(C) jmw '2007

1

Sprawy organizacyjne

• Informacje
• Materiały z przedmiotu
• Regulamin

(C) jmw '2007

2

Regulamin L1

•

Obowiązujące piśmiennictwo:

•

Brak. Pomocniczo: 1, skrypt „Patofizjologia dla studentów medycyny” pod redakcją A.

Hoppe, wyd. AMG; 2, „Patofizjologia” pod redakcją S. Maśliński, J. Ryżewski

•

Regulamin dydaktyczny przedmiotu:

•

Warunki zaliczenia przedmiotu:

•

Podstawą zaliczenia przedmiotu i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie w

sumie przynajmniej 9 punktów z 3 kolokwiów oraz z aktywności na zajęciach,

oraz zaliczenie seminariów u asystentów prowadzących. Kolokwia będą miały

charakter testowy i będą oceniane w skali punktowej:

•

0 pt

-

nieobecność,

•

1 pt

-

poniżej 50% poprawnych odpowiedzi,

•

2 pt

-

50-59% poprawnych odpowiedzi,

•

3 pt

-

60-69% poprawnych odpowiedzi,

•

3,5 pt

-

70-79% poprawnych odpowiedzi,

•

4 pt

-

80-84% poprawnych odpowiedzi,

•

4,5 pt

-

85-89% poprawnych odpowiedzi,

•

5 pt

-

90-94% poprawnych odpowiedzi,

•

6 pt

-

95-100% poprawnych odpowiedzi.

•

Aktywny udział w seminarium:

+0.1 pt

•

Brak przygotowania do seminarium:

-0.1 pt

(C) jmw '2007

3

Regulamin L2

•

Dla studentów, którzy nie uzyskają wymaganych 9 punktów, a spełnią pozostałe warunki niezbędne do

zaliczenia przedmiotu, przeprowadzone będzie dodatkowe (IV) kolokwium „ostatniej szansy” z

całości materiału, którego wynik zadecyduje o dopuszczeniu do egzaminu.

•

Terminy i formy kolokwiów :

•

Kolokwia będą miały charakter testowy. Proponowane terminy:

•

I kolokwium:

1.XII. 2007

•

II kolokwium:

23.II. 2008

•

III kolokwium:

10.V. 2008

•

Kolokwium „ostatnia szansa”: 24.V. 2008

•

UWAGA: ocena z kolokwiów jest elementem ostatecznej oceny z przedmiotu!

•

Warunki odrabiania zajęć opuszczonych z przyczyn usprawiedliwionych:

•

Nieusprawiedliwiona nieobecność (lub nieobecność usprawiedliwiona, ale nieodrobiona) na 2

seminariach / ćwiczeniach w ciągu roku akademickiego powoduje niezaliczenie przedmiotu i

niedopuszczenie do egzaminu końcowego. UWAGA: usprawiedliwieniem nieobecności jest

zwolnienie lekarskie. Inne losowe przyczyny nieobecności mogą tylko wyjątkowo być uznane za

uzasadnione.

•

Odrabianie zajęć możliwe jest w tygodniu, w którym prowadzony jest dany temat

ćwiczenia/seminarium lub w wyznaczonym terminie w formie zaliczenia u asystenta prowadzącego,

tylko w przypadku usprawiedliwionych nieobecności. Możliwe jest odrobienie maksymalnie 4

(czterech) nieobecności na seminariach w ciągu roku akademickiego.

•

Tryb zwolnień z egzaminów:

•

Uzyskanie 12.0 lub więcej punktów może być podstawą do zwolnienia z egzaminu.

•

Formy egzaminu lub zaliczenia:

•

Egzamin będzie miał charakter testowy. Proponowane terminy:

•

Egzamin – I termin:

24. VI. 2008

•

Egzamin – poprawkowy I :

8. IX. 2008

•

Egzamin – poprawkowy II :

15. IX. 2008

(C) jmw '2007

4

Regulamin S1

•

Obowiązujące piśmiennictwo:

•

Brak. Pomocniczo: 1, skrypt „Patofizjologia dla studentów medycyny” pod redakcją A.

Hoppe, wyd. AMG; 2, „Patofizjologia” pod redakcją S. Maśliński, J. Ryżewski

•

Regulamin dydaktyczny przedmiotu:

•

Warunki zaliczenia przedmiotu:

•

Podstawą zaliczenia przedmiotu i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie w

sumie przynajmniej 6 punktów z 2 kolokwiów oraz z aktywności na zajęciach,

oraz zaliczenie seminariów u asystentów prowadzących. Kolokwia będą miały

charakter testowy i będą oceniane w skali punktowej:

•

0 pt

-

nieobecność,

•

1 pt

-

poniżej 50% poprawnych odpowiedzi,

•

2 pt

-

50-59% poprawnych odpowiedzi,

•

3 pt

-

60-69% poprawnych odpowiedzi,

•

3,5 pt

-

70-79% poprawnych odpowiedzi,

•

4 pt

-

80-84% poprawnych odpowiedzi,

•

4,5 pt

-

85-89% poprawnych odpowiedzi,

•

5 pt

-

90-94% poprawnych odpowiedzi,

•

6 pt

-

95-100% poprawnych odpowiedzi.

•

Aktywny udział w seminarium:

+0.1 pt

•

Brak przygotowania do seminarium:

-0.1 pt

(C) jmw '2007

5

Regulamin S2

•

Dla studentów, którzy nie uzyskają wymaganych 6 punktów, a spełnią pozostałe warunki niezbędne

do zaliczenia przedmiotu, przeprowadzone będzie dodatkowe (III) kolokwium „ostatniej

szansy” z całości materiału, którego wynik zadecyduje o dopuszczeniu do egzaminu.

•

Terminy i formy kolokwiów :

•

Kolokwia będą miały charakter testowy. Proponowane terminy:

•

I kolokwium:

1.XII. 2007

•

II kolokwium:

23.II. 2008

•

Kolokwium „ostatnia szansa”: 24.V. 2008

•

UWAGA: ocena z kolokwiów jest elementem ostatecznej oceny z przedmiotu!

•

Warunki odrabiania zajęć opuszczonych z przyczyn usprawiedliwionych:

•

Nieusprawiedliwiona nieobecność (lub nieobecność usprawiedliwiona, ale nieodrobiona) na 2

seminariach / ćwiczeniach w ciągu roku akademickiego powoduje niezaliczenie

przedmiotu i niedopuszczenie do egzaminu końcowego. UWAGA: usprawiedliwieniem

nieobecności jest zwolnienie lekarskie. Inne losowe przyczyny nieobecności mogą tylko wyjątkowo

być uznane za uzasadnione.

•

Odrabianie zajęć możliwe jest w tygodniu, w którym prowadzony jest dany temat

ćwiczenia/seminarium lub w wyznaczonym terminie w formie zaliczenia u asystenta prowadzącego,

tylko w przypadku usprawiedliwionych nieobecności. Możliwe jest odrobienie maksymalnie

4 (czterech) nieobecności na seminariach w ciągu roku akademickiego.

•

Tryb zwolnień z egzaminów:

•

Uzyskanie 8.0 lub więcej punktów może być podstawą do zwolnienia z egzaminu.

•

Formy egzaminu lub zaliczenia:

•

Egzamin będzie miał charakter testowy. Proponowane terminy:

•

Egzamin – I termin:24. VI. 2008

•

Egzamin – poprawkowy I :

8. IX. 2008

•

Egzamin – poprawkowy II :

15. IX. 2008

PODSTAWOWE POJĘCIA

PATOFIZJOLOGII

©Jacek M. Witkowski

2007

(C) jmw '2007

7

CO TO JEST PATOFIZJOLOGIA?

• Pathos (Gr.)- ból, cierpienie, choroba

• Fizjologia – nauka o czynnościach i mechanizmach działania

organizmu i jego składników w warunkach zdrowia

• PATOFIZJOLOGIA – nauka o mechanizmach działania organizmu

i jego składników w warunkach choroby, prowadzących do

zaburzeń (objawów) obserwowanych w przebiegu choroby

• Poziomy zainteresowania patofizjologii:

– Układy

– Narządy

– Tkanki

– Komórki

– Struktury pozakomórkowe

– Biocząsteczki i ich zespoły

(C) jmw '2007

8

PATOFIZJOLOGIA

• Nauka o:

– przyczynach,
– mechanizmach,
– przebiegu i
– konsekwencjach
chorób.

Patofizjologia nie zajmuje się

bezpośrednio rozpoznawaniem

i leczeniem chorób.

(C) jmw '2007

9

PODSTAWOWE PYTANIE PATOFIZJOLOGII:

DLACZEGO ?

(C) jmw '2007

10

PATOFIZJOLOGIA JAKO METANAUKA

PATOFIZJOLOGIA

Metanauka korzysta z narzędzi i informacji, dostarczanych przez inne
dyscypliny wiedzy, w celu wytworzenia nowych pojęć, narzędzi i informacji.

NAUKI

PRZEDKLINICZNE

NAUKI PODSTAWOWE

NAUKI KLINICZNE

NOWE

INFORMACJE

I KONCEPCJE

(C) jmw '2007

11

HOMEOSTAZA, HOMEODYNAMIKA

• Struktury biologiczne (komórki, tkanki, narządy,

organizmy…) mogą prawidłowo funkcjonować

tylko w określonym zakresie parametrów:

• fizycznych,

• chemicznych,

• biologicznych

• HOMEOSTAZA – zdolność utrzymywania stałych

warunków środowiska wewnętrznego i

zewnętrznego, sprzyjających prawidłowym

funkcjom struktury biologicznej.

• HOMEOSTAT – mechanizm lub zespół

mechanizmów, utrzymujących parametr w

określonym zakresie wartości.

(C) jmw '2007

12

ORGANIZM,

UKŁAD,

NARZĄD,

KOMÓRKA

….

METABOLITY

NIEZBĘDNE

METABOLITY

ZBĘDNE

KOMUNIKACJA

ŚRODOWISKO

ZEWNĘTRZNE

ŚRODOWISKO

WEWNĘTRZNE

REAKTYWNOŚĆ

ZACHOWANIE,

PARAMETRY

PRAWIDŁOWE

(ZDROWIE)

NIEPRAWIDŁOWE

(CHOROBA, ŚMIERĆ)

(C) jmw '2007

13

CHOROBA

• Stan zaburzenia HOMEOSTAZY oraz

odpowiedzi organizmu na czynnik wywołujący

to zaburzenie (czynnik etiologiczny), obserwowany

przez chorego i/lub jego otoczenie (lekarza) jako

odchylenie od stanu prawidłowego („normy”)

• „Norma” – fizjologiczny zakres parametru, w

którym zdrowy organizm zdolny jest spełniać

swoje funkcje i dostosowywać się do wymagań i

zmian środowiska zewnętrznego, utrzymując

środowisko wewnętrzne na względnie stałym

poziomie (HOMEODYNAMIKA)

(C) jmw '2007

14

Liść homeostazy

Z

D

R

O

W

IE

CHOROBA

CHOROBA

ŚMIERĆ

ŚMIERĆ

K

O

M

P

E

N

S

A

C

JA

O

D

C

H

Y

LE

N

IA

P

E

ŁN

A

P

E

ŁN

A

C

Z

Ę

Ś

C

IO

W

A

C

Z

Ę

Ś

C

IO

W

A

WIEK

P

Ł

O

D

O

W

Y

D

Z

IE

C

IŃ

S

T

W

O

MŁODOŚĆ

WIEK ŚREDNI

STAROŚĆ

+

_

(C) jmw '2007

15

ETIOLOGIA I PATOGENEZA =

ETIOPATOGENEZA

• ETIOLOGIA: co powoduje chorobę:

• Przyczyny i powody wystąpienia danej choroby,

np. wady wrodzone, infekcje, nowotwory itp.,

nałożone na aktualny stan organizmu

• PATOGENEZA: w jaki sposób dany

czynnik etiologiczny powoduje

wystąpienie obserwowanych objawów:

• Mechanizmy wystąpienia zaburzeń

funkcjonowania organizmu lub jego części,

określanych jako choroba (PATOMECHANIZMY)

(C) jmw '2007

16

KAŻDA CHOROBA POSIADA:

• Przyczyny (nie zawsze znane)
• Objawy, którymi rządzą określone

mechanizmy

• Przebieg (sekwencję objawów w

czasie)

• Skutki (przejściowe i/lub trwałe)

(C) jmw '2007

17

PRZYCZYNY CHORÓB:

• Wrodzone (dziedziczne zaburzenia w kodzie

genetycznym lub jego wykorzystaniu, uszkodzenia

w okresie płodowym)

• Wewnątrzpochodne (np. mutacje prowadzące do

chorób nowotworowych, „zużycie” towarzyszące

starzeniu się organizmu, nadprodukcja lub

niedobór)

• Zewnątrzpochodne:

• Infekcje i infestacje
• Urazy mechaniczne i inne uszkodzenia fizyczne
• Niekorzystne wpływy środowiska

– Niewłaściwa dieta (awitaminozy, rak żołądka – patologia

geograficzna, zespół metaboliczny – patologia „ewolucyjna”)

– Ekspozycja na czynniki toksyczne itp.

(C) jmw '2007

18

PATOMECHANIZMY

• REAKCJE ORGANIZMU NA CZYNNIKI ETIOLOGICZNE,

WYWOŁUJĄCE:

– Zaburzenia homeostazy środowiska wewnątrz- i

pozakomórkowego (równowaga wodno-elektrolitowa,

kwasowo-zasadowa itp.

– Zaburzenia wzrostu i różnicowania komórek

(nowotwory, ale także hipo- i aplazje)

– Zaburzone działanie układów integracyjnych organizmu:

» Nerwowego

» Dokrewnego

» Immunologicznego (odpornościowego)

» Krwionośnego (sercowo-naczyniowego)

– Proces zapalny – destrukcja tkanek, eliminacja czynnika

uszkadzającego, reperacja tkanek

(C) jmw '2007

19

UKŁADY INTEGRACYJNE ORGANIZMU

• Wzajemna komunikacja, otrzymywanie informacji z innych

obszarów organizmu, a także przekazywanie im informacji

• Pozostałe układy służą podtrzymaniu działania UIO

©

nerwowy

dokrewny

odporność

naczyniowy

hormony

neuromediatory

komórki, cytokiny

(C) jmw '2007

20

EGZOGENNE BIOLOGICZNE

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

• BAKTERIE, WIRUSY, GRZYBY, PIERWOTNIAKI, PASOŻYTY…

• NATĘŻENIE PATOLOGICZNEJ REAKCJI ORGANIZMU

NIE ZALEŻY

OD „STĘŻENIA” CZYNNIKA ANI OD CZASU EKSPOZYCJI

• FORMY REAKCJI:

•

Toksyczna

•

Zapalna

•

Immunologiczna / alergiczna

• MIEJSCA REAKCJI:

•

Specyfika tkankowa lub narządowa

•

Tropizmy

• LATENCJA REAKCJI:

• Komórki jako „przechowalnie” bakterii lub wirusów

•

Formy przetrwalnikowe

(C) jmw '2007

21

ENDOGENNE BIOLOGICZNE

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

•

NIEDOBORY LUB NADMIARY METABOLITÓW…

• NATĘŻENIE PATOLOGICZNEJ REAKCJI ORGANIZMU

ZALEŻY

OD

„STĘŻENIA” CZYNNIKA

I

OD CZASU EKSPOZYCJI

•

FORMY REAKCJI:

•

Toksyczna

•

Zapalna

MIEJSCA REAKCJI:

•

Brak wyraźnej specyfiki narządowej

•

PRZYKŁADY:

•

Przewlekły głód

•

Awitaminozy

•

Cukrzyca

•

Endokrynopatie

•

Hipercholesterolemia

(C) jmw '2007

22

FIZYCZNE CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

•

URAZY MECHANICZNE I PROMIENISTE

• WIELKOŚĆ I NASILENIE REAKCJI PATOLOGICZNEJ

WPROST

PROPORCJONALNE DO NATĘŻENIA

I CZASU DZIAŁANIA

CZYNNIKA

•

Uraz mechaniczny:

Ostry (wypadek) – uszkodzenie lub ubytek tkanki 

odczyn

zapalny

Przewlekły (odleżyny) – niedokrwienie uszkodzenie tkanki 

zapalenie

 martwica

•

Ekstremalne temperatury:

Oparzenie 

zapalenie

Zwęglenie  martwica i

zapalenie

Przechłodzenie 

zapalenie

Zamarznięcie  martwica i

zapalenie

•

Promieniowanie:

γ(X),α,β, UV  uszkodzenia DNA  mutacje  nowotwory

(duże natężenia promieniowania – uszkodzenie i/lub śmierć

komórek 

zapalenie

(C) jmw '2007

23

CHEMICZNE CZYNNIKI

CHOROBOTWÓRCZE

WIELKOŚĆ I NASILENIE REAKCJI PATOLOGICZNEJ

WPROST

PROPORCJONALNE DO NATĘŻENIA

I CZASU DZIAŁANIA

CZYNNIKA

Uszkadzające tkanki – ŻRĄCE

:

Denaturacja białek, zniszczenie tkanki (martwica) 

okołourazowy odczyn

zapalny

• Stężone kwasy i bezwodniki

• Zasady

• Fenole

• Inne

Uszkadzające metabolizm – TOKSYNY

:

» metale ciężkie (Pb, Hg, As…) – wiązanie białek, denaturacja,

inaktywacja enzymów  ŚMIERĆ KOMÓREK 

odczyn zapalny

» cyjanki, rodanki – blokowanie łańcucha oddechowego  ŚMIERĆ

KOMÓREK

» nadtlenki (np. H

2

O

2

)  aktywne formy tlenu (GŁÓWNIE ENDOGENNE!)

 uszkodzenie i śmierc komórek 

odczyn zapalny

»

O

2

, CO

2

Uszkadzające DNA – MUTAGENY

PATOFIZJOLOGIA TO NAUKA O

ROZUMIENIU CHOROBY (JAKO

PROCESU) I CHOREGO (JAKO

PODMIOTU TEGO PROCESU)

A WIĘC

PATOFIZJOLOGIA TO PODSTAWA

LEKARSKIEGO MYŚLENIA

(C) jmw '2007

25

ALGORYTM LEKARSKIEGO MYŚLENIA

• Aktualny stan osoby badanej:

Subiektywny – co stwierdza u siebie PACJENT

Obiektywny – co może wybadać LEKARZ

• Wzorce normy i patologii

Anatomia (makro i mikro) – patomorfologia

Fizjologia (wszystkie poziomy)

Biochemia kliniczna – badania laboratoryjne

• ODCHYLENIE OD NORMY (OBJAW LUB ZESPÓŁ OBJAWÓW) =

CHOROBA

• Etiopatogeneza

• LECZENIE

(działanie na czynniki etiologiczne (przyczynowe)

lub patogenetyczne (przyczynowe i/lub objawowe)

• KONSEKWENCJE

(C) jmw '2007

26

KONSEKWENCJE CHOROBY

• Powrót do pełnego zdrowia (łac: restitutio ad integrum) –

brak śladów choroby

w morfologii i funkcji

• Częściowy powrót do zdrowia z

trwałymi zmianami

morfologicznymi (np. blizny) i/lub uszkodzeniem czynności

(np. obniżona pojemność oddechowa po zapaleniu płuc)

• Przejście choroby ostrej w przewlekłą

(pozostają niektóre

objawy, ich nasilenie może być większe niż w ostrej chorobie)

• Obniżona zdolność do utrzymania homeostazy (jedno- lub

wielosystemowa) –

przyspieszone starzenie się

• Choroba jako konsekwencja choroby

(np. autoimmunizacyjna

po infekcji wirusowej)

• Śmierć