ENCYKLOPEDIA PRAWA

PRAWNE ASPEKTY

INFORMATYKI

Oprac. mgr Emil Zubelewicz

w oparciu o materiały mgr. P. Buczyńskiego

Treść wykładu oraz slajdów jest chroniona prawem autorskim

Prawo

• Prawo pozytywne – prawo stanowione przez

człowieka, będące wyrazem woli suwerena (np.

władcy albo w demokracji – ludu), które suweren

może dowolnie zmienić.

 

• Prawo natury – doktryna prawna zajmująca się

prawem, które według jej zwolenników nie zostało

stworzone przez człowieka, jako wyraz jego woli,

a wypływa z „natury” lub innych ponadludzkich

źródeł wartości. Jako niezależne od człowieka –

lub w ograniczony sposób zależne od człowieka –

prawo natury nie może zostać zmienione decyzją

suwerena.

 

Teorie prawa

• Henry David Thoreau (1817 -

1862)

• "O obywatelskim nieposłuszeństwie"

(1849)

(„civil disobedience”)

• łamanie prawa oraz oczekiwanie kary

Teorie prawa

• Gustav Radbruch (ur. 1878 - 1949)
„Ustawowe bezprawie i

ponadustawowe prawo”

„lex iniustissima non est lex”

Teorie prawa

• Lon Luvois Fuller (1902 – 1978)

• wewnętrzna moralność prawa (formalne prawo natury).

Prawo powinno być:

• ogólne - mające uniwersalne zasady dla wszystkich

• należycie ogłoszone - powszechnie znane

• może dotyczyć jedynie zachowań mających nastąpić w

przyszłości

• jasne - zrozumiałe dla wszystkich

• wewnętrznie niesprzeczne

• wykonalne - wymagające stanów możliwych do

zrealizowania

• stabilne – niezmieniane zbyt często
Do tego faktyczne działania urzędów powinny być zgodne z

obowiązującym prawem.

Teorie prawa

• Leon Petrażycki (1867 - 1931)

• Psychologiczna teoria prawa - prawo

jako przeżycie

Prawo natury a prawo

pozytywne

• Preambuła Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej

Źródła prawa

•Źródła prawa w znaczeniu formalnym
•Źródła prawa w znaczeniu

poznawczym

Źródła prawa w znaczeniu

formalnym

• To formy, w jakich przejawia się obowiązujące

prawo. Formami tymi są: konstytucja,

ratyfikowana umowa międzynarodowa,

ustawa, rozporządzenie i inne akty

normatywne.

• Historycznie do tej kategorii należało także

prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w

poszczególnych dziedzinach prawa jest

niewielkie, z wyjątkiem prawa

międzynarodowego, w którym wciąż żywy i

regularnie stosowany jest zwyczaj

międzynarodowy.

Źródła prawa w znaczeniu

poznawczym

• Źródła w znaczeniu poznawczym to

źródła poznania prawa, czyli publikatory
zawierające autentyczną treść norm
prawnych, np. Dziennik Ustaw (dla
ustaw, rozporządzeń Rady Ministrów i
Ministrów), Monitor Polski (dla zarządzeń
i innych niepowszechnie obowiązujących
aktów prawnych), Dziennik Urzędowy
Unii Europejskiej, itp.

Źródła prawa w Polsce

• Źródła polskiego prawa można podzielić na źródła powszechnie

obowiązujące i źródła wewnętrznie obowiązujące.

• Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa

Rzeczypospolitej Polskiej są:

• Konstytucja,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• prawo stanowione przez organizację międzynarodową w

trybie art. 91 ust. 3 Konstytucji

• ustawy

• rozporządzenia z mocą ustawy, wydawane przez prezydenta RP,

wyłącznie w ściśle określonych przez Konstytucję wypadkach tj.

tylko w czasie stanu wojennego.

• rozporządzenia,

• akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je

ustanowiły– specyficzna grupa aktów powszechnie obowiązujących.

Posiadają wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązują tylko na

obszarze działania organu, który wydał akt prawa miejscowego.

Zgodnie z konstytucyjną zasadą hierarchicznej struktury systemu

źródeł prawa, akty prawa miejscowego muszą być zgodne ze

wszystkimi aktami powszechnie obowiązującymi. (uchwały rady

gminy, rady powiatu, sejmiku województwa.

Źródła prawa w Polsce

• Zgodnie z konstytucyjną zasadą legalizmu,

akty prawa miejscowego, rozporządzenia

wydawane są na podstawie i w granicach

upoważnień zawartych w ustawie.

• Konstytucja z 1997 roku do źródeł

powszechnie obowiązujących zalicza ponadto

przepisy stanowione przez organizację

międzynarodową, jeśli umowa

międzynarodowa konstytuująca tę organizację

przewiduje taką skuteczność prawną tych

przepisów w prawie wewnętrznym.

Źródła prawa w Polsce

• Źródła prawa wewnętrznie

obowiązujące to uchwały i

zarządzenia Rady Ministrów. Katalog

źródeł prawa powszechnie

obowiązującego jest w zasadzie

zamknięty i nie może być rozszerzany.

Katalog źródeł prawa wewnętrznie

obowiązującego jest otwarty i istnieją

też inne akty prawne wewnętrznie

obowiązujące nie wymienione w

Konstytucji (okólniki, zalecenia itp.).

Źródła prawa w Polsce

• Źródłem prawa powszechnie obowiązującego jest

również zbiorowe prawo pracy, pomimo

niezaliczenia go do źródeł prawa przez

Konstytucję. Jednak zbiorowe prawo pracy

(regulaminy pracy, układy zbiorowe pracy)

zaliczone jest do źródeł prawa powszechnie

obowiązującego przez art. 9 Kodeksu pracy.

Regulacji kodeksowej nie stoi na przeszkodzie

Konstytucja, gdyż wymienia ona w kontekście

źródeł prawa tylko akty normatywne pochodzące

od państwa.

Źródła prawa w Polsce

• Dla źródeł prawa krajowego charakterystyczne

jest ich hierarchiczne uporządkowanie.
Konstytucja ma zawsze pierwszeństwo przed
ustawami, a te zawsze mają pierwszeństwo przed
rozporządzeniami. Natomiast w odniesieniu do
źródeł prawa międzynarodowego, które
obowiązują w porządku krajowym, konstytucja
wyraźnie określa miejsce w hierarchii
jedynie umów międzynarodowych
ratyfikowanych za uprzednią zgodą
wyrażoną w ustawie. Takie umowy mają
pierwszeństwo przed ustawami.

Źródła prawa międzynarodowego

• umowy międzynarodowe i
• zwyczaj międzynarodowy
• Do tych dwu podstawowych źródeł dodaje

się ogólne zasady prawa. Do źródeł prawa
międzynarodowego od połowy XX wieku
zalicza się także wiążące, prawotwórcze
uchwały organizacji międzynarodowych.
Niektórzy autorzy do źródeł prawa
międzynarodowego zaliczają także akty
jednostronne państw (notyfikacja,
zastrzeżenie, uznanie).

Źródła prawa Wspólnot

Europejskich

• Źródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne.

• Źródła prawa pierwotnego obejmują traktaty założycielskie

Wspólnot Europejskich:

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (1951)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

(1957),

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957),

• Traktat o Unii Europejskiej (1992)

• umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne

kolejnych państw członkowskich.

• Źródła prawa wtórnego to rozporządzenia i dyrektywy.

Niektórzy zaliczają tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie

spełniają one kryterium bycia źródeł prawa o charakterze

generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indywidualny,

zaś opinie i zalecenia nie posiadają charakteru prawnie

wiążącego.

System prawa

• W kulturze zachodniej można wyróżnić

dwa systemy prawne:

• anglosaski system common law i europejski

(kontynentalny) system civil law.

• Podstawową różnicą między nimi jest to że

system common law dopuszcza tworzenie

prawa przez sądy w wyniku precedensowych

rozstrzygnięć. Wyroki sądów w systemach civil

law mają o wiele mniejsze znaczenie niż

wyroki sądów w systemach common law. Te

ostatnie bowiem tworzą prawo, a te pierwsze

tylko je interpretują.

Ustawa

• W Polsce ustawy uchwala Sejm,

• Następnie przekazywane są Senatowi, który w terminie 30 dni

może je przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić

odrzucenie w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia

przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę

uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. W

przypadku odrzucenia ustawy przez Senat, lub wprowadzenia do

niej poprawek wraca ona do Sejmu, który może odrzucić taką

decyzję Senatu bezwzględną większością głosów przy obecności

połowy konstytucyjnej liczby posłów (tj. 230).

• Kolejnym krokiem jest przedstawienie przez Marszałka Sejmu

ustawy Prezydentowi, który podpisuje ją w przeciągu 21 dni i

zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw.

• Prezydentowi przysługuje uprawnienie do skierowania ustawy, na

tym etapie, do zbadania przez Trybunał Konstytucyjny.

Ustawa

• Prezydent

RP może ze stosownym wnioskiem zwrócić się

do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy - jest tzw.

uprawnienie weta Prezydenta RP do ustawy . Nie jest

jednak ono ostateczne gdyż Sejm może je odrzucić

większością 3/5 przy obecności połowy liczby posłów i

wtedy Prezydent musi ustawę podpisać w ciągu 7 dni .

Jeśli weto nie zostanie odrzucone - ustawa upada i koniec

postępowania .

• Prezydentowi nie przysługuje prawo weta w

stosunku do ustawy budżetowej , którą Prezydent

może albo podpisać w terminie 7 dni od dnia

przedstawienia do podpisu albo skierować ją do Trybunału

Konstytucyjnego

• Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje

Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje

także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co

najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP.

Wyjątkiem inicjatywy ustawodawczej jest ustawa

budżetowa - projekt ustawy budżetowej do Sejmu

może zgłosić tylko Rada Ministrów.

Rozporządzenie

• akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia

zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi

jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego

• Podstawy i cechy rozporządzenia

• Warunkiem prawidłowego upoważnienia jest wskazanie organu, który

powinien wydać rozporządzenie wykonawcze (delegacja ustawowa),

zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu oraz

wytyczne dotyczące treści aktu. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału

Konstytucyjnego organ, który uzyskał upoważnienie do wydania

rozporządzenia może ponosić odpowiedzialność konstytucyjną za

niewykonanie spoczywającego na nim obowiązku.

• Rozporządzenie musi zmierzać do wykonania ustawy, nie może być

zatem ani sprzeczne z ustawą (np. przez wprowadzenie rozwiązań

nieznanych ustawie), nie może też wykraczać poza zakres delegacji. W

orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalił się też pogląd o

niezgodności z ustawą rozporządzenia wydanego na podstawie

wadliwego (czyli pozbawionego zakresu spraw do uregulowania oraz

wytycznych) ustawowego upoważnienia. Niedopuszczalna jest

delegacja o charakterze blankietowym, tj. gdy ustawodawca

pozostawia zbyt szeroki zakres swobody autorowi rozporządzenia co do

jego treści. Do kontroli legalności (zgodności rozporządzenia z ustawą)

powołany jest Trybunał Konstytucyjny.

Rozporządzenie a zarządzenie

• Od rozporządzenia należy odróżnić

zarządzenie, które jest aktem prawa
wewnętrznego, nie może być zatem
podstawą rozstrzygnięcia o prawach i
obowiązkach obywateli.

Zasady legislacji

• ROZPORZĄDZENIE PREZESA

RADY MINISTRÓW z dnia 20
czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad
techniki prawodawczej".

(Dz. U. z dnia 5 lipca 2002 r.)

Norma prawna

• Norma prawna - to najmniejszy stanowiący sensowną

całość element prawa. Stworzona na podstawie przepisów

prawnych, ustanowiona przez kompetentny organ władzy w

odpowiednim trybie, generalna (nie jest skierowana do

jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy

podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej) i

abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań,

wielokrotnego zastosowania, uniwersalna) reguła

postępowania zewnętrznego, ogłoszona i chroniona przez

państwo aparatem przymusu.

Elementy normy prawnej

• Wyróżnia się dwie główne koncepcje budowy normy prawnej:

• Koncepcja trójelementowa (hipoteza, dyspozycja i sankcja),

• Koncepcja norm sprzężonych (norma sankcjonowana i norma

sankcjonująca).

• Według koncepcji trójelementowej normę prawną dzielimy na:

• Hipoteza - założenie, przypuszczenie, określa warunki, w jakich

przypisywany jest komuś obowiązek lub uprawnienie, wskazuje adresata

normy i jego cechy (np. zawód, wiek, stan zdrowia) i okoliczności

(zjawiska, wydarzenia, miejsce działania np. w miejscu pracy), np.:

• Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej (...)

• Dyspozycja - wskazuje sposób (treść) zachowania adresata, określa

jego obowiązki lub uprawnienia, np.:

• (...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobrana różnicę (...)

• Sankcja - określa konsekwencje prawne (dolegliwości, nieprzyjemności,

kary) zachowania niezgodnego z obowiązkiem. Wyróżnia się sankcję

karną (represyjną), egzekucyjną i nieważności (bezskuteczności), np.:

• (...) podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

Norma prawna

• Norma prawna musi mieć charakter generalny i

abstrakcyjny.

• Generalność oznacza, iż norma nie jest skierowana

do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana

Kowalskiego), ale do grupy podmiotów określonych

przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub

każdy człowiek).

• Abstrakcyjność oznacza, iż nakazane czy też

zakazane zachowanie jest wymagane od adresata

normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się

określone w normie prawnej okoliczności. Dotyczy to

powtarzalnych zachowań, bez zbytecznego

uszczegółowienia określonych nią okoliczności.

• Przepis prawa – jednostka redakcyjna

Norma prawna

Ze względu na zakres swobody, pozostawiony

adresatowi normy prawnej, wyróżnia się:

• Normy bezwzględnie obowiązujące - adresat

powinien zachować się dokładnie tak, jak

określono w normie. Nie ma on pozostawionej

swobody w wyborze postępowania,

• Normy względnie obowiązujące - adresat może

nie dokonać wyboru innego zachowania niż

określone w normie prawnej,

• Normy semiimperatywne - wyznaczają pewne

ramy postępowania, dając swobodę stronom

stosunku prawnego, ale w pewnych tylko

granicach.

Norma prawna

Innym kryterium podziału norm prawnych jest sposób

określenia zachowań ludzkich- tu wyróżnia się:

• Normy nakazujące - określają, co ich adresat powinien

uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy

prawnej, np.:

• Osoby prawne i państwowe jednostki organizacyjne nie

mające osobowości prawnej są obowiązane obliczyć i

odprowadzić podatek rolny - bez wezwania - na

rachunek budżetu właściwej gminy ze względu na

miejsce położenia gruntów.

• Normy zakazujące - określają od jakich działań adresat

normy prawnej powinien się powstrzymać, np.:

• Członek zarządu nie może bez zezwolenia spółki

zajmować się interesami konkurencyjnymi (...)

• Normy zezwalające (upoważniające lub uprawniające)

- uprawniają do określonego zachowania się adresata,

np.:

• Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów.

Wykładnia prawa

• Wykładnia prawa (także interpretacja prawa

(przyjmuje się, że wyrazy wykładnia i

interpretacja są synonimami), wykładnia

przepisów prawa, wykładnia tekstu

prawnego)

• Przyczyny powodujące konieczność stosowania

wykładni:

• błędy językowe powstałe przy formułowaniu

przepisów;

• zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;
• zbyt ogólny charakter normy prawnej.

Rodzaje wykładni prawa

• Ze względu na dokonującego:

•

Autentyczna - przez prawodawcę

•

Formalna - przez organy państwa

•

Legalna - przez organ upoważniony przez prawodawcę

•

Operatywna - przez organ stosujący prawo (np. sądy)

•

Doktrynalna - przez przedstawiciela nauk prawniczych

•

Nieoficjalna - przez prawników dla potrzeb różnych podmiotów

• Ze względu na metodę:

•

Językowa - na podstawie analizy języka przepisu

•

Systemowa - (systematyczna) na podstawie systemu prawa, w którym funkcjonuje przepis

•

Celowościowa - (teleologiczna) na podstawie celu, jaki ma realizować przepis

•

Funkcjonalna - na podstawie funkcji przepisu

•

Logiczna - na podstawie zasad logiki, poprzez zastosowanie wnioskowań prawniczych

(porównanie)

•

Historyczna - na podstawie kontekstu historycznego

• Ze względu na uzyskany na podstawie różnych wykładni efekt:

•

Dosłowna - zakres zastosowania przepisu będzie taki sam jak w przypadku użycia wykładni

językowej

•

Rozszerzająca - wybrane zostanie szersze znaczenie przepisu niż w przypadku zastosowania

wykładni językowej

•

Zawężająca - wybrane zostanie węższe znaczenie przepisu niż w przypadku zastosowania

wykładni językowej

Rodzaje wykładni prawa

• Ze względu na metodę:

• Językowa - na podstawie analizy języka przepisu

• Systemowa - (systematyczna) na podstawie systemu prawa, w

którym funkcjonuje przepis

• Celowościowa - (teleologiczna) na podstawie celu, jaki ma

realizować przepis

• Funkcjonalna - na podstawie funkcji przepisu

• Logiczna - na podstawie zasad logiki, poprzez zastosowanie

wnioskowań prawniczych (porównanie)

• Historyczna - na podstawie kontekstu historycznego

• Ze względu na uzyskany na podstawie różnych

wykładni efekt:

• Dosłowna - zakres zastosowania przepisu będzie taki sam jak w

przypadku użycia wykładni językowej

• Rozszerzająca - wybrane zostanie szersze znaczenie przepisu niż

w przypadku zastosowania wykładni językowej

• Zawężająca - wybrane zostanie węższe znaczenie przepisu niż w

przypadku zastosowania wykładni językowej

Rodzaje wykładni prawa

Ze względu na uzyskany na

podstawie różnych wykładni efekt:

• Dosłowna - zakres zastosowania przepisu

będzie taki sam jak w przypadku użycia

wykładni językowej

• Rozszerzająca - wybrane zostanie szersze

znaczenie przepisu niż w przypadku

zastosowania wykładni językowej

• Zawężająca - wybrane zostanie węższe

znaczenie przepisu niż w przypadku

zastosowania wykładni językowej

Gałęzie prawa

• Gałąź prawa stanowi podzespół norm prawnych, które ze względu na

wybrane kryterium konstytuują względnie spójną całość.

• Podział ze względu na metodę regulacji

• Jednym z podziałów prawa jest podział na gałęzie przez uwzględnienie

metody regulacji.

• Prawo wewnętrzne

– Prawo konstytucyjne

– Prawo cywilne reguluje relacje między podmiotami prawa w relacji poziomej,

czyli żaden z podmiotów pozostających w stosunku prawnym nie jest władny

narzucić swojej woli drugiej stronie. (cywilnoprawna metoda regulacji).

– Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem, a także

organizacjami pracowników (związki zawodowe) metodą w zasadzie

cywilnoprawną, jednak z dużym zakresem norm semiimperatywnych

służących wyznaczeniu minimalnego poziomu ochrony pracownika.

– Prawo karne jest zbiorem norm mających na celu eliminację zachowań

aspołecznych najcięższej wagi poprzez zastosowanie sankcji kary.

(karnoprawna metoda regulacji).

– Prawo administracyjne reguluje relacje między podmiotami w stosunku

pionowym, tj. wówczas gdy jeden z podmiotów może władczo kształtować

sytuację prawną drugiego podmiotu. (administracyjnoprawna metoda

regulacji).

– Prawo rodzinne i opiekuńcze
– Prawo finansowe

• Prawo międzynarodowe

Kara

• dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu i osoby

sprawcy.

• Katalog kar zawarty jest zazwyczaj w podstawowych ustawach

karnych i bywa bardzo zróżnicowany. W Polsce ustawami karnymi

o charakterze podstawowym (tj. będącymi podstawą regulacji

danej dziedziny) są Kodeks karny oraz Kodeks karny skarbowy.

• Kara kryminalna to - dolegliwość stosowana wobec sprawcy czynu

zabronionego, w imieniu Państwa przez specjalnie do tego

powołane organy - Sąd.

Funkcje Kary Kryminalnej:

• odwetowa

• eliminująca - eliminuje jednostki uważane za niebezpieczne ze

społeczeństwa

• odstraszająca - ma na celu odstraszania od popełnienia

przestępstwa inne jednostki

• poprawcza - daje możliwość poprawy

Katalog kar kryminalnych

• Grzywna
• Ograniczenie wolności
• Pozbawienie wolności
• 25 lat pozbawienia wolności
• Dożywocie

Przestępstwo a wykroczenie

• Kodeks karny a Kodeks wykroczeń

• Kary za wykroczenia:
• Areszt
• Ograniczenie wolności
• Grzywna (do 5.000 zł)
• Nagana

Sądy

• Dwuinstancyjność:
• Sąd Rejonowy (I instancja) – Sąd

Okręgowy (II instancja)

• Sąd Okręgowy (I instancja) – Sąd

Apelacyjny (II instancja)

Sąd Najwyższy - kasacja (karna)/

skarga kasacyjna (cywilna)

Postępowanie administracyjne i

sądowoadministracyjne

• Decyzja – potem odwołanie od

decyzji do organu wyższego stopnia

• Skarga do Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego

• Skarga kasacyjna do Naczelnego

Sądu Administracyjnego

Sąd

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego

2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych

(Dz. U. z dnia 2 marca 2007 r.)

§ 80. 1. Przewodniczący posiedzenia zajmuje miejsce

środkowe za stołem sędziowskim, a pozostali członkowie

składu orzekającego zajmują miejsca obok

przewodniczącego, przy czym drugi sędzia po lewej stronie

przewodniczącego.

4. Protokolant zajmuje miejsce przy stole sędziowskim po lewej

stronie sądu.

5. Prokurator, oskarżyciel inny niż prokurator, powód,

wnioskodawca lub przedstawiciel społeczny zajmują miejsca

przed stołem sędziowskim po prawej stronie sądu, a

oskarżony, pozwany i inni uczestnicy postępowania - po

lewej stronie sądu. Interwenient uboczny zajmuje miejsce

obok strony, do której przystąpił.

Sąd

§ 81. 1. Wszyscy obecni na sali rozpraw, nie

wyłączając uczestniczących w posiedzeniu

prokuratora (oskarżyciela publicznego) i

protokolanta, powstają z miejsc w czasie wejścia

sądu na salę, odbierania przez sąd przyrzeczenia,

ogłaszania wyroku oraz w czasie opuszczania sali

przez sąd. Sędziowie powstają z miejsc podczas

odbierania przyrzeczenia.

2. W czasie posiedzenia każda osoba powstaje z

miejsca, gdy przemawia do sądu lub gdy sąd do

niej się zwraca. W uzasadnionych przypadkach, a

zwłaszcza gdy przemawiają za tym względy

zdrowotne lub podczas składania długotrwałych

zeznań, przewodniczący posiedzenia może zezwolić

na pozostawanie w pozycji siedzącej.