Higiena i epidemiologia ćw. 2
Epidemiologia i postępowanie niefarmakologiczne w nadciśnieniu tętniczy, chorobie wieńcowej, cukrzycy i chorobie wrzodowej.
Umieralność wg podstawowych przyczyn zgonu
Wśród wszystkich przyczyn zgonów – na pierwszym miejscu znajdują się choroby układu krążnia. Stanowiły one w 20101 roku 46% zgonów
Natomiast wskaźnik zgonów z powodu chorób układu krążenia dla Polski w 2010 roku wynosił 451,0/100 tyś.
Najwyższy wskaźnik zgonów z powodu chorób układu krążenia odnotowano w województwie świętokrzyskim – 578,8/100 tyś., łódzkim – 557,5/100 tyś., a najniższy w woj. Pomorskim – 338,3/100 tyś.
Umieralność wg postawowych przyczy zgonu
Na drugim miejscu w kraju wśród przyczyn zgonów znajdują się nowotwory, które w 2010 roku stanowiły 24,5% ogólnej liczby zgonów (249,4/100 tyś.)
Najwyższy wskaźnik zgonów z powodu nowotworów w 2010 roku wystąpił w województwie łódzkim 281/100 tyś., najniższy zaś w województwie podkarpackim 199,5/100 tyś.
Trzecie miejsce wśród przyczyn zgonów zajmują urazu i zatrucia (6,5% wszystkich zgonów0
Wskaźnik z powodu urazów i zatruć dla Polski w 2010 roku wynosił 61,3/100 tyś. Najwyższy wskaźnik posiada województwo łódzkie 74,1/100 tyś., najniższy małopolskie 48,6/100 tyś.
Nadciśnienie tętnicze – jest następstwem zwiększenia objętości minutowej serca, zwiększenia oporu obwodowego lub obu czynników razem.
Ciśnienie Skurczowe Rozkurczowe
Optymalne <120 <80
Prawidłowe <130 <85
Wysokie 130-139 85-89
Nadciśnienie skurczowe Rozkurczowe
Łagodne 140-159 90-99
Umiarkowane 160-179 100-109
Ciężkie >180 >110
Izolowane skurczowe >=140 <90
Sytuacja epidemiologiczna w Polsce
Nadciśnienie tętnicze występuje u 32% osób dorosłych w Polsce (9,5 mln).
Częstość jego występowania rośnie wraz z wiekiem i przedstawia się następująco:
W przedziale 18-39 lat występuje u 7% osób,
W przedziale 40-59 lat choruje 34% osób
Powyżej 60 roku życia choruje aż 58% osób
29 % Polaków (8.5 mln) mając ciśnienie wysoki prawidłowe jest w grupie osób zagrożonych nadciśnieniem tętniczym, które przede wszystkim powinny zmienić swój styl życia (reedukacja masy ciała, zmiana sposobu żywienia).
Do czynników ryzyka zaliczamy:
Płeć – szacuje się, że śmiertelność z powodu nadciśnienia tętniczego po 10 latach trwania choroby jest dwukrotnie większa u mężczyzn niż u kobiet
Wiek – ok. 70% wszystkich przypadków ujawnia się zazwyczaj dopiero w czwartej lub piątej dekadzie
Rasa – ludność rasy czarnej, w odróżnieniu od innych raz, wykazuje skłonność do wyższych poziomów ciśnienia krwi
Czynniki genetyczne – obciążenie rodzinne nadciśnieniem tętniczym zwiększa prawie 3-krotnie ryzyko wystąpienia tej choroby
Otyłość – każde 5 kg nadwagi podwyższa ciśnienie tętnicze o ok. 5 mm Hg
Czynniki żywieniowe – obserwacje epidemiologiczne oraz badania doświadczalne powtwier…
Alkohol – liczne badania wykazują zależność pomiędzy spożywaniem alkoholu, a występowaniem nadciśnienia – dotyczy o najczęściej osób nadużywających alkoholu przez dłuższy czas
Aktywność fizyczna – niższe wartości ciśnienia krwi częściej odnotowuje się u osób wykonujących pracę fizyczną niż u pracowników umysłowych, prowadzących siedzący tryb życia (1,5 krotnie większe ryzyko pojawienia się nadciśnienia tętniczego)
Stres – krótkotrwały stres jest zazwyczaj nieszkodliwy, lecz jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas lub ciągle, stanowi duże obciążenie dla układu krążenia.
Błędy behawioralne, dietetyczne itd.
Otyłość
Palenie tytoniu
Mała aktywność fizyczna
Niefarmakologiczne metody leczenia nadciśnienia – stanowią leczenie początkowe lub wspomagające farmakoterapię.
Stosuje się je przez pierwsze 3-6 miesięcy u osób z łagodnym nadciśnieniem, u których nie stwierdza się powikłań narządowych.
U chorych z łagodnym nadciśnieniem w pełni stosujących się do
Zaprzestanie palenia tytoniu
Redukcja masy ciała
zmniejszenie spożycia soli (u sebastiana w prezentacji)
zmniejszenie spożycia tłuszczu
Alkochol
Warzywa
Owoce
Produkty zbożowe
Kawa, herbata
Sód
Potas: zmniejsza naczyniowy opór obwodowy, zwiększa wydalanie sodu, zmniejsza wydzielanie enzymu reniny i hormonu angiotensyny, zmniejsza napięcie adrenergiczne, stymuluje aktywność pompy sodowo-potasowej
Główne żródła – owoce (banany, śliwki, szuszone śliwki, rodzinki, porzeczki)
Wapń – dieta z ograniczoną ilością kalorii daje lepsze efekty odchudzające, gdy jednocześnie dostarcza odpowiednich iliści wapnia, niż dieta z taką samą ilością kalorii, ale zbyt niską zawartością wapnia mleko, produkty mleczne
Magnez – podowuje rozkurcz naczyń poprzez wpływ na ich błonę mięśniową co wpł
Choroby układu krążenia odólnie
Wskaźnik umieralności z powodu ChUK
Choroba wieńcowa – choroba niedokrwienna serca
Jest to choroba serca o różnej etiologii i o wspólnym mechanizmie patofizjologicznym niewydolności naczyń wieńcowych wywołująca dysproporcję między zaporrzebowaniem a ilością tlenu dostarczanego do mięśnia serca.
Epidemiologia –
W krajach uprzemysłowionych choroba wieńcowa jest najczęsszą przyczyną zgonu
Częściej występuje u mężczyzn
W Polsce na chorobę wieńcową choruje ok. 1 mln osób
Cechy osobnicze nie podlegające modyfikacji:
Wiek (45-55)
Płeć (męska)
Występowanie CHD lub innych postaci miażdżycy tętnic u członków rodziny w młodym wieku (u mężczyzn <55 lat, u kobiet <65 lat)
CHD lub inna postać miażdżycy tętnic w wywiadze
Cechy biochemiczne i fozjologiczne:
Nadciśnienie tętnicze (140/90)
Podwyższonu poziom cholesterolu całkowitego (LDL) w osoczu – 130mg/dl
Podwyższony poziom triglicerydów w osoczu – 150mg/dl
Czynniki trombogenne
Otyłość
Hiperglikemia/cukrzyca
Niski poziom HDL w osoczu – 35mg/100 ml
Występowanie dwóch wymioeninych czynników rozyka powoduje, że zagrożenie zawałem serca w
Czynniki ryzyka II rzędu:
Zwiększenie stężenie lipoproteiny (a)
Hiperfibrynogemia (3g/l=300mg%)
Hiperhomocysteinemia (>9 µmol/l)
Genetycznie uwarunkowane zaburzenia t-PA
Siedzący tryb życia
Typ A osobowości
Hipoteza zapalno-infektycjna (Chlamydia pneumoniae)
Obecnie obowiązujące zalecenia żywieniowe:
Podaż nasyconych kwasów tłuszczowych nie przekraczająca 10% całkowitej liczby kalorii
Spożycie tłszczy nie przekraczające 30% całkowitej liczby kalorii
Spożycie białek pokrywające ok 15% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego
Spożycie węglowodanów w ilościach pokrywających 50-55% zapotrzebowania energetycznego z uwzględnieniem przede wszystkim węglowodanów złożonych
Spożycie cholesterolu mniejsze niż 100 mg/1000 kcal i nie przekraczające 300 mg dziennie
Spożycie sodu zredukowane do 1.0 g/1000 kcal i nie przekraczające w całości 3,0 g dziennie
Ograniczenie pożycia alkoholu, tak aby warość
Panowanie nad stresem
Aktywność dizyczna
Trudności z zaprzestaniem palenia
Niedostateczna motywacja
Wystąpienie nikotynowego zespołu abstynencyjnego,
Obawa przed niepowodzeniem próby zaprzestania palenia
Zasada 5xP (prezentacja Sebastiana)
Pytaj, czy pacjent pali papierosy
Poradź, by zaprzestał palenia
Pamiętaj, by określić gotowość pacjenta do zaprzestania palenia
Pomagaj pacjentowi zaprzestać palenia.
Ustalić konkretny dzień całkowitego zaprzestania palenia papierosów, najlepiej w ciągu najbliższych 2 tygodni
Powiedzieć rodzinie, znajomym i kolegom z pracy o swojej decyzji zaprzestania palenia papierosów oraz poprosić ich o zrozumienie i wsparcie
Przygotować się na trudności w pows…
Planuj wizyty kontrolne lub kontakt telefoniczny w celu sprawdzenia realizacji przez pacjenta planu zaprzestania palenia.
Cukrzyca – przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi (hiperglikemia) będącym wynikiem zaburzeń wydzielania lub działania insuliny
Cukrzyca pierwotna: wyróżniamy tu:
Cuk. Typu I (insulinozależną)
Cuk. Typu II (insulinoniezależną)
Cuk. Ciężarnych (cukrzyca pojawiająca się w ciąży i ustępująca po porodzie)
Cukrzyca epidemiologia:
Świat
365 mln choruje na cukrzycę
W 2004 zmarło z powodu cukrzycy 3,4 mln chorych
W okresie 2005-2030
Europa
Szacuje się że w Polsce obecnie na cukrzycę choruje ponad 26 mln osób, z czego około 25% stanowią chorzy nieświadomi swojej choroby
Chorobowość z powodu cukrzycy w ogólnej populacji Polski wy…
Badania przesiewowe
Połowa chorych na cukrzyce nie jest świadoma swojej choroby – dlatego konieczne jest wykonywanie badań przesiewowych
Wg. Zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2007 roku badania…
Cukrzyca typ I etiologia
Cukrzyca typ II etiologia
Zalecenie dietetyczne:
Osoby z nadwagą powinny ograniczyć ilość spożywanych kalorii, a osoby z podwyższonym stężeniem trójglicerydów – cukier i alkohol
Wartość energetyczna diety pacjentów z nadwagą powinna być o 30% niższa (200-500 kcal na dobę) od zapotrzebowania energetycznego osób z odpowiednią masą ciała
W przypadku większości pacjentów diety odchudzające powinny dostarczać im co najmniej 1000-1200 kcal/dobę (kobiety) lub 1200-1600 kcal/dobę (mężczyźni).
Węglowodany powinny zapewnić 45-50% wartości energetycznej diety
Zalecane są przede wszystkim węglowodany pochodzące z pełnego ziarna zbóż, owoów, warzyw, mleka
Wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym i zawierające duże ilości błonnika pokramowego (20-35h/dobę)
Najkorzystniejsze są produkty, których IG nie przekracza 50; grejpfrut (IG 25)…
Aktywność fizyczna
Dozowanie wysiłku fizycznego
Choroba wrzodowa:
Czynniki etiopatogenetyczne choroby wrzodowej:
Czynniki agresji
Czynniki środowiskowe:
Leki (NLPZ)
Tytoń,
Alkohol
Helicobacter pyloti
Kwas solny
Pepsyna
Żółć
Hormony (steroidy, parathormon)
Uwarunkowana genetycznie )dziedziczenie większej liczby komórek okładzinowych)
Ciężki stres
Czynniki osłaniające: śluz, śluzówkowy przepływ krwi, ślina, prostaglandyny, wodorowęglany, odnowa komórkowa
Dieta w chorobie wrzodowej:
Niedrażniąca, mięso gotowane/ na parze, nie pikantne, nie smażone, regularne posiłki (mniej a często), pieczenie w folii aluminiowej, nie alkohol, nie papierosy, popijać leki wodą, unikanie produktów działających wzdymająco, unikanie soli kuchennej, unikanie warzyw zawierających dużo włókna strukturalnego (kapusta, łodygi szparagów)