Zajęcia 17
Temat: Zapoznanie z różnymi postawami i stylami wychowania w rodzinie.
W literaturze przedmiotu nie istnieje jednoznaczna definicja postawy rodzicielskiej, aczkolwiek wielu autorów podejmowało próby konstruowania takiej definicji opierając się na istniejących w socjologii i psychologii definicjach postawy i uwzględniając specyfikę podmiotu postawy- rodzica.
Najbardziej reprezentatywne dla efektów prób zdefiniowania postawy rodzicielskiej zdaje się być sformułowanie M. Ziemskiej: „jest to nabyta struktura poznawczo- dążeniowo- afektywna, ukierunkowująca zachowanie się rodziców wobec dziecka; ta tendencja do reagowania w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona, aby uzyskać miano postawy rodzicielskiej”.
Komponenty postaw rodzicielskich
Trójskładnikowa budowa postawy jest podkreślona w niemal każdej definicji dotyczącej omawianego zagadnienia. Należy więc dokonać w niniejszym opracowaniu opisu treści poszczególnych komponentów postawy rodzicielskiej:
Element poznawczy- jest to swego rodzaju zasób wiedzy o dziecku
Element emocjonalny- to uczucia do dziecka,
Element behawioralny- to zachowania rodziców wobec dzieci
Wszystkie składniki postaw rodzicielskich są powiązane i działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego, a największe znaczenie ma tu sfera uczuciowa.
Typologia postaw rodzicielskich
Tematykę postaw rodzicielskich w polskiej bibliografii podjęła M. Ziemska, która dokonała analizy tych postaw i przedstawiła je w autorskim opracowaniu (1973) dzieląc na prawidłowe i nieprawidłowe:
Do pozytywnych postaw rodzicielskich należą:
Akceptacja – czyli przyjęcie dziecka takim, jakie ono jest, z jego cechami fizycznymi, usposobienie, z jego umysłowymi możliwościami. Akceptujący rodzice rzeczywiście lubią swoje dziecko i nie ukrywają przed nim tego uczucia. Kontakt z nim jest dla nich przyjemnością i daje im zadowolenie. Kiedy dziecko jest niegrzeczne lub coś przeskrobie dają mu do zrozumienia, że naganny jest właśnie izolowany fragment jego zachowania, a nie jego osobowość. Akceptując dziecko, dają mu poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia z własnego myślenia.
Współdziałanie – z dzieckiem, świadczy o pozytywnym zaangażowaniu i zainteresowaniu rodziców zabawą i praca dziecka, a także wciąganie i angażowanie dziecka w zajęcia i sprawy rodziców i domu – odpowiednio do jego możliwości rozwojowych. Nawiązanie wzajemnych kontaktów. Wspólne wykonywanie czynności, wzajemna wymiana uwag, obserwacji, zadań.
Dawanie dziecku właściwej dla jego wieku rozumnej swobody – w miarę dorastania rodzice dają dziecku coraz szerszy zakres swobody i pozwalają na prace lub zabawę z dala od nich. Potrafią jednak utrzymać autorytet i kierować dzieckiem w takim zakresie, w jakim jest to pożądane.
Uznanie praw dziecka – w rodzinie jako równych, bez przeceniania i niedoceniania jego roli. Rodzice ustosunkowują się do przejawów aktywności dziecka w sposób swobodny, nie formalny i nie wścibski czy dyktatorski, dostosowując się przy tym do poziomu fazy rozwojowej w jakiej się znajduje. Kierują dzieckiem przez podsuwanie mu sugestii. Stosują także wyjaśnianie i tłumaczenie, a nie narzucanie czy wymuszanie.
Do negatywnych postaw rodzicielskich należą:
Unikająca – postawę tę charakteryzuje ubogi stosunek uczuciowy między rodzicami a dzieckiem lub wręcz obojętność uczuciowa rodziców. Obcowanie z dzieckiem nie sprawia im przyjemności. Kontakt z dzieckiem jest luźny albo pozornie dobry i maskowany obdarzaniem prezentami, nadmierna swobodą. Postawy rodziców to: ukryta lub jawna beztroska o dobro dziecka aż do braku odpowiedzialności, ignorowanie dziecka, bierność,unikanie i ograniczanie kontaktu z nim do minimum, zbywanie prób w nawiązywaniu kontaktu przez dziecko, zaniedbywanie dziecka, nieangażowanie się w sprawy dziecka.
Odtrącająca – mamy do czynienia przy nadmiernym dystansie uczuciowym i dominacji rodziców. Dziecko jest odczuwane jako ciężar i nierzadko rodzice poszukują zakładu, który by przejął ich obowiązki i uwolnił od tej niewygody, ograniczającej np. Ich swobodę lub możność robienia szybkiej kariery. Nie lubią dziecka i nie życzą go sobie, żywią wobec niego uczucia rozczarowania, zawodu i urazy. Postawy te to: nieokazywanie uczuć pozytywnych, a nawet demonstrowanie negatywnych, otwarta krytyka dziecka, podejście dyktatorskie, kierowanie dzieckiem przy pomocy rozkazów, surowe kary, zastraszanie, brutalne postępowanie z dzieckiem.
Nadmiernie wymagająca – nadmierne skoncentrowanie się na dziecku oraz dominacja w postępowaniu. Dziecko jest zwykle naginane do wytworzonego przez rodziców wzoru dziecka, jakie chcieliby posiadać, bez liczenia się z jego indywidualnymi cechami. Postawy cząstkowe to: stawianie wygórowanych wymagań, narzucanie autorytetu i rządzenie dzieckiem, nieprzyznawanie prawa do samodzielności, niepozwalanie dziecku na postępowanie na własną odpowiedzialność, ograniczanie swobody i zakresu aktywności przez narzucanie i zmuszanie, naginanie, nagany, stosowanie sztywnych reguł. Dziecko traktowane jest z pozycji autorytetu bez uznania jego praw jako równych w rodzinie i poszanowania jego indywidualności.
Nadmiernie chroniąca – rodzice są nadmiernie skoncentrowani na dziecku, ale posiadają cechy uległości. Podejście do dziecka jest bezkrytyczne, a ono samo uważane za wzór doskonałości. Postawy cząstkowe to: traktowanie dziecka jako dzidziusia, przesadnie opiekuńcze i nadmiernie pobłażliwe, niedocenianie możliwości dziecka szczególnie praktycznych, rozwiązywanie za niego trudności, niedopuszczanie do samodzielności, postępowanie uzależniające od matki (czy ojca) i ograniczające jego swobodę (nie pozwalanie dziecku na robienie czegoś samemu, gdy chce i może zrobić to samo), także wścibstwo, izolowanie społeczne dziecka, lęk o zdrowie i ochranianie od zarazków, ograniczanie ruchu dziecka. Równocześnie matka ulega dziecku, toleruje zachcianki i niewłaściwe wyczyny, zaspokaja każdy kaprys.
Style wychowania
Obcując z rodzicami, dziecko nawiązuje trwałe kontakty emocjonalne a także uczy się określonych zachowań społecznych. Dlatego bardzo ważną rolę spełnia styl wychowania, który określa oddziaływanie względnie jednolite, zharmonizowane podporządkowanie się idei wychowawczej. Wyraża się on w określonym względnie stałym stosunku wychowawcy do wychowanka, w metodach postępowania, także w sposobie egzekwowania nałożonych na niego obowiązków.
Najczęściej spotykane style wychowania w rodzinie:
Styl demokratyczny – główną jego zasadą jest wzajemne poszanowanie praw wszystkich członków rodziny. "Dzieci wychowywane w ten sposób uczą się zasad współżycia społecznego nie na podstawie przymusu zewnętrznego i lęku przed karą, lecz w oparciu o akceptację i świadomy wybór właściwej zasady postępowania." Rola rodziców polega na koordynowaniu działań swoich dzieci.
Styl autokratyczny - przeciwieństwo stylu demokratycznego, ma charakter konserwatywny i jest oparty na autorytecie przemocy i pedantyzmu. Założeniem autokratyzmu jest stwierdzenie, że "rodzice zawsze mają rację, a obowiązkiem dzieci jest bezwzględne posłuszeństwo". Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowaniu się wszelkim poleceniom i nakazom rodziców. Dzieci mają ograniczoną swobodę. Rodzi się w nich bunt, niezadowolenie uniemożliwiające istnienie prawidłowych, życzliwych i harmonijnych stosunków z rodzicami, których zamierzenia są osiągane poprzez stosowanie różnych kar. Dzieci są jednostkami mało samodzielnymi i mało aktywnymi, ponieważ od wczesnego dzieciństwa nawykły do wykonywania poleceń.
Styl liberalny - nie ustala się niczego ani wspólnie, ani oddzielnie. Rodzice rozpieszczają dzieci, pozostawiając im nadmierną swobodę. Ograniczają się do stworzenia dziecku warunków do nauki i zabaw, zaspakajając jego potrzeby materialne. Aktywność rodziców jest przypadkowa i niekonsekwentna. Interwencja w zachowaniu dziecka następuje tylko w wyjątkowych przypadkach, w sytuacji drastycznego naruszenia norm społecznych. Dzieci są egocentryczne i mają trudności z przystosowaniem w grupie rówieśniczej.
Styl okazjonalny- łączy się z brakiem sprecyzowanej linii postępowania wobec dziecka. Rodzice przejawiają inicjatywę wychowawczą tylko pod naciskiem konkretnych sytuacji. Dziecko jest jakby wychowywane od okazji do okazji. Rodzice reagują doraźnie na złe ich zdaniem zachowanie dziecka. Nie wpajają mu jednak norm zachowania, nie tłumaczą dlaczego powinno zachowywać się tak a nie inaczej.
Rola ojca w wychowaniu dziecka
Ojciec odgrywa znaczną rolę w ukierunkowaniu uwagi dziecka na świat dorosłych oraz w poszerzaniu jego horyzontów. Ojciec ustala podstawowe wartości moralne, zasady funkcjonowania. Postać ojcowska uosabia niepodważalność zasad. Nawet wzory społeczne ustalone przez matkę są często zdominowane przez autorytet ojca.
Ważną kwestią w procesie socjalizacji jest to, że ojciec modeluje wzór mężczyzny:
dla syna jest to podstawa do kierowania własnym rozwojem jako mężczyzny;
dla córki stanowi model kształtujący przyszłe wyobrażenia o kolegach i często o przyszłym mężu.
Co kształtuje ojciec:
sferę intelektualną osobowości dziecka, wprowadza w świat myśli i przedmiotów;
sferę moralno-społeczną, uczy co dobre, a co złe, stoi na straży dyscypliny;
ma wpływ na proces socjalizacji.
Rola matki w wychowaniu dziecka
Matka jest zwykle pierwszą osobą podejmującą oddziaływania socjalizujące, jest pierwszym reprezentantem społeczeństwa wobec dziecka.
Dzięki opiece nad nim rozwija jego:
wrażliwość;
kształtuje typowe dla gatunku ludzkiego sposoby zachowania;
umożliwia mu osiągnięcie pewnego statusu społecznego, jako odpowiedzialnej jednostki.
Matka jest jedyną osobą, która kocha dziecko miłością bezwarunkową. Jej miłość jest potrzebna do rozwoju dziecka, głównie sfery emocjonalno-uczuciowej.
Z matką identyfikuje się córka naśladując ją.
Różnice między ojcem, a matką
miłość miłość
warunkowa bezwarunkowa
Pozycja dziecka w rodzinie
Fakt posiadania lub braku rodzeństwa w dzieciństwie wyznacza ludziom określone pozycje w życiu i społeczeństwie. Innymi słowy – od tego czy byłeś najmłodszym czy najstarszym wśród rodzeństwa, zależy bardzo wiele w dorosłym życiu.
Dziecko najstarsze jest zwykle uprzywilejowane jako pierworodne, ale ponosi z tego powodu wiele ciężarów. Jako pierwsze jest ofiarą barku doświadczenia rodziców. Niektórzy psychologowie nazywają dziecko najstarsze- eksperymentalnym. Rzeczywiście, jest ono w pewnym stopniu ofiarą niedoświadczenia rodziców, którzy niepewni jeszcze swej rodzicielskiej roli, stosują nadmierne rygory pielęgnacyjne, zbyt skrupulatnie przestrzegają książkowych przepisów, za mało ufając sobie jako rodzicom. Pierworodny jest całe życie najstarszy - po przyjściu na świat drugiego dziecka, schodzi on na plan dalszy, ale równocześnie staje się współodpowiedzialnym za młodsze rodzeństwo. To rozwija w nim poczucie odpowiedzialności, troski. Najstarszy miewa też często skłonności do dominowania. Najstarszy w rodzinie ma silnie rozwinięte poczucie sprawiedliwości, potrzebę chronienia młodszych i słabszych.
Dzieci urodzone jako drugie lub trzecie z rzędu są w korzystniejszej sytuacji wychowawczej, ze względu na doświadczenia rodziców, którzy pozostawiają im zwykle większą samodzielność i nie rozpieszczają tak jak najstarszego. Dzieci średnie korzystają z wzorców dostarczonych przez starsze rodzeństwo, a własne doświadczenie przekazują młodszemu rodzeństwu, przejawiając często postawy opiekuńcze. Nie mają jednak w sobie woli do działań pionierskich – raczej korzystają z gotowych wzorów i rozwiązań. Oni rzadko są wynalazcami czy odkrywcami. Dziecko średnie, może czuć się zaniedbane i mniej kochane przez rodziców, co w dorosłym życiu może zaowocować niskim poczuciem własnej wartości. Jednak „średniacy” nie mają silnej potrzeby potwierdzania siebie w oczach innych. Mają doskonałe umiejętności interpersonalne. Dogadują się i z mądrzejszymi, i z głupszymi od siebie, sami jako rodzice nie mają problemów w kontaktach z dziećmi.
Dzieci najmłodsze w dzieciństwie mają najwięcej przywilejów. Bywały przez rodziców rozpieszczane, otoczone nadmierną troską i wyręczane w najprostszych czynnościach codziennych. Hamuje to rozwój ich samodzielności, czyniąc je czasem nieudolnymi, a czasem kapryśnymi. Starsze rodzeństwo lubi okazywać takiemu dziecku swoją władzę i traktować je z góry. Dlatego osoba taka czasami – na przykład w życiu zawodowym wchodzi w rolę wykonawcy. Takie dziecko w dorosłym życiu oczekuje stale specjalnych względów i pomocy innych ludzi, uczy się więc brać od innych, nie dając nic od siebie. Czasami trudno mu się przystosować do grupy. Dziecku najmłodszemu ciężko wejść po latach w rolę lidera, jeśli jest sprytny, potrafi wykorzystywać ludzi do swoich celów metodą „Sam sobie nie poradzę – musisz mi pomóc”. Beniaminki są jednak najsprytniejsze – wiedzą, jak wykorzystywać ludzkie słabości na swoją korzyść.
Jedynacy. Typowymi postawami rodziców jedynaków są: nadmierna koncentracja na dziecku, zbytnie ochranianie, przesadne oczekiwania i ambicje. Do pewnego momentu jedynak rozwija się więc jak najstarsze dziecko w rodzinie. Niestety – od pewnej chwili – przejmuje też elementy wychowania najmłodszego. Wiele jest dziedzin życia, w których musi być dobry, żeby zadowolić rodziców: „Nie możesz nas zawieść, mamy tylko ciebie". Wielkie to obciążenie dla dziecka. Nie jest prawdą, że jedynacy są zawsze aspołeczni, że są egoistami. Bywa tak oczywiście, ale nieraz wręcz wybijają się w przeciwnym kierunku, dążąc do przebywania z rówieśnikami, których w rodzinie nie mają. Posiadanie rodzeństwa uczy pewnych rzeczy automatycznie. Jedynak nie musi dzielić się słodyczami, zabawkami, ale nie ma też okazji do uczenia się w tak prosty sposób pamięci o innych. Nie ma okazji doświadczenia relacji braterskiej: równego z równym, która ma inny charakter niż kontakt z nawet najbardziej liberalnie nastawionymi rodzicami. Relacji, która później powinna być główną w jego życiu dorosłym: w małżeństwie, w pracy i w innych grupach społecznych. Bratu można czasem ustąpić, a czasem obstawać przy swoim zdaniu, ale zawsze trzeba się liczyć z jego obecnością i jego innością. Jedynacy wykazują więc większe trudności w przystosowaniu społecznym niż dzieci z większych rodzin. Pojawia się u nich większa nerwowość i zawziętość. Jedynak często jest niezrównoważony uczuciowo, nadmiernie pobudliwy, łatwo popada w konflikty z otoczeniem, przez co traci na popularności.
Współczesne modele ojcostwa
Ojciec zapracowany (weekendowy tatuś)
Nie obecny w domu, gdyż ciągle jest w pracy, dba tylko o sferę materialną rodziny. Często z domu wychodzi bardzo wcześnie (dziecko jeszcze śpi) i wraca wieczorem (dziecko już śpi). Jest to zła sytuacja.
Należałoby zachować równowagę między pracą a domem. Pracoholik traci rodzinę w sferze psychicznej.
Ojciec rozwiedziony
Nigdy nie powinien wciągać dziecka w swoje problemy. Jeśli jedno z rodziców daje wyraz wrogości wobec drugiego to dziecko najprawdopodobniej podzieli to uczucie. Gdy np. dziecko jest z ojcem powinno się zadbać o pozytywny stosunek do matki oraz odpowiedni kontakt z nią.
Ojczym
Nie powinien niczego przyśpieszać. Dziecko musi mieć czas, aby go zaakceptować, aby nauczyło się mu ufać.
Ojczym musi zdobyć zaufanie dziecka poprzez:
przebywanie z dzieckiem;
nie może być surowy;
wspólne zabawy, rozmowy;
pozyskiwanie dziecka drogą łagodności i miłości.
Ojciec słaby, niedoskonały
Wszyscy ojcowie należą do tej grupy, ale mądry ojciec potrafi to sobie uświadomić i podejmuje odpowiednie działania, aby ograniczyć swe własne słabości.
Wniosek: nie ma idealnego ojca.
Zajęcia 18
Temat: Omówienie problematyki przemocy i błędów wychowawczych w rodzinie.
Każdy popełnia pomyłki w różnych dziedzinach życia, nie ma ludzi idealnych. Zdarzają się one również w procesie wychowania. Jeśli są jednorazowe, to ich skutki łatwo zniwelować, jeśli jednak zdarzają się często, to mogą nieść za sobą negatywne konsekwencje. Najbardziej znaną osobą zajmującą się klasyfikacją błędów w wychowaniu jest psycholog Antonina Gurycka, która napisała książkę „Błąd w wychowaniu”.
Według Guryckiej owe błędy to zachowania osoby wychowującej, które zakłócają przebieg interakcji i mają negatywny wpływ na funkcjonowanie dziecka i/lub jego rozwój. Z pozoru mogą nie powodować zakłócenia interakcji, ale są przyczyną powstawania zaburzeń rozwoju. Bardzo ważnym czynnikiem w czasie wystąpienia błędu wychowawczego jest nieświadomość jego popełnienia, czyli brak intencji zaszkodzenia dziecku. Jeśli rodzic (lub inny wychowujący) szkodzi podopiecznemu z premedytacją, mając pełną świadomość niekorzystnego wpływu swojego czynu na rozwój, a co za tym idzie na całą osobowość wychowanka, to jego zachowanie nie jest błędem, a przestępstwem! Należy to wyraźnie podkreślić, gdyż przestępstwa podlegają karze pozbawienia wolności.
Klasyfikacja błędów wychowawczych (wg A. Guryckiej):
błędy postawy - wynikające z wadliwych nastawień wobec wychowanka, które mają charakter utrwalony i powtarzalny w podobnych sytuacjach wychowawczych
błędy sytuacyjne - niekorzystne wychowawczo, incydentalne, przemijające zachowania prowokowane przez sytuacje interpersonalną, w której znajdują się podmioty sytuacji wychowawczej
W oparciu o zachowania wychowawcy A. Gurycka przyjęła dwubiegunowe kryteria błędów wychowawczych ze względu na zachowanie wychowawcy. Stanowią one skale, na których można określić stopień występowania danego kryterium: emocje skierowane na dziecko, koncentracja na nim i jego zadaniach. Można uznać, że w punktach centralnych tych skal (lub w obszarze tych punktów) znajduje się nasilenie optymalne, zrównoważone, umiar:
| ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka ( żar ) | - | ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka ( lód ) |
| nadmierna koncentracja na dziecku | - | nadmierna koncentracja na sobie |
| nadmierna koncentracja na zadaniu wykonywanym przez dziecko | - | niedocenianie wykonywania zadania przez dziecko |
Pomiędzy biegunami przedstawionych kryteriów znajdują się różne stopnie ich nasilenia: pomiędzy „żarem” a „lodem” emocjonalnym znajduje się uczucie silne, ale adekwatne. Pomiędzy nadmierną koncentracją na sobie czy dziecku znajduje się zrównoważona koncentracja, dzięki której w interakcji liczą się zarówno potrzeby dziecka, jak i wychowawcy. Pomiędzy nadmierną koncentracją na zadaniu dziecka a jego niedocenianiem znajduje się adekwatne traktowanie zadań dziecka zgodnie z ich naturą i jego potrzebami. W tym ujęciu pozbawione błędów zachowanie wychowawcy to takie, poprzez które w sposób zrównoważony traktuje on siebie i partnera interakcji, jego zadania oraz panuje nad krańcowymi emocjami w stosunku do dziecka.
Błędy "ciepłe" (idealizacja dziecka, zastępowanie, uleganie, eksponowanie siebie)- Dzieci często ich nie zauważają. Stanowiąc ryzyko niekorzystnych skutków dla dziecka, nie pogarszają one percepcji rodziców jako wychowawców, lecz je stale optymalizują. Jednak dzieje się to wszystko do pewnego wieku. Wytwarza się również nadmierne uzależnienie od obojga rodziców czy jednego z nich, co wtórnie hamuje rozwój indywidualności, kompetencji społecznej dziecka, przysparzając mu zwykle poza rodziną kłopotów związanych z przystosowaniem. Może zmniejszyć się odporność dziecka na wszelkie trudne sytuacje, a równocześnie na skutek stałego i nasyconego emocjami dodatnimi wzajemnego stosunku, wytwarzać się uzależnienie od kochających osób. Postawa nadopiekuńczości przyczynia się do głębokiego zaburzenia zdolności dziecka, do autokreacji i przystosowania społecznego. Wobec sytuacji trudnych, grożących porażką i wymagających samodzielnego panowania nad sytuacją, nie sprosta wymaganiom i przyjmie postawę obronną.
Błędy „zimne” (rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności, obojętność)- Dzieci są bardziej niezależne emocjonalnie, mają ocenę adekwatną do swych możliwości oraz są bardziej odporne na stres. Przyjmują wobec trudności postawę zadaniową. Można powiedzieć, że to co uważamy za ryzyko doświadczeń niekorzystnych dla rozwoju nie zawsze jest takim ryzykiem, a więc nie jest błędem, bo też nie jest przyczyną złych skutków. Z drugiej strony może być błędem jeżeli wywoła negatywne skutki dla rozwoju. Agresja powoduje spadek nastroju wychowanka, wywołuje w nim poczucie winy. Skutkiem agresji może być operacyjny wzrost orientacji przedmiotowej przejawiający się ucieczką, izolacją dziecka czy agresją wobec wychowawcy.
Na podstawie tych kryteriów autorka wyodrębniła podstawowe błędy wychowawcze. Przyjmują one różne cechy z trzech podstawowych wymiarów.
| RODZAJ BŁĘDU | WYMIARY POSTAWY |
| ciepło - chłód emocjonalny | |
| Rygoryzm | chłód |
| Agresja | chłód |
| Hamowanie aktywności | chłód |
| Obojętność | chłód |
| Eksponowanie siebie | - |
| Uleganie - bezradność | ciepło |
| Zastępowanie - wyręczanie | ciepło |
| Idealizacja | ciepło |
| Niekonsekwencja | przemienność |
Podstawowe kryteria diagnostyczne błędów w wychowaniu:
| RODZAJ BŁĘDU | Charakterystyki behawioralne - symptomy zachowań wychowawcy | Konsekwencje rozwojowe dla wychowanka |
| Rygoryzm | bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria ( sztywność ) ocen, stawianie wymagań bardzo ściśle określonych, nie pozostawiających swobody, ścisła kontrola postępowania dziecka ( egzekwowanie posłuszeństwa ) | dziecko staje się bierne, podporządkowane, mało spontaniczne, nie potrafi samodzielnie działać, jego aktywność twórcza jest znacznie ograniczona, ma poczucie, że nie potrafi niczego dobrze wykonać, dlatego ma niską samoocenę. Rygoryzm wyzwala lęk i opór, dlatego dziecko może reagować gniewem, wściekłością. |
| Agresja | atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka | dziecko ma poczucie zagrożenia, krzywdy, wstydu, zostaje obniżona jego samoocena. Staje się lękliwe, nieśmiałe, zamknięte. Lęk przed wychowawcą może wywołać niechęć do kolegów, innych nauczycieli oraz szkoły jako instytucji. Częste kary powodują, iż dziecko przestaje reagować na inne zabiegi wychowawcze |
| Hamowanie aktywności | przerywanie, zakazywanie aktywności własnej dziecka przez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne, zmiana bez racjonalnych przyczyn rodzaju aktywności dziecka | tego typu zachowania mogą wpłynąć na wytworzenie się zależności i rezygnację z własnego myślenia i działania, powodują zanik inicjatywy, samodzielności, motywacji i odwagi do podejmowania własnej aktywności. Dziecko traci zainteresowania, nie stawia pytań, nie zgłasza propozycji i pomysłów - przestaje rozwijać się, zdaje się na pomysły innych (nauczycieli, rówieśników). Dziecku mogą towarzyszyć uczucia niezaradności i niższości |
| Obojętność | dystans wobec spraw dziecka i do niego osobiście, okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności | obojętność wychowawcy powoduje niezaspokojenie potrzeby sukcesu, może wpływać na obniżenie samooceny dziecka w roli ucznia oraz globalnej, w przyszłości może utrudnić nawiązywanie głębokich kontaktów interpersonalnych. Dziecko staje się nieufne, czuje się ignorowane, mało wartościowe |
| Eksponowanie siebie | koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka, chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się na dziecko | dziecko może czuć się zmęczone takim zachowaniem, chce przypodobać się nauczycielowi, aby sprostać jego ideałowi, nie jest, więc autentyczne, lecz odgrywa rolę. Nie uczy się trafnego odczuwania, lecz przystosowuje się do sytuacji, blokowane są jego doznania |
| Uleganie - bezradność | spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie z wymagań stawianych dziecku, demonstrowanie własnej bezradności wobec dziecka | dziecko przyzwyczaja się do bycia traktowanym w specjalny sposób, co powoduje zanik krytycyzmu. Może wykorzystywać tę sytuację i domagać się coraz większej uległości, nie tylko od wychowawcy, ale również od kolegów, poprzez wymuszanie pewnych zachowań (płaczem, straszeniem rodzicami). Dziecko postępując w ten sposób traci przyjaciół, lub pozyskuje ich poprzez "szantaż". Uczeń w wyniku obniżania wymagań nie poznaje swoich możliwości, a napotkane sytuacje trudne, będą go przerastały wywołując gniew, frustrację |
| Zastępowanie - wyręczanie | wyręczanie dziecka bez oczekiwania na wyniki pracy dziecka, zastępowanie go w działaniu, przejmowanie jego zadań i aktywności | dziecko traci kontrolę nad sobą, staje się niezaradne i mało samodzielne. Nie potrafi radzić sobie w różnych sytuacjach, nie jest w stanie ponosić konsekwencji własnego postępowania, (nieodpowiedzialne), nie umie decydować o sobie i dokonywać samodzielnego wyboru. Ciągłe wyręczanie powoduje, że dziecko czuje się nieudolne, niepewne swoich możliwości, w końcu staje się bierne, oczekujące pomocy i zainteresowania ze strony innych |
| Idealizacja | ciągłe zajmowanie się dzieckiem i jego sprawami, podejmowanie czynności zabezpieczających przed możliwym, nawet nie bezpośrednim niebezpieczeństwem, a także przed zachowaniem niezgodnym z idealnym wzorem, afektacja w stosunku do dziecka, brak krytycyzmu, maksymalizacja ocen pozytywnych | dziecko może czuć się faworyzowane, zwłaszcza, gdy traci kolegów - wówczas wywołuje to wrogość. Jeśli zaś zyskuje przyjaciół, zdobywa bezkrytyczne przekonane o swej wyjątkowości, powoduje to zaburzenie kontaktów z rówieśnikami, wywyższanie się. U takiego dziecka brak pochwały jest równoznaczny z karą |
| Niekonsekwencja | przemienność zachowań błędnych zaliczanych do różnych kategorii błędów | uczeń traci poczucie kontrolowania sytuacji, odczuwa lęk i niepewność wobec trudności, zaburzenia własnej perspektywy, ma zniekształcony obraz świata. Nieregularność wzmocnień oraz zmienność wymagań opóźnia i utrudnia przebieg uczenia się, a zarazem wytwarza poczucie winy i zagrożenia spowodowane brakiem orientacji i niemożnością ukształtowania się właściwych oczekiwań. Taka sytuacja niekorzystnie wpływa na rozwój dziecka, na stopień i przebieg przyswajania norm społecznych i moralnych |
Definicja przemocy w rodzinie
Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U. Nr 180 poz. 1493 ze zm.) przemoc w rodzinie to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych (w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego), a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Typy przemocy
Przemoc fizyczna- każde nieprzypadkowe użycie siły fizycznej wobec dziecka to zachowania, które wywołują u dziecka znaczny ból fizyczny bez względu na to, czy zostają ślady na jego ciele, czy nie.
Obejmują one: bicie ręką lub przedmiotami, uderzanie dzieckiem o ścianę, o podłogę, o przedmioty, potrząsanie, szarpanie go, cięcia, kłucia ostrymi przedmiotami, przypalanie, oparzenia wrzątkiem, duszenie, przywiązywanie itp.
Przemoc emocjonalna (psychiczna)- to wszelkie zachowania dorosłych wobec dziecka bądź powstrzymywanie się od określonych zachowań, które prowadzą do zniszczenia u niego pozytywnego, konstruktywnego obrazu własnej osoby.
Zachowania takie jak: różnorodne formy werbalnej agresji i wrogości, straszenie, szantażowanie, terroryzowanie, upokarzanie, wzbudzanie poczucia winy, wymuszanie lojalności, nadmierne wymagania, stawianie w sytuacjach sprzecznych wymagań i komunikatów, nieposzanowanie prywatności, korumpowanie dziecka, a także emocjonalne odrzucenie i zaniedbywanie jego potrzeb emocjonalnych, izolowanie dziecka, ignorowanie go, unikanie interakcji z nim oraz brak symulacji psychicznej.
Wykorzystywanie seksualne- dziecko jest seksualnie wykorzystywane wtedy, gdy jakakolwiek dojrzała seksualnie osoba wciąga je w jakąkolwiek aktywność mającą na celu seksualne pobudzenie drugiego człowieka: są to zachowania wobec dziecka mające na celu satysfakcję erotyczną dorosłego.
Zachowania w obrębie nadużyć seksualnych obejmują:
1. formy z kontaktem fizycznym:
- stosunki seksualne,
- masturbacja przy użyciu dziecka,
- dotykanie,
- całowanie,
- lizanie intymnych miejsc dziecka itd.
2. formy bez kontaktu fizycznego:
- obsceniczne rozmowy,
- ekshibicjonizm,
- oglądactwo,
- ekspozycja pornografii (dziecięca pornografia, prostytucja).
Zaniedbanie- polega na niezaspakajaniu podstawowych potrzeb egzystencjalnych i rozwojowych dziecka.
Przejawia się w: niedostarczeniu odpowiedniej ilości pożywienia, braku dbałości o higienę dziecka, niezapewnieniu odpowiedniego ubioru, brak dbałości o zdrowie dziecka, brak zaspokojenia jego potrzeb edukacyjnych, pozostawienie bez opieki przez dłuższy czas, nie zwracanie się o pomoc medyczną, gdy jest ona potrzebna.
Wymienić możemy jeszcze:
- zespół Munchausena: wymyślanie, wmawianie, a czasem prowokowanie u dziecka choroby i jej objawów wraz z konsekwencjami takiej sytuacji;
- zatruwanie dziecka, np. sodą, pieprzem, substancjami chemicznymi;
- przemoc instytucjonalna;
- przemoc strukturalna;
- wyzysk ekonomiczny;
- życie w niebezpiecznych warunkach środowiskowych;
- podawanie lub zachęcanie do użycia środków odurzających.
Rodzaje przemocy
Przemoc gorąca – charakteryzuje się agresją słowną i fizyczną, związana jest
z odreagowywaniem emocji na osobach najbliższych.
Przemoc chłodna – jest pozbawiona gwałtownych wybuchów, emocji, przypomina raczej realizację z góry zaplanowanego scenariusza, często stosowana w imię fałszywie pojmowanych „wyższych celów” np. konsekwentnego wychowywania dziecka.
Mity i stereotypy na temat przemocy w rodzinie
Wiele społeczeństw czy środowisk nie reaguje na problem przemocy w rodzinie, wyrażając tym samym zgodę na przemoc. Jest to wynikiem funkcjonujących w świadomości społecznej mitów i stereotypów na temat przemocy, które pokazują fałszywy obraz problemu. Mity i stereotypy usprawiedliwiają stosowanie przemocy, służą do ukrycia czy zbagatelizowania problemu, przez co utrudniają prawidłowe reagowanie na akty brutalności czy okrucieństwa wobec bliskich. Dają sprawcy sygnał o społecznym przyzwoleniu na przemoc, umacniają w nim pewność siebie i poczucie bezkarności, zniewalając ofiarę przemocy i zmuszając ja do milczenia. Warto zatem wiedzieć, co jest mitem i stereotypem, aby nie ulegać fałszywym przekonaniom odbierającym siłę do walki o lepsze życie:
„Przemoc w rodzinie to sprawa prywatna, nikt nie powinien się wtrącać”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc, wykorzystywanie, bicie, krzywdzenie osób bliskich jest przestępstwem, tak samo groźnym i podlegającym karze jak przemoc wobec obcych osób. Bycie małżeństwem czy mieszkanie razem pod jednym dachem w wolnym związku nie daje nikomu prawa do stosowania przemocy, nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej. Każdy ma prawo, a nawet obowiązek reagować na przestępstwo.
„Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu wykształcenia lub statusu społecznego czy materialnego. Zdarza się, ze wyżej wykształceni sprawcy stosują często bardziej wyszukane formy przemocy.
„Przemoc jest wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiar”
NIEPRAWDA!!!
Nie tylko siniaki, złamania czy oparzenia świadczą o przemocy. Przemoc ma „wiele twarzy”. To także poniżanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie.
„Jeśli ktoś jest bity to znaczy, że sobie na to zasłużył”
NIEPRAWDA!!!
Nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie, maltretowanie, niezależnie od tego co zrobił lub powiedział. Nie wolno poniżać, bić innych, ani się nad nimi znęcać. Nikt nie ma takiego prawa!
„Policja nie powinna interweniować w sprawach rodzinnych”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc domowa to przestępstwo ścigane przez prawo, a nie sprawa rodzinna. Policja jest powołana do ochrony bezpieczeństwa osób, zapobiegania popełnianiu przestępstw i ściganiu sprawców, niezależnie od tego czy osoba dotknięta przemocą należy do rodziny sprawcy czy nie.
„Ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc”
NIEPRAWDA!!!
Ofiary przemocy w rodzinie nie chcą być źle traktowane przez swoich bliskich. Starają się bronić siebie i innych zagrożonych przemocą członków rodziny. Chcą przerwać przemoc, ale pozostawiając w osamotnieniu, często nie potrafią tego zrobić. Będąc w opresji działają często nieracjonalnie co prowadzi do nasilenia przemocy.
„To był jednorazowy incydent, który nigdy się nie powtórzy”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc domowa niemal nigdy nie jest wyjątkowym, pojedynczym wydarzeniem. Przemoc ma tendencję do powtarzania się. Nie zatrzymana eskaluje i przybiera na sile. Nie wolno czekać i łudzić się, że sama się skończy. Przemoc nigdy sama nie mija - trzeba stanowczo powiedzieć NIE i podjąć konsekwentne działania by wyjść z przemocy.
„Gdyby ofiara naprawdę cierpiała, odeszłaby od sprawcy”
NIEPRAWDA!!!
Nikt nie lubi być poniżanym i bitym. Osoby doznające przemocy znajdują się w bardzo trudnej sytuacji wypełnionej bólem, cierpieniem, strachem, bezsilnością i poczuciem osamotnienia. Tkwienie w związku pełnym krzywdzenia wynika między innymi z wyznawania tradycyjnych wartości takich jak miłość, trwałość małżeństwa, mylnego przeświadczenia, że sprawca jest doby dla dzieci, gdyż ich nie bije, przekonania o zależności ekonomicznej od sprawcy i niemożności samodzielnego funkcjonowania, wiary, w obietnice sprawcy, że się zmieni, nieracjonalnego obwiniania się za przemoc, czy też braku wiedzy na temat miejsca, gdzie osoba dotknięta przemocą może znaleźć bezpieczne schronienie i specjalistyczną pomoc.
„Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol”
NIEPRAWDA!!!
Nawet uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za działania dokonywane pod jego wpływem. Alkohol może nasilać przemoc i ułatwia jej stosowanie. Stanem nietrzeźwości sprawcy próbują usprawiedliwić fakt znęcania się nad członkami rodziny.
„Gwałt w małżeństwie nie istnieje”
NIEPRAWDA!!!
Każda osoba niezależnie od tego czy żyje w związku formalnym, nieformalnym czy jest wolna, jest uprawniona do samodzielnego decydowania o swoim życiu intymnym i zachowaniach seksualnych. Małżeństwo nie zmienia definicji gwałtu. Gwałt polega na doprowadzeniu innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub podstęp. Definicja ta nie wyklucza małżonków, ani innych osób z rodziny sprawcy.
„Osoby używające przemocy muszą być chore psychicznie”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc jest dążeniem do przejęcia pełniej władzy i kontroli nad innymi osobami. Nie ma żadnych danych wskazujących na istnienie bezpośredniego związku pomiędzy przemocą a chorobą psychiczną.
„Nie ujawnia się tajemnic rodzinnych”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc jest poważnym problemem, który niszczy nie tylko osobę, która jej doświadcza, ale również innych członków rodziny narażonych na uczestniczenie w aktach przemocy. Nie można ukrywać przemocy i pozostawać biernym. Takie zachowanie na pewno nie uzdrowi rodziny. Należy chronić przed przemocą siebie i swoich bliskich. Ujawnienie problemu i zwrócenie się po specjalistyczną pomoc nie ma nic wspólnego z ujawnianiem tajemnic rodzinnych. Przemoc domowa nie może być tajemnicą. Nie ma innej drogi do wyjścia z przemocy, niż ujawnienie jej i przeciwdziałanie.
„Nie można zmienić swego przeznaczenia”
NIEPRAWDA!!!
Przemoc w rodzinie nie jest nikomu przeznaczona. Żaden Stwórca nie przeznaczyłby nikomu tak okrutnego losu. Doznawanie przemocy przez lata nie oznacza, że tak musi być i, że trzeba się z tym pogodzić. Wręcz przeciwnie, przemocy trzeba się przeciwstawić. Nigdy nie jest za późno, aby przerwać milczenie i zwrócić się po pomoc.
Jak można rozpoznać że dziecko jest ofiarą przemocy (symptomy)?
Należy zwrócić uwagę na powtarzające się obrażenia ciała- objawy fizyczne:
- sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami;
- otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn, na zebrach, na plecach;
- krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, na nogach, stopach, dłoniach;
- obrzęki na dłoniach, stopach;
- nietypowe ślady po oparzeniach;
- rany cięte i kłute szczególnie w okolicach innych niż stopy i dłonie;
- blizny na ciele;
- widoczne trudności w chodzeniu lub siadaniu;
- zwiększona wrażliwość na dotyk;
- częste złamania kości;
- ospałość, apatia, brak koncentracji;
- brak kontroli fizjologicznej u dziecka powyżej 4 roku życia;
- ssanie palca, obgryzanie paznokci;
- skarżenie się częste na bóle głowy, brzucha;
- częste korzystanie z ubikacji.
Objawy emocjonalne: w przypadku dziecka krzywdzonego mogą się one ujawnić w sposób skrajny lub rozwijać stopniowo. Jedne dzieci na przemoc reagują: wzrostem agresywności, nieposłuszeństwem, nadpobudliwością; a inne: zwiększoną bojaźliwością, wycofaniem, apatią.
Objawy:
-wzrost napięcia emocjonalnego;
- wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia;
- wzrost lęku, niepokoju;
- tłumienie płaczu lub ciche popłakiwanie;
- niska samoocena, obniżone poczucie własnej wartości;
- poczucie odrzucenia;
- wycofanie, skłonność do izolacji;
- chroniczny smutek, depresja;
- wzrost natręctw, tików;
- zmienność nastroju;
- problemy w rozwoju poczucia własnej tożsamości.
Objawy społeczne: jednym z najbardziej powszechnych zachowań jednostki doświadczającej przemocy jak i obserwującej przemoc jest wzrost agresywności w stosunku do otoczenia.
Objawy:
- nieufność wobec innych;
- wrogość;
- bójki z innymi dziećmi, wzrost agresywności;
- zobojętnienie na karę;
- drażliwość, złośliwość, hałaśliwość;
- brak dystansu wobec dorosłych;
- kurczowe trzymanie się rodzica (szczególnie w przypadku małego dziecka);
- uzależnienie od agresora;
- ucieczki z domu;
-opór;
- nieposłuszeństwo dziecka wobec osób, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia.
Objawy seksualnego wykorzystywania dziecka: odrębny problem stanowią te symptomy, które mogą świadczyć o seksualnym wykorzystywaniu dziecka.
Jeżeli występują one w postaci urazów fizycznych to najprawdopodobniej będą możliwe do zdiagnozowania przez służby medyczne
Niektóre z nich jak np., krwawienia, zabrudzenia bielizny, siniaki powinny zostać zauważone przez opiekuna.
Istnieją natomiast pewne emocjonalne symptomy mogące świadczyć o seksualnym wykorzystywaniu dziecka:
- częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie albo zabawie;
- wciąganie młodszych dzieci w nietypową aktywność seksualną;
- przesadne unikanie mężczyzn;
- nadmierna masturbacja;
- dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę;
- ucieczki z domu;
- próby samobójcze;
- niepowodzenia w nauce;
- młodzieńcza depresja.
Polskie prawo wobec przemocy
Problematykę przemocy domowej regulują dwa, podstawowe w tej mierze akty prawne: Kodeks Karny oraz Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie uchwalona 29 lipca 2005 roku.
I. Uregulowania dotyczące przemocy w rodzinie zawarte w Kodeksie Karnym.
W świetle polskiego prawa karnego przemoc w rodzinie stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności o czym mówi art.207:
§1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Przemoc fizyczna to wszelkie działania skierowane przeciw zdrowiu lub życiu ofiary, którą jest osoba najbliższa pozostająca w stałej lub czasowej zależności od sprawcy albo osoba małoletnia (czyli taka, która nie ukończyła 18 roku życia) lub nieporadna ze względu na swój stan psychiczny lub fizyczny o czym mówi §1 cytowanego wyżej artykułu. Jeżeli sprawca działa szczególnie okrutnie, za popełniony czyn grozi mu wyższy wymiar kary - od roku do 10 lat pozbawienia wolności (§2). Jeżeli natomiast w wyniku popełnienia przez sprawcę czynów określonych w §1 lub 2 pokrzywdzony podejmie próbę samobójczą, sankcja wynosi od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Fizyczna przemoc to także przemoc seksualna polegająca na wymuszaniu współżycia czy takich jego form, które nie są akceptowane przez ofiarę. Jeżeli sprawca dopuszcza się gwałtu, który także w małżeństwie jest przestępstwem, może odpowiadać na podstawie art.197 kodeksu karnego:
Art. 197.
§1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Znęcanie się psychiczne to wszelkie działania charakteryzujące się poniżaniem, wzbudzaniem poczucia zagrożenia a także przemoc ekonomiczna wyrażająca się niezaspokajaniem potrzeb materialnych, uniemożliwianiem podjęcia pracy czy pozbawianiem dochodów.
Do zaistnienia przestępstwa wystarczy dopuszczenie się przez sprawcę jednego rodzaju przemocy: fizycznej lub psychicznej.
Ponieważ art.207 mówi o znęcaniu się nad osobą najbliższą warto wiedzieć kogo za taką można uznać. Kwestię tę reguluje art. 115 §11 kodeksu karnego: osobą najbliższą jest małżonek, wstępny (rodzice, dziadkowie), zstępny (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia (przysposobiony i przysposabiający) oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (partner w związku nieformalnym).
Inne przepisy kodeksu karnego znajdujące zastosowanie w przypadku zaistnienia przemocy domowej:
art. 191.
§1 Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbą bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia - podlega karze pozbawienia wolności do lat 3
W tym miejscu być może warto wyjaśnić czym jest z prawnego punktu widzenia pojęcie groźby bezprawnej. Jest nią grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na szkodę jej samej lub osoby jej najbliższej, groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci tej osoby lub osoby jej najbliższej, przy czym groźba ta wywołuje w zagrożonym realną obawę jej spełnienia:
Art. 190.
§1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art.115.
§12. Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.
Art. 209.
§1 k.k. Kto uporczywie uchyla się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki prze niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych - podlega karze pozbawienia wolności do lat 2
Art. 210.
§1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
II. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Istnienie zjawiska przemocy w rodzinie, jego skala i zasięg są poważnymi problemami społecznymi. W praktyce społecznej i prawnej dotychczasowe zapisy zawarte w Kodeksie Karnym okazały się niewystarczające. By zwiększyć skuteczność działań wobec sprawców przemocy a także w celu zapobiegania samemu zjawisku uchwalona została w lipcu 2005 roku ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Przede wszystkim należy zauważyć, że zawarto w niej definicję tego czym jest przemoc domowa. Art. 2 pkt 2 określa przemoc w rodzinie jako "jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą".
Za członka rodziny przepisy ustawy uważają, zgodnie z powoływanym wcześniej art. 115 §11 małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu, osoby pozostające w stosunku przysposobienia (przysposobiony i przysposabiający) oraz jej małżonka, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu (partner w związku nieformalnym), rozszerzając to pojęcie o inne osoby wspólnie zamieszkujące lub gospodarujące (art.2 pkt 1).
Niezwykle ważnym i wymagającym regulacji problemem był zakaz zbliżania się sprawcy do pokrzywdzonego oraz nakaz opuszczenia miejsca wspólnego z pokrzywdzonym zamieszkania, co znalazło swoje odzwierciedlenie w przepisach ustawy.
Art. 13 stanowi, że sąd umarzając warunkowo postępowanie karne albo zawieszając wykonanie kary wobec sprawcy przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym lub w określonych okolicznościach może zakazać zbliżania się skazanego do pokrzywdzonego. Natomiast art. 14 daje sądowi możliwość zastosowania, zamiast tymczasowego aresztowania dozoru Policji pod warunkiem, że oskarżony o przestępstwo, o którym mówi art.13 opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym w terminie wyznaczonym przez sąd, określając jednocześnie swoje miejsce pobytu.
Art.3 ustawy określa też formy pomocy z jakich może skorzystać osoba dotknięta przemocą w rodzinie a są to:
poradnictwo medyczne, psychologiczne, prawne i socjalne
interwencja kryzysowa i wsparcie
ochrona przed dalszym krzywdzeniem, poprzez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc wspólne zamieszkiwanie oraz zakazanie kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną
zapewnienie, na żądanie osoby dotkniętej przemocą, bezpiecznego schronienia.
Ustawa określa działania korekcyjno-edukacyjne jakie stosuje się wobec osób stosujących przemoc.
III. Co jeszcze warto wiedzieć o prawach przysługujących osobie doświadczającej przemocy?
Masz prawo do interwencji Policji w sytuacji zagrożenia
Masz prawo żądać założenia Niebieskiej Karty, w której znajdą się notatki Policji z przeprowadzonych interwencji (Niebieska Karta może być założona w czasie interwencji lub możesz sama pójść do komisariatu)
Masz prawo żądać zastosowania zatrzymania sprawcy na 48 godzin lub odwiezienia go do izby wytrzeźwień jeśli jest nietrzeźwy
Masz prawo wylegitymować policjantów (znać imię i nazwisko funkcjonariuszy i numer ich legitymacji służbowych) - może to być przydatne gdyby były potrzebne ich zeznania lub w sytuacji składania zażalenia na ich działanie
Masz prawo złożenia zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (ustnie lub pisemnie) i informacji o wszczęciu postępowania przez Policję lub prokuraturę, lub odmowie jego wszczęcia
Masz prawo złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu
Masz prawo przejrzenia akt sprawy
Masz prawo składać wnioski dowodowe
Warto korzystać z pomocy specjalistów, którzy prócz wsparcia psychologicznego potrafią udzielić praktycznych wskazówek co robić, gdzie szukać pomocy prawnej i socjalnej. I z tych form pomocy, jakże niezbędnej, też należy korzystać.
Trzeba to wszystko wiedzieć i z tego korzystać ponieważ każdy człowiek ma prawo do bezpieczeństwa i życia pozbawionego przemocy, w szczególności tej, ze strony osób które miały być nam najbliższe.
Zajęcia 19
Temat: Wprowadzenie do dydaktyki.
Dydaktyka jest podstawową nauką pedagogiczną. Proces kształcenia jest przedmiotem zainteresowania dydaktyki. Nazwa dydaktyka pochodzi z j. greckiego- didaktikos- pouczający, didasko- uczę. Pojęcia tego użyto w XVII w. w Niemczech Joachim Jung, Krzysztof Helwig napisali książkę „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza”.
Dydaktyka – zajmuje się nauczaniem i uczeniem się ludzi, wszystkich wszystkiego.
Dydaktyka – jest działem pedagogiki. traktuje o kształceniu umysłowym (o procesie nauczania i uczenia się).
Zadania dydaktyki ogólnej:
naukowa analiza i formułowanie celów nauczania (cele kształcenia) wraz z ich szczegółową charakterystyką;
dobór treści kształcenia;
badanie procesu kształcenia;
formułowanie zasad nauczania;
badanie środków dydaktycznych;
ustalanie najkorzystniejszych form organizacyjnych nauczania.
Zatem do głównych zadań dydaktyki zaliczymy analizę, opis czynności, warunków i rezultatów nauczania i uczenia się w wykrywaniu nieprawidłowości charakterystycznych dla tego procesu. Opartych na nich wskazania, normy postępowania nauczyciela i ucznia oraz innych osób mniej lub bardziej związanych z tym procesem np. dyrekcja, rodzice.
Systemy dydaktyczne wg Komeńskiego, Herbart'a, Dewey'a. oraz współczesny.
1. System dydaktyczny: Jan Amos Komeński (1592 – 1670), pedagog czeski, twórca
nowożytnej pedagogiki, działacz społeczny i religijny związany z reformacją. Na skutek prześladowań religijnych opuścił swój kraj i całe życie spędził na obczyźnie. W latach 1628-1655 przebywał w Lesznie gdzie był nauczycielem i dyrektorem gimnazjum. Komeński głosił zasady demokratyzacji oświaty, domagał się takiej reformy treści, metod i organizacji pracy szkolnej, jaka udostępni nauczanie wszystkim warstwom społecznym. W związku z tym postulował, aby nauka odbywała się w języku ojczystym, aby była poglądowa, aby odbywała się na współdziałaniu umysłu, mowy i ręki. Dużą zasługą Komńskiego jest również stworzenie podstaw systemu klasowo lekcyjnego. Wyodrębnił w nim Komeński cztery sześcioletnie szczeble, obejmujące lata nauki i wychowania młodego człowieka. Najpierw w szkole macierzyńskiej do lat 6, następnie w szkole języka ojczystego 6-12 lat, w szkole języka łacińskiego 12-18 lat i wreszcie w akademii do 24 lat. Zakładał przy tym, że przez pierwsze sześć lat dziecko wychowuje się pod kierunkiem matki a następnie kończy szkołę języka ojczystego, istniejącą w każdym mieście i w każdej wsi, wyższe zaś szczeble szkoły miały być dostępne tylko dla dzieci zdolnych. Dzieła pedagogiczne Komeńskiego wywarły ogromny wpływ na rozwój myśli pedagogicznej i oświaty oraz szkolnictwa w całym świecie. Pierwsze miejsce wśród tych dzieł zajmuje „Wielka dydaktyka”(1657 r.).
2. System dydaktyki tradycyjnej: Herbart Johann Friedrich (1776-1841), niemiecki pedagog, psycholog i filozof. Studia ukończył w Jenie; 1802 r. habilitacja w Getyndze, 1805 r. profesor filozofii. 1809 r. objął po I. Kancie Katedrę Filozofii w Królewcu, gdzie prowadził też seminarium z pedagogiki. W 1833 r. powrócił na uniwersytet w Getyndze. Herbart zapoczątkował kierunek dydaktyczny zwany herbartyzmem.
Główny cel wychowania i kształcenia to kształcenie moralnego charakteru. Do realizacji tego celu służą środki: kierowanie uczniami, karność i nauczanie wychowujące (polega na łączeniu przekazywanej wiedzy z rozwojem strony wolicjonalno – emocjonalnej).
Cechy dydaktyczne
- Analiza czynności nauczyciela, podający tok nauczania według stopni formalnych herbartystów.
- Narzucanie uczniom treści, organizacji i metod pracy, centralna pozycja nauczyciela w procesie dydaktycznym.
- Faworyzowanie sztucznych metod uczenia się („nauki książkowej”) poznawania pośredniego.
- Zasady podziału treści nauczania na poszczególne przedmioty szkolne.
Zastrzeżenia wysyłane wobec szkoły tradycyjnej:
- wychowanie powierzchowne, oparte na represji,
- werbalizm w nauczaniu,
- preferowanie metod służących przekazywaniu uczniom „gotowej wiedzy do zapamiętania”,
- ujmowanie rozwoju myślenia jako incydentu w procesie przekazywania uczniom wiadomości,
- niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci i młodzieży,
- odizolowanie treści i procesu kształcenia od rzeczywistych potrzeb społecznych.
3. System dydaktyki progresywistycznej: Dewey John (1859-1952), amerykański filozof, pedagog i socjolog. 1894-1904 profesor uniwersytetu w Chicago, przy którym stworzył szkołę eksperymentalną (1896-1903). 1904-1930 profesor Uniwersytetu Columbia w New York i wielu innych uniwersytetów. Dewey był czołowym przedstawicielem progresywizmu w pedagogice.
Pełny akt myślenia:
- Odczuwanie trudności.
- Wykrycie jej i określenie.
- Nasuwanie się możliwego pomysłu rozwiązania (formułowanie hipotezy).
- Wprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania (logiczna weryfikacja hipotezy).
Dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy.
Cechy dydaktyki progresywistycznej
- Organizacja samodzielnego uczenia się zgodnie ze stopniami formalnymi „pełnego aktu myślenia”.
- Centralne miejsce ucznia, uwzględnianie jego potrzeb i zainteresowań w doborze treści metod.
- Eksponowanie metod naturalnych, tj. bezpośredniego poznawania rzeczywistości.
- „Nauczanie całościowe” uwzględniające konkretne, życiowe potrzeby umysłowe i zainteresowania.
Zarzuty stawiane szkole progresywistycznej:
- Wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do wpływu spontanicznej działalności uczniów na ich rozwój intelektualny, emocjonalny i wolicjonalny.
- Przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści, nad zajęciami „umysłowymi”, zapewniającymi uczniom podstawy usystematyzowanej wiedzy.
- Jednostronne faworyzowanie nieekonomicznego „uczenia się przez zadanie”.
- Ujmowanie zdobywania wiedzy jako czynności incydentalnych w procesie rozwoju myślenia.
- Przesadne respektowanie przypadkowych zainteresowań dzieci i młodzieży przy doborze treści kształcenia.
4. Współczesny system dydaktyczny
Podstawa systemu to związek poznania z działaniem.
Składowe systemu dydaktycznego:
- osoby: nauczyciel i uczniowie
- procesy: nauczanie i uczenie się
- współczynniki: treści, zasady, metody, organizacja, środki, baza materialna.
Wzajemna zależność elementów: nauczyciel organizuje całokształt działalności
dydaktycznej, kieruje uczeniem się uczniów poprzez nauczanie, aby osiągnąć określone cele za pomocą treści, postępując według zasad kształcenia, posługując się świadomie i celowo metodami i środkami dydaktycznymi oraz formami organizacyjnymi nauczania i uczenia się. Treści kształcenia zależne są od celów, z kolei środki dydaktyczne uwarunkowane są treściami nauczania uczenia się. Uczeń podejmuje proces uczenia się, którego czynnościami steruje nauczyciel.
Struktura systemu dydaktycznego:
Kierownicza rola nauczyciela wymaga następujących czynności:
- Związane z przygotowaniem zajęć dydaktycznych.
- Organizujące proces kształcenia.
- Realizujące zajęcia dydaktyczne.
- Czynności korekcyjne.
Funkcje dydaktyki:
eksplanacyjna, diagnostyczna i prognostyczna;
instrumentalno-techniczna;
normatywna – ustalanie celów kształcenia, kryteriów doboru materiału, wymagań w zakresie opanowania wiedzy;
poznawcza – rozpatruje działalność dydaktyczną z różnych stron, odkrywa, bądź tylko ustala fakty bezpośrednio i pośrednio związane, systematyzuje te fakty, tłumaczy je, ustala jakościowe i ilościowe zależności między nimi.
praktyczna – utylitarna, służebna wobec życia społecznego. Spełnia swoją funkcję dostarczając nauczycielem przesłanek teoretycznych i norm praktycznych, których zastosowanie w działalności praktycznej podnosi jej efektywność.