TEMAT: SEKTOR PUBLICZNY

POLITYKA FISKALNA (budżetowa) – obejmuje te wszystkie posunięcia rządu, które kształtują wpływy i wydatki budżetowe, oddziałujące tym samym na podział dochodów, oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej w kraju.

FINANSE PUBLICZNE:

- budżet państwa

- zasoby funduszy pozabudżetowych

- budżety samorządów – terytorialnego, gospodarczego i zawodowego

- zasoby ubezpieczeń społecznych fundacji, związków wyznaniowych itd.

TRZY GŁÓWNE FUNDUSZE PARABUDŻETOWE W POLSCE:

- ZUS

- KRUS

- NFZ

BUDŻET PAŃSTWA – 3 UJĘCIA

- to roczny plan budżetowy

- to ‘’kasa’’ państwa

- to akt prawny uchwalony w formie ustawy budżetowej

STRUKTURA BUDŻETU PAŃSTWA – DOCHODY

- wpływy z podatków i opłat

- dochody z ceł (płaconych za pozwolenie przewozu towarów i usług przez granicę)

- dochody od instytucji należących do państwa

- dochody ze sprzedaży państwowego majątku (z prywatyzacji)

- dochody uzyskiwane za granicą

PODATKI – HISTORIA

MYTO to opłata pobierana za przejazd drogą, autostradą, mostem, tunelem np. może być pobierana jako podatek centralny bądź lokalny, lub też przez prywatnego właściciela obiektu.

Pocżatkowo, w średniowieczu, opłata ta pobierana była za przewożone towary (niezależnie od ilości i rodzaju) w specjalnie do tego celu ustawianych na szlakach handlowych komorach celnych. Na przełomie XIV – XV w. Myto oddzielono od cła i wówczas myto przybrało postać opłaty za usługę, przeprawę, przejazd czy przewóz.

Stosowane są rózne polityki cenowe:

- opłata za pojedynczy przejazd

- opłata okresowa, np. za autostrady w Czechach

- opłata naliczana od kilometra, np. za autostrady we Francji

Zwykle opłata jest zróżnicowana w zależności od rodzaju pojazdu (ciężarówki płacą więcej, motocykle mniej). Czasem stosuje się preferencyjne warunki dla mieszkańców danej okolicy bądź kraju. Spotkać można również stawki zróżnicowane zależne od pory doby (np. brytyjska autostrada M6).

Słowo myto na pewien czas praktycznie wyszło z użycia, jednak ostatnimi czasy powoli wraca do łask.

DZIESIĘCINA

Danina składana kościołowi od schyłku X do połowy XIX w. Początkowo uiszczana przez księcia jako dziesiąta część jego dochodów skarbowych, w połowie XI w. Została przerzucona na ogół ludności. Świadczona tylko z ziemi uprawianej w początkach XIII w. Wykształciły się poźniej dominujące formy: dziesięcina snopowa, pobierana na polu bezpośrednio po żniwach w postaci co dziesiątego snopa, którą wraz z rozwojem kolonizacji na prawie niemieckim wypierała dziesięcina małdratowa, ściągana w postaci wymłóconego ziarna, lub dziesięcina pieniężna. Niekiedy świadczono także dziesięcinę z innych produktów, jak konopie, len miód, rzadziej w postaci ryb, a wyjątkowo tylko od dochodów w kopalni, karczem, młynów. W przypadku dziesięciny snopowej musiano czekać ze zwózką zboża z pola, dopóki przedstawiciel kościoła nie wybrał należnych mu snopów. Chłopi byli obowiązani dostarczyć dziesięcinę na wyznaczone im miejsce, szlachta składała dziesięcinę, nazywaną swobodną, w dowolnie wybranym kościele lub klasztorze. W innych uchylania się od dziesięciny pociągano przed sądy duchowne; spadały też na nich kary kościelne. Duchowni oddawali dziesięcinę z dóbr, które posiadali z tytułu władania świeckiego; dziesięcinę pobierano także z dóbr stołowych biskupstw oraz z ziemskich dóbr kościołów i zakonów.

ŚWIĘTOPIETRZE

Polska nazwa daniny na rzecz państwa (tzw. Denar świętego Piotra) płaconej przez średniowieczne europejskie państwa katolickie.

Jej geneżę wiąże się z decyzja króla Wesseksu Ine (VIII wiek n.e.), który wstąpiwszy do jednego z rzymskich klasztorów, podjął decyzję o wprowadzeniu w swoim państwie świętopietrza. Po przerwie w płaceniu tej daniny wznowił ją w XI wieku Wilhelm I, w Anglii płacenia świętopietrza zaprzestano w roku 1534. Podobną daninę wprowadzono także w niektórych innych krajach np. Szwecji i Danii.

W Polsce świętopietrze wprowadzono za rządów Mieszka I, co wiąże się z poddaniem przez niego państwa Polan pod opiekę Stolicy Apostolskiej (dagome iudex). Świętopietrze jako danina lenna płacone było pocżątkowo przez władców, później (prawodopodobnie od XI w.) obowiązek jego płacenia spadł bezpośrednio na ludność. Przetrwało do reformacji – jego poboru zaniechano po 1555r.

RODZAJE PODATKÓW:

KRZYWA LAFFERA

Krzywa Laffera – ilustruje zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetu państwa z tytułu podatków.

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH W 2005 roku

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA W 2007r., w tys. zł

Plan na 2007 r.

Dochody ogółem

1.Dochody podatkowe i niepodatkowe 228 952 516

1.1. Dochody podatkowe 214 266 048

1.1.1. Podatki 192 188 190

W tym:

Podatek od towarów i usług 92 389 000

Podatek akcyzowy 45 180 000

Podatek od gier 948 190

1.1.2 Podatek dochodowy od osób prawnych 22 066 000

1.1.3 Podatek dochodowy od osób fizycznych 31 605 000

1.2. Dochody niepodatkowe 22 077 858

1.2.1. Dywidendy 4 350 000

1.2.2. Wpłaty z zysku NBP 2 436 800

1.2.3. Cło 1 700 000

1.2.4. Dochody jednostek budżetowych 18 899 679

1.2.5. Pozostałe dochody niepodatkowe 511 846

1.2.6. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego 1 879 741

1.2.7 Dochody zagraniczne 299 792

2. Środki z Unii Europejskiej i z innych źródeł niepodlegające zwrotowi 14 686 468

STRUKTURA BUDŻETU PAŃSTWA – DOCHODY:

- wpływy z podatków i opłat,

- dochody z ceł (płaconych za pozwolenie przewozu towarów i usług przez granicę)

- dochody od instytucji należących do państwa

- dochody ze sprzedaży państwowego majątku (z prywatyzacji)

- dochody uzyskiwane za granicą.

BUDŻET PAŃSTWA – STRUKTURA WYDATKÓW – 2005 rok

WYBRANE WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA W 2007r., w tys. zł

Plan na 2007r.

Ogółem 258 952 516

W tym:

Transport i łączność 5 452 224

Gospodark mieszkaniowa 1 545 055

Nauka 3 688 583

Administracja publiczna 9 059 588

Obrona narodowa 14 771 482

Obowiązkowe ubezpieczenie społeczne 51 594 640

Wymiar sprawiedliwości 8 509 891

Obsługa długu publicznego 28 047 879

Oświata i wychowanie 1 756 806

Szkolnictwo wyższe 10 427 604

Ochrona zdrowia 3 899 249

Pomoc społeczna 13 830 847

Pozostałe zadania w zakresie pomocy społecznej 6 502 375

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 162 223

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 1 238 319

Kultura fizyczna i sport 237 033

Bezpieczeństwo publiczne i ochrono przeciwpożarowa 10 935 796

RODZAJE WYDATKÓW BUDŻETOWYCH:

- elastyczne

- sztywne (zdeterminiowane)

STOPA REDYSTRYBUCJI – miernik zaangażowania państwa w gospodarkę poprzez budżet – procentowy udział wydatków budżetowych w stosunku do PKB.

Im wyższa jest wartość tej stopy, tym państwo silniej ingeruje w procesy gospodarcze i tym samym skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania jest zwykle mniejsza = efekt wypierania wydatków prywatnych przez wydatki publiczne.