Prawo rzeczowe pytania


Podstawy prawa cywilnego

Zagadnienia objęte zakresem egzaminu

PRAWO RZECZOWE - Pytania od 1-12

1. Pojęcie i ogólna charakterystyka prawa rzeczowego w znaczeniu przedmiotowym.

Przedmiotem elementu przedmiotu stosunku cywilnoprawnego w przeważającej większości są rzeczy( np. mikrofon, portfel, budynek , nieruchomość), natomiast rzeczami zgodnie z definicją wynikającą z art. 45.K.C są tylko przedmioty materialne, a więc chodzi tu o wszelkiego rodzaju prawa na przedmiotach materialnych (jak np. umowa kupna sprzedaży przenosząca prawa własności na danej rzeczy ze zbywającego na nabywającego), które mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, sposoby zbycia, przysporzenia praw na rzeczach określone są w przepisach KC, jak również wynikają z zasad współżycia społecznego. Uznawana jest ogólna zasada, że nie można przysporzyć więcej praw niż się samemu posiada.

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym to ogół przepisów prawa cywilnego, które regulują powstanie, zmianę i ustanie rzeczowych praw podmiotowych.

Oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które regulują:

prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym. Poza rzeczą niekiedy przedmiotem praw rzeczowych mogą być prawa majątkowe ( np. użytkowanie praw, zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym.

2. Cechy charakterystyczne praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.

Założenie - jeden podmiot prawa ma bardzo wiele praw podmiotowych, tych sfer przyznawanych przez prawo i wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.

Pod pojęciem praw rzeczowych podmiotowych rozumie się te kategorię cywilnych praw podmiotowych, które spełniają łącznie dwa warunki:

Podmiotowe prawa rzeczowe są majątkowymi prawami cywilnymi o charakterze bezwzględnym mającym za przedmiot rzecz. W systemie prawa cywilnego istnieją dwie podstawowe kategorie majątkowych praw podmiotowych:

Istnieje również podział na:

Istotnym elementem praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym jest ich szczególny przedmiot, którym jest rzecz, rozumiana jako przedmiot materialny. Istnieje zasada numerus clausus praw rzeczowych czyli zamkniętej listy - tyczy się to zamkniętego katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Implikacją tej zasady jest pozostawienie wyłącznej kompetencji ustawodawcy w zakresie określania listy praw rzeczowych, które mogą być ustanawiane przez podmioty oraz określenie ich treści i zakresu. W tym zakresie swoboda stron została wyraźnie przez ustawodawcę wyłączona.

  1. Rzeczy jako przedmioty praw rzeczowych.

Rzeczy - zgodnie z art. 45 K.C. Art. 45. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne. to przedmiot materialny. Nauka do tego określenia dodaje:

Przesłanki rzeczy:

Nie są więc rzeczami:

Przedmiotem praw rzeczowych mogą być tylko istniejące rzeczy zindywidualizowane.

Podział rzeczy na

Najpowszechniejszą formą praw jest prawo na rzeczach. Każdy człowiek posiada bardzo dużo ilość praw, każda rzecz ,którą posiada jest odrębnym przedmiotem praw rzeczowych. Znakomita większość umów cywilnoprawnych dotyczy rzeczy.

Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Art. 142. § 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.

  1. Rzeczy ruchome i nieruchomości

Art. 46. § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.

Od nieruchomości w rozumieniu art.46 KC należy odróżnić nieruchomość rolną, która jest zdefiniowana w art. 46 z indeksem 1

Art. 461. (16) Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Prawo podmiotowe zarezerwowane wyłącznie dla nieruchomości:

Prawo rzeczowe na nieruchomości wymienione w księgach wieczystych

Natomiast rzeczami ruchomymi jest wszystko to, co nie jest nieruchomością

Rzeczy ruchome - wszelkie rzeczy materialne nie stanowiące nieruchomości ani ich części składowych, nie podlegają rejestrowi - wyjątek stanowi ewidencja pojazdów

5. Część składowa rzeczy

Art. 47. § 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

(np. silnik w samochodzie)

§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

(np. barak na placu budowy)

Art. 48. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Art. 49. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.

Art. 50. Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.

6. Przynależność

Art. 51. § 1. Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.

(np. ciągnik rolniczy w gospodarstwie rolnym)

§ 2. Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.

§ 3. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.

Art. 52. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.

Ograniczoność prawna wobec rzeczy głównej odnosi skutek również względem przynależności.

7. Własność - pojęcie, treść, granice wykonywanie.

Treścią pozytywną własności są uprawnienia właściciela.

Treścią negatywną zaś powszechny obowiązek NIENARUSZANIA sfery dozwolonego zachowania się właściciela.

Uprawnieniami właściciela jest (katalog otwarty):

Posiadanie IUS POSSIDENDI

Używanie, pobieranie pożytków, zużycie rzeczy IUS UTENDI, FRUENDI, ABUTENDI

Rozporządzanie rzeczą IUS DISPONENDI

Posługujemy się domniemaniami uprawnień na korzyść właściciela.

Prawo własności NIE jest prawem nieograniczonym

OGRANICZENIA:

w zakresie korzystania z nieruchomości związane z prawem sąsiedzkim (Art. 144 - 154)

to przepisy nakładające na sąsiadów ograniczenia i obowiązki pozwalające na w miarę bezkonfliktowe wykonywanie prawa własności nieruchomości:

Art. 144. Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

IMMISJE (oddziaływanie na sąsiedni grunt):

- granice przestrzenne nieruchomości zawierają się w jej bryle

- Granice przestrzenne budynków i lokali zamykają się w ich bryłach

- granice przestrzenne gruntu

Art. 143. (45) W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód.

- oraz przepisy prawa lotniczego (zabrania zbyt niskich lotów) i górniczego (reguluje własność kopalin)

Art. 140. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Art. 142. § 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.

Własność w znaczeniu prawnym oznacza przeniesienie podstawowej instytucji dla danego systemu społeczno-ekonomicznego na grunt prawa. Własność stanowi prawną formę korzystania z rzeczy. Własność z ekonom, pkt widzenia oznacza każdą formę władania częściami przyrody mającymi wartość majątkową, która pozwala na zawłaszczenie materialnych części przyrody. Właścicielem w sensie ekonom, jest ten, kto faktycznie dysponuje w swoim interesie danym dobrem majątkowym, przy tym obojętna jest forma prawna, która takie dysponowanie umożliwia. W znaczeniu prawnym własność to tylko jedna, podstawowa forma władania częściami przyrody, która musi być odróżniana od innych form władania, jak użytkowanie, najem czy dzierżawa.

Wykonywanie własności

Treść

Wyliczenie wszelkich uprawnień właściciela w sposób pełny i zamknięty jest niemożliwe, gdyż te uprawnienia mogą mieć różny charakter od uprawnień określonych działań (zaniechań) faktycznych, po działania prawne. Istnieje swoiste domniemanie uprawnień na korzyść właściciela, oznacza to, że konkretny atrybut przysługuje właścicielowi, to należy domniemywać, że służy on właścicielowi, chyba że z przepisu szczególnego wynikałby wniosek odmienny. Istnieje uprawnienie do posiadania, do korzystania z rzeczy, do rozporządzania rzeczą. Treść określa zakres uprawnień właściciela. Granice

Istnieją granice przestrzenne ł czasowe. Te przestrzenne są istotne przede wszystkim w odniesieniu do nieruchomości gruntowych jako że granice przestrzenne nieruchomości budynkowych są wyznaczane z reguły przez bryłę budynku, a nieruchomość lokalowa z kolei wyznaczana jest przez granice przestrzenne lokalu. Art. 143 stwierdza, że „w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeni nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten uchybia przepisom regulującym prawa do wód". W przypadku rzeczy ruchomej granice przestrzenne zawierają się bowiem niejako w jej bryle.

8. Sposoby nabycia i utrata własności

To przede wszystkim zdarzenia prawne, które powodują przejście prawa własności z jednego podmiotu na drugi. To przede wszystkim zdarzenia cywilnoprawne, które mogą powodować nabycie czy utratę prawa własności. Wynika to z faktu, że najczęściej nabycie własności przez jeden podmiot oznacza utratę tego prawa po drugiej stronie, choć istnieją wyjątki (np. porzucenie rzeczy, co powoduje, że rzecz staje się niczyją).

Podstawową klasyfikacją sposobów nabycia i utraty własności jest podział na:

pierwotne - nabywca nabywa swe prawo niezależnie od praw poprzednika, gdy nabywa rzecz niczyją czy rzecz miała swego właściciela, ale nabywca nie wywodzi swego prawa od praw tego poprzedniego właściciela. Konsekwencją pierwotnego nabycia jest z reguły to, że nabywca uzyskuje prawo własności w pełnym wymiarze, bez jakichkolwiek obciążeń. Istnieją wprawdzie wyjątki (np. w wypadku nabycia własności nieruchomości, której właściciel się zrzekł, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za jej obciążenia.). pochodne - prawo własności przechodzi na następcę w takim zakresie, jakim przysługiwało poprzedniemu właścicielowi, a więc ze wszystkimi obciążeniami i ograniczeniami, jakie dotykały prawa własności. Istnieją także od tej zasady wyjątki (np. nabycie w dobrej wierze własności od osoby nieuprawnionej (art. 169 KC).

Przeniesienie art. 155 - 170 KC)

Pod tym pojęciem rozumie się przejście prawa własności na podstawie umowy. Jest to pochodny sposób przejścia

prawa własności.

• Rzeczy ruchome - art. 155 stanowi:

„§ l. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

§2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.".

Umowa o przeniesienie własności ma charakter kauzalny (z reguły), tzn. jeżeli nie istnieje przyczyna, dla której zawarto umowę, to taka umowa jest nieważna. Przyczynami tymi są: umowa zobowiązująca do przeniesienia własności, zapis, bezpodstawne wzbogacenie lub inne zdarzenie, z którego wynika obowiązek przeniesienia własności (art. 156 KC: Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania).

Przeniesienie własności przez osobę nieuprawniona do rozporządzania rzeczą - stosownie do art. 169 „§1. Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. (Ta umowa ma charakter realny - wiąże się z wydaniem rzeczy nabywcy).

§2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat 3 od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego."

• Nieruchomości - treść umowy o przeniesienie własności różni się nieco w zakresie treści i formy. Art. 157 wyraźnie stanowi, że „własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu”. Zakaz ten dotyczy czynności prawnych, które mają wywołać skutek rzeczowy. Nie ma jednak przeszkód do zawarcia umowy zobowiązującej jedynie do przeniesienia własności z zastrzeżeniem warunku lub terminu. Oznacza to, że po ziszczeniu się warunku (bądź po upływie terminu) należy zawrzeć umowę, której przedmiotem będzie ostatecznie przeniesienie własności nieruchomości (art. 157. §2. „jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przejście własności.". Jeżeli chodzi o formę, to umowa o przeniesienie własności nieruchomości, musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jest to forma pod rygorem nieważności. Niekiedy możliwe jest skuteczne przeniesienie własności nieruchomości z pominięciem formy aktu notarialnego. Dotyczy to przeniesienie własności w tzw. trybie sądowym, kiedy sąd orzeka o obowiązku złożenia przez stronę, w trybie art. 64 („prawomocne orzeczenie sądu, stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie"), oświadczenia woli o przeniesieniu własności rzeczy nieruchomej.

W przypadku nieruchomości należących do Skarbu Państwa szczegółowe unormowania zawiera ustawa z 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami. Do najważniejszych zasad przenoszenia własności należy wprowadzenie zasady, że zawarcie umowy sprzedaży i oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste następuje przez przetarg (ustny ograniczony, ustny nieograniczony, pisemny nieograniczony i pisemny

ograniczony).

Kolejnym ograniczeniem jest obrót nieruchomościami przez cudzoziemców (ustawa z 24 marca 1920 o

nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców). Nabycie wymaga zezwolenia, wydawanego w formie decyzji

administracyjnej przez ministra spraw wewn. i adm.

Zasiedzenie

Definicję legalną zasiedzenia zawiera art. 172, który mówi „§1. Posiadacz nieruchomości nie będący właścicielem

nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny, chyba że

uzyskał posiadanie w złej wierze. §2. Posiadacz nieruchomość nabywa jej własność po upływie lat 30, choćby

uzyskał posiadanie w złej wierze."

Jest to pierwotny sposób nabycia własności, przy którym nabywca uzyskuje, ex legę, prawo własności niezależnie

od praw poprzednika. Przesłankami zasiedzenia są:

posiadanie samoistne o charakterze nieprzerwanym

upływ czasu (różnica dotyczy długości czasu niezbędnego do zasiedzenia rzeczy ruchomych i nieruchomości

oraz kwestii dobrej wiary). - okres zasiedzenia rzeczy ruchomych to 3 lata i tylko w dobrej wierze;

nieruchomości - 20 lat w dobrej wierze i 30 lat w złej wierze.

Inne wypadki nabycia i utraty własności

Znalezienie rzeczy - nabycie własności następuje na skutek niepodjęcia przez właściciela rzeczy działań zmierzających do odzyskania rzeczy zgubionej. O zgubieniu rzeczy możemy mówić tylko wtedy, gdy właściciel utracił posiadanie rzeczy wbrew swojej woli. Znalazca powinien natychmiast zawiadomić o znalezieniu rzeczy osobę uprawnioną do jej odbioru albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania tej osoby, powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy. Pieniądze, papiery wart. oraz inne kosztowności i mające wartość naukową lub artystyczną powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu, inne zaś rzeczy znalezione tylko na żądanie tego organu (art. 184 §1.). Znalazca, który spełnił wszystkie te obowiązki może żądać zależnego wysokości 1/10 wartości rzeczy, ale musi się zgłosić najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej. Te zasady mają zastosowanie w przypadku znalezienia rzeczy w miejscu publicznym.

Zrzeczenie się własności nieruchomości - zgodnie z art. 179 §1 „właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to, że się jej zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. Do zrzeczenia się własności nieruchomości potrzebna jest zgoda starosty wykonującego to zadanie jako zadanie z zakresu adm. rządowej." Nieruchomość taka staje się własnością Skarbu Państwa, który ponosi odpowiedzialność z nieruchomości za jej obciążenia. W przypadku zrzeczenia się nieruchomości należącej do komunalnej osoby prawnej potrzebna jest zgoda zarządu gminy, na terenie której położona jest dana nieruchomość.

Porzucenie rzeczy ruchomej - zgodnie z art. 180 „właściciel może się wyzbyć rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci". Taka rzecz porzucona przez właściciela staje się rzeczą niczyją i można nabyć jej własność przez objęcie jej w posiadanie samoistne, czyli zawłaszczenie (art. 181). Swoistym zawłaszczeniem jest nabycie własności roju pszczół (art. 182).

Przetworzenie rzeczy ruchomych - zgodnie z art. 192 ten, kto wytworzył nową rzecz z cudzych materiałów staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów. Jeżeli przetworzenie dokonane było w złej wierze, bądź nakłady były mniejsze od wartości materiałów to właścicielem rzeczy wytworzonej jest właściciel materiałów.

Połączenie i pomieszanie - zgodnie z art. 193 jeżeli rzeczy ruchome zostały pomieszane lub połączone w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały we współwłasności oznacza się według stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych. Jeżeli jedna z rzeczy połączonych ma wartość znacznie większą aniżeli pozostałe, rzeczy niniejszej wartości stają się jej częściami składowymi. Nabycie pożytków naturalnych - uprawniony do pobierania pożytków naturalnych rzeczy nabywa ich własność przez odłączenie ich od rzeczy.

9. Ochrona własności.

Ochrona własności realizowana jest przez system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w wypadku naruszenia jego prawa. Ochrona własności należy do typu ochrony petytoryjnej, a więc służącej ochronie prawa. Ochronę petytoryjną własności zapewniają 2 podstawowe roszczenia:

• windykacyjne - z tym roszczeniem mogą się wiązać tzw. roszczenia uzupełniające właściciela o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, o zwrot nakładów i naprawienie szkody spowodowanej pogorszeniem lub utratą rzeczy. Art. 222 §1 „właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą". Wymienione roszczenia mają charakter obiektywny (można z nimi wystąpić w każdym wypadku naruszenia własności, niezależnie od tego, czy osobie naruszającej można przypisać winę). Służy do ochrony uprawnienia właściciela do wyłącznego posiadania rzeczy. Roszczenie to istnieje, gdy spełnione są warunki: jego treścią jest żądanie wydania rzeczy oraz gdy wynika ono z prawa własności. Legitymację czynną do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym ma jedynie właściciel (współwłaściciel). Legitymację bierną natomiast każdy, kto faktycznie włada cudzą rzeczą.

• negatoryjne - z roszczeniem tym może wystąpić właściciel, którego prawo zostało naruszone w inny aniżeli przez pozbawienie go faktycznego władania rzeczą sposób. Składa się z dwóch uprawnień: żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechania naruszeń. Uprawnienia te mogą być realizowane oddzielnie lub łącznie. Uprawnienie do żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem polega na domaganiu się usunięcia z cudzej rzeczy oraz usunięciu skutków naruszenia. Legitymację czynną ma właściciel. Legitymację bierną natomiast każdy, kto naruszył prawo własności w inny sposób niż pozbawienie właściciela władania rzeczą.

Roszczenia windykacyjne i negatoryjne nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.

• uzupełniające - art. 224 §1 „samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.", art. 225. „obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.". Roszczenie uzupełniające właściciela przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 229 KC).

Roszczenia posiadacza o zwrot nakładów - art. 226, 229 KC

Roszczenia związane z budową na cudzym gruncie - art. 231 KC.

10. Współwłasność - pojęcie, rodzaje, zarząd rzeczą wspólną, zniesienie współwłasności.

POJĘCIE

Występuje wtedy, gdy własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Jest to sytuacja

podzielności prawa, gdy jedno prawo własności przysługuje kilku osobom. Mogą być różne kryteria podzielności

prawa: według czasu jego trwania, wg treści, wg kryterium podmiotowości. Cechami współwłasności są jedność

przedmiotu, wielość podmiotów oraz niepodzielność wspólnego prawa.

RODZAJE

W polskim systemie prawnym wyróżnia się dwa rodzaje współwłasności (art. 196):

współwłasność łączna - jest ujmowana jako instytucja trwała, która istnieje tak długo, jak istnieje stosunek podstawowy. Jest współwłasnością bezudziałową i każdy ze współwłaścicieli ma prawo do całej rzeczy, które to prawo musi być godzone z analogicznymi uprawnieniami pozostałych współwłaścicieli. Uprawniony nie może w ogóle dysponować swoimi prawami do rzeczy objętych współwłasnością. współwłasność w częściach ułamkowych - jest to stosunek o charakterze przejściowym, przewiduje się możliwość zniesienia jej w każdej chwili. Każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział. Współwłaściciel może swoim udziałem rozporządzać. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe (art. 197).

ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ

Jest to podejmowanie wszelkich rozstrzygnięć i dokonywanie wszelkiego rodzaju czynności dotyczących rzeczy

wspólnej. Ze względu na źródła regulacji owego zarządu możemy wyróżnić:

• zarząd umowny - zasady zarządy ustawowego mają tylko zastosowanie, gdy współwłaściciele nie uregulują tej kwestii w drodze umowy. Możliwe są tym zakresie różne rozwiązania. Zarządcę można wskazać w gronie współwłaścicielu lub osób trzecich. Z zasady zarządca taki jest uprawniony i zobowiązany do dokonywania czynności zwykłego zarządu powinno się mu udzielić pełnomocnictwa ogólnego). Nie ma wszakże przeszkód, aby zarządca został wyposażony w uprawnienie do dokonywania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (odpowiednie pełnomocnictwo rodzajowe bądź do dokonywania określonych czynności).

• zarząd ustawowy - ustawowe zasady opierają się na wyróżnieniu czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności. Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. Jest to załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykła eksploatacją i utrzymywaniem jej w stanie nie pogorszonym w ramach jej aktualnego przeznaczenia (wg literatury i orzecznictwa). Wszystko to, co nie mieści się w tak zakreślonych granicach, należy do spraw przekraczających zakres zwykłego zarządu. Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziału wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. • zarząd sądowy - ingerencja sądowa jest jednak ingerencją doraźną. Występuje wtedy, gdy każdy ze

współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość. W tym trybie zarządca jest uprawniony i zobowiązany do dokonywania czynności zwykłego zarządu.

ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI

Zniesienie współwłasności może nastąpić w trybie umownym albo w trybie sądowym. Umowne zniesienie współwłasności dochodzi do skutku przez porozumienie współwłaścicieli co do samej zasady, że współwłasność ma zostać zniesiona oraz co do sposobu, w jaki to ma nastąpić. Z powodu braku takiego porozumienia jedyną możliwością zniesienia współwłasności jest uzyskanie stosownego rozstrzygnięcia sądowego. Rozstrzygnięcie to zapada w postępowaniu nieprocesowym i przybiera formę postanowienia. Kodeks cywilny wyróżnia 3 podstawowe sposoby zniesienia współwłasności:

podział rzeczy wspólnej - art. 211 stanowi, że każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie

współwłasności nastąpiło poprzez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami

ustawy lub ze społ.-gosp. przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałaby za sobą istotną zmianę rzeczy lub

znaczne zmniejszenie jej wartości.

przyznanie rzeczy jednemu ze -współwłaścicieli - współwłaściciel, na rzecz którego przypadła rzecz,

zobowiązany jest spłacić pozostałych współwłaścicieli.

sprzedaż rzeczy wspólnej - kolejnym etapem jest podział otrzymanej kwoty ze sprzedanej rzeczy wspólnej.

Jeżeli sprzedaż następuje w drodze sądowego zniesienia współwłasności, jest ona dokonywana zgodnie z

przepisami KPC, czyli w drodze licytacji prowadzonej na takich zasadach, jak w przypadku postępowania

egzekucyjnego.

11. Użytkowanie wieczyste - pojęcie, treść, powstanie, wygaśnięcie, przekształcenie.

POJĘCIE

Art. 233. „w granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tym samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać".

TREŚĆ

Treść prawa wieczystego użytkowania zawarta w tym określeniu jest zbieżna z podobnym określeniem treści prawa własności zawartym w art. 140 KC. Jedyna zasadnicza różnica sprowadza się do wyznaczników tego prawa. Granice prawa użytkowania wieczystego poza ustawami i zasadami współżycia społecznego, zakreśla umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Kryterium to zastąpiło społ.-gosp. przeznaczenie prawa, wyznaczające granice prawa własności. KC zawiera ograniczenie kategorii gruntów, na których prawo wieczystego użytkowania może być ustanowione. Art. 232. „§1. Grunty stanowiące własność Skrabu Państwa a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym". Nie ma natomiast żadnych ograniczeń podmiotowych. Jest prawem czasowym (maksymalnie na okres 99 lat, a wyjątkowo na okres krótszy, ale nie mniejszy niż 40 lat). 5 lat przed upływem okresu zastrzeżonego w umowie termin wieczysty użytkownik może żądać jego przedłużenia na dalszy okres od 40-99 lat. Odmowa jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny.

Zgodnie z art. 235 budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie (na którym ustanowiono prawo wieczystego użytkowania) przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w wieczyste użytkowanie.

POWSTANIE

Z reguły powstaje na skutek zawarcia umowy, ex legę, w drodze decyzji adm., przeniesienia (stosuje się tu odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości). Zawarcie umowy powinno być poprzedzone przetargiem, wyjątki od tej zasady zostały wymienione w ustawie o gospodarce nieruchomościami w sposób enumeratywny. Umowa o ustanowienie wieczystego użytkowania powinna zawierać ustalenie opłat z tego tytułu,

zarówno pierwsze, jak i opłat rocznych.

USTANIE

terminu, jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej budynków lub urządzeń,

wywłaszczenie

Wraz z wygaśnięciem prawa użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia. Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu, jak również roszczenie użytkownika wieczystego o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem 3 lat od tej daty.

PRZEKSZTAŁCENIE UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO WPRAWO WŁASNOŚCI

Przepisy ustawy o przekształceniu stosuje się do osób fizycznych, które:

• nabyły prawo użytkowania wieczystego przed dniem 31.10.1998r., a także do osób fizycznych będących ich następcami prawnymi i złożą wniosek do 31.12.2000r.

• z którymi została zawarta w formie aktu notarialnego umowa o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego przed 31.10.1998r.

• którym przysługuje prawo zabudowy nieruchomości ustanowione przed dniem wejścia w życie dekretu z 26.10.1945r. o prawie zabudowy i złożą wniosek do 31.12.2000r.

• które nabyły gospodarstwo rolne na podstawie aktu nadania, albo do ich następców, będących posiadaczami tych gospodarstw i złożą wniosek do 31.12.2000r.

• będących właścicielami lokali, którym przysługuje udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości

gruntowej jako w prawie związanym z własnością wyodrębnionego lokali jeżeli:

wniosek złożą wszyscy współużytkownicy wieczyści do 31.12.2000r. - przy braku zgody stosuje się

odpowiednio art. 199KC

w wyniku przekształcenia współużytkownicy wieczyści staną się wyłącznymi współwłaścicielami całej

nieruchomości gruntowej. Decyzję podejmuje:

użytkowanie wieczyste jest ustanawiane na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa,

Przekształcenie odbywa się odpłatnie. Opłata składa się z opłat rocznych (płatne przez okres od 5-15 lat), uzależniona jest od czasu trwania użytkowania wieczystego. Ustawodawca jednak wskazuje grupę użytkowników, których zwalnia od uiszczania opłat (art. 6 ustawy).

12. Pojęcie i systematyka ograniczonych praw rzeczowych.

Nazwa ograniczone prawa rzeczowe wskazuje, że ograniczają one zakres uprawnień właściciela (są prawami na rzeczy cudzej). Są one ograniczone treściowo w stosunku do prawa właściciela. Z reguły są obciążeniami prawa własności. W przeważającej mierze polegają one na korzystaniu w oznaczonym zakresie z rzeczy cudzej. Istotnym wyjątkiem od tej reguły są tzw. prawa zastawiczne (hipoteka i zastaw), które polegają na możliwości zaspokojenia przez uprawnionego swej wierzytelności z rzeczy obciążonej.

Przedmiotem praw rzeczowych ograniczonych są w zasadzie rzeczy w rozumieniu art. 45 KC (przedmioty materialne):

użytkowego, domu jednorodzinnego)

Wyjątkowo mogą być także prawa majątkowe (zastaw na prawach, hipoteka na użytkowaniu wieczystym, na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, na wierzytelności hipotecznie zabezpieczonej). Lista praw rzeczowych ograniczonych jest katalogiem zamkniętym i obejmuje:

PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE

DZIAŁ I. 

PRZEPISY OGÓLNE

Art. 244. (92) § 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipoteka.

§ 2. Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipotekę regulują odrębne przepisy.

Art. 245. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.

§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.

Art. 2451. (93) Do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

tezy z piśmiennictwa

\

Art. 246. § 1. (94) Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.

§ 2. (95) Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.

Art. 247. Ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej.

Art. 248. § 1. (96) Do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi.

§ 2. Jeżeli zmiana treści prawa dotyka osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oświadczenie osoby trzeciej powinno być złożone jednej ze stron.

Art. 249. § 1. Jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (pierwszeństwo).

§ 2. Przepis powyższy nie uchybia przepisom, które określają pierwszeństwo w sposób odmienny.

Art. 250. § 1. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych może być zmienione. Zmiana nie narusza praw mających pierwszeństwo niższe aniżeli prawo ustępujące pierwszeństwa, a wyższe aniżeli prawo, które uzyskuje pierwszeństwo ustępującego prawa.

§ 2. (97) Do zmiany pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa. Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest także wpis do księgi wieczystej.

§ 3. Zmiana pierwszeństwa staje się bezskuteczna z chwilą wygaśnięcia prawa, które ustąpiło pierwszeństwa.

Art. 251. Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.

11/11


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pytania Prawo cywilne - prawo rzeczowe-3, sem.3, prawo rzeczowe - Szuma
Prawo handlowe pytania odp
prawo opracowane pytania egzamin id 3
prawo rzeczowe2
prawo rzeczowe i familijne
Prawo egzekucyjne - pytania na egzamin - odpowiedzi, SZKOŁA, POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE
Prawo prywatne cywilne 2 prawo rzeczowe
Prawo miedzynarodowe-pytania8, Turystyka i rekreacja wykłady, Elementy prawa międzynarodowego
Prawo UE pytaniaR 68
PRAWO RZECZOWE
prawo rzeczowe (5)
Prawo rzeczowe i skapdkowe
prawo dewizowe pytania i odpowiedzi (21 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza pra
Prawo konstytucyjne - pytania egzaminacyjne WPiA UG, prawoznawstwo, polskie prawo konstytucyjne, pol
Prawo rzeczowe (15 stron) ULUCHH72YIQFWRJ2XEJPITODZIX2UWBPCYEQWHA
Prawo cywilne prawo rzeczowe 1 23 poprawione
Prawo wykrocze¦¦ÔÇ× pytania do egzamin u
Prawo UE - opracowane pytania, Prawo UE - pytania
Prawo pracy pytania egzaminacyjne 10

więcej podobnych podstron