Polityka kulturalna Poniatowskiego.

Do 1764 roku instytucją kształtującą społeczeństwo polskie był wciąż kościół ze swoimi archaicznymi, kontrreformacyjnymi poglądami. W 1764 roku gdy Poniatowski został wybrany królem, obóz zrzeszony wokół nowego władcy, natchnionego francuską myślą oświeceniową, zdecydował się na rozpoczęcie reform kulturalnych w kraju. Od razu po wstąpieniu na tron rozpoczęły się prace nad tworzeniem sceny narodowej. 19 listopada 1765 roku w Operalni saskiej wynajętej na potrzeby teatru wystawiono Natrętów Józefa Bielawskiego. W ramach Operalni uruchomiono scenę francuską, polską i balet włoski. Do najważniejszych twórców, których dramaty były wystawiane należą: Molier, Racine, Destouches, a z dramatów polskich choćby Małżeństwo Bohomolca. Od 1779 roku teatr istniał na placu Krasińskich, a w 1790 roku dyrekcję nad nim przejął Wojciech Bogusławski. Dlaczego teatr? Właśnie on w zamierzeniach króla miał być medium między społeczeństwem a reformami.

Oświecenie było epoką mieszczańską, właśnie z tej warstwy pochodzili artyści, filozofowie, konieczne więc było rozszerzenie praw mieszczan oraz ubogiej szlachty i danie im dostępu do edukacji. Właśnie to miało ogromny wpływ na utworzenie Szkoły Rycerskiej w 1765 roku, szkoła nawiązywała w kształcie do szkoły Konarskiego- Collegium Nobilium, lecz pozwoliła na laizację religii i unowocześniła program dydaktyczny, stała się zapowiedzią KEN-u i Towarzystwa do ksiąg elementarnych. W 1773 powstał KEN, który przejął edukację po upadłych zakonach jezuickich, a już dwa lata później powstało Towarzystwo do ksiąg elementarnych, którego przewodniczącym był Ignacy Potocki. Towarzystwo opracowywało podręczniki do szkół. Do końca działalności opracowało ich 27.

Widać więc wyraźnie kierunek w którym zmierzał Poniatowski. Chce upowszechnić wiedzę i kulturę rozwinąć jej wpływy na mieszczan, drobną szlachtę.

Na Akademii Krakowskiej zakładano towarzystwa naukowe, które miały krzewić wśród studentów oświeceniową kulturę, powstawały towarzystwa muzyczne, literackie, prowadzono dyskusje listownie. Koła inspirowały imprezy wydawnicze i często posiadały własne czasopisma.

Powstało Towarzystwo Literatów, wspierane przez króla, Józefa Andrzeja Załuskiego i Mitznera. Sprowadzało książki z zagranicy, inspirowało akcje przekładowe i upowszechniało literaturę w społeczeństwie.

Istotną rolę w życiu kulturalnym odgrywał tygodnik Zabawy przyjemne i pożyteczne, których redaktorem był Naruszewicz i często właśnie artykuły z tego magazynu stanowiły temat obiadów czwartkowych. Uważa się, że właśnie tu ukształtował się stanisławowski klasycyzm, który czerpał z Kochanowskiego i sielanek Szymonowica, Zimorowica, czy Gawińskiego.

Na łamach Zabaw publikowane tłumaczenia poetów nowo- i starożytnych.

Poniatowski sprowadził do Polski wielu malarzy jak choćby Canaletta, czy Norblina, którzy później tworzyli na polskim dworze.

Na polecenie Poniatowskiego wzniesiono Bibliotekę Królewską przy Zamku Królewskim, którą zaprojektowali Dominik Merlini i Jan Kamsetzer, który później projektował również Ogród Łazienkowski. Powstały pałace w Szczekocinach i Natolinie. Warszawa wzbogaciła się o Oś Stanisławowską, czy Królikarnię.

Poniatowski wprowadził również mecenat nad polską kulturą. Wspierał polskich twórców, wspomagał Mitznera w tworzeniu zbiorów polskich poetów i w tłumaczeniu ich na języki obce (Mitzner jeździł na targi książki w Lipsku) i pomagał Bibliotece Załuskich.