Zagadnienia na Obronę Magisterską – Zagadnienia Ogólne.

1. Społeczne, polityczne i ekonomiczne uwarunkowania kultury.

Account Options>

Wczytywanie...

Ctrl+FSzukaj w dokumencie

F3Znajdź następny

Shift+F3Znajdź poprzedni

Edytuj online

Ctrl+SPobierz oryginał

Zapisz w Dokumentach Google

Ctrl+PDrukuj (PDF)

Ctrl+Shift+→Powiększ

Ctrl+Shift+←Pomniejsz

1Dopasuj stronę do szerokości ekranu

2Dopasuj dwie strony do szerokości ekranu

Shift+Ctrl+FKompaktowe elementy sterujące

HZwykły format HTML

Centrum pomocy Dokumentów Google

Ucz się od innych użytkowników Google

Zgłoś problem

?Pokaż skróty klawiaturowe

Kultura – to ogól wytworów działalności ludzkiej, na które składają się: materialne i niematerialne wartości oraz uznawane sposoby postępowania.

Uwarunkowania społeczne – to uczestnictwo kulturalne oparte na zasadach demokracji – umożliwia pełny udział w kulturze. Im wyższe wykształcenie, tym intensywniejszy udział w bardziej elitarnych formach uczestnictwa kulturalnego.

Uwarunkowania polityczne - Dzięki mądrej polityce zapewnione są optymalne warunki do rozwoju kultury. A zatem polityka wobec kultury może być czynnikiem budującym lub niszczącym i te dwie tendencje przeplatają się. Niszczące okazują się systemy totalitarne - dyktatorskie, charakteryzujące się nietolerancją i dyskryminacją. Budujące - systemy demokratyczne, które zapewniają wolność. Wpływ polityki na kulturę jest dwojakiego rodzaju: bezpośredni w odniesieniu do instytucji, oraz pośredni w stosunku do osób i ich wytworów (np. poparcie lub dyskryminacja).

Uwarunkowania ekonomiczne – bardzo dobre warunki ekonomiczne sprzyjają rozwojowi kultury. Dobrobyt może prowadzić do rozwoju kultury i wzbogacania wewnętrznego człowieka, tak jak skrajne ubóstwo może doprowadzić do degradacji osobowości, do lekceważenia zasad moralnych i upadku godności. Człowiek wolny od trosk walki o byt może poświęcić się tworzeniu wyższych wartości.

2. Kultury narodowe w perspektywie integracji europejskiej.

Kultura narodowa – określa całość społecznego dorobku, czyli kultury danego narodu, stanowiący jeden z elementów świadomości narodowej. Kultura narodowa dysponuje zespołem dzieł artystycznych, wiedzy, norm i zasad, których znajomość uważa się za obowiązującą członków danej zbiorowości narodowej. Programy kulturalne Unii są skoncentrowane na ochronie i integracji ze współczesnością. Preferuje się zwłaszcza dziedzictwo architektoniczne, książkę i czytelnictwo oraz sektor audiowizualny. Generalnie, więc ze strony Unii nie ma zagrożeń w sferze kultury, o ile będziemy dbać i rozwijać własną kulturę. Każde z państw Unii strzeże własnej kultury narodowej, rozwija ją i zna jej wartość. Dlatego w podobny sposób powinni zachowywać się Polacy. Należy strzec i rozwijać własną kulturę, a także ubogacać kulturę europejską tym, co polskie.

3. Przemiany stylów życia i sposobów uczestnictwa w kulturze.

Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku były w Polsce okresem ważnych przemian o charakterze społeczno-poli­tycznym i kulturowym. Zmiany w kulturze to efekt, oddziaływania kultury Zachodu, zwłaszcza amerykańskiej. Zmiany te w dużej mierze wyznaczane są przez rozwój społeczeństwa informacyjnego i związane z tym upo­wszechnianie się nowych technik informacyjno-komunikacyjnych, tzn. masss media. Wśród nich najbardziej do­niosłe, znaczenie ma Internet, telewizja cyfrowa, wideo, gry komputerowe, książki multimedialne. Charakterystyczną cechą ponowoczesności jest w sferze kul­tury przewaga stylu i formy nad treścią, obrazów nad nar­racją, co w konsekwencji sprawia, że takie cechy, jak war­tość artystyczna, prawość, powaga, autentyczność, realizm, przestają obowiązywać. Wraz ze zmianami cywilizacyjnym i po­jawieniem się nowych technik przekazywania tekstu i ob­razu zachodzi proces wycofywania się z uczestnictwa w kulturze zinstytucjonalizowanej (proces udomowienia kultury pod wpływem technicznych środków przekazu) i ekspansji kultury masowej.

5. Paradygmat, jako instrument regulujący procesy eksploracji naukowej.

Paradygmat jest podstawową układem pewnych przekonań, wartości podzielanych przez określoną wspólnotę naukową. Stanowi rodzaj wzoru pracy badawczej funkcjonującej na zasadzie modelu określającego typ problemów, na których należy się koncentrować a także sposób prowadzenia (poszukiwań do rozwiązania).

6.Modelowe cechy współcześnie uznawanych paradygmatów naukowych.

Współcześnie wyróżniamy 3 paradygmaty główne oraz podporządkowane im, co najmniej dwa paradygmaty szczegółowe:

Paradygmat humanistyczny (podmiotem jest człowiek).

1. Radykalny humanizm

2. Humanizm umiarkowany

Paradygmat strukturalno – funkcjonalny (człowiek przedmiotem).

1. Radykalny strukturalizm

2. Umiarkowany funkcjonalizm

Paradygmat oporu, inaczej trzeci, realności relacji (podmiot – przedmiot, aby był – to musi być): odpowiadają mu wyżej wymienione maksymalnie 4 paradygmaty szczegółowe lub minimalnie 1 szczegółowy.

Każdemu paradygmatowi przypisana jest orientacja główna:

• Paradygmat humanistyczny – orientacja idealistyczno – subiektywna, inaczej solipsyzm, subiektywizm

• Paradygmat strukturalno – funkcjonalny – orientacja realistyczno – obiektywistyczna, inaczej obiektywizm, scjentyzm

• Paradygmat oporu – orientacja zarówno subiektywistyczna jak i obiektywistyczna

Każdemu odpowiada ideologia wychowawcza:

• Humanistyczny – ideologia romantyczna

• Strukturalno – funkcjonalny – transmisja kulturowa

• Oporu – ideologia progresywizmu

Każdy paradygmat posługuje się odmiennym typem wiedzy:

• Humanistyczny – wiedza niedeterministyczna

• Strukturalno – funkcjonalny – wiedza deterministyczna

• Oporu – typ mieszany

7. Ilościowe i jakościowe badania zjawisk społecznych – próby łączenia.

Badania ilościowe przede wszystkim pozwalają odpowiedzieć na pytanie: „ile?”, „Co?” i „kiedy?”. Zazwyczaj są realizowane na stosunkowo dużych próbach respondentów, najczęściej reprezentatywnych dla populacji docelowej i pozwalają na uogólnienie uzyskanych wyników oraz stosowanie szeregu analiz statystycznych.
Badania ilościowe stosuje się wtedy, gdy na podstawie wyników uzyskanych na danej próbie chcemy wnioskować o pewnej populacji, najczęściej znacznie większej niż badana próba. Ich zadaniem jest opisanie zjawiska w wyznaczonym zakresie tematycznym według przyjętych wcześniej kategorii. Umożliwiają, zatem ustalenie, jak często rozmaite opinie i fakty występują w danej zbiorowości. Badania ilościowe stosuje się wtedy, gdy na podstawie wyników uzyskanych na danej próbie chcemy wnioskować o pewnej populacji, większej niż badana próba.). Wnioskowanie na podstawie wyników badań ilościowych podlega zasadom statystyki matematycznej, pozwala, więc zazwyczaj nie tylko uzyskać pewne oszacowania liczbowe dla populacji generalnej, ale również określić błąd statystyczny, jakim obarczone są te oszacowania.

Badania jakościowe, zwane też motywacyjnymi, skoncentrowane są na pojedynczych osobach lub małych grupach celowo dobranych osób i dotyczą na ogół czynników trudno wymiernych. Polegają na rozmowie osoby badanej lub niewielkiej grupy osób badanych z udziałem osoby prowadzącej badanie, inicjującej i sterującej przebiegiem rozmowy lub dyskusji na określony z góry temat. Badania jakościowe maja na celu wyjaśnić i zrozumieć motywy postępowania, dotrzeć do nieujawnianych w sposób bezpośredni przyczyn zachowania, ustalić i zinterpretować głęboko ukryte przekonania i emocje. Udzielają odpowiedzi na pytanie "jak?, Dlaczego?". Badania tego rodzaju pozwalają bardzo szczegółowo odtwarzać stereotypy, wzory myślenia, oceniania lub reagowania, sposoby wyrażania myśli, nieuświadomione motywy, zwyczaje i przyzwyczajenia. Badania jakościowe są zwykle prowadzone na niewielką skalę i stosowane do poszukiwania hipotez. W badaniach jakościowych bardziej liczy się to, że dane stwierdzenie zostało wypowiedziane niż to, ile razy się pojawiło. W badaniach jakościowych dąży się do poznania głęboko ukrytych motywacji grupy docelowej. Umożliwiają one uzyskanie wiedzy o (emocjonalnych) progach wrażliwości, barierach, postawach, ocenach, pragnieniach i potrzebach danej grupy docelowej. Metody te są, więc głównie stosowane w przypadku, gdy potrzebne są pogłębione informacje.

Ilościowe metody w badaniach: eksperyment pedagogiczny, monografia pedagogiczna, metoda indywidualnych przypadków, metoda sondażu diagnostycznego. Techniki: obserwacja, wywiad, ankieta, badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne.

Rodzaje badań jakościowych: badania etnograficzne, studium przypadku (badania biograficzne), badania fenomenogfaficzne, badanie w działaniu. Metody: Obserwacja uczestnicząca, otwarty wywiad pogłębiany (lub wywiad narracyjny), dyskusja grupowa.

8. Wartości moralne a profesjonalne kodeksy etyczne.

Kodeks etyczny - określa sposób postępowania i zachowania, pełni funkcję doradczą oraz funkcję kontrolną, ponieważ formułuje i upowszechnia standardy zachowań etycznych.

Wartości moralne - standardy naszych myśli, postaw i zachowań. Określają, kim jesteśmy, jak żyjemy i jak traktujemy innych ludzi. Każdy potrzebuje określonego systemu norm i zasad postępowania zwanych wartościami.

Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność, to zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj". Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów, jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie, których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie, których można formułować zbiory nakazów moralnych.

9. Rozumienie pojęcia wartości i jego granic wewnętrznętrznego konfliktu.

Wartości to standardy naszych myśli, postaw i zachowań. Określają, kim jesteśmy, jak żyjemy i jak traktujemy innych ludzi. Prawdziwe i uniwersalnie akceptowane wartości wyzwalają zachowanie korzystne dla tych, kto je praktykuje, jak i dla tych, do których są skierowane. Wartości to te normy i zasady postępowania, które umożliwiają pełny rozwój oraz chronią przed wyrządzaniem krzywdy sobie i innym. Wartości można określić, jako te wszystkie cele, normy i zasady postępowania, potwierdzone przez codzienne doświadczenie, które umożliwiają rozwój oraz osiągnięcie trwałej satysfakcji życiowe.

Wartości to przedmioty i przekonania, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy.

Konflikt wartości - sytuacje, w których określone wartości wykluczają się nawzajem, wskutek czego urzeczywistnienie jednej wartości nie może się dokonać inaczej, jak poprzez poświęcenie innej wartości. Zawsze jest tak, że jedna jest w stosunku do drugiej albo wyższa, albo niższa w hierarchii wartości. Wartości mają strukturę hierarchiczną, wielopoziomową i koncentryczną, przez co rozumie się jakościową różnicę pomiędzy nimi oraz fakt,
iż wartości koncentrują się wokół nadrzędnej (podstawowej) wartości dla danej osoby, funkcjonującej w określonym czasie i miejscu. Dla zdrowia i dojrzałego rozwoju osoby ludzkiej właściwe jest podejmowanie wyboru w obliczu konfliktu moralnego.

Konflikty wartości towarzyszą człowiekowi od początku jego świadomego istnienia. Są nieodłącznym elementem życia społecznego, ale potrafią wystąpić także w układach monadycznych, gdzie człowiek jest od innych odseparowany. Ludzie codziennie zmagają się z wyborami o różnych, bądź sprzecznych wartościach. Człowiek dokonuje działa w sytuacji tego rodzaju konfliktu niemalże intuicyjnie, dokonując często nieświadomego bilansu korzyści i strat w oparciu o prawdopodobieństwo wynikających z określonego wyboru konsekwencji. Często działaniu temu towarzyszą problemy decyzyjne, które jednakże pojawiają się tylko w momencie uświadomionego konfliktu. Pierwszym zagrożeniem związanym z konfliktem wartości jest, zatem ignorancja, czyli brak świadomego, rozumowego rozpatrzenia sprawy. Jeśli poprzestaniemy tylko na zachowaniach intuicyjnych, bądź wyuczonych, ale na zasadzie pobieżnego i małostkowego bilansu zysków i strat, nasze wybory mogą być wysoce nietrafione pod względem etycznym. Namysł i refleksja to działania konieczne, aby unaocznić istnienie konfliktów wartości i poszukać drogi do rozwiązania dylematu decyzyjnego – po stronie, której wartości się opowiedzieć. Wiemy już, że wybór jednej z kilku wartości często dokonuje się nieświadomie. Psychologia i neurologia dowodzą jednakże, że samo wartościowanie, czyli nadawanie zjawiskom, zdarzeniom, osobom itp. określonego znaczenia, także dokonuje się dwojako: najpierw nieświadomie, dopiero potem świadomie.

Rozpatrując problem konfliktów wartości już na wstępie uwidoczniły się dwa problemy związane z możliwością popełnienia błędów na skutek reagowania nieświadomego. Po pierwsze możemy nadać rozpatrywanym obiektom niewłaściwą wartość, po drugie możemy dokonać nieświadomie błędnego bilansu zysków i strat (domniemane „mniejsze zło” w rzeczywistości jest niewspółmiernie wysokie). Lekarstwem wydaje się być reagowanie intencjonalnie świadome, – czyli najprościej rzecz ujmując namysł nad każdą sytuacją problemową w życiu człowieka. Jeśli tylko osoba ma wpojony poprawny system wartości – odpowiedni namysł i logiczne rozumowanie winny wystarczyć.

10. Kryzys i granice poznania naukowego.

Poznanie naukowe ma na celu zdobycie wiedzy. Powinna ją cechować maksymalna ścisłość i prostota, powinna być pewna oraz zawierać maksymalną ilość informacji. Poznanie naukowe służy osiągnięciu wyższych form wiedzy, jako prawa nauki i teorii.

Nauka (z ang. science) - jest to proces zdobywania zasobu wiedzy. Proces ten jest uznawany za działalność społeczną, której celem jest poznanie rzeczywistości w sposób obiektywny, przez poznanie zależności i relacji między zjawiskami, pojęciami i obiektami. Jako obiekty rozumiane są: ludzie, zwierzęta i przedmioty.

Granice poznania naukowego:

Ograniczenie człowieka - podmiotu poznawczego przez naukowy ogląd świata ograniczenie naszego doświadczenia, uproszczenie obrazu świata, stawianie tylko pytań "jak", a nie, „dlaczego". Światopogląd naukowy interesuje się każdym doświadczeniem ludzkim, lecz nie każde daje się włączyć w system poznania naukowego. Nauka odpowiada najpierw na pytanie "jak".

Przedmiot poznania, świat wraz z człowiekiem nie jest naukowo poznawalny - nauka prowadzi do wiedzy okrojonej, a wielu ludzi odczuwa istnienie kategorii absolutnych, nadprzyrodzonych. "Fakty empiryczne" z historii nauki: nasze granice poznania naukowego stale się rozszerzają a świat jest na pewno coraz bardziej poznawalny.

Problemy etyczne, estetyczne, socjologiczne nigdy nie poddadzą się analizie naukowej - Zrozumienie człowieka i jego świadomości, ludzkiej duszy to zadanie niesłychanie ambitne i trudne.

11. Zmiany progresywne i regresywne w rozwoju człowieka

Rozwój człowieka, przedmiot psychologii rozwojowej, polega na ontogenetycznych zmianach o charakterze progresywnym i regresywnym. Rozwój, czyli proces, w którym narastające stopniowo zmiany ilościowe doprowadzają do zmian jakościowych; w do efekcie, czego jednostka przechodzi od jednych form funkcjonowania innych, z reguły bardziej złożonych.

Zmiany rozwojowe mają kumulatywny charakter, co oznacza, że jedne wyrastają z drugich, są ich kontynuacją. Tym samym istnieje zależność między zmianami aktualnymi, a tymi, które miały miejsce poprzednio i tymi, które nastąpią później. Na ogół przyjmuje się, że zmiany rozwojowe są jednokierunkowe, nieodwracalne i trwałe.

Zmiany progresywne (ewolucyjne) - polegają na przyroście, zwiększaniu, doskonaleniu się sprawności, polepszaniu funkcjonowania, zdobywanie nowych doświadczeń, wzrost wiedzy. We wcześniejszych latach życia zmiany progresywne przeważają nad regresywnymi, u schyłku życia jest odwrotnie.

Zmiany regresywne (inwolucyjne) – polegają na pogarszaniu się sprawności, zanik, obniżenie się zmniejszenie, (obniżenie pamięci). W fazie regresu jesteśmy poszukujący, skłonni do impulsywnych reakcji, wahania nastroju, następuje zwątpienie w swoje możliwości, podejmujemy niezrozumiałe decyzje. W takim ujęciu również starzenie się należy traktować, jako naturalny proces rozwoju, z którym łączą się co prawda specyficzne choroby i zaburzenia życia społecznego, ale który mimo to jest ciągiem uporządkowanych i spójnych zmian. Niektóre z nich mają charakter regresywny, np. pogorszenie się czasu reakcji, osłabienie wzroku i słuchu, inne - świadczą
o postępie i jako takie są wartościowane pozytywnie, np. bogactwo doświadczeń życiowych, zwiększona refleksyjność, czy zdolność zaakceptowania nieuchronności śmierci.

12. Charakterystyka czynników i kontekstów rozwoju człowieka

Czteroczynnikowa teoria rozwoju M. Żebrowskiej wskazuje, ze na rozwój psychiki wpływają: wrodzone zadatki anatomiczno - fizjologiczne organizmu (zadatki organiczne), własna działalność (aktywność) jednostki, środowisko i wychowanie (oraz związane z nim nauczanie). Zadatki organiczne i środowisko wpływają tylko pośrednio na rozwój psychiczny i stanowią warunki tego rozwoju (wewnętrzne i zewnętrzne). Pozostałe dwa czynniki, aktywność własna i wychowanie, to wyznaczniki rozwoju. Między nimi a rozwojem człowieka zachodzą bardziej bezpośrednie związki przyczynowo - skutkowe.

Zadatki anatomiczno - fizjologiczne to przede wszystkim właściwości układu nerwowego i związanego z nim układu hormonalnego. Są biologicznym podłożem różnych zdolności i innych cech indywidualnych, ale nie determinują ich ostatecznie. Tak rozumiane zadatki, do których warto też chyba zaliczyć konstytucję fizyczną człowieka, m. in. stan zdrowia, sprawność fizyczną, wygląd zewnętrzny, tworzą wewnętrzne organiczne warunki rozwoju. Wrodzone zadatki anatomiczno - fizjologiczne organizmu (zwłaszcza układu nerwowego) – to struktura i niektóre właściwości funkcjonalne układu nerwowego, typ układu nerwowego, tzn.: siła, równowaga i ruchliwość podstawowych procesów nerwowych – pobudzenia i hamowania, czyli temperament. Układ nerwowy jest plastyczny i podatny na wpływy otoczenia, a jego funkcjonowanie kształtuje się i rozwija w toku życia osobnika. Zadatki mogą stać się podłożem rozwoju uzdolnień w zależności od działań podejmowanych przez człowieka oraz warunków środowiskowych – wychowania i wykształcenia.

Środowisko - człowiek jest istotą społeczną, żyje w środowisku społecznym, w określonym kręgu cywilizacji i kultury. Poprzez procesy uczenia i dojrzewania stopniowo przyswaja sobie zdolność mówienia, obyczaje, formy zachowań, normy kulturowe swojego środowiska. Wpływ na niego mają: rodzina, szkoła, rówieśnicy, środki masowego przekazu.

Wychowanie - główną rolę odgrywają tu rodzice, którzy oddziałują na dziecko poprzez świadome i zamierzone wpływy wychowawcze oraz poprzez oddziaływania niezamierzone, niepodlegające jakby kontroli (czynności i zdarzenia w domu, wzajemne relacje między członkami rodziny, głównie rodzicami, więzi emocjonalne lub chłód uczuciowy).

Aktywność własna jednostki - polega na czynnym zaspokajaniu potrzeb, poprzez coraz lepsze orientowanie się w rzeczywistości oraz coraz sensowniejsze działanie.

13. Spostrzeżenia społeczne i jego deformacje.

Spostrzeganie ludzi nazywane jest min. percepcją społeczną, percepcją interpersonalną lub spostrzeganiem społecznym. Jest to proces złożony, przebiegający na poziomie wyższym tzn. semantyczno – operacyjnym. Różni się od spostrzegania prostego zw. spostrzeganiem figuralnym, który przebiega na procesie niższym senso – notorycznym. Spostrzeganie społeczne polega nie tylko na odzwierciedlaniu cech, obserwowaniu zachowań innych ludzi, ale także na interpretowaniu, selekcji, przetwarzaniu, na integrowaniu informacji o obiekcie percepcji.

Atrybucja to przypisywanie innym ludziom lub samemu sobie określonych cech osobowości bądź systemu wartości, potrzeb, motywów na podstawie zewnętrznych zachowań, m. in. Wypowiedzi, mimiki, gestów. Głównym celem, jaki stawia sobie teoria atrybucji jest opis zasad psychologii naiwnej, tj. reguł, które rządzą procesami wnioskowania psycholog w trakcie dokonywania atrybucji. Każdy człowiek na swój sposób stara się znaleźć przyczynę zachowania drugiego człowieka i w związku z tym składa cząstki wielu informacji w jedną całość tak długo, aż dotrze do sformułowania rozsądnego oczywiście dla siebie wniosku, aż dotrze do wyjaśnieni sobie określonych przyczyn. Przyczyn zachowania poszukuje się w czynnikach zewnętrznych a więc sytuacyjnych, środowiskowych lub wewnętrznych, tj. osobowościowych, wynikających z cech charakteru, postaw, zamierzeń, intencji, stanów wewnętrznych.

W związku z tym Hajder wyróżnił 2 podstawowe rodzaje atrybucji:

• Atrybucje sytuacyjne odwołują się do czynników zewn. i znajdujących się poza osobą, takich jak: okoliczności, przypadek, działanie innych ludzi, wówczas powiadamy analizując czyjeś działanie, że ktoś miał pecha.

• Atrybucje personalne nazywane są dyspozycyjnymi, odwołują się do czynników wewnętrznych tkwiących w osobie. Teoria atrybucji wyjaśnia tylko w ograniczonym zakresie proces spostrzegania ludzi. Błędy w percepcji wynikają z tego, że u ludzi istnieje silna tendencja do szukania przyczyn zachowania wewnątrz jednostki, w jego osobowości, a pomijania lub niedoceniania rzeczywiście działających czynników poza osobowościowych i sytuacyjnych.

14. Interakcje interpersonalne: komunikacja werbalna i niewerbalna

Proces komunikacji interpersonalnej charakteryzuje się określoną dynamiką. Każdy bodziec w postaci słowa, gestu czy mimiki powoduje u odbiorcy komunikatu pojawienie się określonych myśli i pewnych stanów uczuciowo - emocjonalnych, zwane intencjami, które czasami zostają przez odbiorcę ujawnione na zewnątrz. Intencje mogą być uświadomione lub przeciwnie - nieuświadomione.

Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując komunikaty używamy słów. Rozmawiając z drugą osobą - używamy słów. Czytając książkę - odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomocą słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomocą słów. Aby zapobiec nieporozumieniom, jakie mogą z tego tytułu wyniknąć, powinniśmy posiąść umiejętność aktywnego słuchania. Możemy to osiągnąć stosując następujące techniki:

• Odzwierciedlenie – informujemy rozmówcę, jak zrozumieliśmy jego odczucia lub intencje

• Parafrazowanie – ujmujemy inne słowa zasłyszany komunikat, upewniając się czy dobrze został zrozumiany

• Klaryfikacja –skłaniamy rozmówcę do skoncentrowania się na głównej idei komunikatu lub prosimy o bardziej precyzyjne wyjaśnienie sprawy

• Potwierdzenie – dopowiadamy pewne słowa, potwierdzając, że jesteśmy zainteresowani wypowiedzią i słuchamy uważnie.

Komunikowanie niewerbalne – sposób komunikowania za pomocą przekazów niewerbalnych, czyli sygnałów niemających formy mówionego słowa ani pisanego wyrazu, a wywierających wpływa na uczestników procesu komunikowania. Obejmuje sygnały pozbawione słów lub zastępujące słowa.

Aby komunikacja była skuteczna i efektywna trzeba czuć, słuchać i mówić. Jednym z najbardziej skutecznych narzędzi podczas trudnych sytuacji jest dobre słuchanie. Do najtrudniejszych elementów komunikacji należy odpowiednie rozpoznawania i określanie uczuć i emocji. Zaburzona i niewłaściwa komunikacja jest przyczyną wielu nieporozumień, do których dochodzi w relacjach międzyludzkich. Wielu z nas podczas codziennych relacji z innymi osobami w niewłaściwy sposób interpretuje określone intencje drugiej osoby. Często też druga osoba nie potrafi w jasny i przejrzysty sposób sformułować swoich oczekiwań. Najbardziej efektywna i skuteczna komunikacja jest wtedy, kiedy określona wypowiedź jednej ze stron jest odczytana i zinterpretowana zgodnie z założeniami nadawcy. W celu zrozumienia istoty komunikacji należy poznać mechanizmy i procesy, które leżą u jej podstaw.

15. Typy i nurty edukacji dorosłych

Edukacja dorosłych jest to całokształt procesów kształcenia formalnych i nieformalnych, niezależnie od treści, metod i poziomu, stanowiących przedłużenie lub dopełnienie wykształcenia uzyskanego w szkołach- także kształcenie praktyczne, dzięki któremu dorośli członkowie społeczeństwa rozwijają swoje umiejętności, wzbogacają wiedze, doskonalą techniczne i zawodowe kwalifikacje albo uzyskują nowe kwalifikacje, wzbogacają życie osobiste i pełniej uczestniczą w socjalnym, ekonomicznym i kulturalnym rozwoju społeczeństwa.

W oświacie dorosłych wyróżniamy dwa typy edukacji dorosłej: ekstensywna i intensywna. Kierunek ekstensywny jest starszy i kiedy stał się niewystarczający pojawiła się oświata intensywna. Ta ostatnia wymaga dużego nakładu pracy ludzkiej, daje wysoką wartość kształcenia, jest to edukacja w „głąb”. Jej celem jest wzbogacenie osobowości, realizowana jest w małych grupach. Natomiast oświata ekstensywna przekazuje informacje jak największej ilości osób, w bardzo przystępny sposób, jest oświatą poszerzającą.

Funkcje oświaty osób dorosłych:

Zastępcza - polegająca na przekazywaniu ludziom dorosłym takich treści i kształtowaniu w nich takich umiejętności, sił umysłowych, dyspozycji, czy też cech charakteru, które nie zostały przez nich zdobyte podczas normalnego i obowiązkowego trybu nauczania w szkole.

Właściwa - polegająca głównie na stałym uzupełnianiu i aktualizowaniu wiedzy oraz umiejętności osób dorosłych w dziedzinach polityki, ideologii, gospodarki, różnych dziedzin nauki, sztuki i techniki, w zakresie nie obejmującym programu szkolnego, a zdecydowanie koniecznym do spełniania właściwych obowiązków społecznych i zawodowych, polegająca również, na dalszym doskonaleniu i kształtowaniu sił intelektualnych osób uczących się, i również kształtowanie intencjonalnych postaw społecznych osób dorosłych adekwatnie do obowiązujących oraz stale ulegających zmianom potrzeb edukacji oraz zawodowej aktywności, społecznej czy rodzinnej.

W edukacji dorosłych mamy do czynienia z następującymi nurtami.

Nurt bezinteresowny, dobrowolne podejmowanie różnego typu aktywności edukacyjnej nie dające po ukończeniu żadnych uprawnień np. uczestnictwo na Uniwersytecie III wieku, kursy języków obcych, liczne formy pozaszkolnej edukacji ogólnokształcącej dorosłych: popularyzacja wiedzy, kury potrzeb własnych i osobistych zainteresowań.

Nurt dyplomowy, tu dostaje się dyplom uprawniający do wykonywania danych czynności, np. kursy kwalifikacyjne (czytelnicze, mistrzowskie), praktyki zawodowe i inne.

Nurt dokształcenia i doskonalenia zawodowego.

Nurt bezpośredni, istotą jest edukowanie w toku bezpośredniego fizycznego i osobistego obcowania oświatowca z osobami kształcącymi się, np. szkoły dla dorosłych, zajęcia w amatorskim ruchu artystycznym.

Nurt pośredni, układ, w którym miedzy oświatowcem a uczącym się dorosłym powstało ogniwo pośrednie w postaci np. urządzenia technicznego (radia, prasy, filmu, itp.) kursy korespondencyjne itp.

16. Edukacja na odległość – rodzaje (radio, film, CD, Internet), specyfika organizacyjna i metodyczna

Nauczanie na odległość jest procesem kształcenia, w którym uczący się i nauczający są oddaleni w przestrzeni. Uczenie się na odległość polega przede wszystkim na samokształceniu z elementami samokontroli. Rolą nauczyciela - opiekuna nie jest wyłącznie egzekwowanie wiedzy uczącego się, ale również pomoc w opanowaniu materiału. Cechy charakterystyczne

• Realizowanie tych samych celów, co w przypadku stacjonarnego systemu edukacji, ale bez narzucania formalnych barier rekrutacji

• Duże możliwości wyboru form i metod kształcenia oraz trybu studiowania

• Elastyczny dobór wykładowców i materiałów szkoleniowych

• Dostosowanie do możliwości i potrzeb studenta

Można wyróżnić następujące metody nauczania na odległość:

• Nauczanie korespondencyjne- nauczanie ta metodą opiera się na zebraniu i przygotowaniu pewnych materiałów szkoleniowych(kasety magnetofonowe, kasety wideo, tekst drukowany) i wysyłaniu ich osobie, która jest zainteresowana tym typem nauki.

• Za pośrednictwem radia i telewizji z interakcją telefoniczną, telefaksową itp. W tym przypadku zainteresowany ma dodatkową możliwość bezpośredniego kontaktu nauczycielem za pomocą tel. stacjonarnego, komórkowego, faksu lub innego urządzenia. Taka forma nauczania zapewnia możliwość wymiany poglądów.

• Nauczanie wspomagane komputerem z wykorzystaniem technik multimedialnych, polegające na przekazywaniu wiedzy poprzez stosowanie do tego celu technik multimedialnych, czyli tekstu wraz z obrazem, dźwiękiem i animacją.

• Nauka przez sieć komputerową, - praktyczna dostępność do nieograniczonych zasobów informacyjnych i programowych, które zostały zgromadzone w różnych miejscach sieci.

Dwa modele nauczania na odległość:

• Synchroniczny, czyli udział w wirtualnych zajęciach prowadzonych przez nauczyciela z grupą studentów, z wykorzystaniem łączności internetowej w tym samym czasie.

• Asynchroniczny, czyli samodzielne studia w oparciu o elektronicznie opracowane materiały edukacyjne, wykorzystywane w dowolnym czasie

17. Kształcenie dorosłych – struktura, zasady, metody i organizacja stosowanych środków dydaktycznych

Kształcenie dorosłych według W. Okonia to swoisty system, obejmujący cztery składniki: działalność uczniów dorosłych, zwaną ich uczeniem się, działalność nauczycieli, czyli nauczanie, swoisty układ treści tego kształcenia, często nazywamy programem nauczania oraz kształt danego środowiska dydaktycznego, to jest ogół warunków lokalowo- wyposażeniowych (zwanych też infrastruktura dydaktyczną) oraz czasowo- przestrzennych, w których dany proces przebiega.

Rodzaje edukacji dorosłych

1. Edukacja formalna obejmuje regularną naukę w systemie szkolnym, do którego należą szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne (specjalne szkoły przysposabiające do pracy, zasadnicze szkoły zawodowe, licea ogólnokształcące i profilowane, technika, uzupełniające licea ogólnokształcące, technika uzupełniające oraz szkoły policealne), a także szkoły wyższe i doktoranckie. Nauka odbywa się w szkołach publicznych oraz niepublicznych

2. Kształcenie nieformalne (pozaformalne) to świadoma i zorganizowana działalność kształcąco-wychowująca, prowadzona poza systemem szkolnym, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągnięcie założonych celów kształcenia. Kształcenie dorosłych w systemie pozaformalnym stanowi uzupełnienie edukacji zdobytej w systemach formalnych, w tym w szczególności na etapie zdobywania wykształcenia.

3. Edukacja nieformalna (samokształcenie) to samodzielne kształcenie osoby w celu uzyskania wiedzy lub doskonalenia umiejętności. Jako samokształcenie należy rozumieć poszerzanie wiedzy respondenta bez udziału nauczyciela. Kształcenie tego rodzaju odbywa się poza zorganizowanymi formami edukacji szkolnej i pozaszkolnej. Kształcenie nieformalne dotyczy zajęć innych niż obowiązkowe.

Zasady kształcenia dorosłych

1. Zasada poglądowości (bezpośredniości) – zdobywanie wiedzy o rzeczywistości przez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk, wydarzeń, procesów bezpośrednio lub dzięki pomocom naukowym tj. tabele, obrazy, modele, wykresy.

2. Zasada przystępności kształcenia – polega na stopniowaniu trudności, dostosowaniu treści i metod nauczania do możliwości uczniów.

3. Zasada systematyczności – powinna być stosowana zarówno przez nauczycieli jak i przez uczniów. Należy regularnie powtarzać określone partie materiału, stale nawiązywać do wiadomości już opanowanych.

4. Zasada świadomego i aktywnego współuczestnictwa –Nauczyciel powinien: - poznać potrzeby uczniów i rozwijać je tak, aby uwzględniać przy tym potrzeby społeczne, - motywować i stawiać realne zadania, które będą dawać poczucia sprawstwa.

5. Zasada kształcenia umiejętności uczenia się – to samokształcenie. Ważna jest tu: świadomość i wydajność nauki; samodzielne planowanie i organizowanie pracy umysłowej; prawidłowe rozumienie poznawanych informacji; doskonalenie metod nabywania informacji.

6. Zasada łączenia teorii z praktyką – to racjonalne posługiwanie się wiedzą teoretyczną w życiu i sytuacjach praktycznych.

7. Zasada wykorzystywania doświadczeń osób dorosłych – nawiązywanie do indywidualnych doświadczeń osób dorosłych; ważne jest poznanie uczniów. Podkreśla się charakter posiadanych doświadczeń (pozytywne i negatywne) oraz ich wpływ na proces nauczania – uczenia się.

8. Zasada indywidualizacji i zespołowości – kieruje uwagę na indywidualne możliwości, ale podkreśla też znaczenie zespołowości w nauczaniu.

9. Zasada trwałości wiedzy – nauczyciel powinien ułatwić trwałe zapamiętywanie wiedzy przez rozmaite zabiegi dydaktyczne np.: ćwiczenia utrwalające, wzbudzenie zainteresowania uczniów, ich aktywny udział.

10. Zasada ustawiczności kształcenia – zasada ta wskazuje na całożyciowy charakter edukacji. Obecnie istnieje potrzeba ciągłości i systematyczności w procesie uczenia się.

Metody nauczania dorosłych:

• Metody oparte na słowie (wykład, prelekcja, pogadanka, odczyt, dyskusja).

• Metody oparte na oglądzie (pokaz, obserwacja, pomiar).

• Metody oparte na działaniu praktycznym (metody laboratoryjne, metody zajęć praktycznych).

• Metody aktywizujące: burza mózgów; sytuacyjna; inscenizacja; problemowa.

Podział metod nauczania ze względu na stopień aktywności nauczyciela i ucznia w trakcie procesu nauczania- uczenia się: metody podające i metody poszukujące.

18. Teoretyczne założenia ideologii wychowania

Romantyzm: Romantycy utrzymują, że to, co pochodzi od samego dziecka, jest najważniejszym aspektem rozwoju. Środowisko pedagogiczne powinno być dostatecznie przyzwalające, aby umożliwić rozwinięcie się wewnętrznego „dobra” (możliwości i zalet społecznych), a wewnętrzne „zło” wziąć pod kontrolę. Uczenie dziecka idei i nastawień innych ludzi poprzez rutynę i dryl może zakończyć się bezsensownym uczeniem się i stłumieniem wewnętrznych tendencji o pozytywnym znaczeniu. Podkreślają biologiczne metafory zdrowia i wzrostu, zrównując optymalny rozwój fizyczny z fizycznym zdrowiem i optymalny rozwój umysłowy ze zdrowiem psychicznym. Wczesne wychowanie powinno pozwolić dziecku przejść przez fazy rozwoju emocjonalnego, które nie mogą wyrażać się w domu, takie jak tworzenie związków społecznych z rówieśnikami i dorosłymi (nie rodzicami). Filozofia obejmowała nie tylko świadomość, że dziecko posiada wewnętrzne „ja”, lecz wartościowanie dzieciństwa, od którego można wyprowadzić pochodzenie „ja”. Opiekunowie młodzieży powinni przede wszystkim trzymać się natury i zapobiegać krzywdzie; powinni zasługiwać na dumny tytuł obrońców szczęścia i praw dzieci. Powinni czuć, że dzieciństwo nie jest zepsute, ale jest przeżuciem najdoskonalszej rzeczy na świecie, ponieważ pochodzi z ręki Boga. Powinni być przekonani, że nie ma na świecie niczego bardziej wartego miłości, szacunku i służby niż ciało i dusza wzrastającego dziecka.

Transmisja kulturowa: Podstawy ideologii osadzone są w klasycznej, akademickiej tradycji zachodniego wychowania. Zadaniem pedagogów jest przekazywanie teraźniejszej generacji zasobów wiedzy, norm i wartości zebranych w przeszłości. Praca wychowawcy to bezpośrednie nauczanie takich wiadomości i reguł. Pogląd, iż wychowanie składa się z przekazywania wiedzy, umiejętności, norm społecznych i moralnych danej kultury. Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych; wiedza i normy kulturowe mogą się gwałtowanie zmieniać lub tez mogą być statyczne. Szkoła transmisji skoncentrowana jest na społeczeństwie. Szkoła skupia się na konieczności uczenia się przez dyscyplinę wobec porządku społecznego. Transmisja kulturowa podkreśla to, co wspólne, ustalone.

Progresywizm: Ta ideologia wychowania utrzymuje, że wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym je społeczeństwem lub środowiskiem. Definiują oni rozwój, jako postęp poprzez niezmienne, uporządkowane stadia. Celem wychowawczym jest ewentualne osiągnięcie wyższego poziomu lub stadium rozwoju w życiu dorosłym, a nie jedynie zdrowe funkcjonowanie dziecka na obecnym poziomie. Dla progresywistów organizującą i rozwijającą siłą w doświadczeniu dziecka jest aktywne myślenie tego dziecka (myślenie jest stymulowane przez wątpliwości, przez konflikt poznawczy). Widza zdobywanie „wiedzy”, jako aktywną zmianę we wzorach myślenia wywoływaną przez doświadczane sytuacje rozwiązywania problemów. Pedagog progresywny podkreśla podstawowe związki pomiędzy rozwojem poznawczym i moralnym: zakłada, że rozwój moralny nie jest czysto uczuciowy i rozwój poznawczy jest koniecznym, choć niewystarczającym warunkiem rozwoju moralnego. Wskazują, że rozwój moralny wyrasta z interakcji społecznych w sytuacjach konfliktu społecznego. Moralność jest sprawiedliwością, wzajemnością pomiędzy jednostką i innymi osobami w jej środowisku społecznym. Interakcja – wzajemne oddziaływanie, nowa, jakość pomiędzy dzieckiem i środowiskiem.

19. Uwarunkowania kulturowe powstania i ewolucji tożsamości pedagogiki.

Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii. Dopiero od XVII wieku, głównie dzięki J. A. Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązują do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki Pedagogika istnieje od początków ludzkości, skoro zwierzęta instynktownie opiekują się potomstwem i uczą je sztuki życia, to tym bardziej człowiek musiał wychować dzieci i młodzież. Zmieniały się tylko formy wychowania z rozwojem życia społecznego i kultury. Sofiści pierwsi postawili problem pedagogiczny – urodzenie czy też wychowanie decyduje o rozwoju człowieka, a filozofowie greccy (Platon, Arystoteles, Epikur.) wyrażali poglądy na sprawę wychowania, jako zastosowanie swych założeń filozoficznych. Później chrześcijaństwo, wnoszące nowe pojęcia i wartości, rozwinęło zasady wychowawcze wychodząc z podstaw wiary religijnej. Tak, więc myślenie pedagogiczne istniało od dawna, ale występowało sporadycznie i miało zmienny charakter filozoficzny, religijny, publicystyczny lub nawet literacki (powieść Rousseau „Emil, czyli o wychowaniu”). Dopiero naukowy charakter nadał pedagogice z początkiem XIX wieku niemiecki uczony, Johan Friedrich Herbart, pierwszy habilitowany profesor pedagogiki w Getyndze i następca na katedrze filozoficznej po Kancie w Królewcu. Ten: „ojciec pedagogiki naukowej” oderwał ją od filozofii, usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych: etyce filozoficznej, która miała określić cele wychowania, oraz na tworzonej przez siebie psychologii, która poddawała środki do osiągnięcia celów. Przedmiot ówczesnej pedagogiki zacieśniała się jedynie do praktycznych spraw szkolnego nauczania jak: program metoda nauczania, budowa lekcji. Stąd pedagogika w swej pierwszej fazie rozwoju, jako nauka stała się technologią szkolnego uczenia.

20. Szkolnictwo różnego szczebla we współczesnych systemach oświatowych

	Polska	Anglia	Francja	Niemcy	USA
Przedszkola i szkoły podstawowe	-obowiązkowy oddział „0” -w większości państwowe finansowane przez samorządy lokalne, -szkoła podstawowa 6letnia: *nauczanie zintegrowane 1-3klasy, ocena opisowa *4-6klasy, nauczanie blokowe, ocenianie cyfrowe	-żłobek od 3miesiąca życia do 3 roku życia -3-5lat przedszkola -obowiązek szkolny od 5r.ż -5-7lat szkoła małego dziecka 7(test kwalifikacyjny) –11 lat junior school, a w 11 r.ż egzamin -3 typy szkół: komunalne – publiczne społeczne fundacyjne	-przedszkole 3-6r.ż, przygotowuje do nauki, nieobowiązkowe, bezpłatne -szkoła podstawowa 6-11r.ż bezpłatna - sp trwa 5 lat i podzielona jest na 3 cykle: przygotowania, elementarny, średni, 1rok to 3 semestry	-obowiązek szkolny 6-16r.ż -nauka bezpłatna -oceny opisowe	-żłobek -szkoła podstawowa od 6r.ż -wybór przedmiotów przez ucznia -indywidualny stopień trudności
Szkoły średnie	Gimnazjum od 13-16r.ż po egzaminie wstępnym. Gimnazjum jest bezpłatne, obowiązkowe, nieprofilowane, powszechne. Kończy się egzaminem umożliwiającym wstęp do szkoły wyższej. Od 16 – 19 r.ż -licea profilowane, 3 letnie, egzamin maturalny -liceum ogólnokształcące -zasadnicze szkoły zawodowe, 2-3 lata otrzymuje się tytuł wykwalifikowanego robotnika -technikum, 3 lata + rok praktyk, matura -liceum i technikum uzupełniające, 2-3 lata	11-19 r.ż Rodzaje: -nowoczesna 11-16r.ż -gramatyczna 11-18r.ż -publiczna 11-19 r.ż , 16r.ż małą matura	Gimnazjum od 11-15r.ż, obowiązkowe, 2 letnie w cyklach: -obserwacji -orientacji Kończy się egzaminem i dyplomem. 14-16lat -licea zawodowe -liceum ogólnokształcące, 15-18r.ż, obejmuje klasę II i I, kończy się maturą ogólną umożliwiającą pójście na studia lub zawodową dającą dyplom technika.	Od 10-19 r.ż -szkoła główna trwa 4-6lat, od VIII do IX klasy trwa nauka, X klasa dobrowolna, kształcenie pod kątem zawodowym, przygotowuje do matury ale nie na studia -szkoła realna, trwa 6 lat (do X klasy) również nie umożliwia pójścia na studia -Gimnazjum, trwa 9lat, są 3 szczeble nauki: 5-7klasa niższy, 8-10klasa średni, 11-13 klasa wyższy. Przygotowuje na studia, ma trzy typy: klasyczny, nowożytny, matematyczno-przyrodniczy. 16-19lat rozszerzona szkoła średnia lub szkoła zawodowa	NIE MA GIMNAZJUM Wstęp bez egzaminów 12-20 rok życia, 3 typy szkół -4letnia szkoła średnia oparta na szkole elementarnej 8letniej -szkoła elementarna + 3letnie liceum niższe + 3letnia wyższa -elementarna +6letnia zintegrowana Profile: akademicki, ogólny oraz zawodowy
Szkoły wyższe	-podstawą przyjęcia jest matura i egzaminy wstępne -podział: *szkoły wyższe *akademie *Politechniki *Uniwersytety -system 3+2 czyli licencjat + uzupełniające lub 5 letnie mgr -podział na prywatne, państwowe, dzienne, zaoczne i wieczorowe	-nie ma egzaminów wstępnych, przyjęcia na podstawie matury -nauka odpłatna, wymogi ustala uczelnia, stypendia -studia dwustopniowe -3 grupy uniwersytetów: Oxford i Cambridge = elitarne; uniwersytet londyński; uniwersytety prowincjonalne -po 16r.ż działają przy uniwersytetach 2letnie szkoły dokształcające dla dorosłych -obowiązek kształcenia 5-16r.ż	-przyjmowanie na podstawie egzaminów wstępnych lub matury -podział na uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe, specjalne ośrodki naukowe -nauka w 3 cyklach: 2letni propedeutyczny, II cykl 1rok, 2letni III cykl - obowiązek kształcenia 6-16rok życia	-podstawą przyjęcia jest matura; -podział na wyższe szkoły zawodowe i uniwersytety -dyplom ukończenia studiów po 4-6 latach nauki -szkoły specjalne – dzieci umieszczane wg stopnia upośledzenia lub w klasach integracyjnych -szkoły wyższe wolne od opłat	-3 typy szkół: kolegia środowiskowe zawodowe (dyplom umiejętności zawodowych) techniczne szkoły wyższe (dyplom umiejętności zawodowych) uniwersytety (licencjat)
Kształcenie nauczycieli	-uniwersytety -wyższe szkoły pedagogiczne -studia podyplomowe Nauczyciel musi mieć wykształcenie wyższe. Nauczyciela powołuje gmina, powiat lub dyrektor danej placówki. Nauczyciel podlega nadzorowi kuratora oświaty oraz dyrektora sprawującego nadzór nad placówką nie rzadziej niż dwa razy do roku.	-uniwersytety (nauczyciele szkół średnich) -wyższe szkoły zawodowe (nauczyciele szkół zawodowych i technicznych) -wyższe szkoły pedagogiczne (nauczyciele szkół podstawowych i przedszkoli) Nauczyciel oprócz ukończenia studiów musi uzyskać licencję jako potwierdzenie kwalifikacji. Kształcenie ustawiczne jest nieobowiązkowe, odbywa się w ramach godzin pracy. Nauczyciel otrzymuje status nauczyciela wykwalifikowanego po 2 latach pracy. Nauczyciela zatrudniają lokalne władze oświatowe lub rada nadzorcza szkół.	-uniwersytety (w 3 cyklach, nauczyciele szkół średnich i podstawowych) Dla nauczycieli wyższych klas szkoły średniej niezbędne jest uzyskanie tytułu zawodowego magistra po 4 latach studiów przedmiotowych. Uniwersytety zajmują się dokształcaniem. Nauczyciele szkół podstawowych mają prawo do 36 tygodni doskonalenia się w ciągu całej kariery. Nauczyciel ma status urzędnika państwowego.	-uniwersytety (nauczyciele gimnazjum i szkół realnych) -szkoły wyższe zawodowe (nauczyciele szkół podstawowych i szkół średnich) Nauczyciele przedszkola są po szkołach średnich. Nauczyciele zdają egzamin państwowy (2 przedmioty + pedagogika) Nauczyciele zatrudnieni są przez landy i mają status urzędnika państwowego.	-uniwersytety -studia wyższe nauczycielskie lub specjalistyczne (przez studia wyższe rozumie się kurs niższy studiów wyższych – bakalarat. Upoważnia on do pracy na okres 5 lat, następnie potrzebne jest podniesienie kwalifikacji.

21. Problematyka selekcji szkolnej i zawodowej, odsiewu i drugoroczności

Ujęcie selekcji szkolnej, jako procesu lub splotu różnorodnych procesów oznacza, iż przez pojęcie selekcji szkolnej należy rozumieć określony ciąg wzajemnie powiązanych zjawisk społecznych i pedagogicznych, który ma swoiste uwarunkowania i wymierne skutki w kształceniu uczniów. Pojęcie selekcji szkolnej określa w szczególności ogół procesów różnicowania się dróg i szans kształcenia dzieci i młodzieży na różnych szczeblach szkolnictwa.

Selekcję szkolną można rozpatrywać, jako dokonujące się w systemie szkolnym zjawisko społeczne nie zawsze kontrolowane, najczęściej przebiegające spontanicznie. Można też tym terminem nazwać proces pedagogiczny, w wyniku, którego dokonuje się przegrupowanie kandydatów na wyższe szczeble kształcenia na podstawie kryteriów przyjętych w danym systemie szkolnym. W zależności od czasu występowania czynników wywołujących procesy selekcji szkolnej wyróżniamy selekcje doszkolne, wewnątrzszkolne i poszkolne. Selekcje doszkolne mają miejsce w okresie poprzedzającym naukę szkolną, a ich skutkiem są nierówności startu szkolnego uczniów pochodzących z różnych środowisk. Selekcje wewnątrzszkolne dokonują się w toku nauki szkolnej. Selekcje poszkolne występują po ukończeniu określonej szkoły. Manifestują się w procesie dalszego kształcenia, a także w możliwościach wykorzystania zdobytej wiedzy i kwalifikacji w pracy zawodowej i w życiu społecznym.

Odsiew szkolny w/g W. Okonia - zjawisko polegające na przerywaniu przez pewien odsetek uczniów nauki przed ukończeniem szkoły z powodu niedostatecznych postępów w nauce lub niewłaściwego zachowania

Drugoroczność w/g W. Okonia - to jeden z dwu (obok tzw, odsiewu) głównych rodzajów jawnego niepowodzenia szkolnego, polegający na pozostawaniu uczniów w tej samej klasie w ciągu dwóch lub więcej lat. Drugoroczność jest wyrazem rozbieżności pomiędzy wymaganiami szkoły a osiągnięciami ucznia. Konsekwencje drugoroczności to nie tylko straty materialne spowodowane przedłużeniem okresu nauki znacznego odsetka uczniów rocznie, lecz także ważkie konsekwencje pedagogiczne w związku z przeżyciami wywołanymi przez to niepowodzenie oraz ich wpływem na osobowość i dalsze losy uczniów

Przyczyny drugoroczności: (wg Cz. Kupisiewicza)

• Zły ogólny stan zdrowia ucznia.

• Przedłużająca się nieobecność w szkole. Niski stopień dojrzałości szkolnej.

• Znaczne trudności w opanowaniu programu z niektórych przedmiotów wynikające z zaburzeń funkcji percepcyjno - motorycznych lub słuchowo-językowych.

• Negatywny stosunek do nauki - brak motywacji.

• Destrukcyjne zachowania wobec innych uczniów i nauczycieli podczas lekcji.

• Brak należytej opieki nad uczniami opóźnionymi w nauce ze strony szkoły i rodziców.

Skutki drugoroczności dla ucznia:

• Brak motywacji do dalszej pracy.

• Stłumienie zainteresowania nauką.

• Nieprzyjazny stosunek do otoczenia.

• Powód kompleksów i zaburzeń w zachowaniu się.

• Zahamowanie prawidłowego dotychczasowego umysłowego rozwoju dziecka.

Skutki odsiewu, zwłaszcza w szkole podstawowej, czyli w okresie obowiązku szkolnego, są bardzo niebezpieczne. Prowadzi on do stałego zwiększania szeregów ludzi niewykwalifikowanych, nieprzystosowanych do życia w nowoczesnym społeczeństwie. Ludzie ci, niezdolni do współzawodnictwa z innymi, bardzo często się wykolejają, łatwo popadają w konflikt z normami życia społecznego. 

22. Realizacja obowiązku szkolnego w różnych systemach oświatowych

Obowiązek szkolny lub przymus szkolny – obowiązek poddania się procesowi edukacji powszechnej, zazwyczaj do ukończenia określonego roku życia (np. pełnoletniości) lub w ramach określonego poziomu kształcenia (np. ukończenie poziomu podstawowego). System oświaty tworzą:

1. System szkolny obejmujący szkoły ogólnokształcące, zawodowe i wyższe.

2. System wychowania w okresie przedszkolnym.

3. System kształcenia i wychowania równoległego lub pozaszkolnego.

4. System kształcenia i wychowania poszkolnego.

System oświaty w Polsce obejmuje: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne. Do systemu oświaty w Polsce nie zalicza się szkolnictwa wyższego, które stanowi odrębny dział administracji rządowej i ma zagwarantowaną konstytucyjnie autonomię. W myśl zapisów Konstytucji RP każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 7 do 18 roku życia, ale status instytucji obowiązkowych mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna.

Systemy szkolne w krajach Unii Europejskiej

BELGIA – obowiązkowe jest wychowanie przedszkolne, szkoła od 6-go roku życia. Obowiązek szkolny 9-letni, do 15 lat. Szkoła podstawowa i średnia są 6-letnie.Istnieją dwa typy szkoły średniej: 1.Tradycyjna- kształcenie klasyczne i humanistyczne realizowane w dwóch 3-letnich cyklach. Przygotowuje do studiów.2.Kształcenie Odnowione - edukacja zawodowa realizowana w trzech 2-letnich cyklach. Przygotowuje do zawodu, ale również na studia. System jest drożny.

DANIA – ponad 90% dzieci objęte jest wychowaniem przedszkolnym. Obowiązek szkolny trwa 9 lat i rozpoczyna się od 7-go roku życia. Szkoła podstawowa 9-letnia, do 16 lat. Aby kontynuować naukę należy ukończyć 10-tą klasę, która przygotowuje do szkoły średniej. Szkoła średnia jest 3-letnia.Są dwa typy szkoły średniej: ogólnokształcąca i zawodowo - techniczna, po obu typach można studiować. System drożny.

FINLANDIA – do przedszkola chodzą prawie wszystkie dzieci, a obowiązkowo 6-latki. Obowiązek szkolny trwa 9 lat i rozpoczyna się od 7-go roku życia. Szkoła podstawowa trwa 9 lat. Są dwa typy 3-letniej szkoły średniej: ogólnokształcąca i zawodowa. Po dwóch latach w szkole ogólnokształcącej można przejść do 3-ej klasy szkoły zawodowej. Oba typy przygotowują na studia, ale zawodowa również do pracy. System drożny.

FRANCJA – obowiązek szkolny trwa 10 lat, od 6-go roku życia do ukończenia pierwszej klasy liceum albo ostatniej klasy szkoły zawodowej. Szkoła podstawowa jest 5-letnia. Collage trwa 4 lata, ale po dwóch latach można przejść do szkoły zawodowej. Liceum jest 3-letnie. Liceum typu technicznego przygotowuje do pracy zawodowej, a inne typy kończą się maturą, która uprawnia do podjęcia studiów. System częściowo drożny. Lekcje trwają 55 minut.

GRECJA – obowiązek szkolny trwa 9 lat, dzieci mające 5, 5 lat mogą iść do szkoły, a obowiązkowo 6-latki.Szkoła podstawowa trwa 6 lat, potem następuje 3-letnie gimnazjum. Liceum również jest 3-letnie, a młodzież ma do wyboru aż 5 typów: ogólnokształcące, klasyczne, techniczne, mieszane, duchowne; po liceum, aby iść na studia trzeba ukończyć roczny kurs. Po gimnazjum można wybrać 2-letnią szkołę zawodową, która przygotowuje do zawodu. System częściowo drożny. Rok szkolny trwa od 1.09 do 31.05. Lekcje: pierwsza: 90 minut, następne: 45 minut, ostatnia: 40 minut.

HISZPANIA – obowiązek szkolny trwa 8 lat i rozpoczyna się od 6-go roku życia. Szkoła podstawowa jest 8-letnia, ale podzielona na 3 etapy(2+3+3). Szkoła średnia ogólnokształcąca trwa 3 lata, a po jej ukończeniu można kontynuować naukę na studiach po rocznym kursie orientacji uniwersyteckiej. Szkoła zawodowa jest 2-u stopniowa: ukończenie 1-go stopnia daje kwalifikacje robotnika. Naukę można kontynuować w szkole ogólnokształcącej lub iść do szkoły zawodowej. 2-Go stopnia, która jest 3-letnia i daje kwalifikacje zawodowe, ale również przygotowuje do studiów. System drożny. Rok szkolny trwa od 15.09 Do 15.06.

HOLANDIA – obowiązek szkolny trwa 12 lat, od 4-go roku życia. Szkoła podstawowa jest 8-letnia, a po niej następuje roczny kurs ukierunkowujący do szkoły średniej. Szkoła średnia trwa 5 lat i przygotowuje do studiów. Są dwa typy szkoły średniej: ogólnokształcąca 4-letnia kończąca się dyplomem lub 5-letnia uprawniająca do pójścia na studia i zawodowa 3-letnia przygotowująca do 4-letniego technikum. System drożny.

IRLANDIA – obowiązek szkolny trwa 9 lat, od 6-go roku życia. Szkoła podstawowa od 4-go roku życia, ale są 6-latki uczące się w domu, a 8-latki w przedszkolu. Szkoła średnia jest dwustopniowa: pierwszy stopień 3-letni – typy: klasyczna, publiczna, mieszana, zawodowa. Drugi stopień 3-letni – typy: ogólnokształcąca, przygotowująca na studia, zawodowa, przygotowująca do pracy. Niepełna drożność systemu.

LUKSEMBURG - ma system edukacyjny analogiczny do systemu francuskiego, ale obowiązek szkolny od 4-go roku życia.

NIEMCY – różnie w zależności od landów obowiązek szkolny od 6-go roku życia trwa 9 – 12 lat. Szkoła podstawowa jest 4-letnia, szkoła ponadpodstawowa ma różne typy: szkoła średnia rozszerzona przygotowuje na studia, gimnazjum trwa 9 lat i przygotowuje na studia, szkoła średnia realna trwa 6 lat i przygotowuje do 3-letniej szkoły zawodowej, po której można iść na studia lub do pracy, szkoła główna jest 5-letnia i następuje po niej 4-letnia szkoła zawodowa przygotowująca do pracy. Niepełna drożność systemu. Rok szkolny zaczyna się w sierpniu.

PORTUGALIA – obowiązek szkolny trwa 9 lat, od 6-go roku życia. Nie ma obowiązku wychowania przedszkolnego, ale około 60% dzieci chodzi do przedszkola. Szkoła podstawowa jest 6-letnia, a szkoła średnia 5-cio lub 6-cio letnia. Szkoła średnia jest dwustopniowa: jednolita – 3-letnia, obowiązkowa, pełna średnia 3-letnia: ogólnokształcąca, przygotowująca na studia, techniczna, przygotowująca do pracy, zawodowa 2-letnia. Niepełna drożność systemu.

SZWECJA – obowiązek szkolny trwa 9 lat od 7-go roku życia, ale 6-latki są objęte obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym. Szkoła podstawowa jest 9-cio letnia. Są dwa typy szkoły średniej: gimnazjum 3-letnie, przygotowujące na studia, zawodowa 3-letnia przygotowująca do pracy. Niepełna drożność systemu. Rok szkolny zaczyna się w sierpniu.

WIELKA BRYTANIA – obowiązek szkolny trwa 11 lat od 5-go roku życia. Szkoła podstawowa jest 6-letnia, podzielona na dwa, trzyletnie cykle. Są trzy typy szkoły średniej: gramatyczna, 7-letnia, przygotowuje na studia, rozszerzona, 7-letnia, organizuje naukę na bazie pierwszego cyklu szkoły podstawowej, nowoczesna, 7-letnia, przygotowuje na studia; typ 2 i 3 oferuje 16-latkom (poza obowiązkiem szkolnym) kształcenie techniczne 2-letnie dające uprawnienia zawodowe. Później mogą oni kontynuować naukę w szkole średniej, która przygotowuje na studia. System drożny. Lekcje trwają od 45 do 60 minut w zależności od szkoły.

WŁOCHY – obowiązek szkolny trwa 8 lat od 6-go roku życia. Szkoła podstawowa jest 5-letnia i następuje po niej szkoła średnia: obligatoryjna 3-letnia, liceum 5-letnie: ogólnokształcące, artystyczne, techniczne, dające wstęp na studia. Zawodowa po obligatoryjnej szkole średniej, 2-lenia, przygotowuje do zawodu, 3-letnia, po której następuje roczny kurs przygotowujący do studiów, 4-letnia, przygotowująca na studia. Niepełna drożność systemu.

23. Uprawnienia i obowiązki nauczycieli w krajach Europy

Miejsce nauczycieli w Europie - Nauczyciele w europie stanowią uprzywilejowaną elitę intelektualną. Jest to uwarunkowane następującymi czynnikami: uprzywilejowanie grupy pod względem zawodowym, emerytalnym, zarobkowym, statutu społecznego, misji zawodowej; wymogi kwalifikacyjne powodują, że jest to grupa osób z wyższym wykształceniem; istnieje duża weryfikacja pod względem postaw moralnych i etycznych.

Uprawnienia pedagogów w zjednoczonej Europie.

• Zarobki nauczycieli - Pensje nauczycieli stanowią jeden z podstawowych wyznaczników atrakcyjności wykonywanego zawodu oraz są szczególnym przywilejem przynależności do danej grupy zawodowej. Zarobki nauczycieli kształtują się na poziomic średnim i dobrym /w zależności od stopnia naukowego i ilości godzin wykładów/ w porównaniu do zarobków innych etatów urzędników państwowych.

• Uprawnienia społeczne nauczycieli - W większości krajów nauczyciele mogą przejść na wcześniejszą emeryturę. Jest ona zagwarantowana prawnie i jej wysokość określona odpowiednimi przepisami. Emerytura ta jest uzależniona od osiągnięcia odpowiedniego wieku oraz wypracowania stażu pracy. Różnice w wymiarach emerytalnych wynikające z różnych uwarunkowań prawnych powoduje, ze pojawia się przeszkoda do podejmowania pracy pedagoga w krajach unii, w których jest to dla pracownika korzystne.

• Status nauczycieli jest w większości krajów UE ustalany przez państwo. Posiadają oni status urzędników państwowych, co powoduje gwarancje urzędowe do wynagrodzenia i emerytury oraz względnie wysoki prestiż społeczny.

III. Obowiązki pedagogów

1.Wysokie wymagania kwalifikacyjne, na które składają się następujące czynniki:

• Wyższe wykształcenie akademickie,

• Zdobycie specjalizacji od wszechstronnego rozwoju osobowości ucznia,

• Posiadanie dużego zakresu wiedzy,

• Nauczanie innowacyjne i kształtowanie umiejętności u swoich uczniów,

• Stwarzanie odpowiednich warunków do przyswajania wiedzy przez uczniów,

• Umiejętność korzystania z nowych technik nauczania i środków informatycznych,

• Aktualizowanie wiedzy swojej i uczniów,

• Aktywna działalność w środowisku lokalnym.

Obowiązki pedagogów /przykłady z UE odnośnie uzyskania odpowiednich kwalifikacji:

• W Danii na studia pedagogiczne dla nauczycieli szkół średnich uczęszczają tylko, co absolwenci szkół wyższych, którzy zostali przyjęci do pracy w szkole.

• We Francji w trakcie drugiego roku studiów, kształcą się w systemie przemiennym - teoria + praktyka.

• W Niemczech studenci podczas praktyk otrzymują wynagrodzenie i status czasowo zatrudnionych urzędników państwowych.

• W Hiszpanii i Portugalii większy nacisk kładzie się na przygotowanie wstępne niż na późniejsze dokształcanie w studiach podyplomowych lub kursach zawodowych.

Podnoszenie kwalifikacji jest wynikiem zmian następujących w społeczeństwach UE. Niż demograficzny powoduje, ze nauczyciel musi przejąć na siebie większe obowiązki i stać się wszechstronnie użytecznym dla pracodawcy - w większości przypadków dla samorządu lokalnego a co za tym idzie dla lokalnej społeczności. W wielu krajach, w tym w Polsce, stworzono system doskonalenia zawodowego, jako kryterium awansu zawodowego. Ponadto prowadzenie odpowiednio przygotowanych zajęć wymaga od dzisiejszego nauczyciela podniesienia kwalifikacji m.in.. w zakresie technologii informatycznych i nowoczesnych środków przekazu.

Kreowanie wizerunku nauczyciela – pedagoga. W całej Wspólnocie Europejskiej zarysowują się tendencje do wymagania od nauczycieli nie tylko przekazywania wiedzy, ale również:

• Obarczanie nauczycieli większa odpowiedzialnością w postaci zwiększenia autonomii działania i tworzenia własnych programów przekazywania wiedzy;

• Obciążanie pedagogów za osiąganie celów społecznych i edukacyjnych państwa,

• Zwiększanie współpracy w relacjach nauczyciel - uczeń - rodzice.

Kompetencje nauczyciela w Unii Europejskiej:

Kompetencje związane z procesem uczenia się / nauczania:

• Umiejętność pracy w wielokulturowej i zróżnicowanej społecznie klasie; umiejętność stworzenia dogodnych warunków do uczenia się, tzn. nauczyciel: ma być organizatorem procesu uczenia się; ma uczynić ze swoich uczniów badaczy; tworzy programy nauczania, stale się szkoli i doskonali, usprawnia swoją pracę; działa w różnego rodzaju stowarzyszeniach i organizacjach; jest animatorem życia społeczno-kulturalnego w regionie;

• Umiejętność włączenia technologii informacyjno-komunikacyjnej do codziennego funkcjonowania uczniów;

• Umiejętność pracy w różnych zespołach;

• Umiejętność współpracy przy tworzeniu programów nauczania, organizacji procesu kształcenia i oceniania;

• Umiejętność współpracy z osobami ze środowiska lokalnego i z rodzicami;

• Umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów;

• Umiejętność stałego rozszerzania swojej wiedzy i doskonalenia swoich umiejętności.

Kompetencje związane z kształtowaniem postaw uczniowskich:

• Umiejętność wykształcenia u uczniów postawy obywatelskiej i społecznej;

• Umiejętność promowania takiego rozwoju kompetencji u uczniów, które pozwolą im, jako pełnoprawnym obywatelom danego państwa, z sukcesem funkcjonować w społeczeństwie wiedzy, co obejmuje: motywację do nauki, nie tylko formalnej objętej obowiązkiem szkolnym; nauczanie uczenia się; krytyczne przetwarzanie informacji; posługiwanie się komputerem i korzystaniem z wszelkich urządzeń cyfrowych; twórczość i innowacyjność; rozwiązywanie problemów; przedsiębiorczość; współpracę z innymi; łatwość w komunikacji z innymi; umiejętność poruszania się w kulturze wizualnej.

25. Oświata dorosłych i kształcenie permanentne

Oświata dorosłych stanowi nieodłączny element edukacji ustawicznej. Dlatego też najpierw skupię się na wyjaśnieniu tego pojęcia. Edukacja ustawiczna, określana zamiennie terminem permanentnej, jest pojęciem, które weszło do słownika nauk pedagogicznych stosunkowo niedawno. We wcześniejszych okresach oświaty i wychowania określenie to nie było znane, ponieważ dawną cywilizację cechowała duża stabilność. W ciągu życia człowieka jego widza, środowisko ulegały zmianom tak niewielkim, że nie pociągało to za sobą konieczności nadążania za ich procesem rozwojowym. Oświata dorosłych jest działalnością na rzecz równości ekonomicznej, społecznej, moralnej zarówno w sytuacjach wewnątrz każdego państwa, jak też na forum międzynarodowym.

Zadaniem oświaty dorosłych jest ukierunkowywanie, zachęcanie i wdrażanie uczestników do samodzielnego rozwijania postaw i wzbogacania poziomu moralnego. Kształcenie – to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata. Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Podkreśla się także znaczenie szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego (uczenia się przez całe życie).

Kształcenie ustawiczne, kształcenie permanentne, kształcenie ciągłe, proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych, trwający przez całe życie człowieka. Kształcenie permanentne wynika z konieczności przystosowania się jednostki do dynamicznych przeobrażeń ekonomicznych, kulturalnych i naukowych występujących w życiu współczesnych społeczeństw. Wykształcenie zdobyte w systemie szkolnym staje się stopniowo przestarzałe i koniecznością staje się kontynuowanie kształcenia w takich formach i rozmiarach, jakie dla danego zawodu są optymalne.

26. Wiedza o nauczycielu – zawód czy misja.

Zawód, a często powołanie, jakie wypełnia nauczyciel, polega na realizacji procesu dydaktyczno - wychowawczego. Proces ten przebiega między innymi na polu etyki. Nauczyciel swobodnie decyduje, o jakości podejmowanych przez siebie działań. Doniosłość zagadnienia, jakim jest etyka zawodu nauczyciela wynika z odpowiedzialności za dziecko, odpowiedzialności wobec dziecka i społeczeństwa. Najwyższą wartością nauczycielskiej etyki jest dobro dziecka. Etyka, jako nauka wyznacza zasady postępowania, a działania nauczyciela nakierowane winny być na człowieka i wierne pojmowanie dobra, przeciwstawne złu. Biorąc pod uwagę fakt, iż wiemy, jakie właściwości są potrzebne do tego, aby dobrze wykonywać zawód nauczyciela i jak te właściwości można osiągnąć poprzez edukację, praktykę, aktywność społeczną i kształtowanie charakteru - możemy przyjąć, że jest to zawód dostępny dla każdego, z wyjątkiem ludzi, u których występują określone upośledzenia lub schorzenia psychosomatyczne oraz rażące defekty wyglądu zewnętrznego, uniemożliwiające jego wykonywanie.

Praca nauczyciela jest ukierunkowana na dwa, ściśle ze sobą sprzężone cele:

• Edukacyjny, który wiąże się z przekazywaniem uczniom określonego zasobu wiedzy oraz

• Wychowawczy, który łączy się z kształtowaniem myślenia, opinii, postaw i zachowań uczniów, a także z wyrobieniem u nich społecznie pożądanych nawyków.

Nauczyciel może wyżej wspomniane cele realizować, jeżeli jest do tego dobrze przygotowany i ma odpowiednie cechy psychofizyczne i charakterologiczne. Na zawodowe przygotowanie nauczyciela składa się: przygotowanie teoretyczne (ogólne, specjalistyczne i pedagogiczne); przygotowanie praktyczne w zakresie przekazywania swojej wiedzy i umiejętności uczniom i wychowawczego oddziaływania na nich; wyrobienie społeczne, kształtujące umiejętności organizacyjne i prospołeczne postawy uczniów.

27. Moralno – etyczne problemy zawodu nauczyciela.

Etyczne wymiary pracy nauczyciela. Na zmiany w tym aspekcie wpływ mają: reforma oświaty- zakłócenia lokalne; przyspieszenie zmian w świecie (książka „Trzy fale”- do XVII - fala rolnicza, do lat 50- przemysłowa, od 1952-społeczeństwo informacyjne = wiedzy). Nauczyciele, jako tłumacz świata a nie przewodnik, świat nie ma drogowskazów etycznych i moralnych. Jesteśmy cywilizacją niecierpliwości (kryzys wartości, zwłaszcza etycznych = kryzys aksjologiczny). Funkcjonują różne orientacje światopoglądowe, które musimy tolerować.

Nauczyciel musi być kształcony inaczej, na miarę nowej rzeczywistości- niestety nauczyciele kształceni są tak jakby tych wszystkich zmian nie było. Kształcenie powinno uwzględniać ciągłość rozwoju. Potrzebna jest edukacja praktyczna, ale najbardziej intelektualna.. Nauczycielowi potrzebne są kwalifikacje etyczne, bo wszystko co robi ma wymiar etyczny.

Odpowiedzialność nauczyciela: identyfikowanie się ze skutkami własnych działań (odpowiedzialność sięga tak daleko jak moc człowieka), nauczyciel odpowiada za rozwój umysłu wielka odpowiedzialność. Jest to odpowiedzialność moralna a nie prawna, bo skutki pracy nauczyciela są niewymierne. Nauczyciel bezdyskusyjne odpowiada za przekazanie wiedzy- na tej podstawie jest oceniany, teraz ma uczyć metod nauki, przetwarzania informacji, uczniowie bardziej potrzebują nauczyciela takiego, z którym można by porozmawiać- wzrost funkcji egzystencjalnej a spadek poznawczej. Samoobsługa pedagogiczna młodzieży, młodzież szuka wsparcia u rówieśników nie u nauczyciela Warunek, aby móc mówić o nauczycielu z odpowiedzialnością moralną- wrażliwość humanistyczna (myślenie o skutkach działania) i etyczna + kultura komunikacji

Kategoria oceny ucznia: Dzisiaj ocena jest generalizowana na człowieka, fetyszyzacja ocen. Nauczyciele zajmują się diagnozą braków (nie umiesz, nie rozumiesz) a nie diagnozą mocy, bez której nie powinna być wygłoszona diagnoza braków. Dziecko może sobie nie poradzić tylko z diagnozą braków, diagnoza operacyjna to przeprowadzenie dziecka ze świata niemocy do radzenia sobie Etyczny wymiar oceny: funkcja sprawdzająca + funkcja rozwojowa + funkcja wychowawcza.

Proces komunikowania- etyka mowy: Dziecko jest mało odporne na słowa a ludzie są bezrefleksyjni właśnie, gdy wypowiadają słowa do dzieci. Poszanowanie godności ucznia- dziecko w kontakcie z nauczycielem musi wiedzieć, że się liczy. Odpowiedzialność nauczyciela za własny rozwój- inwestycja w siebie + zdobywanie doświadczenia w pracy. Ambiwalencja roli nauczyciela- pogodzenie sprzecznych tendencji. Przez etykę w zawodzie nauczyciela nie rozumie się teorii moralności, a więc dyscypliny filozoficznej, traktującej o normach ludzkiego postępowania, ale samą postawę moralną, postawę życiową nauczyciela, wyznaczoną przede wszystkim przez wartości moralne i religijne. Dla etyki pedagogicznej samo dziecko, jak i każdy człowiek, staje się podstawową, autonomiczną i uniwersalną wartością, miarodajną dla procesów wychowania; to kim ono jest, i kim stać się może, i z uwagi na nie samo- a nie dopiero w konsekwencji zrealizowania określonych wartości programowych stojących poza nim.

Człowiek, podstawowe wzorce zachowań, reguły postępowania, a także normy etyczne poznaje w domu rodzinnym. Prekursorami kształtowania wrażliwości moralnej są najbliżsi oraz środowisko, w którym wzrastamy. Dodatkowym obciążeniem, z którym nauczyciel musi się zmagać jest świadomość, że profesja nauczycielska należy do grupy zawodów, których "wytworem" jest człowiek, istota ludzka, którą należy odpowiednio przygotować do życia w społeczeństwie, do pełnego i aktywnego funkcjonowania w życiu codziennym. Nauczyciel, który kształtuje osobowość młodego człowieka winien uwzględnić takie wartości jak: rzetelność, solidność, skromność, poczucie odpowiedzialności. Wychowawca, bowiem jest tą osobą, która wywołuje jakieś zmiany w innej osobie. Etyka zawodu nauczyciela dotyczy postawy nauczyciela, jego kultury, osobistej odpowiedzialności, wrażliwości, samokrytycyzmu, uczciwości, hierarchii wartości, światopoglądu, wiedzy i kompetencji. Problematyka moralna nabiera szczególnego znaczenia w zawodach, które wywierają wpływ na losy poszczególnych ludzi, całych grup i społeczeństw. W 1995 r. Polskie Towarzystwo Nauczycieli opracowało Kodeks etyki nauczycielskiej, który niestety nie został upowszechniony w szkołach i bibliotekach pedagogicznych. W związku z reformą edukacji i awansem zawodowym nauczycieli dostrzeżono obecnie potrzebę uwzględniania problemów etycznych i odbudowania autorytetu nauczyciela.

28. Nauczyciel w Unii Europejskiej w świecie zglobalizowanym.

Kompetencje związane z procesem uczenia się / nauczania:

• Umiejętność pracy w wielokulturowej i zróżnicowanej społecznie klasie.

• Umiejętność stworzenia dogodnych warunków do uczenia się, tzn. nauczyciel: ma być organizatorem procesu uczenia się; ma uczynić ze swoich uczniów badaczy; tworzy programy nauczania, stale się szkoli i doskonali, usprawnia swoją pracę.

• Działa w różnego rodzaju stowarzyszeniach i organizacjach - jest animatorem życia społeczno-kulturalnego w regionie.

• Umiejętność włączenia technologii informacyjno - komunikacyjnej do codziennego funkcjonowania uczniów.

• Umiejętność pracy w różnych zespołach.

• Umiejętność współpracy przy tworzeniu programów nauczania, organizacji procesu kształcenia i oceniania.

• Umiejętność współpracy z osobami ze środowiska lokalnego i z rodzicami.

• Umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów.

• Umiejętność stałego poszerzania swojej wiedzy i doskonalenia swoich umiejętności.

Kompetencje związane z kształtowaniem postaw uczniowskich: Umiejętność wykształcenia u uczniów postawy obywatelskiej i społecznej. Umiejętność promowania takiego rozwoju kompetencji u uczniów, które pozwolą im, jako pełnoprawnym obywatelom danego państwa, z sukcesem funkcjonować.

29. Międzykulturowa komunikacja i zakłócające ją czynniki.

• Bariery językowe. Czynnik ten stanowi istotne źródło nieporozumień w komunikacji między członkami

różnych kultur, którzy mówią w innych językach. Źródłem frustracji jest wtedy niedostateczna, często pobieżna znajomość języka używanego do komunikowania się.

• Niezgodne komunikaty werbalne i niewerbalne. Nasze ciało przekazuje różne rodzaje informacji:

Proksemiczne - są one związane z przestrzennym dystansem pomiędzy nadawcą a odbiorca, przybieranymi przez nich pozami ciała oraz z ich orientacją w przestrzeni. Dystans jest związany z istnieniem sfery osobistej, czyli przestrzeni, którą osoba uważa za należącą do niej. Na wyznaczanie tej sfery wpływają m.in. status społeczny osoby, pochodzenie kulturowe, wiek, płeć oraz związek zachodzący pomiędzy uczestnikami komunikacji. Pozy ciała przyjmowane przez rozmówców określają ich psychiczne nastawienie (status motywacyjny, stan emocjonalny), stopień rozluźnienia bądź spięcia psychofizycznego. Informują również o tym, jaka relacja łączy partnerów komunikacji. Orientacja w przestrzeni, (np. usadowienie się za stołem) pozwala wnioskować o nastawieniu rozmówców wobec siebie, np. czy komunikacja będzie mieć charakter partnerstwa czy podporządkowania.

Kinestetyczne - informacje wysyłane są poprzez gesty, mimikę, ruchy ciała. Istnieją bardzo duże różnice kulturowe w stosowaniu gestów i mowy ciała przez członków różnych społeczności.

Informacje tzw. paralangue - paralingwistyczne komunikowanie odbywa się za pomocą intonacji, modulacji, zawieszania głosu. Informacje z tej sfery pozwalają identyfikować stan emocjonalny rozmówcy, a nawet prawdziwość komunikatu. Aby jednak móc poprawnie interpretować informacje wynikające z artykulacji, należy zawsze uwzględniać kontekst rozmowy.

Informacje haptyczne - są one związane z dotykaniem rozmówcy i nawiązywaniem bezpośredniego kontaktu fizycznego. W dużej mierze określane są przez normy kulturowe, ale są również wyznaczane przez wzajemna relację bliskości, intymności i zaufania pomiędzy rozmówcami.

Informacje zawarte w wyglądzie i ubiorze - na podstawie tych informacji można wnioskować np. o prowadzonym przez rozmówcę trybie życia i jego przynależności do jakiejś grupy społecznej.

Wszystkie te elementy mogą osłabiać komunikaty werbalne lub nawet zaprzeczać im, utrudniając w ten sposób komunikowanie się. Samokontrola oraz uświadomienie sobie działania tych czynników pozwalają nadawcy uniknąć wysyłania fałszywych komunikatów, a odbiorcy ułatwiają weryfikację otrzymywanych informacji.

• Bariery kulturowe. Komunikacja w dobie globalizacji jest tym trudniejsza, im mniej rozpoznane

są różnice kulturowe, a poznanie odmiennych środowisk i kontekstów jest tylko powierzchowne, na podstawie jedynie łatwo obserwowalnych przejawów kultury. Tak naprawdę, to właśnie świadomość odmiennych kontekstów kulturowych, zrozumienie odmiennych doświadczeń i oczekiwań komunikacyjnych jest podstawowym warunkiem skutecznego porozumiewania się. Trzy czynniki zakłócające i utrudniające porozumiewanie, które maja swe źródła w odmienności kultur, z jakich pochodzą uczestnicy komunikacji to: etnocentryzm, uprzedzenia oraz stereotypy.

Trzy czynniki zakłócające i utrudniające porozumiewanie, które maja swe źródła w odmienności kultur, z jakich pochodzą uczestnicy komunikacji to: etnocentryzm, uprzedzenia oraz stereotypy.

Etnocentryzm - skłonność do wydawania negatywnych sądów o obcej kulturze, przy odwoływaniu się do standardów obowiązujących w kulturze rodzimej. Z powodu etnocentryzmu często nie jesteśmy rozumiani przez członków odmiennych kultur i sami również nie potrafimy zrozumieć, dlaczego przedstawiciele owych kultur zachowują się tak a nie inaczej. Treści, które inni komunikują oraz różne od naszych formy komunikowania oceniamy negatywnie: uważamy, że to nasze sposoby komunikacji są prawidłowe, a inne są niejasne i nieprawidłowe. Grupa własna przedstawiana jest pozytywnie, ocena grupy obcej jest negatywna.

Uprzedzenia - trzymanie się z góry przyjętych wyobrażeń na temat jednostki lub grupy, nawet, gdy otrzymywane informacje tym wyobrażeniom zaprzeczają. Uprzedzenia, które dotyczą przede wszystkim przekonań jednostki czy zbiorowości, należy odróżnić od dyskryminacji, która przejawia się w konkretnych działaniach wobec osoby (lub określonej grupy osób). Najczęściej jest tak, że uprzedzenia powstają, jako pierwsze i prowadzą później do dyskryminacji, czyli odmawiania innym (wyróżnionym na podstawie różnych cech) ich praw. Uprzedzenia prowadzą do powstawania społecznych dystansów, (np. pomiędzy członkami różnych grup etnicznych zamieszkujących terytorium danego państwa), określających, w jakim stopniu toleruje się dane osoby i ich obecność we własnym otoczeniu. Jedną z konsekwencji jest to, że im większy społeczny i etniczny dystans

między grupami, tym większe trudności we wspólnym komunikowaniu, a co za tym idzie tym trudniejsze osiąganie porozumienia w różnych dziedzinach życia.

Stereotypy - sztywne i niezmienne charakterystyki poszczególnych grup. Niektóre stereotypy zawierają ziarnko prawdy, ale są mocno przesadzone. Stereotypy stają się częścią kulturowej wiedzy jednostki i dlatego trudno je wyeliminować, chociaż często mocno wypaczają prawdę. Stereotyp to pewna całość, uporządkowany i zabarwiony emocjonalnie schemat, według którego organizuje się poznawaną rzeczywistość, i który ukierunkowuje myślenie o sytuacjach społecznych i osobach w nich występujących. Można wyróżnić m.in. stereotypy związane z płcią, z wykonywanym zawodem czy stereotypy narodowe, z których te ostatnie najczęściej są negatywne i wynikają z niedostatecznej wiedzy na temat osób innej nacji. Posługiwanie się powszechnie znanymi stereotypami wynika z zasad oszczędności poznawczej i komunikacyjnej, tzn. podzielanie tego samego stereotypu zmniejsza ilość informacji, które muszą przekazać sobie rozmówcy, aby osiągnąć porozumienie. Należy jednak pamiętać o tym, że stosowanie stereotypów w procesie komunikacji to powielanie ogólnych i błędnych informacji, a treści prawdziwe i indywidualne znaczenia są w tym przypadku pomijane.

31. Warsztat pracy pedagoga.

Warsztat pracy pedagoga to celowo dobrane procedury postępowania, sposoby i metody działania, dokumenty prawne i planistyczno-organizacyjne. W skład warsztatu pracy nauczyciela wchodzą również źródła wiedzy i środki materialno - techniczne, które służą uczniom do uczenia się, a nauczycielowi do nauczania, wychowania i opieki oraz doskonalenia własnej pracy zawodowej. Specyfika i metodyka warsztatowa. Przy konstruowaniu programu szkolnego szczególną uwagę zwrócono na przybliżenie uczniom wiedzy o człowieku, o świecie przyrody i techniki. Na tej zasadzie powstały przedmioty szkolne, których uczyli nauczyciele- specjaliści przedmiotowi. Ważnym elementem warsztatu pracy nauczyciela jest wiedza przedmiotowa, którą posiada nauczyciel oraz specyfika przedmiotowa, czyli to, co odróżnia daną dyscyplinę naukową od innych. Ważnym elementem jest także metodyka prowadzenia zajęć, na którą składa się własna klasyczna wiedza oraz poradniki przypodręcznikowe i realizacyjne a także czasopisma metodyczne. Obudowa prawna warsztatu pracy nauczyciela. To dokumentacja prawna z wiązana ze stanowiskiem pracy oraz czynnościami zawodowymi, wykonywanymi przez nauczyciela na tym stanowisku. Są to przede wszystkim ustawy: o systemie oświaty, „Karta Nauczyciela”, o utworzeniu urzędu MEN. Dokumentacja planistyczno- organizacyjna. Są to opisane decyzje nauczyciela dotyczące działań jego i uczniów w czasie roku szkolnego. Na dokumentację tą składają się: roczny plan pracy dydaktycznej (rozkład materiału nauczania); konspekty (scenariusze) lekcji, zajęć pozalekcyjnych; plany pracy klasy, której nauczyciel jest wychowawcą; terminarz zadań i wydarzeń z planu pracy szkoły i kalendarza szkolnego; struktura organizacyjna uczniów w klasach, przydzielonych nauczycielowi w ramach obowiązków służbowych na dany rok; orz inne plany nauczyciela.

33. Podstawowe pojęcia: socjologia młodzieży (orientacje życiowe, szanse edukacyjne, awans społeczny, kapitał społeczny, wykluczenie, marginalizacja, patologie społeczne)

Szanse edukacyjne - zagadnienie wyrównywania szans edukacyjnych jest dziś jednym z najważniejszych problemów społecznych i edukacyjnych, odnoszących się przede wszystkim do uczniów pochodzących z zapóźnionych środowisk wiejskich i małomiasteczkowych. Problem ten dotyczy również dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych biedą i ubóstwem (bezrobocie rodziców), rodzin patologicznych, dysfunkcyjnych. Ważne jest zapewnienie równego startu edukacyjnego, powszechnej dostępności do przedszkoli dla dzieci ze środowisk wiejskich, dostępności do szkół ponadgimnazjalnych oraz wyższych dla młodzieży wiejskiej i z innych środowisk de faworyzowanych, pomocy materialnej dla uczniów ubogich (dofinansowanie obiadów i podręczników), organizowanie zajęć wyrównawczych dla uczniów mających trudności w nauce.

Awans społeczny - termin socjologiczny, opisujący proces przechodzenia ludzi z niższych pozycji społecznych na wyższe. Jest to najczęściej opisywana ruchliwość społeczna określająca przechodzenie w dół (degradacja) lub w górę względem struktury klasowej, klasowo-warstwowej czy ogólnie w hierarchii społecznej.

Kapitał społeczny - termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał (jako element procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie), którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści (z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia). Zbyt silne więzi kapitału społecznego, w szczególności w jego formie wiążącej, mogą mieć szereg negatywnych skutków obejmujących m.in. wykluczanie osób nienależących do grupy, stosowanie przez grupę przymusu i ograniczenie swobody osób funkcjonujących w jej sieci kapitału społecznego. Są to formy tzw. negatywnego kapitału społecznego na bazie, którego funkcjonują m.in. takie szkodliwe społecznie organizacje jak mafie. Kapitał społeczny nie ulega zmniejszeniu w czasie użytkowania, lecz przeciwnie - pomnożeniu.

Wykluczenie -Wykluczenie społeczne może odnosić się do procesu wykluczania jednostek i grup albo do stanu wykluczenia. W przypadku wykluczania społecznego jednostek czynnikami mającymi na to największy wpływ jest bezrobocie i bieda. Jeżeli dochodzi do koncentracji tego typu ludności w przestrzeni geograficznej, wówczas pojawiać się może specyficzna subkultura ubóstwa oraz wytwarzać się podklasa (underclass), w której wzory zachowań i systemy wartości często podlegają dziedziczeniu w następnych pokoleniach. Pod wpływem marginalizacji na obszarach miejskich możliwe jest wytwarzanie się gett.

Marginalizacja- obejmuje różnorodne zjawiska i dotyka pojedyncze jednostki, obejmuje swoim zasięgiem nie tylko obszary życia społecznego, ale stanowi również problem ekonomiczny. Oznacza ona staczanie się człowieka na peryferie głównych procesów społecznych i zachwianie lub całkowitą utratę poczucia bezpieczeństwa społecznego.

Patologie społeczne -Patologia, występuje w różnych grupach ludzkich i jest ściśle związana z rozwojem społeczeństw. Początkowo termin patologia (z gr. pathos-cierpienie, logos-nauka) był używany w medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych. Patologia społeczna to postawy i zachowania ludzi, które naruszają podstawowe normy etyczne oraz wyrządzają mniej lub bardziej wymierne szkody społeczne. Ujmując to bardziej ogólnie patologia społeczna, zwana również społeczną dezorganizacją lub zachowaniami dewiacyjnymi, oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych, zachwianie systemu wartości oraz nieskuteczność kontroli społecznej.

34. Odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w Polsce.

System dozoru elektronicznego jest jednym z systemów wykonywania kary pozbawienia wolności, polegającym na kontrolowaniu zachowania skazanego przebywającego poza zakładem karnym przy użyciu aparatury monitorującej, czyli urządzeń elektronicznych oraz instalacji i systemów, które zawierają służące tej kontroli podzespoły elektryczne lub elektroniczne, zwanej dalej „środkami technicznymi”. Kontrolowanie zachowania skazanego, dotyczy przestrzegania przez skazanego nałożonego na niego przez sąd penitencjarny obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wskazanym miejscu w wyznaczonym czasie, jak również obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach lub zakazu zbliżania się do określonej osoby. Sąd penitencjarny może udzielić zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 6 miesięcy w systemie dozoru elektronicznego skazanemu na taką karę, za jego zgodą, posiadającemu określone miejsce stałego pobytu oraz zgodę osób pełnoletnich wspólnie z nim zamieszkujących, jeżeli jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary oraz jeżeli szczególne względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą jego osadzenia w zakładzie karnym, a udzieleniu takiego zezwolenia nie stoją na przeszkodzie warunki mieszkaniowe skazanego umożliwiające zainstalowanie stacjonarnego urządzenia monitorującego i funkcjonowanie systemu dozoru elektronicznego, a także możliwości techniczno organizacyjne wykonywania tego dozoru przez upoważniony podmiot dozorujący.

Obowiązki skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego:

a) Pozostawania we wskazanym przez sąd penitencjarny miejscu w wyznaczonym czasie, chyba, że przepisy ustawy stanowią inaczej;

b) Udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego i wykonywania nałożonych na niego obowiązków, a zwłaszcza kontaktowania się z sądowym kuratorem zawodowym;

c) Noszenia nadajnika;

d) Dbania o powierzone mu stacjonarne urządzenie monitorujące i nadajnik, a zwłaszcza ich ochrony przed utratą, zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnymi do użytku;

e) Poddania się czynnościom kontrolnym upoważnionego podmiotu dozorującego mającym na celu sprawdzenie prawidłowości funkcjonowania stacjonarnego urządzenia monitorującego oraz nadajnika;

f) Odbierania połączeń telefonicznych przychodzących do stacjonarnego urządzenia monitorującego;

g) Uiszczenia w określonym terminie równowartości kosztów postępowania wykonawczego związanych z wykonywaniem kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Obowiązki podmiotu dozorującego: Usunięcie, bez zbędnej zwłoki, stwierdzonych uchybień w funkcjonowaniu środków technicznych niezbędnych do wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego; Składanie sądowemu kuratorowi zawodowemu, w terminach przez niego określonych, okresowych sprawozdań z przebiegu wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

35. Kierunki reform we współczesnym systemie opieki nad dzieckiem.

• Zmniejszenie liczby ośrodków stałego pobytu i liczby dzieci w nich umieszczanych – na zmniejszenie liczby ośrodków stałego pobytu wpływa wiele procesów społecznych. Obok badań potwierdzających negatywny wpływ opieki instytucjonalnej na psychospołeczny rozwój dziecka, były to: większa tolerancja społeczeństwa wobec zachowań dewiacyjnych, rozwój programów prewencyjnych, wzrastająca w ciągu ostatnich lat tendencja do utrzymywania dzieci w ich środowisku – nowym zasadniczym celem placówek opieki dziennej jest utrzymywanie odpowiedzialności rodziców za swoje dzieci i systematyczne oddziaływanie na rodziców przez środowiskowych pracowników socjalnych.

• Zmiany w populacji dzieci i młodzieży umieszczanych poza rodziną – populacja wychowanków w środowisku stałego pobytu składa się w głównej mierze z dorastającej młodzieży z poważnymi problemami a nie z małych dzieci.

• Tendencja do tworzenia niewielkich form – tendencja do odchodzenia od dużych instytucji to zróżnicowany proces przebiegający w niejednolity sposób w różnych krajach. Duże instytucje często służą, jako centrum operacyjne dla sieci mniejszych jednostek, tj: grupy usamodzielnienia, profesjonalne rodziny zastępcze, grupy dziennego pobytu, szkoła specjalna, ośrodek diagnostyczny i badawczo – naukowy, ośrodki terapii domowej.

• Profesjonalizacja form opieki i wychowania – wzrastający profesjonalizm zawodowy pracowników opieki a także osób zajmujących się opieką, wychowywaniem, socjalizacją i resocjalizacją dzieci i młodzieży.

• Wzrastające zróżnicowanie instytucjonalnych form pomocy – w ostatnim okresie w krajach europejskich funkcjonuje wiele rodzajów instytucji stałego pobytu dostosowanych do wieku i płci, zróżnicowanych pod wzg. Oferowanej pomocy. Można wyodrębnić następujące placówki: wielofunkcyjne duże instytucje (zapewniające opiekę dzieciom nieprzejawiającym zaburzeń zachowania); domy dziecka zwane domami terapeutycznymi (liczba personelu w stosunku do liczby wychowanków jest wyższa niż w innych tego typu placówkach); ośrodki obserwacyjne dla dzieci w różnym wieku – są tam dzieci umieszczane na krótki okres,; grupy całkowitej opieki obejmujące od 6 – 8 dzieci, nad którymi sprawuje opiekę codziennie 3 – 4 opiekunów; schroniska udzielające intensywnej opieki dzieci, usytuowane w pobliżu dworców, zapewniające korzystającym całkowitą anonimowość.

• Prorodzinne kierunki zmian w systemie opieki nad dzieckiem – udzielanie pomocy rodzinie, a nie samemu dziecku, rodzinne środowiska zastępcze.

• Najpierw udzielanie pomocy rodzinie wychowującej dziecko – profesjonalne wspieranie rodziny wielozakresowe i ponadresortowe; pomoc świadczona w domu, pomoc w zatrudnieniu, lokalowa, medyczna, psychologiczno- pedagogiczna, wychowawcza.

• Pozyskiwanie, przygotowywanie i wspieranie rodzin zastępczych.

• Wychowywanie młodzieży do samodzielności i do życia w rodzinie – sieć małych jednostek: hoteliki, hotele, grupy obserwacyjne, grupy usamodzielnienia.

• Zmiany systemowe- samorząd terytorialny możliwie najniższego szczebla.

• Integracja służb publicznych oraz społeczności.

• Finansowanie dzieci a nie instytucji opiekuńczych.

• Odstąpienie od centralizacji przepisów.

• Oddziaływania indywidualne.