Wykład1
1.Czynniki kształtujące gospodarstwo:
Produkcja->> proces biologiczny
Obszar użytków rolnych jest z zasady niepowiększany (poza specjalnymi programami pozyskiwania gleb)- dopiero likwidacja jednego gospodarstwa może prowadzić do powiększania powierzchni innego
*gospodarstwo rolne kształtuje gospodarz- człowiek. Każde gospodarstwo jest niepowtarzalne ani w czasie ani w przestrzeni. Stanowi odrębną indywidualność ma swoje oblicze i własna historię. Jest wytworem: wysiłków, woli, planów, ambicji, błędów, sukcesów, zawodów, losów ludzkich ale zarazem kształtowanie jest w wielkiej mierze przez warunki swego środowiska
Wniosek: Działanie rolnika to nieustanne zmaganie się czynników niematerialnych z materialnymi.
a)warunki lokalne (przyrodnicze)
- klimat- wydaje się najważniejszy, gdyż to on stworzył i nadal tworzy glebę.
Polska- klimat umiarkowany (na zachód od nas przeważnie typ klimatyczny). „Rośnie żywi gleba a wychowuje klimat”
- Makroklimat- klimat typowy dla całego większego rejonu
- mikroklimat- klimat jednej miejscowości w jaki sposób wyróżniający się z makroklimatu
Tabela: charakterystyka makroklimatu Polski w rozbiciu na pory roku
| Pora roku | Liczba dni | Charakterystyka |
|---|---|---|
| wiosna | Ok.60 | Pierwsze prace polowe rozpoczynają się przy temp. Ponad 0 stopni |
| Lato | Ok.80 | Temperatura zachodzi do max w okresie późnowiosennym, po czym pod jesień szybko spada |
| Jesień | Ok.100 | Podział na okres siewów jesiennych i okres później jesieni |
| zima | Ok.120-130 |
2) z punktu widzenia rolniczego klimat to:
a) temperatura powietrza: średnia roczna temperatura- poniżej 10 stopni, możliwa uprawa większości upraw roślin dla środkowej Europy, wahania temperatury ( w ciągu roku i doby)- przy przesuwaniu się od równika do biegunów wahania te rosną przy coraz niższych skrajnych temperaturach, suma ciepła (czynnik decydujący o wegetacji pod warunkiem dostatecznej wilgotności), liczba dni bezmroźnych (długość okresu wegetacyjnego) średnio 224 dni- od 220 do 330. N a przykład okres bezmroźny 300 dni to okres roboczy 250 dni a okres wegetacyjny 230 dni.
Wniosek: skrócenie okresu roboczego>>> powiększenie szczytów i spiętrzeń w okresie siewów wiosennych żniw zbiorów okopowych wraz z siewem ozimin i orkami zimowymi
Krótszy okres wegetacji->>> poważny wpływ na dobór i kolejność roślin w płodozmianach, konieczność przestrzegania przyrodniczych warunków zmianowanie. Przywiązujemy większa wagę do produkcji zwierzęcej. Dłuższy okres wegetacji->>> możemy wykorzystać momenty organizacyjne i ekonomiczne
Okres wegetacyjny- cześć roku gdy roślinność może się rozwijać ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła. W Polsce jest to okres ze średnią dobową powietrza powyżej 5 C.
W klimacie umiarkowanym trwa od ostatnich przymrozków jesiennych. Za początek okresu wegetacyjnego przyjmuje się też zakwitanie leszczyny kaczeńce, podbiału a za koniec- opadanie liści kasztanowca i brzozy. Najwcześniej średnio już przed 25 marca okres ten rozpoczyna się na południowym zachodzie w rejonie Opola, Wrocławia i Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a najpóźniej dopiero po 1 5kwietnia na Pojezierzu mazurskim i w górach. Najwięcej przed 25.X kończy na Pojezierzu mazurskim i w górach a najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża Bałtyku, dolinę Odry, Kotlinę Śląską i kotlinami Podkarpackimi. W wyniku tych różnic długości okresu wegetacyjnego waha się w nizinnej części kraju od zaledwie 190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku a w górach 100-150 dni.
b) opady- wilgoć najsilniej oddziałuje na rozwój roślin. Połączenie opadów z temperaturą ma poważny wpływ na dobro roślin w płodozmianie. Rozkład opadów jest przeważnie taki, że połowa przypada w okresie wegetacji a druga w zimie (ostatnie lata tego nie potwierdzają). W miarę przechodzenia od dużej do małej wilgotności gleby musza się zmieniać systemy jej użytkowania oraz obsiewy różnymi roślinami (deszczowanie, melioracje)
c) ruchy powietrza- wiatry zawsze są niepożądane, uszkadzają rośliny mechaniczne, zwiększają transpirację, w zimie „wycinają” rośliny przy dużym mrozie powodując erozję.
Pokrywa śnieżna- jej znaczenie dla zimowania roślin jest duże.
3. Wpływ klimatu na:
a) organizacje gospodarstw: dóbr właściwych gatunków i odmian roślin uprawnych, dobór właściwych raz zwierząt, organizowanie procesów produkcyjnych w dłuższym i krótszym okresie wegetacji
b) wytwarzanie się typów gospodarstw i systemów gospodarowania (poprzez rozwój lokalnych specjalności). Taka przyroda pracuje za darmo- także na możliwości maksymalnego wpływania na gospodarkę. Rośliny decydują o towarowości gospodarstwa i zapewniające większości paszy dla zwierząt- odpowiednio dobranej rasy- może być w całej pełni dopasowane do danych warunków klimatycznych. Tylko przy kierunkach ubocznych może sobie pozwolić na pewne ryzyko w tym względzie.