1. Antropologia kulturowa

1. Kultura - ujęcia definicyjne i klasyfikacje.

Jedną z pierwszych naukowych definicji kultury była definicja stworzona w 1871 r. przez Edwarda Tylor’a (profesor antropologii) – definicja kultury opisowej – kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa (definicja wyliczająca).

Inny przykład antropologicznego ujmowania kultury – Stefan Czarnowski (polski socjolog) – kultura jest to zobiektywizowany dorobek wspólny szeregowi grup społeczny i dzięki swej obiektywności zdolny rozszerzać swój zasięg w czasie i przestrzeni. Ta definicja mówi o kategorii zjawisk tworzących kulturę. Kultura jakiegoś narodu tworzą wytwory człowieka zobiektywizowane, zaakceptowane i uznane przez większość (należą do wszystkich). Każdy człowiek ma swoją osobistą kulturę, ale to co zrobił mieści się zawsze w obrębie kultury grupy.

Ralph Linton – definicja kultury – kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy są podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa.

Antropolodzy i socjolodzy podjęli próby uogólnienia różnych definicji kultury. Antonina Kłosowska (w Polsce) – socjolog i antropolog – definicja szeroka, antropologiczna, opisowa.

Kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi, przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów, wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.

KLASYFIKACJE:

W 1952 r. – dwaj amerykańscy antropolodzy, Alfred Kloeber i Klaud Kluckhow spróbowali podsumować różne definicje kultury znajdujące się w piśmiennictwie naukowym. Doszukali się 150–ciu definicji kultury i spróbowali je uporządkować. Kilka kategorii definicji:

- definicje genetyczne – wskazują na źródła kultury, na przeciwieństwo natura-kultura

- definicje historyczne – kładą nacisk na rolę dziedziczenia tradycji (kultura to zbiorowy dorobek różnych grup ludzkich)

- definicje psychologiczne – kładą nacisk na psychologiczne podstawy kultury – uczenie się, naśladownictwo – psychologiczne mechanizmy przyswajania kultury)

- definicje dysprubutywne – ujmują kulturę jako odrębne całości, tworzące systemy, ale nie zamknięte, cały czas dokonuje się wymiana, dystrybujca. Mówi się o kulturach a nie o jednej kulturze.

- definicje normatywne – kładą nacisk na modele, wzory, zasady wartościowania jako elementy kultury

- definicje wyliczające – nigdy nie obejmują całości kultury ludzkiej.

• kultura materialna: wszelkie wytwory człowieka, technika, umiejętności praktyczne.

• kultura duchowa: wierzenia, wiedza, literatura i wszelkiego rodzaju piśmiennictwo, sztuka, w tym: sztuki plastyczne, teatr, muzyka, film, moda, a także wszystko co należy do wytworów umysłu, na przykład filozofia;

• kultura społeczna: normy moralne, ideologia, uczestnictwo w życiu kulturalnym;

• kultura języka: porozumiewanie się zgodnie z obowiązującą (w danym społeczeństwie) normą językową

• kultura polityczna: systemy wartości i wzorce zachowań (polityków, partii) biorących udział w wykonywaniu władzy państwowej lub aspirujących do tej roli;

• kultura fizyczna: system zachowań i działania związane z dbałością o rozwój fizyczny człowieka;

wychowanie fizyczne, sport, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa, turystyka.

1. Budowa kultury.

Rozpatrując istotę kultury możemy wykazać najprostsze elementy, z których się składa:

• Rzeczy – przedmioty stanowiące wytwory i obiekty ludzkiej działalności. Pełnią one określoną funkcję w życiu człowieka i stanowią rodzaj dóbr kultury.

• Znaki – znajdujące się na owych różnorodnych rzeczach, jak: naczynia, przedmioty, narzędzia, budowle. Kryją informacje, do czegoś się odnoszą.

Wyróżnia się 2 rodzaje znaków:

• występujące w formie materialnej jako rzeczy (pismo czy charakterystyczny garnek)

• w formie zachowań (gest, słowa).

Te drugie tworzą zwykle całe systemy, układy – zwane kodem.

W szeregu różnych systemów znaków centralne miejsce zajmuje język – pełni on rolę uniwersalnego środka informacji i porozumiewania się ludzi, kształtuje ich myślenie.

Istotne miejsce wśród znaków zajmują symbole. Semiotyka – zajmuje się badaniem znaków, ich systemów, struktury, właściwości i sposobów użycia.

• Zachowania ludzkie, które mają charakter społecznie ustalonych i stanowią realizację określonego wzoru kultury (wzory zachowań akceptowanych społecznie, traktowanych jako cenne i zróżnicowane w zależności od kultury i czasu).

A. Kłoskowska: „Globalne antropologiczne pojęcie kultury obejmuje następujące postacie zjawisk: przedmioty stanowiące wytwory i obiekty ludzkiej działalności, same działania, a wreszcie stany psychiczne człowieka; postawy, dyspozycje, nawyki, stanowiące rezultat wcześniejszych oddziaływań oraz przygotowanie i warunek przyszłych działań”.

Fakt kulturowy, 5 podstawowych kategorii:

• Wytwory.

• Wartości będące owymi przedmiotami materialnymi, ideami, przekonaniami.

• Normy i wzory.

• Zachowania.

• Obyczaje.

1. Kultura i (a) cywilizacja- egzemplifikacje.

2. Kultura nowożytna – cechy kultury nowożytnej.

3. Cechy kultury postmodernistycznej (ponowoczesność).

1)postmodernizm-kierunek myślowy, powstał w opozycji modernizmu

2)Pluralizm- odwołanie się do różnych tradycji, różnego postępowania. Charakterystyczna jest w ty przypadku akceptacja wszelkich pogladów, stylów życia, postaw etycznych (pewna reorientacja, akomodacja, tolerancja, asymilacja)

3) Relatywizm kulturowy- związany z pluralizmem, każda kultura jest wartościowa, kultury są równouprawnione

4) Otwartość i nowa wrażliwość estetyczna

5) Tendencja do powszechności (ta cecha jest korelatywna do teorii Kłoskowskiej)

Poza tym:

Modernizm zakładał, że nauka może wyzwolić ludzkość, postmoderniści się z tym nie zgadzają. Uważają, że nie istnieje żadna wiedza "nadrzędna, ponadhistoryczna" taka która zawsze byłaby odpowiednia, ponieważ wiedza jest zasadna dla każdej z wersji świata (historycznej lub terytorialnej), czyli w danym miejscu, w danym czasie coś jest prawdą, a w innym już nie obowiązuje, nie jest prawdą. Dlatego też nie istnieje problem konfliktu rożnych prawd. Wiedza to "lokalna kreacja" typowa dla danego momentu historycznego. Nie istnieje żadna pojedyncza interpretacja jakiegokolwiek zjawiska, która może być nadrzędna wobec innej (równouprawnienie).

1. Typy kultury (np. wg. takich kryteriów jak: typ gospodarki, więź społeczna, religia, zakres, poziom…).

TYPY KULTURY

kultura symboliczna (duchowa) - • wytwory nie mające zastosowania praktycznego; • muzyka, literatura, religia, filozofia itp.

kultura społeczna - • normy i wzory postępowania; • prawo; • zwyczaje; • zasady określające stosunki międzyludzkie;

• normy; • wzory zachowań (reguły i sposoby działania człowieka w zbiorowości). Klasyfikacje kultury

Kultura narodowa - Kultura narodowa to ogół norm, wartości, wierzeń, tradycji historycznych i wytworów

artystycznych uznawanych przez naród za własne, wyróżniający go na tle innych narodów i umacniający jego poczucie więzi i tożsamości narodowej.

• odróżnia jeden naród od innych;

• każda kultura narodowa ma kanon:

Ø język literacki;

Ø wybitne utwory powstałe w tym języku (lektury szkolne);

Ø dzieła sztuki;

Ø miejsca uważane za szczególnie ważne dla narodu;

Ø charakterystyczne dla narodu obyczaje, wartości i symbole;

Ø religia (w narodach jednolitych religijnie);

Ø panteon narodowy (bohaterowie narodowi);

• jest zarazem trwała i zmienna (mają na nią wpływ inne kultury).

Kultura ludowa -• tradycyjna kultura wiejska; • kultywowana najczęściej tylko w święta.

Kultura masowa - • przyczyny powstania:

Ø rozwój środków przekazu (radio, TV, Internet);

Ø wzrost wielkości nakładów książek i czasopism;

Ø dostępność oświaty;

Ø postęp naukowo-techniczny Ł wzrost zamożności społeczeństw;

Ø poszerzenie sfery czasu wolnego Ł wzrost konsumpcji w dziedzinie kultury;

• kulturą masową rządzą moda i rynek (zysk ważniejszy od wartości artystycznych czy

intelektualnych);

• masowy odbiorca: ludzie o zróżnicowanym poziomie wykształcenia, odmiennych potrzebach

intelektualnych i różnej przynależności społecznej;

• nieprecyzyjne określenie adresata Ł twórcy często rezygnują z podejmowania trudnych i

poważnych problemów na rzecz rozrywki i relaksu;

• przekracza granice państw Ł globalizacja kultury Ł kultura uniwersalna.

Kultura medialna - • opiera się na przekazie audiowizualnym

Kultury niszowe - • mają niewielkie grono odbiorców (np. zwolennicy muzyki poważnej)

Kultura alternatywna - • nie walczy z kulturą tradycyjna

• oznacza odmienne spojrzenie na prawie wszystkie dziedziny życia np. sztukę, muzykę,

medycynę, sposób odżywiania się

Podział kultury:

a) ze względu na zasięg występowania:

- globalna

- kontynentalna (europejska)

- narodowa

- regionalna

- lokalna

b) ze względu na rodzaj zbiorowości społecznej:

- miasta

- wsi

- poziom treści: elitarna i popularna

c)przynależność do religii:

- chrześcijańska

- buddyjska

- prawosławna

- hinduizm

- islamska

1. Elementy kultury i ich charakterystyka np. wartości, wzory, obyczaje, mity…).

Zagadnienie: Elementy kultury i ich charakterystyka.

To co było podane na wykładzie:

Elementy kultury to:
* pewne wartości,
* wzory kulturowe,
*kanony,
* obyczaje,
* obrzędy,
* rytuały,
* mity i symbole.

Uzupełnienie:

Kultura składa się z kultury materialnej i kultury niematerialnej.

Kultura materialna, to wszystkie dotykalne i konkretne wytwory społeczeństwa. Każdy fizyczny przejaw życia ludzi jest częścią kultury materialnej, np. ubrania, telewizory, pralki automatyczne, drapacze chmur, a także odkrycia archeologiczne jak biżuteria, broń, gliniane przedmioty. Wytwory kultury materialnej są modernizowane, niekiedy ustępuje miejsca nowościom technicznym. Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokoleniom.

Kultura niematerialna, to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia. Wytwory te stanowią ośrodek życia społecznego. Socjologowie koncentrują się na wytworach kultury niematerialnej. Należą do nich:
-wiedza i przekonania
- wartości
- normy (zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa)
- znaki i symbole (języki, gesty)

Wiedza i przekonania- Wiedza, to zbiór pojęć opartych na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego.
Przekonania, to poglądy nie poparte odpowiednią wiedzą empiryczną w stopniu umożliwiającym uznanie ich za niewątpliwie prawdziwe. Kultury wszystkich społeczeństw zawierają poglądy, które są częścią kulturowego dziedzictwa.

Wartości- Wartości, to abstrakcyjne pojęcie mówiące o tym, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane . Wartości nie zawsze jest akceptowana przez całe społeczeństwo, zmieniają się wraz z upływem czasu.

Normy- Zachowanie każdego z nas poddane jest pewnym normom, przepisom, regulacjom społecznym nakazującym odpowiednie zachowanie w szczególnych sytuacjach. Normy kształtują także zachowania ludzi wobec siebie.
Struktura norm społecznych jest na:
-zwyczaje – rutynowe czynności życia codziennego. Są to, nawykowe działania (np. jedzenie za pomocą sztućców, ubieranie się stosownie do okazji). Zwyczaje mają małe znaczenie moralne, częściej bywają kwestią smaku czy gustu,
-obyczaje – normy uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania społeczeństwa i życia społecznego jako całość,
-tabu – oznacza obyczaje proskryptywne – określające, czego nie powinno się robić. Naruszenie tabu i innych obyczajów pociąga za sobą surowe sankcje (więzienie, wygnanie),
-prawa – normy ustanowione i wymuszone przez władzę polityczną społeczeństwa. Spisane i skodyfikowane prawa, to „ustawodawstwo”. Prawo może być także przekazywane w formie ustnej – „prawo zwyczajowe”.

Znaki i symbole- Znaki są reprezentacjami, przedstawieniami zastępującymi coś innego niż one same. Rozróżnić można:
- znaki naturalne – posiadające immanentny związek z tym, co przedstawia (np. dym i pożar)
- znaki konwencjonalne (symbole) – nie mają „naturalnego” pochodzenia, są arbitralnie stworzonymi przedstawieniami (słowami, gestami, przedmiotami, obrazami), które zyskują znaczenie dzięki umowie społecznej(np. flaga jako symbol narodu)
Język – społecznie Wytworzony zbiór znaczących symboli i najważniejszy aspekt kultury. Język jest głównym środkiem porozumiewania się ludzi. Elementy języka mają to samo znaczenie dla wszystkich, którzy należą do tej samej społeczności językowej.
Gesty – ludzie mogą porozumiewać się również za pomocą gestów, ruchów ciała (albo jego części twarzy, rąk) mających społecznie uzgodnione znaczenie. Ludzie mogą porozumiewać się w sposób werbalny- za pomocą języka i niewerbalny- za pomocą gestów .

1. Systemy kultury (nauka, religia, sztuka, język…).

Systemy kultury

Należą do nich między innymi: nauka, filozofia, ideologia, moralność, religia, sztuka, zabawa, język-komunikacja, charakteryzują się uporządkowanymi skoordynowanym zespołem swoistych elementów, powiązanych wzajemnymi relacjami, składających się na zwarty obraz odpowiedniej dziedziny kultury.

Nauka-to termin różnie definiowany i rozumiany. W ścisłym znaczeniu obejmuje badanie i wiedzę naukową, w szerszym oznacza proces nauczania oraz uczenia się a przede wszystkim dyscyplinę naukową i gotowy wytwór działalności badawczej. Osiągnięty zgodnie z metodologią badań naukowych oraz ogół czynności składających się na owe badania.

W sensie historyczno-socjologicznym nauka to dziedzina kultury obejmująca: całokształt historycznie rozwijającej się wyspecjalizowanej działalności poznawczej w systematycznie prowadzonej przez uczonych, narzędzia, środki tej działalności(aparatura, czasopisma, książki itp.)

Religia- zarysowały się wyraźne dwie tendencje dwie tendencje w interpretacji sensu zjawisk religijnych. Jedna z nich akcentuje status religii w ujmowaniu stosunku człowieka do sacrum. Wartość tego co święta, jest także różnie ujmowane. W religiach monoteistycznych oznacza Boga, w politeistycznych- panteon bóstw, w buddyzmie- wartości moralne, w innych jeszcze- bezosobową siłę- mana. Drugi kierunek kładzie z kolei nacisk na potrzeby i wartości. Religia jest wyrazem i formą lub substytutem wartości potrzeb, poznawczych, moralnych, obyczajowych i społecznych.

Geneza religii- łączy się z trzeba czynnikami natury:

1. Przyrodniczym(zależność człowieka od sił przyrody)

2. Społecznymi(określony układ stosunków społecznych)

3. Psychologicznym(działalność poznawcza i życie uczuciowe)

Religia jako forma świadomości społecznej jest zjawiskiem złożonym i silnie powiązanym z różnymi dziedzinami kultury i działalności ludzkiej, zjawiskiem historycznie zmiennym i podlegającym ogólnym prawom rozwoju społecznego.

Pod względem struktury w religiach może wyodrębnić cztery aspekty: doktrynę, kult, organizacje i przeżycia.

Kult jako zespół aktów i czynności stanowiących wyraz czci dla sacrum spełnia istotne funkcje integrujące i kulturowe.

Sztuka- w starożytności pojmowana jako wytwórczość dokonywaną według reguł oraz umiejętność wytwarzania. W porównaniu z obecnym pojmowaniem sztuki jej zakres był szerszy o rzemiosło i naukę, a węższy początkowo o poezję.

Rozdzielenie sztuki od rzemiosła miało miejsce w odrodzeniu, ale ostatecznie w XVII w przyjęła się nazwa sztuki piękne dla określenia muzyki, malarstwa, rzeźby, architektury, tańca, poezji, teatru. W XIX w. „piękna” zawężono do sztuk plastycznych.

Ówcześnie system sztuki jest otwarty, wzbogacił się o nowe elementy: film, tv, fotografię.

Język-komunikacja. Nie ulega wątpliwości , że komunikacja językowa odgrywa szczególna rolę w całości kultury. Zdolność do posługiwania się językiem należy do najistotniejszych cech odróżniających człowieka od innych żyjących istot.

Język stanowi podstawowy środek komunikacji. Podstawowym warunkiem ciągłości kulturowej społeczeństwo i ich rozwoju.

Czynną rolę języka w działalności umysłowej przypisujemy poznaniu, które jest procesem myślenia a rezultatem- opis rzeczywistości. Rola:

1. Język jako określony system znaków stanowi warunek konieczny myślenia pojęciowego.

2. Stanowi społeczną podstawę indywidualnego myślenia i jako taki jest pośrednikiem między tym co wspólne, społeczne, a tym co indywidualne i twórcze w myśleniu jednostkowym.

3. Symboliczny przewodnik po kulturze

Wyróżnienie dialektów przez porównywanie zróżnicowania takich elementów kultury jak : obyczaje, stroje, budownictwo. „Naród żyje póki jego język żyje, kto zna i miłuje swój język jest patriotą”

1. Upowszechnienie kultury.

Przez upowszechnianie kultury D. Jankowski rozumie ,,intencjonalnie organizowane oddziaływanie służące kształtowaniu, rozwijaniu potrzeb i zainteresowań kulturalnych oraz stymulowaniu i wspomaganiu jednostek i małych grup społecznych do rozwijania i sublimacji swojej aktywności kulturalnej (recepcyjnej, współtwórczej i twórczej, zabawowej i rekreacyjnej)”.

Zdaniem S. Krzemień – Ojaka, upowszechnianie kultury bywa bardzo pojemne: jest w stanie objąć wszystkie czynności, mające na celu poszerzenie skali i przyśpieszenia tempa życia kulturalnego. Upowszechniać można kulturę, która jest wytworzona i gotowa, podatna na udostępnianie i popularyzację. Dawna czy nowa czeka na odbiorcę, który – dotarłszy do niej – skorzystałby z jej dobrodziejstw i poddał się jej wpływowi.

(Pewną konkretyzację pojęcia upowszechniania, niosą dwa wspomniane już terminy: udostępnianie i popularyzacja.

Udostępnianie kojarzy się z ofertą, z której uczestnicy życia kulturalnego mogą skorzystać, lecz nie są do tego ani przymuszani, ani zobowiązani.

Popularyzacja jest czynnością zmierzającą do rozszerzenia zasięgu oddziaływania dóbr kultury, zwłaszcza przez ułatwienie odbiorcy kontaktu ze zjawiskami kulturalnymi. Niekiedy oznacza próbę wyposażenia odbiorcy kompetencje, bez których ten kontakt z dziełem jest niemożliwy lub utrudniony.)

S. Szuman w swoim dziele ,,O sztuce i wychowaniu estetycznym„ pisze, że większość analiz procesu upowszechniania kultury prowadzi do wyłowienia w nim dwu kategorii działaniowych: udostępniania i uprzystępniania.

Udostępnianie kultury wyraża się w zadbaniu o to, aby składające się na nią dzieła sztuki stały się przedmiotem bezpośredniego oddziaływania na odbiorcę. Ten bezpośredni kontakt z określonym dziełem literackim, muzycznym czy plastycznym jest koniecznym warunkiem ich poznania, doznawania czy też przeżywania.

Uprzystępnianie polega na udzielaniu odbiorcom skutecznej pomocy w odkrywaniu, poznawaniu i odczuwaniu estetycznych cech i wartości utworów artystycznych składających się na kulturę. To forma pośrednia pomiędzy dziełami kultury i sztuki a ich odbiorcami.

T. Aleksander uważa, że upowszechnianie kultury to rozkrzewianie i propagowanie wartości przyjmowanych bezinteresownie, po to aby znalazły się one w zasięgu odbiorców i zostały przez nich przyjęte jako własne oraz pozostawiły po sobie w ich osobowości pozytywny ślad. W codziennej praktyce wychowania i kształcenia dorosłych upowszechnianie kultury to popularyzowanie takich elementów jak: literatura, teatr, taniec, plastyka, śpiew, malarstwo, rzeźba, grafika, rysunek, rzemiosło artystyczne, architektura, obyczajowość, sport i rekreacja.

FORMY UPOWSZECHNIANIA KULTURY

T. Aleksander dokonał analizy procesu upowszechniania kultury, na podstawie której przedstawię jej formy.

Przez formę upowszechniania kultury rozumieć będziemy rodzaj działania kulturalnego lub artystycznego wyodrębniony pod względem programowym, organizacyjnym i metodycznym. Istotnymi więc elementami formy są: określone treści, odpowiednia struktura, porządek czynności na to upowszechnianie się składających oraz zastosowane przy tym metody. Elementy te można przyjąć za kryterium klasyfikacji form upowszechniania kultury.

Formy upowszechniania kultury podzielono na dwie grupy: formy oświatowe oraz formy artystyczne.

Formy oświatowe

1. Studium wiedzy o kulturze – popularyzowanie wiedzy na wysokim poziomie. W ramach cykli tematycznych odbywają się wykłady, spotkania z twórcami kultury i sztuki, pokazy i konkursy artystyczne, zajęcia artystyczne. Organizatorem tej formy są: domy i ośrodki kultury, muzea, Towarzystwa Wiedzy Powszechnej oraz niektóre regionalne Towarzystwa Kultury.

2. Kursy artystyczne - cechą kursu jest krótkość nauczania i konkretność programu. Organizatorem kursów są najczęściej instytucje i stowarzyszenia kultury.

3. Odczyty - jest to forma, za pomocą której przekazuje się słuchaczom metodą podającą pewnego zespołu nowych w zasadzie wiadomości w umownej jednostce czasu w celach dydaktycznych. Nie zalicza się do nich wykładów przed koncertami muzycznymi, spektaklami, itp.

4. Spotkania z rzeczoznawcami i twórcami różnych dziedzin kultury: muzykami, historykami sztuki, architektami, plastykami, aktorami, literatami.

Pozostałe formy z tej grupy to: wycieczki krajoznawcze, czytelnictwo książek, itp.

Formy artystyczne

1. Wieczory literackie, organizowane przez domy kultury, biblioteki, muzea, kluby, galerie.

2. Koncerty i występy zespołów muzycznych - są to różnorodne imprezy muzyczne, na których program składają się występy solistów, chórów, zespołów wykonujących muzykę kameralną i symfoniczną. Koncerty dzieli się na różne kategorie. Biorąc pod uwagę za kryterium podmiotu instrument muzyczny, za pomocą którego zostały wykonane, można wśród nich wyodrębnić np. recital fortepianowy, skrzypcowy, gitarowy, itp. Niektórzy dzielą też koncerty ze względu na rodzaj upowszechnianej muzyki, wyodrębniając koncerty muzyki dawnej i współczesnej. Jeszcze inni dzielą je według typu muzyki, wyróżniając koncerty muzyki lekkiej i poważnej, jazzowej, country, kościelnej, oratoryjnej. Popularną formą upowszechniania kultury są festiwale muzyczne będące w zasadzie serią koncertów określonego rodzaju muzyki. Celem ich jest przegląd, ochrona i dokumentowanie określonego typu muzyki.

3. Spektakle teatralne.

4. Występy różnego typu zespołów wykonujących muzykę lekką i rozrywkową – głównie wokalno – instrumentalnych (estradowych, pieśni i tańca, regionalnych, grup folklorystycznych). Organizują je najczęściej przedsiębiorstwa estradowe, domy i ośrodki kultury, kluby, a także cyrki. Są to zarówno występy zespołów zawodowych i amatorskich.

5. Wystawy i ekspozycje dzieł sztuki.

Wizualne formy upowszechniania kultury to pokazy i demonstracje sposobu wykonywania różnych czynności – głównie artystycznych. Pokazowi temu z reguły towarzyszyć winno objaśnienie słowne. Są to pokazy twórców ludowych.

Upowszechnianie kultury realizuje się także poprzez organizowanie amatorskiego ruchu artystycznego. Amator to miłośnik określonej dziedziny kultury, człowiek zaangażowany w nią, pragnący bezinteresownie przyswajać wiedzę i umiejętności w tej dziedzinie. Tam, gdzie amatorstwo ze swej natury wymaga zespołowego uprawiania określonych zajęć, mamy do czynienia z tendencją do amatorstwa zespołowego. Przykładem są chóry, grupy instrumentalne, zespoły teatralne, pieśni i tańca, folklorystyczne i filmowe.

Upowszechnianie dokonuje się również za pośrednictwem wydawnictw prasowych i poprzez film.

1. Uczestnictwo w kulturze.

2. Kultura ciała.

Termin kultura ciała pojawił się po raz pierwszy ok. 1900 roku i oznaczał wtedy W pewną formę fizycznych praktyk, tzw. "reforma życia" (Lebensreform) mająca na celu powrót do naturalnego trybu życia z ukierunkowaniem na nowe aktywności ciała. Stanowiło to nowy sektor rozwoju siebie obok ustanowionej gimnastyki i sportu. Głównym jego obszarem tego był nudyzm, rytmicznie-ekspresyjna gimnastyka, joga i budowanie ciała, a także nowy typ młodzieżowej wędrówki. Termin ten pojawia się jako pewien kompleks znaczeniowy w różnych językach np. w niemieckim słowo Körperkultur, w języku angielskim jako kultura fizyczna, w języku francuskim kultura ciała, w duńskiej kropskultur. Inspiracja ruchem kultury ciała dała początek wczesnym badaniom pozycji- postawie ciała i ruchów w historii. W sporcie wśród niemieckich pracowników socjalistycznych pojęcie Körperkultur miał poczesne miejsce. Koncepcja ta stała się także częścią rosyjskiego socjalizmu, gdzie fiskultura stała się alternatywą dla burżuazyjnego sportu, jednocząc rewolucyjne frakcje wokół bardziej estetycznego Proletkult, bardziej zorientowanego pro- zdrowotnie i na higienę ciała. Później, stalinizm wprowadził inne rozumienie definicji sportu i kultury ciała, które zakorzeniło się w bloku sowieckim po 1945 roku. Kiedy w 1968 ruch studencki reaktywował nauki marksizmu we Zachodnich Niemczech, pojęcie kultury ciała - Körperkultur,(kultura somatyczna w Ameryce) - ponownie został wprowadzony do sportowo-krytycznego dyskursu, ale otrzymał nowe analityczne wymiary. Quel corps? (Które ciało?) był to tytuł krytycznego przeglądu sportowego, napisanego pod redakcją francuskiego marksistowskiego pedagoga Jean-Marie Brohm w 1975/97. W Niemczech w roku 1981 powstała seria książek pod tytułem Sport: Kultur, Veränderung (Sport: kultura, zmiana), która oznaczała zwrot kulturowy w rozumieniu ciała z dziełami Rigauer, Elias, Eichberg i innych.

Ważne aspekty kultury ciała:

*czasowość

*przestrzeń

1. Wybrane koncepcje stylu życia – egzemplifikacja.

Typy stylów życia wg Zygmunta Baumana:

Typ spacerowicza nierozerwalnie wiąże się z życiem w dużym mieście. To anonimowy przechodzień wpisany w równie anonimowy tłum. Spaceruje i patrzy na wszystko dostrzegając tylko powierzchnię, reszta jest niewiedzą, daje pole do popisu jego wyobraźni, niepełne obrazy może zapełniać i zapełnia własną treścią. Spacerowicz widzi, ale nie jest widziany, jego władza jest nieograniczona, może dowolnie reżyserować obserwowaną rzeczywistość. Jednak jego zabiegi w żaden sposób nie mogą wpłynąć na losy obserwowanych postaci, i to jest największa zaleta tej gry, daje nam pełną wolność bez odpowiedzialności i konsekwencji. Życie jawi się tu jako gra, zabawa, teatr, gdzie wszyscy jesteśmy jednocześnie aktorami i reżyserami. Ten wzór początkowo dostępny był tylko elitom społecznym, później wraz z rozwojem dobrobytu zaczął się demokratyzować, aż w końcu uległ umasowieniu. Umasowienie to sprawiło, iż sami spacerowicze stali się przedmiotem drobiazgowej reżyserii, a to za sprawą producentów i sprzedawców towarów. Stają się spacerowicze aktorami "w wielkim spektaklu nabywania towarów, choć przez cały czas działają oni w błogim przeświadczeniu, że to towary właśnie są tu po to, by podążać potulnie za lotem ich wyobraźni".

Typ włóczęgi do czasów nowożytnych był uważany za niebezpiecznego wroga systemu społecznego, pozostawał na marginesie społecznym. Wymykał się on spod kontroli, lekceważył obowiązujące normy. Dzisiaj jest odwrotnie. Rola powszechnie obowiązujących norm straciła na wadze. Włóczęga nie zagraża już ładowi społ., ponieważ posłuszeństwo niezbędnym wzorom osiąga się dziś za pomocą pokus a nie przemocy. Włóczęga, wędruje on z miejsca na miejsce, a każde takie miejsce jest dla niego tylko przystankiem, nie szuka on trwałych więzi i kontaktów, dla niego chlebem powszednim są zmiany i ruch. Nie ma on określonego celu, i nie martwi się tym, dla niego celem jest sama wędrówka. Każdy przystanek jest czasem i miejscem, z którego stara się wydobyć jak najwięcej. Od tego co zastanie na tym miejscu zależy jak długo tam zostanie. Nie ma zaplanowanej trasy, każdy dzień niesie ze sobą kolejne wybory drogi. Nie chce nigdzie zatrzymać się na dłużej, bo żadne miejsce nie jest w stanie sprostać jego oczekiwaniom. Gna go do przodu ciągła nadzieja na spełnienie, pogoń za zmianą. Ucieka przed czymś nieokreślonym ku nierealnym wizjom, czegoś czego nie jest w stanie nazwać. Nawet jeśli napotka sytuację, która wydaje się być obiecująca, nie potrafi zostać, nie pozwala mu uczucie, że jeśli zostanie, to coś lepszego go ominie, i odchodzi. Jego życie to pasmo rozczarowań, ale potrafi się on tez cieszyć chwilą. Żyje tym, co tu i teraz. Wie, że jutro będzie już gdzieś indziej, więc nie musi martwic się tym co po sobie pozostawi, nie dba o opinię ludzi, których opuszcza. Żyje "mocno" i do końca, bez skrupułów. Nie chce przywiązywać się ani do miejsc ani do ludzi, by później nie odczuwać tęsknoty.

Typ turysty nie odczuwa pokory wobec tubylców, ponieważ opuszcza dom z wyboru, a nie z przymusu jak to czyni włóczęga. Nic go z domu nie wygania oprócz potrzeby wrażeń. Podróżuje, bo nowych doświadczeń może dostarczy tylko inność, jaką napotyka się poza miejscem zamieszkania. Budowanie narracji o sobie samym eksponuje wrażenia. Zawsze jest troczę z boku, to co widzi ocenia drwiąco. Oczekuje, by miejsca, do których przybywa spełniały jego oczekiwania. Jeśli tak się nie dzieje, odwraca się plecami i podąża gdzieś indziej. Porównuje napotkane wrażenia i ceni je o ile są one różne od domowych. Dom jest zawsze z nim jako punkt odniesienia do oceny tego, co spotyka, zawsze wraca do domu, by pochwalić się swym łupem. Turysta, tak ja włóczęga, nie chce nigdzie zapuszczać korzeni, ale nie kryje się ze swą obcością, przeciwnie nawet ją podkreśla. Krytycznie ocenia zastaną sytuację i chce wiedzieć o niej jak najwięcej, samemu pozostając anonimowym. Często dorabia własne teorie do obserwowanej rzeczywistości. Towarzyszy mu poczucie bezpieczeństwa, ma przecież dom i pieniądze. To właśnie pieniądze powodują, że pada on często ofiarą mistyfikacji urządzanych przez tubylców, dają nam to, co chcemy zobaczyć a sami na tym korzystają. Turysta to nie tylko człowiek na wakacjach, to każdy z nas wędrujący przez życie. Pociąga nas tu chwilowość, która daje okazję do anonimowości, do bycia kimś, kim nie jesteśmy. Możemy nawiązywać przelotne znajomości, które szybko staną się tylko wspomnieniem. Turystyka to ucieczka od twardej rzeczywistości, od odpowiedzialności, od nas samych takich, jakimi jesteśmy na co dzień. Tylko co jest prawdziwym życiem, co jest codziennością, a co wakacjami? Nasze codzienne życie nabiera cech tej iluzji, i już nie wiadomo, co jest czym. Dom jest postulatem, potrzebą, bez świadomości jego istnienia nie czujemy się usprawiedliwieni, gdy zanurzamy się w wir "wakacyjnych" szaleństw.

Typ gracza. Najważniejszą cechą gry jest to, iż znosi ona przeciwieństwo między koniecznością a przypadkiem. Odchodzi od twardej rzeczywistości, zaciera ją. Pozwala zręcznemu graczowi na dowolne manipulacje nią, jeśli tylko towarzyszy mu szczęście. Szczęście lub jego brak są niestety od gracza niezależne, dlatego iż konieczność i przypadek wymieszały się do tego stopnia, że jakiekolwiek logiczne analizy są bezużyteczne w takim świecie. Nie ma tu tez pewności. Gracz uważa, że w świecie gry nie rządzą żadne przewidywalne reguły, a zasadą organizującą jest tu ryzyko. Rezultat posunięcia gracza może być zgodny z jego oczekiwaniami lub nie, i tą niepewność gracz sobie bardzo ceni. W grze ważny jest też spryt i przebiegłość. Chodzi o wykorzystanie posiadanych walorów, można albo zmylić przeciwnika, albo źle zareagować na jego posunięcie i ujawnić swoje zamiary. Brakuje tu miejsca na sympatię, litość, wzajemną pomoc, przeciwnik to potencjalny wróg. W grze najważniejsza jest wygrana, wszystkie działania są podporządkowane pokonaniu przeciwnika.. Co ciekawe, po grze przeciwnik przestaje być wrogiem gracza, nie chowa urazy. Gdyby tak robił, to świadczyłoby to o tym, iż traktuje grę poważnie, a wtedy przestałaby ona być grą. W grze ważne jest to, iż nic nie jest ostateczne, zawsze można się odegrać w następnym starciu, poprzednie porażki można zatrzeć, unicestwić. Każda partia jest zamkniętą, izolowaną całością. Można ją w każdej chwili przerwać, zacząć inną.

Z. Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe, w: Studia socjologiczne 1993, 2(129)

Polska odmiana Underclass

Z badań wynika, że wiele cech kształtującej się Underclass przypomina dawny styl życia proletariatu rozumianego tak, jak rozumiał to pojęcie Florian Znaniecki, który kładł nacisk zwłaszcza na brak wykształcenia, kwalifikacji, oddanie się władzy protektora, niechęć do samodzielnego działania i myślenia, strach przed zmianami. Dochodzi do izolacji społecznej i geograficznej od reprezentantów innych klas i innej kultury. Brak dostępu do szeroko rozumianych instytucji życia zbiorowego skazuje na izolację i wypiera z przestrzeni publicznej, a gdy całe społeczności dotknięte są ubóstwem, stan ten silnie modyfikuje oblicza polskiej lokalności. Szczególną uwagę zwraca silnie związana z sytuacją bezrobocia izolacja od konsumpcji. W badaniach z ostatnich lat wskazuje się na to, że jedni cierpią na chroniczny brak czasu – mając wysokie dochody, inni przy bardzo niskich dochodach – dysponują czasem wolnym.

Polska odmiana klasy średniej

Mimo że obecnie wielu badanych przyznaje się do wysokich wydatków, to dla przynajmniej połowy z nich charakterystyczna jest wytrwałość w „dorabianiu się”, inwestowanie, odkładanie konsumpcji. Wszystkich jednakowo cechuje gotowość do wyczerpującej pracy, która stanowi największą konkurencję dla uczestnictwa w kulturze, mimo, że wielu badanych wyraża za nim tęsknotę. Na podstawie dominującej tutaj strategii życiowej (ciężka, wyczerpująca praca, „walka” z rynkiem, oszczędzanie pieniędzy) badaną grupę można metaforycznie określić jak reprezentantów „klasy na dorobku”. Można też mówić o powstawaniu, czy odradzaniu się kapitalistycznego etosu pracy, czyli pracy uczciwej, ciężkiej, wykonywanej z pełnym poświęceniem, będącej źródłem wysokich dochodów, ale też miarą wartości człowieka. Kształtuje się nowy portret człowieka z wysokimi kwalifikacjami i starannym wykształceniem.

Konsumpcyjny styl życia

Ponowoczesność uwikłała człowieka w materialne zależności i krąg generowania wciąż nowych potrzeb, co skutkuje nieustannie tworzącym się konsumpcjonizmem. W świecie, w którym dominuje konsumpcja, także wiedza ulega zmianom, staje się czymś „na sprzedaż”. Świadomość „bycia” i funkcjonowanie w świecie i strukturach stała się ważnym elementem kształtowania tożsamości. W ponowoczesnych społeczeństwach ujawnia się także refleksyjne planowanie życia. Wskazuje na otwarty charakter działań człowieka i swoistą hybrydowość tworzonych przez niego struktur, więzi i stylów. W społeczeństwie konsumpcyjnym panuje przekonanie, że żeby osiągnąć lub zachować odpowiedni status społeczny, należy posiąść odpowiednią liczbę dóbr, które o nim zaświadczą. A obiektem tej konsumpcji może stać się prawie wszystko.

Styl życia singli

Przeprowadzona analiza wizerunku singli w polskich mediach pokazuje, że single są przedstawiane jako osoby młode, mieszkające w pojedynkę w dużych miastach, niemające stałego partnera, ponadprzeciętnie wykształcone, z wysokimi dochodami, dumne ze swojego położenia, robiące „karierę zawodową”. Najczęściej osoby te są opisywane jako przedstawiciele wolnych zawodów: artyści, dziennikarze, pracownicy wielkich korporacji, właściciele firm, którzy „korzystają z życia” w weekendy, uprawiają sporty ekstremalne i wyjeżdżają na zagraniczne wycieczki. Single mają więcej czasu niż ludzie posiadający rodzinę. Czas w weekendy przeznaczają w dużej mierze na spotkania z przyjaciółmi bądź znajomymi, choć w ciągu tygodnia niejednokrotnie również biorą udział w spotkaniach towarzyskich. Często spotykają się z rodziną i uczestniczą w życiu kulturalnym swoich miast. Dla większości z nich praca jest pasją, wielu z nich się dokształca. Dużo czasu spędzają poza miastem, uprawiają różnorodne sporty, rozwijają swoje pasje.