WYKŁAD 2

PODSTAWOWE POJĘCIA EKONOMII

Zawartość modułu

Ten moduł wprowadza studenta w podstawowe problemy, jakimi zajmuje się ekonomia. (Ekonomia bada procesy gospodarcze, tj.: produkcji, dystrybucji, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania ludzkich potrzeb). Poruszone zostaną zagadnienia związane z koniecznością podejmowania decyzji wynikających z ograniczonej ilości dóbr, dzięki którym społeczności ludzkie mogą zaspokoić swoje potrzeby.

Głównymi konceptami poruszanymi w module będą:

• Potrzeby,

• Dobra i usługi oraz ich klasyfikacja,

• Produkcja i jej czynniki,

• Koszt alternatywny

• Granica możliwości produkcyjnych.

Każde działanie człowieka i decyzje podejmowane przez niego są oparte na ekonomii, chociaż nie zawsze sobie to uświadamiamy, kierując się tak zwanym zdrowym rozsądkiem. Od ekonomii nie można uciec - związana jest ze wszystkim, co robimy: niezależnie od tego czy jest to praca, wypoczynek czy rozrywka.

W każdej chwili swojego życia musimy decydować: jak dysponować swoim czasem, pieniędzmi, wiedzą... Przed problemem wyboru stoi nie tylko każda rodzina, ale całe społeczeństwo. Decyzje podejmowane w skali całego kraju wpływają na stan środowiska naturalnego, popyt na określone wyroby, poczucie bezpieczeństwa lub zagrożenia. Wszystkie te problemy są problemami ekonomicznymi.

Cel pedagogiczny

Celem pedagogicznym modułu jest wybudowanie wiedzy przyszłych menedżerów związanej z podejmowaniem następujących decyzji:

• co i w jakim zakresie wytwarzać z ograniczonych zasobów

• jakimi sposobami wytwarzać produkty

• jak dzielić wytworzone produkty.

Wiedza ta będzie wykorzystywana w procesie podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach zarządzania, niezależnie od tego, czy jest to mała firma rodzinna, czy duży koncern międzynarodowy. Każda organizacja rozwiązuje problemy o różnym stopniu złożoności ale podstawa ich rozwiązania są trafne decyzje ekonomiczne oparte o wiedzę zawartą w tym module.

Wiedza bazowa potrzebna do pracy nad modułem

W module tym wprowadzane są podstawowe pojęcia, które będą przewijać się przez wszystkie następne wykłady z mikroekonomii (nauki o podejmowaniu racjonalnych decyzji ekonomicznych przez indywidualne przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe). W związku z tym do budowania nowej wiedzy niepotrzebne są specjalistyczne informacje a raczej zdrowy rozsądek i zdolności analityczne.

Dysponując pieniędzmi, dokonujemy wyboru zakupu określonych dóbr: artykułów żywnościowych, środków czystości, mebli, samochodu, książek... Co powoduje
, że kupujemy te, a nie inne dobra i w określonej kolejności? Mając wolny czas sami decydujemy, jak go spędzić: czy pójść na kurs języka angielskiego, czy do kina, a może posprzątać mieszkanie? Problem ekonomiczny w każdym przypadku polega na dokonaniu wyboru - nie możemy bowiem robić wszystkiego równocześnie a każdy wybór przynosi inne skutki. Jeżeli będziemy się uczyć języka - zyskamy jego dobrą znajomość, ale nie spotkamy się w tym czasie ze znajomymi a mieszkanie będzie zaniedbane. Jeżeli pójdziemy do kina, miło spędzimy czas, ale nie wystarczy go na naukę. Jeżeli zostaniemy w domu i zajmiemy się porządkami - będziemy mieć czyste mieszkanie, ale nie spotkamy się z przyjaciółmi. Należy pamiętać o tym, że czas, jakim dysponujemy jest ograniczony.

Opanowanie wiedzy zawartej w tym module jest niezbędne dla późniejszej pracy nad modułami dotyczącymi funkcjonowania mechanizmu rynkowego, teorii wyboru konsumenta oraz teorii produkcji. Pozwoli to na:

• rozbudowanie konceptów popytu i podaży rynkowej

• umiejętność oceny wyboru konsumenta przy ograniczeniach budżetowych

• zrozumienie teorii produkcji i kosztów.

Informacje główne

O tym, co produkować, decydują przede wszystkim ludzkie potrzeby zaspokajane przez konsumpcję dóbr. Potrzeba jest to stan odznaczający się niespełnieniem określonych ważnych warunków. Jest to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, uniemożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp. Cele gospodarowania wynikają z potrzeb ludzkich. Potrzeby ludzkie można podzielić na potrzeby fizjologiczne (podstawowe) - warunkujące życie człowieka i potrzeby wyższego rzędu, które są zazwyczaj zaspokajane dopiero po zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych. Jedną z najbardziej popularnych klasyfikacji potrzeb przedstawił Abraham Maslow, ustawiając potrzeby w postaci piramidy: u jej podstawy są potrzeby biologiczne, następnie bezpieczeństwa, kontaktów społecznych, uznania i samorealizacji.

Rysunek : piramida potrzeb Maslowa

Cechy potrzeb człowieka:

• zmienność: wynikająca z czasu, miejsca, warunków wystąpienia potrzeb

• rozwojowość - będąca konsekwencją postępu cywilizacyjnego społeczeństwa

• indywidualizm : potrzeby nie są jednakowe dla każdego

• subiektywizm: to co dla jednego człowieka jest potrzebą wyższego rzędu (np. komputer) dla innego będzie potrzebą podstawową

Kolejność zaspokajania potrzeb wynika z prawa nasycalności potrzeb Gossena - potrzeby są zaspokajane w kolejności swej wielkości od największych do najmniejszych (aż do nasycenia). Wyznacznikiem skali potrzeb społeczeństwa jest poziom jego cywilizacji - im wyższy, tym wyższy poziom potrzeb.

Zaspokajając potrzeby człowiek korzysta z zasobów, które można podzielić na:

• Kapitał ludzki (praca) to psychofizyczne predyspozycje ludzi celem podejmowania określonych, racjonalnych działań, przejawiający się w indywidualnych zasobach wiedzy i umiejętnościach, zdrowiu, informacjach (kapitał społeczny). Powiększyć go można przez inwestycje w człowieka, jego wiedzę, zdrowie, kształcenie zawodowe.

• Kapitał naturalny (dobra pierwotne) to, co jest użyteczne dla człowieka a nie jest wytworem jego pracy (złoża naturalne, gleby, woda, lasy). Dzieli się na odnawialny (lasy) i nieodnawialny (złoża naturalnych surowców).

• Kapitał rzeczowy (dobra kapitałowe, ekonomiczne dobra produkcyjne) to środki pracy (to czym oddziałujemy na przyrodę i środowisko) i przedmioty pracy - to na co działamy (surowce, materiały). Środki pracy i przedmioty pracy razem stanowią środki produkcji.

Do zasobów zaliczamy również technologię, czyli określoną wiedzę na temat możliwości wykorzystania zasobów w procesie produkcyjnym i przedsiębiorczość - zespół działań mających na celu pobudzanie aktywności gospodarczej społeczeństwa.

Ekonomię interesuje ten sposób zaspokajania potrzeb ludzkich, który jest realizowany poprzez rozmaite środki wytwarzane przez człowieka w procesie produkcji.

1. Osiągnięcie celu traktuje się jako korzyść dla człowieka, wynikającą z zaspokojenia potrzeb.

2. Osiągnięcie korzyści wymaga odpowiednich środków materialnych lub 3. Środkami zaspokajania potrzeb są dobra.

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo lub stopniowo)

Dobra produkcyjne - służą wytwarzaniu dóbr konsumpcyjnych i innych dóbr produkcyjnych. O podziale na dobra konsumpcyjne czy produkcyjne decyduje cel np. mleko do spożycia - dobro konsumpcyjne, na ser - produkcyjne.

Inny podział dóbr, ze względu na ich dostępność obejmuje dobra wolne - występujące w przyrodzie w nieograniczonej ilości (np. powietrze) i ekonomiczne - wytworzone przez człowieka:

• do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych dostarczanych bezpośrednio przez przyrodę, które są dobrami rzadkimi (w danym czasie mogą być wytworzone w określonej ilości i tylko częściowo zaspokoić potrzeby).

Dobra to przedmioty:

• materialne

• niematerialne (dokumentacja org. i techn., wiedza)

Potrzeby ludzkie są zaspokajane nie tylko w trakcie konsumpcji dóbr ale i przez usługi: zespół zorganizowanych czynności zaspokajających bezpośrednio lub pośrednio potrzeby ludzkie.

Charakterystycznymi cechami usług są:

• ich niematerialność, a co za tym idzie,

• brak możliwości ich magazynowania

• ścisłe powiązanie usługi z jej wykonawcą.

W gospodarce mamy do czynienia z rzadkością dóbr. Oznacza to, że istniejące zasoby są niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb. Dlatego też ciągle trzeba podejmować decyzje:

1. co i w jakim zakresie wytwarzać z ograniczonych zasobów

2. jakimi sposobami wytwarzać produkty

3. jak dzielić wytworzone produkty.

Podjęcie decyzji dotyczącej wyboru wiąże się z rezygnacją z innych możliwości, jakimi dysponujemy. Wychodząc do kina, rezygnujemy z nauki języka obcego. Sprzątając mieszkanie, rezygnujemy ze spotkania z przyjaciółmi. Są to więc swego rodzaju koszty, które musimy ponieść aby pójść do kina lub posprzątać mieszkanie. Koszty będące skutkiem wyboru jednego z dostępnych rozwiązań nazywamy kosztami alternatywnymi.

W gospodarce problem wyboru wiąże się z podjęciem decyzji, co produkować i w jakiej ilości. Należy jednak zastanowić się, do jakiego momentu można zwiększać nakłady, aby uzyskać coraz większe efekty produkcyjne. Poniższy przykład wykaże, iż nie ma wprost proporcjonalnej zależności pomiędzy wysokością nakładów a wzrostem wielkości produkcji. Jest to model decyzji producenta przy założeniu stałości jednego z czynników produkcji (w tym przypadku powierzchni gruntu).

Studium przypadku

Firma ogrodnicza dysponuje stałą ilością gruntu, oraz zestawem maszyn. W danym czasie stałymi czynnikami produkcji są te, których zasób nie może być zmieniony, a zmiennymi takie, których ilość producent może zmieniać odpowiednio do swoich decyzji co do wielkości produkcji.

Praca (L)	Produkt całkowity (Q)	Produkt marginalny(MP)
0	0	0
	3	3
	8	5
	16	8
	28	12
	38	10
	45	7
	51	6
	56	5
	59	3
	59	0

Zaobserwowano jednak, że jeśli producent zwiększa stopniowo nakład zmiennego czynnika produkcji przy niezmiennej ilości stałych czynników produkcji - to wynik produkcyjny rośnie nieliniowo.

Zmiennym czynnikiem produkcji jest praca ludzka (L). W tablicy zestawiono ilość pracy (L) z całkowitym produktem (Q) i produktem marginalnym(MP) Produkt marginalny obliczamy jako stosunek przyrostu całkowitego produktu do odpowiedniego przyrostu zmiennego czynnika produkcji: MP = ၄Q/ ၄QL

Wyjaśnieniem zmniejszenia się produktu marginalnego jest fakt, iż jeżeli powiększamy nakład jednego czynnika produkcji, a inne są stałe, to stosunek nakładów czynników stałych do czynnika powiększanego stale się zmniejsza. W naszej firmie ogrodniczej w miarę wzrostu liczby pracowników zmniejsza się liczba hektarów, a także maszyn i urządzeń na 1 pracownika, odpowiednio zatem zmniejsza się produkt marginalny.

Ten mechanizm występuje w każdej gałęzi produkcji - mów się że produkcja podlega prawu malejących przychodów. Oznacza to, że każdy następny zatrudniony w danej gałęzi zwiększa jej produkcję w stopniu mniejszym, niż poprzednik.

Inny problem powstaje w sytuacji, gdy w firmie wykorzystane są w pełni wszystkie zasoby produkcyjne, a firma wytwarza więcej niż jeden produkt. Pojawia się problem wyboru ilości produkowanych dóbr każdego rodzaju. I niezależnie od tego, jakiego wyboru dokonamy - zawsze będziemy mogli zwiększać produkcję jednego dobra tylko wówczas, gdy ograniczymy produkcję innego dobra. Przed koniecznością wyboru stajemy codziennie: iść do pracy - czy dłużej spać. Dysponując ograniczonym dochodem kupić nowy komputer czy wyjechać na wczasy?

W teorii ekonomii wychodzi się z założenia, że ludzkie potrzeby są nieograniczone, a środki pozostające do dyspozycji społeczeństwa występują w ograniczonych ilościach. Stąd też konieczność dokonywania wyborów. Jeżeli mamy dane zasoby - to zwiększenie wytwarzania dóbr jednego rodzaju musi ograniczyć produkcję innych dóbr. W ekonomii kosztem alternatywnym nazywa się najbardziej korzystną możliwość, z której rezygnujemy, dokonując określonego wyboru. Inaczej ten koszt nazywa się również kosztem zaniechanych możliwości i jest on mierzony wartością tej produkcji, z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub wartości.

Studium przypadku

Rozpatrzmy ten problem na przykładzie firmy ogrodniczej, która uprawia porzeczki i jabłka, dysponując określonymi zasobami w postaci stałej ilości gruntu, maszyn i zatrudnionych pracowników.

Zakładamy, że:

1. czynniki produkcji można przeznaczyć w danym czasie na produkcję dwóch dóbr: porzeczek i jabłek.

2. możliwe jest przeznaczenie wszystkich zasobów firmy tylko na produkcję jednego z tych dóbr

3. jest wiele możliwych kombinacji produkcji dwóch dóbr za pomocą danego zasobu czynników produkcji.

4. Przeznaczając więcej środków na produkcję porzeczek uzyskujemy korzyść w postaci większej ilości owoców, ale jednocześnie musimy zrezygnować z produkcji pewnej ilości jabłek - jest to utracona korzyść zwana kosztem alternatywnym (koszt utraconych korzyści).

Możliwości produkcyjne	porzeczki w kwintalach	jabłka w kwintalach	Wielkość kosztu alternatywnego*
A	0	40	0
B	2	37	3
C	4	32	5
D	6	24	8
E	8	13	11
F	10	0	13

*Utracona ilość jabłek powstała w wyniku zwiększenia produkcji porzeczek o jednostkę (2kwintale) - w kwintalach

Linia wyznaczona przez punkty pokazujące poszczególne rozmiary produkcji porzeczek
i jabłek jest nazywana granicą lub krzywą możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji), która jest graficznym przedstawieniem możliwości wytwórczych podmiotu (całej gospodarki). Jest to zbiór punktów odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr, jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów, np. w sytuacji gdy w firmie mogącej wytwarzać więcej niż jeden produkt w pełni wykorzystuje się możliwości produkcyjne. Punkty leżące poniżej krzywej informują, że nie wszystkie rzadkie dobra w gospodarce są w pełni wykorzystane w sposób optymalny, tzn. w ramach istniejącej technologii i czasu istnieją możliwości zwiększenia produkcji (strefa realna).

Możliwe jest jednak przesunięcie krzywej możliwości produkcyjnych i zwiększenie lub zmniejszenie sfery realnej na skutek np.:

• odkrycia nowych zasobów naturalnych (nowe złoża)

• rozwoju kapitału ludzkiego przejawiającego się we wzroście wiedzy nt. efektywniejszego wykorzystania zasobów (nowe odkrycia, komputery - oszczędność czasu)

• zwiększenia kapitału rzeczowego, np. w wyniku wprowadzenia lepszych technik.

Zmniejszenie sfery realnej spowodowane jest brakiem środków na odnowę zużytego kapitału rzeczowego.

Wklęsły kształt granicy możliwości produkcyjnych oznacza, że każdej kolejnej zmianie zastosowania czynników produkcji towarzyszy rosnący koszt alternatywny, tzn. w celu uzyskania dodatkowych ilości jednego dobra musimy poświęcać kolejno coraz większe ilości innego dobra - jest to tzw. prawo rosnącego kosztu alternatywnego.

Przykłady zastosowania nowej wiedzy w praktyce

1. Wygrałeś na loterii 50 000 zł. Te pieniądze w całości możesz przeznaczyć albo:

• Na remont mieszkania i zakup samochodu,

• Wpłacić do banku na wysoko oprocentowaną lokatę.

Dokonaj wyboru i powiedz, jaki poniesiesz koszt alternatywny.

2. Jesteś miłośnikiem kina i malarstwa. Dysponujesz miesięczną kwotą 150 zł, którą możesz przeznaczyć na bilety do kina - po 5 zł/1 bilet lub kupić interesujące cię albumy z reprodukcjami malarstwa - w cenie 30 zł/1 książkę. Oblicz, ile biletów do kina i ile książek możesz nabyć uwzględniając wszystkie możliwe kombinacje zakupów. Jaki jest koszt alternatywny nabycia albumu dla każdej kombinacji?

Konkluzja

1. Człowiek prowadzi działalność gospodarczą, aby zaspokoić swoje nieograniczone potrzeby. Człowiek dąży w pierwszej kolejności do zaspokojenia potrzeb warunkujących jego przeżycie - biologicznych, a następnie zaspokaja potrzeby wyższego rzędu.

2. W procesie gospodarowania człowiek wykorzystuje zasoby ludzkie, naturalne i rzeczowe. Zasoby te występują w ograniczonej ilości. Do zasobów zaliczamy również technologię, czyli określoną wiedzę na temat. możliwości wykorzystania zasobów w procesie produkcyjnym i przedsiębiorczość - zespół działań mających na celu pobudzanie aktywności gospodarczej społeczeństwa.

3. Podstawą wszystkich ludzkich działań są podejmowane decyzje - nie zawsze uświadomione, ale zawsze powodujące określone konsekwencje dla samego człowieka, jego rodziny i otoczenia.

4. Potrzeby są zaspokajane poprzez konsumpcję wcześniej wyprodukowanych dóbr i usług.

5. Podjęcie określonej decyzji co do wyboru danego dobra powoduje konieczność rezygnacji z innych dóbr.

Zwróć uwagę na...

1. Opierając się na studium przypadku, zastanów się nad konsekwencjami decyzji opartymi tylko i wyłącznie na preferencjach smakowych producenta, który nie lubiąc porzeczek 100% zasobów przeznacza na uprawę jabłek.

Przeznaczając istniejące zasoby na produkcję dwóch rodzajów dóbr np. jabłek i porzeczek musimy mieć świadomość, że zwiększenie produkcji jednego rodzaju dóbr pociąga za sobą konieczność ograniczenia produkcji drugiego. Takie decyzje podejmuje się na podstawie zdrowego rozsądku i wiedzy ekonomicznej zawartej w tym module.

2. Opierając się na studium przypadku nr 2, zastanów się jakie będą konsekwencje decyzji rządu danego kraju, który wszystkie swoje zasoby produkcyjne może przeznaczyć na produkcję broni lub żywności. Co będzie wpływać na decyzje produkcyjne. Jak konsekwencje tych decyzji odczuje społeczeństwo?

Słownik kluczowych pojęć:

Potrzeba jest to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy, które człowiek uważa za niezbędne do utrzymania go przy życiu, uniemożliwienia mu rozwoju, realizowania ról społecznych itp.

Kapitał ludzki (praca) to psychofizyczne predyspozycje ludzi celem podejmowania określonych, racjonalnych działań, przejawiający się w indywidualnych zasobach wiedzy i umiejętnościach, zdrowiu, informacjach (kapitał społeczny). Powiększyć go można przez inwestycje w człowieka, jego wiedzę, zdrowie, kształcenie zawodowe.

Kapitał naturalny (dobra pierwotne) to, co jest użyteczne dla człowieka a nie jest wytworem jego pracy (złoża naturalne, gleby, woda, lasy). Dzieli się na odnawialny (lasy) i nieodnawialny (złoża naturalnych surowców).

Kapitał rzeczowy (dobra kapitałowe, ekonomiczne dobra produkcyjne) to środki pracy (to czym oddziałujemy na przyrodę i środowisko) i przedmioty pracy - to na co działamy (surowce, materiały). Środki pracy i przedmioty pracy razem stanowią środki produkcji.

Produkcja - to świadoma i celowa działalność człowieka mająca na celu przekształcenie zasobów przyrody w dobra służące zaspokajaniu ludzkich potrzeb.

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo lub stopniowo)

Dobra produkcyjne - służą wytwarzaniu dóbr konsumpcyjnych i innych dóbr produkcyjnych

Dobra wolne - występujące w przyrodzie w nieograniczonej ilości (np. powietrze) .

Dobra pierwotne - dobra dostarczane bezpośrednio przez przyrodę

Dobra ekonomiczne - wytworzone przez człowieka - do ich wytworzenia trzeba użyć pracy ludzkiej oraz innych dóbr ekonomicznych i dóbr pierwotnych

Dobra rzadkie - w danym czasie mogą być wytworzone w określonej ilości i tylko częściowo zaspokoić potrzeby.

Usługi - zespół zorganizowanych czynności zaspokajających bezpośrednio lub pośrednio potrzeby ludzkie.

Krzywa transformacji - jest to zbiór punktów odpowiadających maksymalnym ilościom dóbr, jakie można wytworzyć przy danym stanie zasobów, np. w sytuacji gdy w firmie mogącej wytwarzać więcej niż jeden produkt w pełni wykorzystuje się możliwości produkcyjne.

Prawo malejących przychodów działa wtedy, kiedy wszystkie, z wyjątkiem jednego, czynniki produkcji są stałe. Mówi ono o tym, że od pewnego poziomu nakładów czynnika zmiennego jego produkcyjność krańcowa stale się zmniejsza.

Koszt alternatywny to najbardziej korzystną możliwość, z której rezygnujemy, dokonując określonego wyboru. Inaczej ten koszt nazywa się również kosztem zaniechanych możliwości i jest on mierzony wartością tej produkcji, z której rezygnujemy w tym celu, aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub wartości.

Materiały źródłowe

Podstawy ekonomii. Pod red. R. Milewskiego. PWN, Warszawa 2002. rozdział 1, punkt 1,2,6.

D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch: PWE Waerszawa 1997, Ekonomia t.1, rozdział 1, 2.

B. Klimczak Mikroekonomia. Wydawnictwo AE Wrocław1995, rozdział 3, 4.

Praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka: Mikro i makroekonomia. PWN Warszawa 1998. Rozdział 1.

B. Oyrzanowski: Mikroekonomia. Wydawnictwo PSB, Kraków 1995, s rozdział 1.

http://www.money.pl/NGosp/ - portal ekonomiczny zawierające informacje gospodarcze

http://www.tf.pl/edukacja.php/- portal ekonomiczny zawierający m.in. podstawowe pojęcia ekonomiczne

Ewaluacja

Test prawda - fałsz

1. Człowiek podejmuje działalność gospodarczą aby zaspokoić swoje potrzeby.

2. Potrzeba kontaktów społecznych to wg Maslowa potrzeba podstawowa.

3. Kolejność zaspokajania potrzeb nie ma znaczenia.

4. Zaspokojenie potrzeb następuje poprzez konsumpcję dóbr i usług.

5. Wytwarzając dobra i usługi człowiek korzysta z zasobów ludzkich, rzeczowych i naturalnych.

6. Zasoby występują w nieograniczonej ilości.

7. Konsumując dobra i usługi całkowicie zaspokajamy nasze potrzeby.

8. Dobra rzadkie to dobra występujące w ograniczonej ilości w stosunku do nieograniczonych ludzkich potrzeb.

9. Wszyscy ludzie mają jednakowe potrzeby.

10. Decydując się na konsumpcję jednego dobra musimy zrezygnować z konsumpcji innego dobra.

11. Dobra konsumpcyjne zużywamy w jednorazowym akcie konsumpcji.

12. Koszt alternatywny to koszt wynikający ze zużycia środka trwałego.

13. Krzywa transformacji to krzywa obrazująca przebieg procesu gospodarczego.

14. Punkty na krzywej transformacji wyznaczają maksymalne wykorzystanie zasobów w danych warunkach.

15. Przesunięcie krzywej transformacji oznacza zmianę warunków gospodarowania.

Pytania problemowe:

1. Niedawno w Kanadzie odbyła się rozprawa sądowa dotycząca zezwolenia na sprzedaż wody pitnej przewożonej tankowcami z Kanady do Chin. Sąd gospodarczy uniemożliwił sprzedaż wody. Rozważ przyczyny wyroku i przeanalizuj na podstawie tego przykładu, kto i na jakich podstawach określa, co to są dobra wolne i ekonomiczne. Czy możesz podać przykłady ograniczonego dostępu do innych dóbr, które powszechnie są uważane za dobra wolne?.

2. Rodzina Nowaków zadecydowała o kupnie samochodu małolitrażowego. Decyzja została podjęta na podstawie następujących przesłanek w określonych warunkach:

• Nowak ma od roku stałą pracę, a przez ostatnie pięć lat pracował dorywczo,

• Samochód skraca czas dojazdu do i z pracy o 50%,

• Nowakowa wygrała w grze losowej niewielką sumę pieniędzy, nigdy nie pracowała zawodowo i opiekuje się trójką dzieci w wieku 3 do 13 lat,

• Wygrana Nowakowej umożliwiła sfinansowanie zakupu samochodu w 40%,

• Zarobki Nowaka pozwolą na spłatę powstałej części pożyczki w okresie 3 lat.

Jakie są koszty alternatywne podjętej decyzji o kupnie samochodu?

3. Skonstruuj własną piramidę potrzeb.

14

USŁUGI

Czytając główny materiał informacyjny zawarty w tym module postaraj się odnaleźć związki między konceptami a ich praktycznym zastosowaniem w rzeczywistości.

Niematerialne: tv, radio, bankowe

• Powietrze

• światło

• ciepło

Użytkowane przez

duże grupy ludzi i finansowane z podatków publicznych

• obrona narodowa,

• straż miejska

• ochr. środowiska

Konsumpcyjne

Wolne

Publiczne

Sfery komercyjnej

Sfery niekomercyjnej

DOBRA

Definicje:

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb (jednorazowo lub stopniowo)

Dobra produkcyjne - służą wytwarzaniu dóbr konsumpcyjnych i innych dóbr produkcyjnych.

biologiczne

bezpieczeństwa

kontaktów społecznych

samorealizacji

uznania

Trwałego
użytku

Jednorazowe

Produkcyjne

Materialne: krawiectwo, fryzjerstwo

Zastanów się:

Jakie przykładowe dobra możesz znaleźć w swoim otoczeniu

Definicje:

W ekonomii kosztem alternatywnym nazywa się najbardziej korzystną możliwość,
z której rezygnujemy, dokonując określonego wyboru.

Definicje:

granica lub krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji), jest graficznym przedstawieniem możliwości wytwórczych podmiotu (całej gospodarki).

---