Ochrona Własności Intelektualnej wykład dn 13/01/2014
Umowy dotyczące autorskich praw majątkowych dzielimy na dwa podstawowe rodzaje:
Umowy przenoszące prawo oraz umowy na korzystanie z utworów określane jako umowy licencyjne. W Polsce nie ma rejestru umów z zakresu prawa autorskiego. Ponieważ mówimy o umowach to znajdą do nich zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego z uwzględnieniem szczególnej regulacji wprowadzonej w rozdziale piątym ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zatytułowany przejściem autorskich praw majątkowych. Obejmującym artykuły Od 41 do 68.
Umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe – skutkiem zawarcia umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe jest zmiana podmiotu prawa w wyniku której nabywca wstępuje w miejsce zbywcy np. autora. O ile umowa nie stanowi inaczej nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść te prawa na dalsze osoby. Jeżeli umowa wyłącza to uprawnienie to przeniesienie prawa autorskiego wbrew jej postanowieniom będzie ważne ale zbywca będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą. Dla zawarcia umowy ustawa wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Niezachowanie formy tj. np. zawarcie jej ustnie, spowoduje zatem nieważność umowy ( bezwzględna nieważność). Dla spełnienia wymogu wystarczające jest złożenie własnoręcznego podpisu pod umową o przeniesieniu prawa. Można także posłużyć się oświadczeniem woli w postaci elektronicznej opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowany przy pomocy ważnego, kwalifikowanego certyfikatu. Przeniesienie prawa autorskiego może dotyczyć wyłącznie znanych w chwili zawierania umowy pól eksploatacji. Nie ma możliwości przeniesienia prawa do pól które powstaną w przyszłości. Dopiero po ich powstaniu możliwe będzie ich przeniesienie przez uprawnionego. Przeniesienie prawa autorskiego może nastąpić w odniesieniu do różnych poszczególnych pól eksploatacji na rzecz różnych osób np. jedna uzyska prawo do nadawania, a druga do wystawiania, ale oczywiście można także przenieść prawa majątkowe na jedną osobę. Przeniesienie prawa autorskiego na danym polu eksploatacji może obejmować cały świat lub być ograniczonym do określonego terytorium np. Polski. Przeniesienie prawa może być dokonane odpłatnie np. w umowie sprzedaży lub nieodpłatnie np. przez umowę darowizny. W braku postanowień w tej mierze domniemuje się odpłatność . Natomiast dotyczy tylko pól eksploatacji wyraźnie wymienionych w umowie. Przeniesienie wszystkich praw autorskich nie obejmuje zezwalania na eksploatację praw zależnych w tym przypadku wymagane jest odrębne, wyraźnie wymienienie w umowie.
Z umowy powinno wyraźnie wynikać że umowa przenosi prawa autorskie i majątkowe, zgodnie z art. 65 ustawy z braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa uważa się że twórca udzielił licencji. Jest to reguła interpretacyjna w razie wątpliwości co do charakteru umowy. Zgodnie z art.,433 nie ważna jest umowa dotycząca wszystkich utworów lub utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać przyszłości Celem tego rozwiązania jest ochrona twórcy przed jego uzależnieniem od innego podmiotu. Należy tutaj przypomnieć że obowiązują odrębne reżimy przenoszenia praw autorskich do utworu oraz prawa własności do nośnika na którym utwór został utrwalony. Przeniesienie pierwszego z tych praw co do zasady nie powoduje przeniesienia drugiego i odwrotnie.
Drugim rodzajem umów są umowy licencyjne. Na ich podstawie uprawniony z tytułu autorskich praw majątkowych określany jako licencjodawca zezwala osobie trzeciej określanej jako licencjobiorca na korzystanie z utworu .Zgoda uprawnionego jest często określana jako licencja. Prawa autorskie i majątkowe nadal pozostają przy podmiocie uprawnionym, który się ich nie wyzbywa. Osoba trzecia uzyskuje jedynie prawo do korzystania w legalny sposób z utworu chronionego. Umowa licencyjna jest domniemanym rodzajem zawartej umowy w przypadku wyraźnego zaświadczenia o przeniesieniu prawa. Przy umowach licencyjnych stosuje się te same zasady ich redagowania jak w umowach przenoszących prawa autorskie. Trzeba zatem wskazać pola eksploatacji oraz umowa nie może obejmować przyszłych pól eksploatacji. Umowa może dotyczyć niektórych pól w tym z ograniczeniem terytorialnym lub czasowym w zakresie którego zostaje udzielona zgoda na korzystanie z utworu. Umowa może być zarówno odpłatna jak i nieodpłatna z domniemaniem odpłatności. Opłata może być przy tym zarówno jednorazowa w postaci ryczałtu jak i okresowa lub mieszana. Szczególnym rodzajem jest licencja wyłączna, która polega na zastrzeżeniu wyłączności korzystania z utworu przez licencjobiorcę wymagająca udzielenia w formie pisemnej pod rygorem nieważności o ile umowa nie stanowi inaczej. Licencja taka daje licencjobiorcy uprawnienia podobne do uprawnień twórcy w postaci możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich w zakresie objętym umową licencyjną. Z kolei licencja niewyłączna to taka z której nie wynika ograniczenie w zakresie udzielania licencji innym osobom. Udzielenie licencji może być ograniczone czasowo lub też nie. Może ona obejmować obszar jakiegoś kraju lub być nieograniczona terytorialnie. Jeżeli strony nie określiły czasu obowiązywania licencji w umowie to przyjmuje się że umowa licencyjna upoważnia do korzystania z utworu przez okres 5-u lat oraz obejmuje terytorium państwa w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. W przypadku umów licencyjnych zawartych na okres dłuższy niż 5-lat po upływie tego czasu licencję uważa się za udzieloną na czas nieoznaczony. W braku odpowiedniego uregulowania umownego licencjobiorca nie może upoważniać innych osób do korzystania z utworu w zakresie licencji. Nie może zatem udzielać sublicencji.
Ochrona praw autorskich.
Mówiąc o ochronie praw autorskich mamy na myśli ochronę cywilno-prawną autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych a także odpowiedzialność karną z tytułu naruszenia praw autorskich.
Cywilno-prawna ochrona autorskich praw osobistych została uregulowana w art. 78 ustawy. Osobą legitymowaną czynnie, tj. taką, która może wystąpić z roszczeniami jest sam twórca, zaś po jego śmierci ustawodawca przyznał legitymację dwóm kategoriom podmiotów, chyba że twórca wyraził inną wolę.
Pierwsza kategoria to w kolejności: małżonek, zstępni, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa.
*zstępni to dzieci, wnuki, prawnuki, itd.
Do drugiej kategorii należy stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.
Ochrona autorskich praw osobistych obejmuje sytuacje, gdy występuje stan zagrożenia oraz gdy naruszenie już nastąpiło. W pierwszym przypadku mamy jedynie roszczenie o zaniechanie działań zagrażających. W drugim przypadku mamy nadto żądanie usunięcia skutków naruszenia, np. poprzez złożenie stosownego świadczenia o odpowiedniej treści i formie lub zniszczenia bezprawnie wytworzonych egzemplarzy, lub ponowną publikację utworu bez zniekształceń. Odpowiedzialność we wskazanym zakresie ma charakter obiektywny i jest niezależna od winy. Jeżeli naruszenie jest zawinione to sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na rządnie twórcy sąd może zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny. Jeżeli w skutek naruszenia została wyrządzona szkoda majątkowa poszkodowany może żądać także naprawienia szkody na zasadach ogólnych z kodeksu cywilnego. Można także skorzystać z powództwa o ustalenie z art. 189 K.C. w celu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, np. uzyskania zezwolenia od twórcy na dokonanie zmian w utworze lub prawa, np. prawa do autorstwa.
Ochrona cywilno-prawna autorskich praw majątkowych
jest ona realizowana w oparciu o art. 79 i 80 ustawy.
Art. 79 obejmuje przy tym także przypadki: usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń przed dostępem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu jeżeli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu, a także obejmuje przypadek usuwania bez zmiany elektronicznych informacji na temat zarządzania prawami autorskimi dokonanymi bez upoważnienia, a także świadomego rozpowszechniania utworów z bezprawnie usuniętymi lub zmodyfikowanymi takimi informacjami. Osobą legitymowaną do podnoszenia roszczeń jest podmiot autorskich praw majątkowych, np. twórca, inna osoba uprawniona z mocy prawa, ich następca prawny, a także podmiot korzystający z utworu w oparciu o licencję wyłączną (w zakresie objętym umową licencyjną) oraz w braku odmiennych postanowień w umowie, wreszcie organizacja zbiorowego zarządzania w odniesieniu do pól eksploatacji, które są objęte jej zbiorowym zarządzaniem; odpowiedzialność ponosi naruszyciel autorskiego prawa majątkowego a także ten, kto do naruszenia nakłonił, był pomocny lub świadomie z naruszenia skorzystał. Podstawowe przysługujące roszczenie to roszczenie o zaniechanie naruszenia polegające na doprowadzeniu do zaprzestania czynności naruszających oraz roszczenie o usunięcie skutków naruszenia. Nie ma znaczenia wina sprawcy; jeżeli jednak realizacja tych roszczeń powodowałaby dla naruszyciela niewspółmiernie dotkliwe skutki, a naruszenie było niezawinione sąd może nakazać na jej wniosek i za zgodą uprawnionego zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego. Uprawniony może także żądać naprawienia szkody wynikłej z naruszenia przy czym może to nastąpić na zasadach ogólnych z K.C. art. 415 i następne obejmując poniesioną stratę oraz korzyści, które uprawniony mógłby osiągnąć, gdyby szkody nie wyrządzono albo może to nastąpić przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności lub gdy naruszenie było zawinione trzykrotności stosownego wynagrodzenia należnego w chwili dochodzenia roszczenia tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.