Środowisko społeczne pierwszych chrześcijan.
Chrześcijaństwo szerzy się bardzo szybko we wszystkich warstwach społecznych, oraz praktycznie we wszystkich częściach cywilizowanego świata.
Pliniusz Młodszy w swoich Listach podkreśla, iż we wspólnocie w Bitynii spotykają się młodzi i starzy, mężczyźni i kobiety, niewolnicy i obywatele rzymscy, mieszkańcy miast i wsi. Cechuje ich wielka liczba i różnorodność pochodzenia społecznego.
Hamman podaje nam w swoim tekście kwadrylion przykładów osobowych. Nie wiem po co ale wypiszę kilka z nich.
Możni chrześcijanie:
-konsul Klemens wraz z żoną Domityllą
-bogaty członek dworu cesarskiego Korpofor
-filozof Justyn
-Marcja, faworyta cesarza Komodusa(kontaktowała się ze wspólnotą w Rzymie, nie jest pewne iż była chrześcijanką)
-Męczennik Apoloniusz
-wielu członków rodu Pomponiuszów
-Tacjan Syryjczyk
-Marcjon, bogaty armator
-Ignacy Antiocheński
-Dionizy z Koryntu
-Apoloniusz
-Vettius Espagatos, szlachcic z Lyonu
Mniej możni chrześcijanie:
-Kalikst, niewolnik Korpofora
-Ewelpist z Kapadocji był niewolnikiem na dworze, męczennik.
-biskup Pius
-biskup Kaliskt
-Blandyna, prosta niewolnica, męczennica
-niezliczone pospólstwo i członkowie gwardii pretoriańskiej whatsoever.
Godny zauważenia jest fakt, iż bogaci chrześcijanie wpłacali ogromne sumy na rzecz kościoła, dzięki czemu biedota, która stanowiła zdecydowaną większość wspólnoty miała się z czego utrzymać. Więzi wewnątrz wspólnoty były bardzo silne. Zdarzało się nawet, że niewolnicy, którzy pełnili funkcje duchowne udzielali błogosławieństwa swoim panom.
Oficjalnym językiem zgromadzenia liturgicznego aż do III wieku była greka, która została później wyparta przez łacinę.
2. Kto pisze o pierwszych chrześcijanach? Co? W jaki sposób?
| Celsus- grecki filozof | Szydzi z nowej religii, której założyciel rodzi się z matki-wyrobnicy, a której pierwszymi misjonarzami są rybacy z Galilei. Określa wspólnotę chrześcijańską jako środowisko antyfilozoficzne i antytradycjonalistyczne. |
|---|---|
| Tacjan Syryjczyk | Kreśli portret chrześcijanina, który trzyma się z dala od bogactwa i władzy, jest przede wszystkim ubogi i nie ma wymagań. |
| Pliniusz Młodszy | Przedstawia cesarzowi Trajanowi obraz wspólnot Chrześcijańskich w Bitynii. Zwraca uwagę na niezwykłe zróżnicowanie. |
| Ireneusz | Pierwszy stwierdza fakt, że na dworze cesarskim istnieje znaczna grupa chrześcijan, zarówno wśród ekwitów jak i niewolników. |
| Tertulian | Jego nawiązania świadczą o tym, że w czasach Septymiusza Sewera wszyscy byli świadomi obecności chrześcijan na dworze. |
| Hermas | Porównuje wspólnotę do wiązu i winorośli, wspierających się nawzajem. |
| Lukian z Samosad | Określa chrześcijan jako łatwowiernych, naiwnych, ale też uczciwych i braterskich ludzi. |
| Galen z Pergamonu | Chwalił chrześcijan za ich moralność, zarzucał dogmatyzm, brak pierwiastka naukowego, brak wykształcenia. |
| Juwenalis | |
| Euzebiusz z Cezarei | |
| Grzegorz z Tours |
3.Charakterystyka pierwszych wspólnot chrześcijańskich.
Podczas opisywania wspólnoty w Rzymie, Lyonie i Kartaginie autor zwraca nam szczególną uwagę na różnorodność klasową w owych wspólnotach.
W Rzymie „surowa wełna płaszczy rzemieślników i niewolników ociera się o tkaniny przetykane złotem obszyte kosztownymi frędzlami, jakie nosiły matrony i dostojnicy”. Przed końcem I w. Ewangelię przyjmowali jedynie obcokrajowcy i ludzie prości. Za czasów Marka Aureliusza (161-180) chrześcijaństwo zyskuje uznanie wśród arystokracji. Do wspólnoty wkracza wielu filozofów, którzy masowo zjeżdżają do Rzymu. Justyn zakłada szkołę filozofii chrześcijańskiej koło Term Tymoteusza u niejakiego Marcina. Dzięki temu kolejni myśliciele powiększają szeregi kościoła. Po śmierci Apostołów Piotra i Pawła coraz liczniej we wspólnocie występują rodziny zamożne, które zasilają kasę kościoła.
Wspólnota w Lyonie jest o wiele mniej liczna i młodsza od rzymskiej. Składa się
z cudzoziemców, przybyłych głównie z Azji, oraz z tubylców wszelkiego stanu. Kościół rekrutował się tu wśród bogatych mieszczan, to zamożni zanieśli Ewangelię do pracujących i niewolników. Na podstawie pism Ireneusza można dojść do wniosku, że we wspólnocie było wiele kobiet.
4. Pierwsi męczennicy.
Attius i Attalos- obaj są ważnymi osobistościami
Vettius Espagotos- szlachcic
Aleksander- lekarz wschodni, dobrze znany w Lyonie
Blandyna- prosta niewolnica, wedle opisu, miała się w niej odradzać męka Chrystusa
…to imiona utrwalone przez Grzegorza z Tours.
Ewelpist- niewolnik na dworze
Justyn-filozof z Rzymu
Apostoł Jakub-brat Jana (człowiek który go wydaje, jest tak wstrząśnięty jego świadectwem, że sam wyznaje iż jest chrześcijaninem i zostaje zabity razem z Apostołem)
Perpetua
Potamiena- młodziutka dziewica. Jej męstwo tak urzeka żołnierza Bazylidesa, że wyznaje iż jest chrześcijaninem i zostaje zabity razem z dziewczyną
Itd.
5. Położenie kobiet we wspólnotach chrześcijańskich na tle otaczającego środowiska.
Trudno jednoznacznie określić nastawienie kościoła pierwszych wieków do kobiety.
Należy pamiętać o fakcie, że znamy rzeczywistość tylko z wypowiedzi mężczyzn. Kobiety pozostały nieme.
Wiele bogatych członkiń wspólnoty w ogromnym stopniu przyczyniło się do ekspansji kościoła. Nadawały ton gorliwości praktykom religijnym. Kobiety uzyskały tak dominującą pozycję, że wzbudzało to sprzeciw mizoginicznie nastawionych mężczyzn. Znane były przypadki kobiet- proroków, które otaczano szczególną czcią. W pewnym okresie występował w kościele specjalny urząd diakonis, czyli kobiet zajmujących się żeńską częścią wiernych. Nie miały one jednak takich samych praw jak męski duchowny (nie mogły wygłaszać kazań, udzielać chrztu). Kobiety miały więc wyjątkowo silną pozycję w pierwszych kościołach, brały czynny udział w życiu wspólnoty, przyczyniały się do jej powiększania.
6. Zajęcia jakimi mogli/nie mogli zajmować się pierwsi chrześcijanie.
Pracować, aby żyć, bez nastawiania się na zysk i bez chciwości- to ideał chrześcijański. Zasługą kościoła jest rehabilitacja pracy fizycznej i kondycji robotnika.
Na początku jedynym zabronionym przez kościół zawodem była praca przy obrządkach pogańskich. Namawiano nawróconych do pozostania przy wcześniej wykonywanym zawodzie, nie gardzono ludźmi uprawiającymi handel. Wysoko ceniono zawód medyka, który wydawał się zainspirowany przykładem samego Chrystusa, ale nie represjonowano wiernych za wykonywanie każdego innego zajęcia. We wspólnocie byli więc oracze, tragarze, rzemieślnicy, kupcy, ale też sędziowie, prawnicy, dyplomaci, politycy i filozofowie.
Krytyka spada oczywiście na zachłannych ludzi interesu i wyzyskiwaczy, lichwiarzy, wszystkich, którzy wyżej cenią majątek niż dobro braci i sióstr w wierze.
M. In. Klemens Aleksandryjski głośno wzywa do uczciwości wśród ludzi operującymi pieniędzmi.
Służba państwowa- czy chodziło o urzędników cesarskich, miejskich, czy nawet żołnierzy- nie od razu była przyczyną konfliktu sumienia chrześcijan drugiego stulecia. Dopiero 100 lat później Tradycja apostolska zakazuje chrześcijanom piastowania urzędów miejskich, oraz pojawiają się pierwsi, którzy z pobudek religijnych odmawiają służby wojskowej.
Od Apostoła Pawła do Justyna i Ireneusza lojalność wobec Cesarstwa jest poza dyskusją.
Od III wieku pojawiają się również zastrzeżenia wobec nauczycieli i gramatyków, którzy uczą literatury świeckiej. Tradycja apostolska mówi „Ten, kto uczy dzieci, lepiej zrobiłby rezygnując z tego zajęcia…”. Z kolei Kościół zabrania wykonywania wszelkich zajęć wiążących się z magią i astrologią, oraz dotyczących igrzysk cyrkowych: dżokejów, gladiatorów, czy zwykłych pracowników zatrudnianych przy organizowaniu igrzysk. Źle traktowane były zajęcia związane z teatrem, stanowczo potępiano prostytucję.
7. Dlaczego dochodzi do starcia chrześcijan z państwem?
Powody pierwszych starć chrześcijan z państwem są dość prozaiczne. Członkowie wspólnoty przede wszystkim unikają obrzędów pogańskich, które są codziennością w życiu rzymianina. Chrześcijanie w mniemaniu władz nie dbają więc o dobrobyt cesarstwa lekceważąc ofiary, dzięki którym ma być on zapewniony. Uchylać się od obrzędów równało się uchybieniu patriotyzmowi. Co więcej z czasem zaczynają być również obarczani winą za wszystkie niepowodzenia i katastrofy w cesarstwie. Chrześcijaństwo było więc oporną wspólnotą. Negowało religię państwową, było więc uważane za ruch wywrotowy. Należy jednak przyznać, że istniały sekty chrześcijańskie takie jak montanizm, które starały się przejąć rządy i swoim zachowaniem dodatkowo prowokowały negatywnie nastawioną władzę. Ok. III w. pojawili się pierwsi członkowie wspólnoty odmawiający służby wojskowej ze względu na religię. Na chrześcijan spada kolejna fala krytyki za osłabianie siły militarnej państwa. To wszystko ma doprowadzić w końcu do masowych eksterminacji wyznawców Chrystusa.
8. Główne punkty oskarżenia chrześcijan/ żydów.
Wyznawców nowej religii oskarżano o ateizm, ekskluzywizm i nienawiść rodzaju ludzkiego. Nieskładnie ofiar bogom pogańskim było lekceważeniem dobra ogółu społeczności rzymskiej. Izolacjonizm chrześcijan prowadził do podejrzliwości, strachu, wrogości ze strony osób spoza wspólnoty. Zupełnie niezrozumiały był ascetyczny, stroniący od zabawy styl życia. Jawne głoszenie walczącego monoteizmu, nowość instytucji, praktykowanie niezwykłych obrzędów z dala od społeczeństwa- wszystko to wzbudzało sprzeciw ogółu wobec chrześcijan.
9. Z czym był związane „oskarżenia ulicy”?
Opinia publiczna odgrywa wielką rolę w Rzymie cesarskim. W normalnych czasach chrześcijanie są traktowani na ulicy z pewnym dystansem, ale bez przesadnej wrogości. Jednak, gdy zdarzają się jakieś wypadki, katastrofy, zostają obarczeni całą winą, jako alienujący się, dziwni, nie praktykujący obrzędów zapewniających cesarstwu spokój i dobrobyt. Lud lubi tego, kto upodabnia się do niego, a patrzy podejrzliwie na tego, kto się wyróżnia, izoluje. Nieufność pogłębia się wraz z pojawieniem plotek na temat zebrań chrześcijańskich; zastrzeżone dla wtajemniczonych, wydają się podejrzane, wywołują oszczerstwa. Sprawowanie Eucharystii, podczas której biskup mówi: „To jest ciało moje, to jest krew moja” przedstawia się jako obrzęd ludożerczy. Padały nawet oskarżenia o składanie ofiary z dziecka podczas obrzędu chrześcijańskiego. Z czasem podejrzliwość przeradza się w realny strach i zawiść, zaczynają się donosy i oskarżenia. Tak ustosunkowana opinia publiczna nie była przeciwna, a nawet popierała rzezie, jakich masowo dokonywał cesarz Neron.