc rozszerzająco interpretować w stosunku do strony, która podjęła jakieś zobowiązanie, a zwężająco w stosunku do tej, która ich nie podjęła. Ma wyhamować nadmierny tekstualizm, ale nie może być oderwana od woli stron.