TEORIE BADAŃ LITERACKICH

Sigmund Freud (1856-1939)

Źródła – antecedencje

ANTYCOGITO



Starożytni



Artyści



Ernst Mach (1836-
1916)



FRYDERYK NIETSCHE



Trzy fazy zainteresowań



Filozoficzne implikacje

psychoanalizy



Poglądy Freuda na sztukę i

literaturę



Psychoanaliza w badaniach

literackich (filmoznawczych

itd.)

FREUD – dwie topiki

= dwie topografie aparatu

psychicznego

I TOPIKA - jakościowy model

psychiki

II Topika - strukturalny model

psychiki

I TOPIKA

De Traumdeutung. Über den Traum (1900)
[Objaśnianie marzeń sennych. Pisma

psycholgiczne, t. 1)

Trzy jakości fenomenów psychicznych:



Świadome



Przedświadome



Nieświadome

Proces pierwotny



Nieświadomość

popędy zaspokojenie

ZASADA PRZYJEMNOŚCI

Marzenie senne:

ZNIEKSZTAŁCENIA TREŚCI

NIEŚWIADOMYCH:



Kondensacja



Przesunięcie



Symbolizacja



Przeciwieństwo

Podwójna cenzura w aparacie
psychicznym



Między nieświadomością a
przedświadomością



Między przedświadomością a
świadomością



Rola WERBALIZACJI

LIBIDO
pragnienie

Poza zasadą przyjemności (1920)



DRUGA TEORIA INSTYNKTÓW:

EROS (libido) i THANATOS (popęd

agresji)

Popęd życia // Popęd śmierci

II TOPIKA



DAS ÜBER-ICH

(superego)

(nad-ja)



DAS ICH ( ego)

(ja)



DAS ES

(id)

(to)

Proces wtórny

= demistyfikacja w imię zasady

REALIZMU

Superego

IDEALIZM

Ego REALIZM

ID PRZYJEMNOŚĆ

III faza twórczości
Freuda



KULTURA

Kompleks Edypa (romans rodzinny)

kultura

•

Totem i tabu (1913) – żródła religii,
prawa

•

Mojżesz i monoteizm (1939)

KULTURA // NATURA

•

Przyszłość pewnego złudzenia (1927)

•

Kultura jako źródło cierpień (1930)

KULTURA

religia
nauka

LITERATURA I INNE SZTUKI

produkty

SUBLIMACJI

LITERATURA



Pisarz i fantazjowanie (1908)



Szkic o Hamlecie w Objaśnianiu marzeń…



Dostojewski i ojcobójstwo (1928)



„Gradiva” Jensena

Inne sztuki:



Leonardo da Vinci i wspomnienie z
dzieciństwa

(1910)

PSYCHOANALIZA W BADANIACH
LITERACKICH – Freud i
uczniowie

I.

AUTOR

: dzieło literackie – wyraz

osobowości autora - kompensacja

II.

POSTACI PRZEDSTAWIONE

:

dzieło literackie rodzaj dokumentu
psychoanalitycznego tyczącego
bohaterów

III.

FORMA DZIEŁA

LITERACKIEGO

: rodzaj zasłony

IV.

ODBIORCA

: lektura – forma terapii

I AUTOR



Metoda genetyczna (pozytywizm?)



Dwuwarstwowa struktura dzieła

Treść jawna

treść utajona

Np. - Gradiva Jensena
– motyw ojcobójstwa w Królu Edypie

Sofoklesa, w Hamlecie i Braciach
Karamazow



Maria Bonaparte (E. A. Poe)

Bardzo liczne kontynuacje!

II BOHATER



Przedmiot zainteresowania – TEKST, a nie

autor



Związek z II topiką i rolą procesu wtórnego



Punkt wyjścia – „sytuacje edypalne” +

eksponowanie psychologii ego -

mechanizmów obronnych ego:



wyparcie



projekcja



przemieszczenie



racjonalizacja



sublimacja



Anna Freud



Goeffrey Hartman



Ernst Kris

III FORMA

Dowcip i jego stosunek do

nieświadomości (1905)



Dzieło literackie - rozbudowany dowcip



„Praca snu” // „praca dowcipu”



Imperatyw komunikowania

TU: Ernst Kris – model egoiczny

IV ODBIORCA



Norman Holland

KRYTYKA TRANSAKTYWNA



Funkcja kompensacyjna –
autoterapeutyczna



Interpretacja psychoanalityczna
=

refleksja samopoznawcza odbiorcy

JACQUES LACAN

Strukturalizm

Poststrukturalizm