Poziomy genetyczne a warstwy

…

Profile glebowe obserwuje się i bada w odkrywkach glebowych czyli w dołach kopanych do głębokości co najmniej 1,5 m na polach uprawnych.

…

Głębokość genetyczna gleby równa jest sumie miąższości poszczególnych poziomów genetycznych (łącznie z górną częścią skały macierzystej).

Głębokość biologiczna gleby jest różna miąższości strefy dostępnej dla korzeni roślin.

Solum – część gleby obejmująca wszystkie jej poziomy genetyczne bez skały macierzystej.

Głębokość biologiczna może być > od głębokości genetycznej (gleba brunatna) lub < od głębokości genetycznej (bielica) lub = głębokości genetycznej (gleba słabo ukształtowana)

• Gleby powstają (lub tworzą się) ze skał a nie na skałach

• Najważniejszym czynnikiem glebotwórczym są organizmy żywe, bez działania tego czynnika gleba nie może powstać

• Gleby zbudowane są z poziomów genetycznych a nie warstw

• Gleba to nie poziom powierzchniowy wzbogacony w próchnicę (poziom próchniczny a nie próchniczy)

• Gleba sięga głębiej i…

Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym

1. Gleba jest ogniwem w obiegu materii i przepływie energii w układzie pomiędzy atmosferą i żywymi organizmami.

W wyniku fotosyntetycznej działalności roślin zielonych następuje przekształcenie energii promieniowania słonecznego w energię chemiczną akumulowaną w związkach organicznych.

Zasoby C na kuli ziemskiej

Zasoby powierzchniowe (znajdujące się w obiegu biologicznym)

	C x 10^14kg
Atmosfera	7
Biomasa	4,8
Wody słodkie	2,5
Wody morskie	5,8
Glebowa materia organiczna	30-50

Roczna produkcja roślinna zużywa 0,16 x 10¹⁴ kg C

Roczna produkcja CO² z gleby (w wyniku rozkładu materii organicznej) 0,15 x 10¹⁴ kg C

Gdyby nie występowało coroczne uzupełnianie zawartości CO² z gleby, to po około 43 latach zasoby CO² w powietrzu atmosferycznym uległoby wyczerpaniu i życie na Ziemi byłoby niemożliwe.

1. Gleba jest środowiskiem, w którym zachodzą intensywne reakcje chemiczne i biochemiczne.

• Rozkład mineralnych składników gleby

• Rozkład organicznych składników gleby

• Synteza produktów rozkładu

• Powstawanie nowych minerałów (montmorillonit, illit, kaolinit, getyt, hematyt, gibbsyt i In.)

• Powstawanie nowych związków organicznych (m.in. kwasy próchnicze – fulwowe, huminowe)

1. Gleba jest środowiskiem, warunkującym istnienie roślinności, organizmów zwierzęcych i drobnoustrojów.

• Gleba jest miejscem zakotwiczenia roślin, ich podporą mechaniczną,

• W glebie rozwijają się korzenie roślin; z gleby czerpią wodę i rozpuszczone w niej składniki pokarmowe,

• Gleba, w ramach możliwości stwarzanych przez klimat, decyduje o składzie gatunkowym zespołów roślinnych; w warunkach naturalnych każdemu zespołowi roślinnemu odpowiada specyficzny typ gleby,

• Gleba przechowuje diaspory (zarodniki, rozmnóżki, nasiona, komórki przetrwalnikowe) roślin i drobnoustrojów oraz zapewnia im warunki dobrego rozwoju,

• Gleba jest ekranem chroniącym podziemne części roślin i organizmy glebowe przed zgubnym dla nich promieniowaniem i innymi szkodliwymi zjawiskami.

1. Gleba pełni funkcję sanitarną.

• Chroni krajobraz przez samo zanieczyszczeniem,

• Wiązanie pestycydów i innych związków organicznych pochodzenia antropogenicznego poprzez próchnicę glebową,

• Unieruchamianie metali ciężkich, dzięki kompleksotwórczym zdolnościom glebowej materii organicznej.

1. Gleba odgrywa ważną rolę w kształtowaniu bilansu wodnego Ziemi.

2. Gleba jest zwierciadłem krajobrazu, jego odbiciem.

3. Gleba jest najważniejszym warunkiem istnienia człowieka jest podstawowym źródłem produkcji żywności, włókien i opału.

4. Gleby są neogenicznym i kulturowym dziedzictwem, tworząc istotną część krajobrazu, w którym żyjemy oraz stanowią paleontologiczne i archeologiczne skarbce o wysokiej wartości dla poznania historii Ziemi i ludzkości.

Przeciętna zawartość fosforu w glebach – 100mg kg^-1

Diagnostyczny poziom anthric – > 650mg kg^-1

^TU COŚ JESZCZE…

WAŻNE DATY I WYDARZENIA W HISTORII GLEBOZNAWSTWA

Fryderyk Albert Fallou (1795-1877) – twórca gleboznawstwa geologiczno-petrograficznego; 1862 „Pedologia – czyli gleboznawstwo ogólne i szczegółowe”.

Wasyl Dokuczajew (1846-1903) - twórca gleboznawstwa genetycznego; 1883 „Rosyjski czarnoziem”

• Z analogicznych skał mogą powstawać różne gleby

• Z różnych skał mogą powstawać analogiczne gleby

• Pierwsza naukowa definicja gleby podkreślająca różnice między skałą a glebą

• Odkrycie zależności powstawania gleby od czynników glebotwórczych

• Odkrycie strefowości gleb: poziomej i pionowej (szerokościowej i górskiej)

1893 – powstanie pierwszej na świecie katedry gleboznawstwa w ramach wyższej uczelni (Puławy = Nowa Aleksandria) IUNG; Mikołaj Sybircew – pierwszy kierownik katedry

Konstanty Malewski (1840-1903) – pierwszy polski gleboznawca, reprezentant kierunku geologiczno-petrograficznego

Sławomir Miklaszewski (1874-1949) – pierwszy polski gleboznawca genetyczny; „Gleby Ziem Polskich” 1905, 1912, 1930

Zbigniew Prusienkiewicz (1923-2004) – założyciel Zakładu Gleboznawstwa na UMK (1963) i jego wieloletni kierownik; autor podręczników, słowników i leksykonów z zakresu gleboznawstwa

…

---

POZIOMY GENETYCZNE

• Poziomy główne

• Mieszane

• Przejściowe

• Diagnostyczne

Poziomy główne

O – poziom organiczny (w glebach mineralnych i organicznych); > 30% materii organicznej

L – poziom lub warstwa osadów podwodnych (limnicznych: gytie, muły, kreda jeziorna, margle, ziemie okrzemkowe)

A – poziom próchniczny; <30% materii organicznej

E – poziom wymywania (eluwialny), np. próchnicy, związku żelaza, frakcja iłowa (najdrobniejsza)

B – poziom wzbogacania

C – materiał macierzysty (z wyjątkiem skał litych występujących w górach)

G – poziom glejowy (powstający w warunkach dużego uwilgotnienia i braku dostępu powietrza)

M – poziom murszowy (powstały w wyniku odwodnienia gleb torfowych)

R – podłoże skalne (lita skała)

Poziomy mieszane

Morfologiczne zmiany między sąsiednimi poziomami głównymi obejmują pas szerszy niż 5 cm, a cechy przyległych poziomów są wyraźne (np. A/E).

Poziomy przejściowe

Równocześnie widoczne są cechy morfologiczne dwóch sąsiednich poziomów głównych (np. AE, EA, EC, BC). Pierwsza litera oznacza poziom, do którego poziom przejściowy jest bardziej podobny.

Poziomy diagnostyczne (rozpoznawcze)

Dokładnie zdefiniowane pod względem cech morfologicznych oraz właściwości fizycznych i chemicznych poziomy genetyczne, których obecność w glebie pozwala na jej jednoznaczne rozpoznanie i zakwalifikowanie do określonej jednostki systematyki gleb. Poziomy diagnostyczne są charakterystyczne dla określonych typów gleb.

Epipedony – diagnostyczne poziomy powierzchniowe. W glebach mineralnych reprezentują różne odmiany poziomu próchnicznego – A.

Endopedony – diagnostyczne poziomy podpowierzchniowe. W większości reprezentują diagnostyczne poziomy wymywania i wzbogacania.

Obok symboli przyjętych dla poziomów głównych (E i B) dodaje się małe litery alfabetu, które informują o genezie tych poziomów.

Inne ważne symbole literowe dodawane do symboli poziomów głównych

• p – poziom płużny, rozluźniony przez orkę (np. Ap)

• a – poziom antropogeniczny, wytworzony przez człowieka wskutek jego działalności innej niż uprawa roli (np. Aa)

• b – (ang. buried) poziom kopalny (np. Ab)

• g – silne oglejenie (uwilgotnienie) (np. Btg, Cg)

• ca – skały węglanowe (np. Rca, Cca)

• cs – skały gipsowe (np. Rcs)