GEOLOGIA DYNAMICZNA(FIZYCZNA) – zajmuje się opisem i analizą procesów geologicznych przebiegających współcześnie, analizując jednocześnie ich mechanizm i skutki.

GEOLOGIA HISTORYCZNA – zajmuje się procesami geologicznymi, które odbyły się w przeszłości, czyli odtwarza i ustala chronologię zdarzeń geolog., które miały miejsce od powst. Ziemi do dziś.

JAMES HUTTON (1726-1797) – sformułował zasadę uniformitarianizmu, czyli współczesność jest kluczem do przeszłości, inaczej zasada aktualizmu geologicznego, która zakłada, że obecne procesy geologiczne miały miejsce również w przeszłości. „Wszystkie procesy które zachodzą obecnie miały taki sam przebieg w przeszłości geologicznej”

ZW. POMIĘDZY SKALĄ ZJAWISK GEOLOG., A ICH CZĘST.:

- im większa jest skala zjawiska geologicznego tym rzadziej występuje w czasie

- im większa jest skala danego zjawiska, tym posiada ono szerszy zasięg i łatwiej utrwala swój ślad w skałach

STRATYGRAFIA (GEOLOGICZNA) – nauka zajmująca się wydzielaniem i opisem poszczególnych warstw, analizuje występujące między nimi zależności, określa ich wiek względny i bezwzględny, oraz ustala równoważność wiekową wydzielonych warstw.

MINERALOGIA – zajmuj się wydzielaniem, opis i klas. minerałów.

MINERAŁ – nieorganiczny związek chemiczny lub pierwiastek występujący w naturze w stanie stałym, o określonej strukturze wewnętrznej i posiadający właściwe dla siebie cechy fizyczne i chemiczne. GŁÓWNE MINERAŁY wchodzące w skład skał nazywamy skałotwórczymi.

PETROGRAFIA – nauka zajmująca się badaniem genezy i opis skał.

SKAŁA – zespół (związek stopów, mieszanin, czyli agregatów lub wytraceń chemicznych) dwóch lub więcej minerałów, chociaż znane są skały monomineralne np. sól kuchenna.

PALEONTOLOGIA – zajmuje się opisem, klasyfikacją kopalnych szczątków, organizmów zwierzęcych i roślinnych.

PALEOGEOGRAFIA – bada ukształtowanie lądów i mórz w dawnych epokach, określa linię brzegową

TEKTONIKA – zajmuje się opisem, klasyfikacją i mechanizmem powstawania deformacji i skał.

SEDYMENTACJA – zajmuje się opisem, klasyfikacją i genezą współczesnych i kopalnych skał osadowych.

GEOFIZYKA – zajmuje się badaniami fizycznych właściwości Ziemi.

SEJSMOLOGIA – jest działem geofizyki zajmująca się analizami i teoriami przewidywania trzęsień ziemi

SEJSMIKA – nauka stosowana, analizuje sztuczne … dla poznania struktury skorupy ziemskiej celem odkrywania złóż osad. miner.

NAUKI STOSOWANE GEOLOGICZNE:

- geologia naftowa – zajmuje się odkrywaniem i rozpoznawaniem złóż ropy i gazu ziemnego

- hydrogeologia – zajmuje się genezą, dynamiką i właściwościami wód podziemnych

- hydrologia – zajmuje się genezą, dynamiką i właściwościami wód powierzchniowych

- geologia inżynierska – rozwiązuje problemy budowlane związane z zewnętrzną częścią skorupy ziemskiej

- geologia surowców skalnych – bada złoża kopalin, ich genezę, wykształcenie i rozmieszczenie w skorupie ziemskiej oraz przeobrażenia jakim ulegają. Jej zadaniem jest również ocena jakości złóż i ich zasobów, decydujących o wartości tych złóż dla gospodarki

- geologia węgli

- geologia rud

ZGADNIENIE CZASU I SKALI W GEOLOGII

- Im dane zjawisko posiada większą intensywność tym rzadziej się powtarza.

- Większa skala zjawiska sprawia, że zostawia ono po sobie łatwiej mocne ślady.

CZAS GEOLOGICZNY

STRATYGRAFIA GEOLOGICZNA (metody):

- LITOSTRATYGRAFIA – metoda pozwalająca wydzielić warstwy na podstawie ich litologii - LITOLOGIA – wykształcenie warstw - PROFIL LITOLOGICZNY – opis sukcesji (następstwa) określonych typów/rodzajów skał występujących na danym obszarze, odkrywce lub wierceniu.

- BIOSTRATYGRAFIA – polega na wydzieleniu warstw na podstawie rodzaju i wieku skamieniałości lub śladów aktywności życiowej organizmów zawartych w skałach – BIOZONY (zespół skał, które charakteryzują się danym zespołem roślin/skał/zwierząt)

- CHRONOSTRATYGRAFIA – wydziela warstwy (lub zespoły warstw) opierając się o czas ich powstania.

JEDNOSTKI: GRUPA > FORMACJA > OGNIWO > WARSTWA/WARSTWY

JEDNOSTKI CHRONOSTRATYGRAFICZNE (skalne) GEOCHRONOLOGICZNE (czasowe)

Eonotem – Eon / Eratem(grupa) – Era / System – Okres / Oddział(seria) – Epoka / Piętro – Wiek / Chronozona(poziom) – Chron(doba)

SKALA CZASU GEOLOGICZNEGO

– skala czasu względnego – określana na podstawie stosunków pomiędzy warstwami lub zjawiskami geologicznymi - jednostki chronostratygraficzne

- skala czasu bezwzględnego – liczonego w latach, gdzie pkt 0 to czas obecny (liczy się czas w latach od zaistnienia danego zjawiska geologicznego)

STARA PLATFORMA – zbudowana ze sztywnego podłoża ukształtowanego w proterozoiku oraz spoczywających na nim płasko osadach paleozoiku i cienkiej pokrywy osadów mezo-kenozoicznych

MASYW – część platformy zostaje wydźwignięta w postaci zrębu i następuje zdjęcie pokrywy osadowej

TARCZA – fragment starej platformy, gdzie na powierzchni występuje podłoże (fundament wulkaniczny)

SKAMIENIAŁOŚĆ – szczątki roślin, zwierząt. Cechy skamieniałości przewodniej – organizm żył krótki czas, na duzym obszarze i posiadał charakterystyczne cechy, pozwalające je odróżnić

TABELA STRATYGRAFICZNA – podział dziejów Ziemi dokonany na podstawie charakterystycznego świata roślin i zwierząt

ERA – okres wyróżniony na podstawie świata zwierzęcego i roślinnego

GRUPA(Eratem) – jednostka chronostratygraficzna, odpowiadająca jednostce czasowej era, część eonotemu, dzieli się na systemy

PIĘTRO STRUKTURALNE – zespół warstw sfałdowanych lub zdeformowanych w jednej fazie lub orogenezie i oddzielający od innego zespołu powierzchnię niezgodności kątowej

PIĘTRO STRATYGRAFICZNE – zespół skał powstałych w ciągu jednego wieku

METODY BEZWZGLĘDNEGO CZASU – podanie wieku skały w latach

-IZOTOPOWA – naturalny rozpad izotopów promieniotwórczych niektórych pierwiastków

-SYDERALNA – wiek do kilkunastu tys. Lat, zliczani warstewek ilastych i ilasto-piaszczystych osadowych na dnie jeziora w sąsiedztwie lodowca

-SEDYMENTOLOGICZNA – określa się do współczesnego tempa sedymentacji, znając miąższość można obliczyć w jakim czasie osady powstały

-DENDROLOGICZNA – pierścienie przyrostowe w drzewie

EON – największa jednostka czasu względnego stosowana w geologii. 1) Najstarszy HADAIK – pierwszy eon, czas pomiędzy okresem powstawania ziemi – stan roztopionej magmowej kuli, a momentem powstania pierwszej zastygającej skorupy. 2) KRYPTOZOIK – okres czasu, który trwał od powstawania 1 skorupy ziemskiej do momentu gwałtownego rozkwitu na Ziemi. FANEROZOIK – okres czasu, który minął od rozwoju życia na Ziemi do dzisiaj.

ZASADY OKREŚLANIA WIEKU SKAŁ I ZJAWISK GEOLOGICZNYCH:

SUPERPOZYCJI – ZASADA NADLEGŁOŚCI – zakłada, że w normalnej sekwencji warstw (niezaburzonej) ich wiek wzrasta ku dołowi, co oznacza, że dana warstwa jest młodsza od warstwy podścielającej, a starsza od warstwy nadległej.

ZASADA POZIOMEGO UŁOŻENIA WARSTW – prawie wszystkie powstające warstwy posiadając pierwotne położenie prawie pion lub prawie poziom

ZASADA CIĄGŁOŚCI OBOCZNEJ WARTSW – pozwala znajdować odpowiedniki wydzielanych warstw, co jest nazywane korelacją litostratygraficzną.

REGUŁA (ZASADA) PRZYCYZNOWOŚCI (PRZECINANIA) – jeżeli dana warstwa jest przecięta przez uskok intruzją magmową lub została zdeformowana tektonicznie to musi być ona starsza od procesów, które spowodowały rozcięcie lub deformację.

USKOK

REGUŁA – dane zjawisko geologiczne jest młodsze od najmłodszej warstwy, która została nim objęta, a starsze od najstarszej warstwy, która nie została nim objęta.

REGUŁA (ZASADA) INKLUZJI – fragmenty skał występujące w innych warstwach są zawsze starsze od innych warstw.

POZIOM IZOCHRONICZNY [JEDNOCZĄCY] – morke, poziom przewodni – jest to warstwa (horyzont) która powstała w bardzo krótkim czasie geologicznym na stosunkowo dużym obszarze, dla stratygrafii jest to poziom jednoczasowy. PRZYKŁAD: poziomy popiołów wulkanicznych [TUFY / TUFITY(osadzone w wodzie)]

TEMPO PROCESÓW GEOLOGICZNYCH

PROCES [TEMPO]

Powstanie warstw na szelfie [cm/rok]

Powstanie warstw (muły) w głębinach oceanów [mm/1000lat]

Ścięcie (erozja) [m/rok]

Wypiętrzanie skał, warstw [m/rok]

Poszerzanie się lądów [cm/rok]

„ODSTĘPSTWA” od reguły ciągłości obocznej warstw

FACJA - zespół wspólnych cech charakterystycznych dla skał utworzonych w różnych warunkach- pod względem paleontologiczno-litologicznym- 1.litofacja (osad o określonych cechach litologicznych - składzie mineralnym, teksturze, strukturze, barwie) 2. biofacja (osad wyróżniany na podstawie występujących w nim skamieniałości oraz śladów działalności organizmow. Ichnofacja (osad zawierający ślady działalności organizmów, ale w którym nie zachowały się ich szczątki lub występują one w postaci skamieniałości śladowych). Mikrofacja (osad wyróżniający się określonymi cechami, obserwowanymi mikroskopowo) -pod względem genetycznym lub litologicznym 1. facja geochemiczna 2.facja minerałów ciężkich  3.facje metamorfizmu. -pod względem petrograficznym 1.facja diagenetyczna 2.facja granulometryczna 3.facja skał metasomatycznych 4.facje skał wulkanogenicznych

ZMIANA FACJI – w powstających osadach (przejście jedno rodzaju skały w drugi) jest spowodowana zawsze zmianą środowiska sedymentacyjnego (środowiska w którym powstaje dana skała). Jest zawsze związana ze zmianą warunków (depozycji), czyli warunków powstawania danej skały.

GRANICE LITOSTRATYGRAFICZNE (WYDZIELEŃ FACJALNYCH) – mają przeważnie charakter diachroniczny (wieloczasowe)

POWSTAWANIE RÓŻNYCH TYPÓW SKAŁ (ODMIANY FACJI) W TYM SAMYM CZASIE

ZASADA NASTĘPSTWA FACJI (PRAWO WALTHERA) – w profilu pionowym mogą występować tylko takie facje (skały, warstwy), które wcześniej sąsiadowały ze sobą lateralnie (poziomo).

LITOSOM – bryła przestrzenna danej skały(warstwy) obejmująca skały jednej facji.

LITOTOP – określa szczególne miejsce lub strefę, gdzie powstaje charakterystyczny dla niej rodzaj skały.

LITOTYD – rodzaj skały(warstwy) która powstała w określonym środowisku sedymentacyjnym(miejsce) i określonym czasie.

METODY OZNACZANIA WIEKU BEZWZGLĘDNEGO SKAŁ (zjawisk geologicznych):

Wiek bezwzględny (bezwzględna skala czasu) oparty jest o wyniki datowania radiometrycznego wykorzystującego zjawisko naturalnego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych. Znajomość okresu połowicznego rozpadu niektórych par izotopów występujących w minerałach oraz ich ilości określany jest za pomocą spektrometrów masowych. Pozwalają określić czas jaki minął od powstania skał (gł. Magmowych) lub niektórych zjawisk geologicznych.

IZOTOPY MACIERZYSTE	IZOTOPY POTOMNE	OKRES POŁOWICZNEGO ROZPADU	ZAKRES UŻYTECZNOŚCI
RUBID-87	STRONT-87	49 mld lat	>100 mln lat
TOR-232	OŁÓW-208	14 mld lat	>200 mln lat
URAN-238	OŁÓW-206	45 mld lat	>100 mln lat
POTAS-40	ARGON-40	1,3 mld lat	>0,1 mln lat
URAN-238	OŁÓW-207	0,7 mld lat	>100 mln lat
SAMAR-147	NEODYM-147	110 mld lat	>1 mld lat
WĘGIEL-14	AZOT-14	5370 lat	<40000 lat

Pierwsze 6 par jest stosowana do oznaczania wieku bezwzględnego skał wulkanicznych oraz czasów procesów metamorfizmu.

INNE METODY OZNACZANIA WIEKU BEZWZGLĘDNEGO:

- STRONTOWA (Sn – Stront) dla skał osadowych [Stosunek izotopów ⁸⁷Sn/⁸⁶Sn]

- DENDROLOGICZNA – na podstawie pierścieni przyrostowych w korze

- IŁÓW WARSTWOWYCH – powstają w jeziorach (zb. Wodno-lądowych) w warunkach spokojnych wód.

Rys.

- RDZENI LODOWYCH

PIĘTRO STRUKTURALNE – zespół warstw sfałdowanych lub zdeformowanych w jednej fazie lub orogenezie i oddzielający od innego zespołu powierzchnię niezgodności kątowej

PIĘTRO STRATYGRAFICZNE – zespół skał powstałych w ciągu jednego wieku

PNK – Powierzchnia Niezgodności Kątowej – każda PNK jest powierzchnią erozyjną, ale nie każda pow. erozyjna jest PNK.

POWSTANIE POWIERZCHNI EROZYJNEJ

DEFINICJE PARAMETRÓW ZALEGANIA POWIERZCHNI GEOLOGICZNYCH(WARSTW):

Miąższość rzeczywista – odległość między stropem, a spągiem w-wy, mierzona w płaszczyźnie prostopadłej do obu tych powiechrzni(stropu i spągu)

Bieg(rozciągłość) warstwy – (dotyczy jej stropu lub spągu) – to krawędź przecięcia się jednej powierzchni w-wy z powierznią poziomą.

Miarą biegu jest kąt zwany azymutem biegu lub rozciągłości, będący kątem zawartym pomiędzy kierunkiem północy magnetycznej, a wyznaczonym biegiem w-wy. Mierzony zawsze zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Kąt upadu warstwy – to kąt zawarty między płaszczyzną poziomą, a powierzchnią stropu lub spągu w-wy, mierzony w płaszczyźnie prostopadłej.

Kierunek zapadania w-wy – jest zawsze prostopadły do jej biegu(rozciągłości) i pokazuje kierunek wnurzania się w-wy.

Linia intersekcyjna – to krawędź przecięcia się stropu lub spągu warstwy z powierzchnią morfologiczną terenu.

DATOWANIE WZG. ZJAWISK I PROCESÓW GEOLOGICZNYCH

Wyznaczyć piętra strukturalne i nazwać:

Piętro strukturalne – D₂+D₃+C₁+C₃ – dewońsko karbońskie ->p. górno paleozoiczne-> orogeneza waryscyjska -> faza Saalska(dolny perm)

Piętro strukturalne – P₂+T₁+T₂+J+Cr -> permsko – kredowe ->permsko mezozoiczne
->piętro alpejskie, faza lara misja -> piętro laramijskie

Piętro Pg₂₊₃(eocen +oligocen) + neogen czwartorzęd ->piętro kenozoiczne(III, IV rzęd)

Podać datowanie względne zjawisk i procesów geol:

Fałdowanie B) Uskok C)Intruzja D) czasy trwania erozji

Ad 1. Fałdowanie: po C₃, a przed P₃ – w czasie P₁(perm dolny) fałdowanie w fazie Saalskiej(perm dolny), fałdowanie po Cr, przed PG₂₊₃, czyli Pg₄

Budowa ziemi

Ziemia jest planeta kamienna ukształtowana ok. 149 mln/km od słonca. O powierzchni ok. 510 mln km2 z czego 70% zajmuja oceany. Średni promien ziemi: 6370 km. Ziemia obraca się z zachodu na wschod. 
Krzywa hipsometryczna - obejmuje procentowy udzial roznych wysokości powierzchni ziemi. 
Bimodalny charakter krzywej hipsograficznej ??? wskazuje na istnienie dwoch roznych typow skorupy ziemskiej pozostających ze soba w równowadze. Srednia wysokość kontynentow wynosi +840m, srednia głębokość oceanow wynosi 3865m 
Predkosc fal sejsmicznych w km/s, pozostaja neutralne w trakcie trzęsień ziemi i wybuchow wulkanow. Dziela się na: a) Fale podłużne b) Fale poprzeczne

Budowa litosfery ziemskiej

I Typ kontynentalny

Strefa skał osadowych - grubość 0-16km

- gestość 2,3-2,6g cm -V3 = 2,2-50km*sek

b) strefa skał granitowych - grubość 15-20km

-gestość – 2,7g*cm - Vs= 5,5-6,3 km*sek

POWIERZCHNIA NIECIĄGŁOŚCI SEJSMICZNEJ – POW CONRADA-

c)strefa bazaltowa – zbudowana ze ska,l zwanych bazaltami

-grubość 20-300km -gęstość 30g*cm -Vs 7,5

POWIERZCHNIA NOSFERA (strefa małych prędkości)

-gęstość = 3,3g*cm

II Typ oceaniczny

-warstwa wody oceanicznej -grubość 3,8km

-gęstość- 1,03g*cm -Vs- 1,5sek

A – STREFA SKAŁ OSADOWYCH -grubość 0-2,04

B – STREFA PRZEJŚCIOWA – zbudowana ze skał osadowych

- grubość 0-2,0km - Vs 40-60km*sek

c) Strefa bazaltowa

- grubość 5-8km - Vs 6,7-7,2 km*sek

----POWIERZCHNIA MOHO----

ASTENOSFERA -gęstość 3,3g*cm

SKŁADNIKI LITSFERY (SKAŁY)

Główne skały

Skały wulkaniczne 64,7% - skały wylewne(zastygnięta lawa na pow) i głębinowe(zastygnieta magma w głębi skorupy ziemskiej)

Skład skał wulkanicznych

-granit 16% -dioryt 17% -sjenit 0,6% -bazaltgabro- 66%

-perydotyt – 0,3% Skały osadowe 7,9%

Rodzaje skał osadowych

-mułowce , łupki 82% -piaskowce – 12% -wapienie

Skały metamorficzne – 27,4% - to przeobrażone pod wpływem temp i ciśnienia skały wulkaniczne lub osadowe

Sedymentologiczny podział skał osadowych wg średnicy ziarn

Żwiry - żwirowce	Średnica ziarn
Piaski piaskowce bardzo gruboziarniste	2,0-1,0
Piaski piaskowce gruboziarniste	1,0-0,5
Piaski piaskowce sredniozarniste	0,5-0,25
Piaski piaskowce drobnoziarniste	0,25-0,125
Piaski piaskowce bardzo dobrnoziarniste	0,125-0,0625
MUŁY MUŁOWCE	MUŁY MUŁOWCE

IZOSTACJA- zjawisko utrzymywania się w równowadze płyt litosfery spoczywających na plastycznym podłożu astenosfery

Ruchy izostatyczne- są to powolne przemieszczenia pionowe płyt litsfery wywołane zmiennym ich obciążeniem

Tektonika płyt- na wszystkich kontynentach występują elementy najstarsze skał z wieku od 2-4 mld lat

Powierzchnia den oceanicznych na ziemi przecięta jest pasem ryftu morskiego który otacza kontynenty i ciągnie się od Antarktydy przez środek Atlantyku do oceanu arktycznego gdzie rozdziela się na część wschodnią biegnącą na środek oceanu indyjskiego gdzie znowu rozdz się na 2 gałęzie. Północna gałąź biegie do zatoki adeńskiej na morze czerwone natomiast wsch gałąź otacza od południa Australie i wchodzi na Pacyfik tworząc układ pierścieniowy którego ramie wschodnie biegnie do kaliforni zachodnim wybrzeżem ameryki skręcając na wschód w kierunku japoni i Azji

Rodzaje granic płyt litosfery: -granice dywergentne: ryfty oceaniczne i lądowe, uskoki transformujące

-granice kontergentne: kolizja płyty oceanicznej z kontynentalna, kolizja płyty oceanicznej z oceaniczna, kolizja płyty kontynentalnej z kontynentalna

W wyniku zderzenia się płyty oceanicznej i kontynentalnej powstaje strefa subdukcji wzdłuż której płyta oceaniczna jest wciągana pod płytę kontynentalna. Skały wciągnięte zostają przetopione na magmę typu andezytowego która jako lżejsza wydostaje się na powierzchnie

tworząc łuk wulkanów ułożonych równolegle do strefy subdukcji. Początek strefy subdukcji wyznacza rów oceaniczny. Wzdłuż strefy subdukcji występują ogniska trzęsień ziemi sięgające wiele km w głąb ziemi.

Kolizja plyty oceanicznej z oceaniczną wyznacza strefe subdukcji o duzym natężeniu ktorej poczatek oznacza głębinowe rowy oceaniczne. Jedna z plyt oceanicznych zagłębiając się ulega przetopieniu, a wedrujaca ku gorze magma wyznacza luk wysp wulkanicznych, wzdłuż strefy subdukcji występują glebokie ogniska trzęsień ziemi. W strefach oceanu powstaja cieple wulkany podmorskie wytwarzające ciagi wysp wulkanicznych typu Hawaje.

Mega struktury geologiczne globu:

-stabilne strefy kontynentow, -pasy epigeosynklinalne: pasy gor faldowych, -dno oceaniczne

Stara platforma-platforma proterozoiczna, zbudowana ze sztywnego podloza ukształtowanego w proterozoiku oraz spoczywających na nim plasko osadach paleozoiku i cienkiej pokrywy osadow mezo-kenozoicznych. Czesci starej platformy -plyta- to fragment platformy gdzie podloze zbudowane jest ze skal wulkanicznych przykryta plaskolezacymi skalami osadowymi, -tarcza- fragment starej platformy gdzie na powierzchni wystepuje fundament wulkaniczny.

JEDNOSTKI NIZSZEGO RZEDU:

antekliza- czesc starej platformy o szerokości do kilkudziesięciu km gdzie wystepuje podniesienie fundamentu wulkanicznego z jednoczesna redukcja miąższości pokrywy osadowej.

synekliza- czesc starej platformy o zarysie owalnym gdzie wystepuje obniżony fundament wulkaniczny oraz silny wzrost miąższości pokrywy osadowej

PIETRA STRUKTURALNE STAREJ PLATFORMY PROTEROZOICZNEJ:

-I pietro proterozoiczne fundament starej platformy zbudowany ze skal wulkanicznych i metamorficznych, skaly te SA często sfaldowane i przeciete uskokami roznych generacji. Reprezentuja one wiek najstarszego dla danego kontynentu, w skalach tego pietra występują bogate zloza rud metali

-II Pietro paleozoiczne buduje skaly osadowe wieku Km do P w strefach synekliz i Cm do S w strefach antekliz, zalegaja one plasko na fundamencie.

-III Pietro mezo-kenozoiczne o nie duzej miąższości które tworza skaly osadowe, czasem kredy oraz cienkiej pokrywy trzeciorzędu jako osady ladowe

MLODA PLATFORMA:

-paleozoiczna czesc plyty kontynentalnej ktorej podloze zostalo ukształtowane w proterozoiku i ostatecznie w paleozoiku tworza ja duzej miąższości pokrywy skal osadowych zwłaszcza gornego paleozoiku oraz permo-mezozoiku.

JEDNOSTKA NIZSZEGO RZEDU:

-antyklinorium strefa nowej platformy o szerokości i długości do kilkudziesięciu km w ktorej nastepuje podwyższenie podloza i redukcja miąższości

-synklinorium czesc młodej platformy o zarysie owalnym lub pasowym gdzie wystepuje obniżenie podloza z pelnymi miazszosciami nadległych skal osadowych.

Piętra strukturalne młodej platformy paleozoicznej:

I PIĘTRO PROTEROZOICZNE – zbudowane ze skał wulkanicznych i metamorficznych silnie sfałdowanych z licznymi intruzjami magmowymi wieku proterozoicznego.

II PIĘTRO DOLNOPALEOZOICZNE- zbudowane jest z sfałdowanych i częściowo zmetamorfizowanych skał osadowych. Wiek kambr ordowik sylur uważa się za stop fundamentu młodej platformy

III PIĘTRO GÓRNOPALEOZOICZNE – zbudowane jest z sfałdowanych warstw dewonu i karbonu. Utwory te są często przecięte uskokami

IV PIĘTRO PERMSKOMEZOZOICZNE- osiągające najwyższe miąższości w Polsce do 9 km. Buduja go skały osadowe permu dolnego (piaskowce pustynne) permu górnego(skały morskie ewaporaty i wapienie, dolomity i sole) oraz grubej miąższości osady terenu jury oraz dolnej kredy

HALOKLINEZA- jest to przemieszczanie się plastycznych mas soli pod wpływem nacisku nadległych skał które wywołuje deformacje wyległych i nadległych warstw w postaci tzw tektoniki solnej (holotektonika)

V PIĘTRO GÓRNOKREDOWOKENOZOICZNE- cienka pokrywa skał osadowych typu lodowego wieku trzeciorzęd i czwartorzęd, miąższość 200-300m.

PASY EPIGEOSYNKLINALNE- góry fałdowe

Geosynklina- jest strefa oceanów o szerokości kilkuset i długości kilku tysięcy km położony między 2 kontynentami w ciągu dziesiątek mln lat gromadziły się osady o miąższości kilkuset metrów. Było to możliwe dzięki zjawisku subsydencji czyli powolnego obniżania się dna. W teorii płyt litosfery, geosynklina jest strefą oceanu między dwoma kontynentami z doliną ryftową w środku. Najbardziej zbliżonym obszarem jest strefa płyty półwyspu indyjskiego i wysp Indonezji.

Proces geologiczny- zespół zjawisk wywołujących na powierzchni Ziemi lub w jej wnętrzu zmiany strukturalne i fizykochemiczne;

Czynniki geologiczne są przyczyną przebiegu procesów geologicznych i powodowane są siłami działającymi wewnątrz i na zewnątrz Ziemi: a)siły powstałe ze zjawisk fizykochemicznych wewnątrz ziemi; b)oddziaływanie własnych sił grawitacyjnych Ziemi i Księżyca; c) oddziaływanie na powierzchnie litosfery promieniowania słonecznego oraz biosfery, hydrosfery i atmosfery; Ze względu na miejsce działania sił uruchamiających czynniki geologiczne procesy geologiczne dzielimy na: PROCESY ENDOGENICZNE- wywołane czynnikami wewnątrz ziemi nadają litosferze rysy pionowe i poziome dążąc do jej deformacji i zróżnicowania; PROCESY EGZOGENICZNE- wywołane są czynnikami działającymi na zewnątrz ziemi dążące do wyrównania litosfery;

PROCESY ENDOGENICZNE- DIASTROFIZM- deformacja i przemieszczenia pionowe i poziome w litosferze; RUCHY IZOSTATYCZNE- pionowe ruchy lądów wywołane zmieniającym się obciążeniem ich; RUCHY EUSTATYCZNE- manifestują się zmianą położenia linii brzegowej na skutek zmieniającej się ilości wody w oceanie; RUCHY GÓROTWÓRCZE- procesy tektoniczne będące przyczyną powstawania pasm górskich. ->Orogeneza- termin ogólny określający zjawisko powstawania gór; ->tektogeneza- proces opisujący powstawanie pasma górskiego uwypukla formę i przyczynę; - pasma gór fałdowych – powstają w wyniku kolizji płyt litosfery i wyniesienia oraz sfałdowania osadów istniejących między płytami; - pasma gór zrębowych- zróżnicowanie wysokości (zenitu) kilkaset metrów do kilkudziesięciu metrów; - epejroforeza- poziome przemieszczanie się płyt litosfery i jej rezultaty; PLUTONIZM- zespół procesów tworzenia się w górnym płaszczu w litosferze (stopów glinokrzemianowych) ich przemieszczenie i tworzenie się różnego typu intruzji magmowych; WULKANIZM- Jest to ogół procesów związanych z przemieszczaniem się magmy z głębokich warstw Ziemi ku jej powierzchni. Kresem tej wędrówki jest erupcja, czyli wylew lawy lub wybuchy gazów wynoszących fragmenty ciekłej lawy i rozkruszone skały podłoża; METAMORFIZM- jest to zespół procesów prowadzących do zmiany skał, tekstury, struktury, składu mineralnego oraz chemicznego. Typowym środowiskiem metamorfizmu jest wnętrze skorupy ziemskiej, może on wystąpić również na powierzchni Ziemi. Należy mieć jednak na uwadze, że metamorfizmem nazywamy tylko przemiany zachodzące w stanie stałym. Wydzielono trzy strefy natężenia stopnia metamorfizmu. Epizona - najsłabszy stopień, mezozona - średni stopień, katazona - najwyższy stopień metamorfizmu. Ponadto wydzielono także określone facje (zespoły) minerałów określonych dla danego stopnia, oraz rodzaju przeobrażeń → facje metamorfizmu; rodzaje metamorfizmu- a) epi-metamorfizm- gł- od 0-10km; temp- 100-300 C; P- 100-270 MPa; skały- fyllity- słabo zmetamorfizowane skały, typu mułowców, łupki krystaliczne, zieleńce, wapienie; b) -mezo metamorfizm- gł- 20-40km; t- 300-600 C; P- 270-450 MPa; skały- łupki biolitowe, amfibolity, kwarcyty; c)kata-metamorfizm- gł- 20-30km; t-500-1000 C; p-500-1000 MPa; skały- gnejs, granulit; d) ultra-metamorfizm- występuje na pograniczu metamorfizmu i magmatyzmu. Charakteryzuje sie częściowym upłynnieniem skały (jej łatwo topliwych składników) i wciskanie ich w nie stopiona część. Skały ultrametamorficzne np. migmatyt charakteryzują się wybitna ptygmatyzacją;

PROCESY EGZOGENICZNE- czynniki zewnętrzne, głównie promieniowanie słoneczne, hydrosfera, atmosfera, siły grawitacji: 1) niszczące (degradacja) 2) twórcze (agradacja); proces fizyczny- procesy niszczące + procesy twórcze = transport= proces zrównania; PROCESY NISZCZĄCE- a)wietrzenie- fizyczne(mechaniczne) i chemiczne;

Proces geologiczny- zespół zjawisk wywołujących na powierzchni Ziemi lub w jej wnętrzu zmiany strukturalne i fizykochemiczne;

Czynniki geologiczne są przyczyną przebiegu procesów geologicznych i powodowane są siłami działającymi wewnątrz i na zewnątrz Ziemi: a)siły powstałe ze zjawisk fizykochemicznych wewnątrz ziemi; b)oddziaływanie własnych sił grawitacyjnych Ziemi i Księżyca; c) oddziaływanie na powierzchnie litosfery promieniowania słonecznego oraz biosfery, hydrosfery i atmosfery; Ze względu na miejsce działania sił uruchamiających czynniki geologiczne procesy geologiczne dzielimy na: PROCESY ENDOGENICZNE- wywołane czynnikami wewnątrz ziemi nadają litosferze rysy pionowe i poziome dążąc do jej deformacji i zróżnicowania; PROCESY EGZOGENICZNE- wywołane są czynnikami działającymi na zewnątrz ziemi dążące do wyrównania litosfery;

PROCESY ENDOGENICZNE- DIASTROFIZM- deformacja i przemieszczenia pionowe i poziome w litosferze; RUCHY IZOSTATYCZNE- pionowe ruchy lądów wywołane zmieniającym się obciążeniem ich; RUCHY EUSTATYCZNE- manifestują się zmianą położenia linii brzegowej na skutek zmieniającej się ilości wody w oceanie; RUCHY GÓROTWÓRCZE- procesy tektoniczne będące przyczyną powstawania pasm górskich. ->Orogeneza- termin ogólny określający zjawisko powstawania gór; ->tektogeneza- proces opisujący powstawanie pasma górskiego uwypukla formę i przyczynę; - pasma gór fałdowych – powstają w wyniku kolizji płyt litosfery i wyniesienia oraz sfałdowania osadów istniejących między płytami; - pasma gór zrębowych- zróżnicowanie wysokości (zenitu) kilkaset metrów do kilkudziesięciu metrów; - epejroforeza- poziome przemieszczanie się płyt litosfery i jej rezultaty; PLUTONIZM- zespół procesów tworzenia się w górnym płaszczu w litosferze (stopów glinokrzemianowych) ich przemieszczenie i tworzenie się różnego typu intruzji magmowych; WULKANIZM- Jest to ogół procesów związanych z przemieszczaniem się magmy z głębokich warstw Ziemi ku jej powierzchni. Kresem tej wędrówki jest erupcja, czyli wylew lawy lub wybuchy gazów wynoszących fragmenty ciekłej lawy i rozkruszone skały podłoża; METAMORFIZM- jest to zespół procesów prowadzących do zmiany skał, tekstury, struktury, składu mineralnego oraz chemicznego. Typowym środowiskiem metamorfizmu jest wnętrze skorupy ziemskiej, może on wystąpić również na powierzchni Ziemi. Należy mieć jednak na uwadze, że metamorfizmem nazywamy tylko przemiany zachodzące w stanie stałym. Wydzielono trzy strefy natężenia stopnia metamorfizmu. Epizona - najsłabszy stopień, mezozona - średni stopień, katazona - najwyższy stopień metamorfizmu. Ponadto wydzielono także określone facje (zespoły) minerałów określonych dla danego stopnia, oraz rodzaju przeobrażeń → facje metamorfizmu; rodzaje metamorfizmu- a) epi-metamorfizm- gł- od 0-10km; temp- 100-300 C; P- 100-270 MPa; skały- fyllity- słabo zmetamorfizowane skały, typu mułowców, łupki krystaliczne, zieleńce, wapienie; b) -mezo metamorfizm- gł- 20-40km; t- 300-600 C; P- 270-450 MPa; skały- łupki biolitowe, amfibolity, kwarcyty; c)kata-metamorfizm- gł- 20-30km; t-500-1000 C; p-500-1000 MPa; skały- gnejs, granulit; d) ultra-metamorfizm- występuje na pograniczu metamorfizmu i magmatyzmu. Charakteryzuje sie częściowym upłynnieniem skały (jej łatwo topliwych składników) i wciskanie ich w nie stopiona część. Skały ultrametamorficzne np. migmatyt charakteryzują się wybitna ptygmatyzacją;

PROCESY EGZOGENICZNE- czynniki zewnętrzne, głównie promieniowanie słoneczne, hydrosfera, atmosfera, siły grawitacji: 1) niszczące (degradacja) 2) twórcze (agradacja); proces fizyczny- procesy niszczące + procesy twórcze = transport= proces zrównania; PROCESY NISZCZĄCE- a)wietrzenie- fizyczne(mechaniczne) i chemiczne;

ZWIĄZEK PROCESÓW EGZO I ENDOGENICZNYCH