Spadek stanowią prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które w chwili jego śmierci przechodzą na spadkobiercę zgodnie z przepisami prawa spadkowego. Zatem spadkobiercy wchodzą w taką samą sytuację prawną jaką miał spadkodawca.
Natomiast do spadku nie należą te prawa i obowiązki zmarłego, które były ściśle związane z jego osobą, oraz te, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby (np. pieniądze zgromadzone na koncie w banku na podstawie dyspozycji na wypadek śmierci) nawet niebędące spadkobiercami.
Prawa i obowiązki cywilnoprawne wchodzące w skład spadku, np.:
prawa rzeczowe: własność rzeczy ruchomych np. (samochodu, kolekcji obrazów) i nieruchomości (np. działki, mieszkania), udział we współwłasności, użytkowanie wieczyste,
roszczenie windykacyjne i negatoryjne,
ograniczone prawa rzeczowe zabezpieczające wierzytelność w postaci zastawu lub hipoteki, służebności gruntowe,
prawa i obowiązki wynikające z umów, których stroną był spadkodawca, za wyjątkiem tych, których wykonanie zależy od osobistych cech spadkodawcy, bowiem takie umowy wygasają,
wierzytelności,
prawa na dobrach niematerialnych, np. autorskie prawa majątkowe, prawo do patentu, prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy, znak towarowy, prawa z rejestracji wzoru użytkowego, prawa z topografii,
udziały w spółkach, akcje,
długi spadkodawcy powstałe za jego życia, np. pożyczka, kredyt, zapłata wynagrodzenia na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Do spadku oprócz długów, które powstały przed otwarciem spadku, wchodzą także te, które powstały po śmierci spadkodawcy, a mianowicie:
koszty pogrzebu spadkodawcy, w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku,
koszty postępowania spadkowego,
obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek,
obowiązek wykonania zapisów i poleceń,
inne obowiązki przewidziane w przepisach prawa spadkowego, np. obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy środków utrzymania (art. 938 kc), obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam (art. 939 kc),
Powołanie do spadku wynika:
z ustawy (dziedziczą w ten sposób zstępni, małżonek, wstępni i rodzeństwo)
albo z testamentu.
Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Prawo daje pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu, bowiem w testamencie to spadkodawca decyduje kogo powołać do spadku po nim. Brak testamentu oznacza, że majątek dziedziczony będzie według kolejności przewidzianej w ustawie kodeks cywilny.
Spadkobiercy ustawowi to rodzina, a dzielą się oni na grupy, które dziedziczą w kolejności:
w I grupie dziedziczą: małżonek i dzieci, a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, to w jego miejsce dziedziczą jego dzieci
w II grupie dziedziczą - małżonek oraz rodzice, jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci;
w III grupie dziedziczą rodzice - jeżeli spadkodawca nie pozostawił ani dzieci ani małżonka; jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, to udział spadkowy, który by mu przypadał dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy; gdyby któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, to w jego miejsce dziedziczą jego dzieci.
w IV grupie dziedziczą dziadkowie spadkodawcy - jeżeli nie ma dzieci, małżonka, rodziców i rodzeństwa spadkodawcy.
w V grupie dziedziczą dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie), ale pod warunkiem, że żadne z jego rodziców nie dożyło otwarcia spadku.
w VI grupie dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy - jeżeli nie było dzieci i małżonka spadkodawcy oraz jego krewnych powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy.
Spadkobierca musi przeżyć spadkodawcę.
Oznacza to, że nie dziedziczą osoby, które nie żyją w chwili otwarcia spadku. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą pod warunkiem, że urodzi się żywe. Wyłączona od dziedziczenia jest także osoba uznana przez sąd za niegodną z powodu ciężkiego uchybienia wobec spadkodawcy (np. dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępnie lub groźbą nakłoniła spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodziła mu w dokonaniu jednej z tych czynności, umyślnie ukryła lub zniszczyła testament spadkodawcy, podrobiła lub przerobiła jego testament albo świadomie skorzystała z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę) i traktowana jest jakby nie dożyła otwarcia spadku. Spadkobierca, który dopuścił się takiego czynu nie może być uznany za niegodnego dziedziczenia, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.
Kiedy następuje otwarcie spadku i jakie są jego konsekwencje.
Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Oznacza to, że z tym momentem:
prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy, istniejące w chwili jego śmierci, wchodzą w skład spadku i stają się odrębną masą spadkową,
ustala się krąg spadkobierców - są nimi: a) osoby fizyczne, żyjące w chwili otwarcia spadku, b) osoby prawne istniejące w chwili otwarcia spadku oraz c) dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku, jeżeli urodzi się żywe; a także d) fundacja ustanowiona przez spadkodawcę w testamencie, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu,
spadkobiercy nabywają spadek,
powstają nowe zobowiązanie spadkowe np. roszczenie o wykonanie zapisu, polecenia,
Chwilę śmierci spadkodawcy określa akt zgonu, lub też postanowienie o uznaniu za zmarłego.
| Nazwa dokumentu | Podstawa prawna | Kto wydaje komu | skutek |
|---|---|---|---|
| Postanowienie o nabyciu spadku | Kodeks cywilny księga IV spadki, tytuł VI stwierdzenie nabycia spadku i ochrona spadkobiercy | Sąd osobie mającej w tym interes | Nabycie spadku |
Są dwie drogi nabycia spadku
- postępowanie przed sądem=> stwierdzenie nabycia spadku
- poświadczenie dziedziczenia – akt sporządzany przez notariusza (protokół dziedziczenia będzie aktem notarialnym), nabierze on mocy prawnej po zarejestrowaniu w rejestrze poświadczeń dziedziczenia
Każdy, kto ma w tym interes może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku (jest wzór) w sądzie rejonowym w wydziale cywilnym w zależności od miejsca zamieszkania spadkodawcy, w formie pisemnej.
Wniosek nie musi składać spadkobiorca.
Określa się konkretnie spadkobierców (+ że nie zrzekli się spadku), dodaje informację, czy jest testament (dołącza się go wtedy lub wnosi, by sąd zażądał jego dostarczenia); uzasadnienie; po kim; data śmierci, miejscowość śmierci i ostatnich dni życia; kto składa; dowody prawdziwości danych: skrócone akty zgonu, małżeństwa, zeznania świadków
Od spadku jest podatek => ustawa o podatku od spadków i darowizn.
Gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy lub powołane osoby odmówiły lub też nie mogą być spadkobiercami, to dziedziczenie ustawowe.
Odrzucenie spadku w ciągu 6 miesięcy od dowiedzenia się o spadku.
Po przeprowadzeniu rozprawy sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Dziedziczenie ustawowe kc księga IV tytuł I od art. 931
Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Powołanie do spadku wynika z ustawy (dziedziczą zstępni … j.w.) albo z testamentu
Rozprawa
Wnioskodawca + osoby, które mogą dziedziczyć. Jeden ze spadkobierców składa przed sądem zapewnienie, czy istnieją jeszcze inni spadkobiercy, o testamentach.
Sąd stwierdzając nabycie spadku, wymienia spadkobierców i określa ich udziały w nim (podaje ich wysokość). Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się w sądzie lub przed notariuszem.
Art. 670 paragraf 1 zd.1kpc „sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Sąd rozstrzyga samodzielnie kwestię ważności testamentu