Higiena i epidemiologia

ZATRUCIA GRZYBAMI

1. Skład

87% - woda

3-5% - związki azotowe

4-6% - węglowodany

0,3% - tłuszcze

Niektóre metale, wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, kobalt, cynk, miedz a także fluor, selen, jod i mangan.

2. Epidemiologia zatruć grzybami.

2.1 Grzyby najczęściej powodujące zatrucia:

• Muchomor sromotniokowy 20-30%

• Krowiak podwinięty 26,8%

• Muchomor plamisty 2,3%

• Muchomor czerwony 1.1%

• Strzępiaki 1%

• Piestrzenica kasztanowata 0,7%

• Zasłonak rudy – od 1994 0%

• Zatrucia grzybami jadalnymi 13-20%

30% wszystkich zatruć grzybami – dzieci i młodzież do lat 14. W tej grupie jest najwięcej przypadków śmkiertelnych.

2.2 Najpopularniejsze:

- muchomor sromotnikowy

- muchomor wiosenny

- muchomor jadowity

2.3 Przyczyny zatruć grzybami

- zmiennośc gatunkowa grzybów

- podobieństwo grzybów jadalnych i trujących

- mała znajomość grzybów w społeczeństwie

- zwyczaj obcinania zbieranych grzybów tuż poniżej kapelusza

-zbieranie osobników młodych z niewykształconymi cechami morfotycznymi

- obecność dzieci

- złe przechowywanie i przygotywanie

3. Podział toksykologiczny grzybów

a) Grzyby wywołujące uszkodzenia narządów miąższowych (zatrucia cytotropowe)

b) Zaburzenia psychoneuronalne (zatrucia neurotropowe)

c) Ostry nieżyt żołądka

3.1 Grzyby wywołujące zatrucia cytotropowe

- Muchomor sromotnikowy

- Muchomor wiosenny

- Muchomor jadowity

- Piestrzenica kasztanowata

- Zasłonak rudy

MUCHOMOR SROMOTNIKOWY – lasy liścieaste w pobliżu dębów i brzuz, od lipca do połowy października

a) Kapelusz:

• początkowo wypukły, póżniej spłaszczony

• barwa zielonooliwkowa, niekiedy z odcieniem brązowym

• na brzegach zwykle jaśniejszy

• blaszki białe, czasami zielonkawa poświata

b) Trzchon:

• długi smukły

• biały z seledynowym zygzakowatym odcieniem

• u góry duży zwisający pierścień

• nasada trzonu : bulwiasta rozszerzona, otoczona odstającą pochwą.

c) miąższ:

• biały

• nie zmienia barwy po przełamaniu

• smak łagodny, słodkawy

d) toksyny

• Amonitotoksyny

• wykazują działanie 10 razy silniejesze od fallotoksyn

• temperatura rozkładu – 245^oC

• stanowią 60% substancji toksycznych – długi okres utajenia

• uszkadzają błone śluzową przewodu pokarmowego, powodują martwice komórek wątroby i proksymalnych kanalików nerkowych

• uszkodzeniu ulegają także: trzustka, jądra, serce, mózg i krew

• Fallotoksyny:

• wykazują skrajny hepatotropizm

• temperatura rozkładu 280^oC

• 50g – dawka śmiertelna

e) zatrucie zależy od:

• wchłoniętej dawki toksyny

• indywidualnej wrażliwości

• wieku chorego

• stanu zdrowia przed zatruciem

• rodzajem potrawy grzybowej

Faza intensywnych zaburzeń zołądkowo-jelitowych:

• objawy po 8-24 a nawet 36 godzinach od spożycia

• nudności, wymioty, bóle brzucha, gwałtowne i bardzo częste wypróżnienia.

Konsekwencje – odwodnienie, wzmożone pragnienie, pogorszenie ogolnego stanu i wyglądu chorego.

Wystepują: sinica, bolesne kurcze mieśni łydek, bóle głowy, osłabienia

- zaburzenia te mogą prowadzić do wstrząsu a u ludzi może dojść do zejścia śmiertelnego

- utrzymują się 1-3 dni

Faza względnego wyciszenia = okres pozornej poprawy

• trwa kilkanaście godzin

• ustępują bóle brzucha, nudności, wymioty, zmniejsza się liczba oddawnych wolnych stolców.

Faza uszkodzeń narządów miąższowych

• uszkodzenie hepatocytów w ciągu 3-4 dni od zatrucia

• bóle brzucha

• smoliste, cuchnące stolce

• narastanie biochemicznych wykładników uszkodzenia hepatocytów:

  • wzrost INR

  • wzrost aktywnej aminotransferazy

  • wzrost stężenia bilirubiny

• stopniowe narastanie i pogłębianie się zaburzeń świadomości

• śpiączka watrobowa

• zaburzenia oddychania, krążenia, krzepliwości krwi, termoregulacji

• zgon najczęściej między 4-16 dniem zatrucia

f) diagnostyka:

Dokładny wywiad chorobowy

• rodzaj spożytych grzbów

• ilość spożytych grzybów

• objawy kliniczne i czas ich występowania od spożycia

Zabiezpieczyć:

• resztki grzybów lub potraw grzybowych

• treśc żołądkową

• wymiociny

• kał

• popłuczyny jelitowe

Badanie mikologiczne popłuczyn żołądkowych, stolca i ewentualnie resztek potrawy grzybowej – zarodniki muchomora sromotnikowego można zobaczyć po 5-7 dniach od zatrucia.

g) postępowanie terapeutyczne:

• usunięcie resztek z przewodu pokarmowego

• eliminacja toksyn z krwi i tkanek

• zobojętnienie toksyn które zostały wchłonięte oraz ochrona wątroby

• uzupełnienie niedoborów płynów i elektrolitów

h) przyczyną zatruć muchomorem jest częste mylenie tego garunku z:

• gołąbkami zielonymi

• gąską żółtą zwaną zielonką

• czubajką kanią

Muchomor jadowity i wiosenny mylony jest z pieczarkami

PIESTRZENICA KASZTANOWATA – lasy sosnowe, od kwietnia do maja, często mylone ze smardzem stożkowatym i jadalnym.

• substancją toksyczną jest gyromitryna

• objawy chorobowe występują zwykle po stosunkowo długim okresie utajenia 6-15 godzin

• pierwszymi objawami są nudnośći, wymioty, bóle brzucha, ogólne osłabienie, bóle głowy

• biegunka o różnym stopniu nasilenia

• ostra niewydolność nerek, stan podżółtaczkowy, powiększenie wątroby

• najczęstszą przyczyną śmierci jest śpiączka wątrobowa

ZASŁONAK RUDY – jest grzybem spotykanym w niektórych lasach mieszanych od sierpnia do października.

• substancje toksyczne – orellanina

• orellanina selektywnie uszkadza kanaliki nerkowe, powodują rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicowe

• uszkodzenia wątroby, śledziony, trzustki, żołądka i węzłów chłonnych

• objawy chorobowe ustępują po długim czasie, który wynosi od 2-4 aż do 14-21 dni

• początkowo przebieg zatrucia może być lekki

• w przeciągu 2-3 tygodni niewydolność nerek

• przy zjedzeniu dużej ilości niewydolność po 2-3 dniach

• ze względu na bardzo długi okres utajenia rozpoznanie jest bardzo trudne

3.3 Grzyby wywołujące zaburzenia psychoneuronalne

1. Objawy muskarynowe:

-strzępiak ceglasty

2. Objawy muskarynowe maskowane innymi toksynami:

- krowiak podwinięty

- muchomor czerwony

3. Objawy atropinowe:

- muchomor plamisty

4. Zatrucie uwarunkowane spożyciem alkoholu:

- Czernidlak pospolity

5. Zatrucia halucynogenne:

- Kołpaczek motylkowaty

- Łysiczka lancetowata

STRZĘPIAK CEGLASTY – występuje w lasach liściastych od końca maja do lipca

• substancją toksyczną jest muskaryna

• objawy zatrucia występują bardzo szybko, już po upływie 0,5 do 1 godziny

• obserwuje się nudności, wymioty, zaczerwienie skóry twarzy, silne poty, ślinotok, zaburzenia widzenia, bóle brzucha, biegunke, bradykardie i zaburzenia oddcyhania

KROWIAK PODWINIĘTY – występuje w wilgotnych lasach liściastych oraz iglastych w okresie od lipca do października.

a) substancje toksyczne:

• muskaryna

• betaina

• acetylkocholina

- w większości przypadków przebieb zatrucia jest lekki i jedynie około 30% chorych wymaga hospitalizacji

b) objawy:

• wzmożone wydzielanie gruczołów potowych, ślinowych, łzowych

• nudności, wymioty, biegunka

• bół brzucha i głowy

• wzrost temperatury ciała

• w cięższych zatruciach zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, cechy uszkodzenia funkcji wątroby, zwężenie źrenic, spadek ciśnienia tętniczego krwi.

MUCHOMOR CZERWONY – we wszystkich lasach od lipca do początku listopada.

a) Toksyny:

• muskaryna o silnym działaniu na przywspółczulny układ wegatatywny

• muskarydyna

• kwas ibotenowy i muscymol – psychotropowe, podobne do atropiny

• bufetanina – objawy halucynogenne

b) Objawy:

• po 30-60 minutach od spożycia

• zwężenie źrenic, zaburzenia wzroku, zaburzenia równowagi, wzmożone wydzielanie potu, śluzu i łez.

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty

• zwolnienie tętna, zaczerwienienie twarzy

• niepokój, szum w uszach, zawroty i bóle głowy

• pobudzenie psychoruchowe, głeboka śpiączka, spadek ciśnienia krwi i zaburzenia oddychania.

MUCHOMOR PLAMISTY – od lipca do października

a) toksyny:

• kwas ibotenowy i muscymol

• muskazon

• nieznaczne ilości muskaryny

b) Objawy:

• po 1-4 godzinach mogą wystąpić nieznaczne objawy żołądkowo-jelitowe

• chory skarży się na niepokój, szum w uszach, uczucie lęku, zawroty głowy

• występuje pobudzenie psychosomatyczne az do napadu szału, halucynacje wzrokowo-słuchowe, przyspieszenie serca, zaczerwienienie skóry twarzy, wzrost temperatury do 40oC, wzmożenie napięcia mięsni

• w przypadkach cięzkichj – głęboka śpiączka ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia oddychania

• w stadium spiączki może dojść do śmierci na skutek zaburzeń oddychania i zapaści krążeniowej

CZERNIDŁAK POSPOLITY – w ogrodach, na łąkach, w lasach i nieużytkach, od maja do listopada

• spożycie z alkoholem wywołuje zatrucie – trujący warunkowo

• czynnikiem toksycznym jest kopryna (blokuje dehydrogenazę aldehydy octowego)

• objawy zatrucia pojawiają się po 20 minutach do 2 godzin od chwili wypicia alkoholu, jeżeli alkohol był wypity miedzy 3 a 24-48 (niekiedy72) godziną od spożycia grzybów.

• hospitalizacji wymaga tylko chory z nasilonymi objawami zatrucia.

a) Objawy:

• metaliczny smak w ustach

• nudności, wymioty

• pobudzenie, lęk

• zaczerwienienie skóry twarzy, przyspieszenie akcji serca, zaburzenie rytmu, spadek ciśnienia tętniczego

• uczucie drętwienia rąk

• wyjątkowo obserwuje się zaburzenia swiadomosci i drgawki