20.10.2012r – Sobota - Wykład 1

Zaliczenie: Egzamin – test + uzupełnienie (05.01.2012r. I termin), kalkulatory.

Rachunkowość – system informacyjny przedsiębiorstwa; system ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, przetwarzania, prezentowania i interpretowania danych wyrażonych wartościowo, danych ogólnych i szczegółowych oraz bilansujących się, a dotyczących sytuacji majątkowej, kapitałowej i zdarzeń zachodzących w ramach prowadzonej działalności.

Rachunkowość wykorzystuje trzy metody:

• podmiotową - polega na prowadzeniu rachunkowości odrębnie dla każdego jednego podmiotu

• bilansową - polega na szukaniu równowagi w stanach majątku i źródłach jego finansowania i ich zmianach. Przejawem stosowania tej metody jest w rachunkowości sporządzanie sprawozdania finansowego czyli bilansu i dwustronne ujmowanie operacji gospodarczych

• grupowania - polega na porządkowaniu zjawisk podlegających ewidencji księgowej.

Rachunkowość pełni kilka funkcji: informacyjna, sprawozdawcza, analityczno-interpretacyjna, kontroli wewnętrznej, statystyczna.

Ustawa o rachunkowości - określa zakres rachunkowości stanowiąc iż rachunkowość obejmuje: stosowanie zasad rachunkowości, określanie polityki rachunkowości, prowadzenie na postawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych w sposób chronologiczny i systematyczny, wycena składników aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, sprawdzanie za pomocą inwentaryzacji stanu aktywów i pasywów, sporządzanie sprawozdań finansowych, gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz innej dokumentacji przewidzianej ustawą, badanie sprawozdania finansowego i jego ogłaszanie.

Naczelnym zadaniem rachunkowości jest identyfikacja, gromadzenie informacji o aktywach i pasywach, ich wycena, a także prezentacja sprawozdania finansowego zgodnie z zasadą true and fair view (wiernego i rzetelnego obrazu).

Globalizacja gospodarek wymaga (aby zachować zasadę wiarygodnego i rzetelnego obrazu):

- Standaryzacja rachunkowości

- Harmonizacji rachunkowości.

Standaryzacja – oznacza stosowanie tych samych reguł i zasad sporządzania sprawozdań finansowych.

Harmonizacja – oznacza proces redukowania różnic w sprawozdawczości finansowej poszczególnych krajów, jednak nie musi (nawet nie powinna) prowadzić do unifikacji sprawozdań finansowych – musi być możliwość stosowania wewnętrznych zasad rachunkowości dostosowanych do specyfikacji działalności jednostki.

Standaryzację i harmonizację rachunkowości przede wszystkim wymusili użytkownicy sprawozdań finansowych – głównie inwestorzy.

Przyczyny standaryzacji i harmonizacji rachunkowości:

1. Globalizacja rynków kapitałowych

2. Procesy prywatyzacji na świecie

3. Powstanie i rozwój ponadnarodowych korporacji i ugrupowań

4. Regionalizacja gospodarki światowej

5. Potrzeby porównywalności informacji finansowych różnych podmiotów gospodarczych.

Obecnie na świecie ukształtowały się w ewolucyjny sposób dwie odmienne od siebie koncepcje rachunkowości (modele):

MODEL KONTYNENTALNY	MODEL ANGLOSASKI TZW. BRYTYJSKO-AMERYKAŃSKI
Niemcy, Francja, Austria, Belgia, Hiszpania, Włochy, Szwajcaria, kraje skandynawskie, Polska Czechy, Węgry, Japonia Wspierany przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR), które bazują na ścisłym powiązaniu prawa bilansowego z prawem podatkowym	Wielka Brytania, Stany Zjednoczone Wspierany przez Amerykańskie Standardy Rachunkowości US GAAP, które przyjmują prawdziwy i wierny wizerunek finansowy firmy, jako nadrzędny cel rachunkowości, preferują ryzyko w działalności gospodarczej.
System prawny
Rachunkowość podlega ścisłym regulacjom prawnym ( ściśle określenie zasad rachunkowości)	Obowiązuje prawo zwyczajowe, a reguły rachunkowości ustalane są przez sektor prawny
Wpływ systemu podatkowego
Duży wpływ praw podatkowego (prawo podatkowe i bilansowe są ściśle ze sobą powiązane)	Prawo podatkowe nie m istotnego wpływu na rozwiązania w zakresie rachunkowości
Użytkownicy sprawozdań
Główni użytkownicy sprawozdań to kredytodawcy, organy podatkowe oraz inwestorzy	Główni użytkownicy sprawozdań to przede wszystkim inwestorzy
Zakres ujawniania informacji
Tendencje w kierunku zmniejszania ujawniania	Tendencje w kierunku zwiększania ujawniania
Źródło kapitału
Kapitał dostarczany głównie przez sektor bankowy	Kapitał dostarczany głównie przez rozwinięte rynki finansowe (akcje)
Zorientowanie rachunkowości
Na zaspokajanie potrzeb informacyjnych rządu, np. w celu ustalania zobowiązań podatkowych; w mniejszym na zaspokajanie potrzeb informacyjnych dostawców kapitału	Na zaspokajanie potrzeb informacyjnych inwestorów i kredytodawców

Dwie teorie rachunkowości określające zasadniczy cel sprawozdania finansowego.

Jednostka prowadząca działalność gospodarczą zobowiązana jest do sporządzania sprawozdania finansowego. W teorii rachunkowości można wyodrębnić dwa modele koncepcyjne określające zasadniczy cel sprawozdania finansowego:

1. Teorię transakcyjną – według której, głównym celem sprawozdania finansowego jest ustalenie prawidłowego obrazu osiągniętej rentowności w danym okresie obrachunkowym. Podstawowym źródłem informacji jest więc rachunek zysków i strat. Ujmuje historyczne rozliczenie zdarzeń.

2. Teorię wartości – według, której głównym odbiorcą sprawozdania finansowego są obecni i potencjalni inwestorzy, a głównym celem sprawozdania finansowego jest przedstawienie rzetelnej sytuacji finansowej jednostki gospodarczej, mierzonej wielkością jej kapitału własnego. Głównym źródłem informacji jest więc bilans. Pokazuje jakie zasoby posiada jednostka, aby w przyszłości mogła generować przychody.

Obserwuje się w rozwiązaniach międzynarodowych odejście od rygoryzmu zasady transakcyjnej na rzecz teorii wartości (pomnożenia bogactwa).

Proces standaryzacji rachunkowości na świecie, czyli tworzenia „międzynarodowego języka biznesu”

Początkowo poszczególne kraje tworzyły standardy rachunkowości wyłącznie na własny użytek:

• W ramach UE ograniczanie różnic w rachunkowości na początku następowało na podstawie wydawanych Dyrektyw UE, w szczególności Dyrektywy IV i VII, a w Stanach Zjednoczonych na podstawie Amerykańskich Standardów Rachunkowości US GAAP.

Jednak okazało się, iż w przypadku UE Dyrektywy (szczególnie ważne w latach 80-tych 20 wieku) nie są dostatecznie szczegółowe, nie obejmują wielu obszarów rachunkowości, a także dopuszczają wielowariantowość rozwiązań. MSR, które powstawały później okazały się być bardziej szczegółowe.

• W 2002 roku Parlament UE przyjął rozporządzenia nr1606/2002 UE w sprawie stosowania MSR w UE.

27.10.2012 r - Sobota - Wykład 2

Geneza MSR-ów:

• Zapoczątkowany proces w 1973 roku poprzez powołanie w Londynie Komitetu MSR. To niezależna, prywatna organizacja, założona na mocy porozumienia zawodowych organizacji księgowych z Australii, Francji, Holandii, Irlandii, Japonii, Kanady, Meksyku, Niemiec, USA i Wielkiej Brytanii

• W 2001 roku (w momencie przekształcenia) Komitet zrzeszał 153 organizacje zawodowe ze 113 krajów, w tym Stowarzyszenie Księgowych w Polsce

• Został powołany w celu opracowywania i publikowania MSR, które będą obowiązujące przy sporządzaniu ogólnie dostępnych sprawozdań finansowych oraz promowania tych Standardów na całym świecie – w tym celu powołano:

  • W 1981 roku Grupę Konsultacyjną

  • W 1995 roku Komisję Doradczą

  • W 1997 roku Stały Komitet do spraw interpretacji

Komitet wydał 41 standardów (MSR), 24 interpretacje MSR-ów oraz Ramy koncepcyjne opracowania sprawozdań finansowych (tzw. Założenia Koncepcyjne).

• W 2001 roku Komitet MSR pracami został przekształcony w 14-osobową Radę MSR (RMSR), standardy opublikowane do tego czasu określone są mianem MSSF, których celem jest stopniowe zastępowanie dotychczasowych MSR.

• Do zadań RMSR należy:

  • Opracowanie globalnych, zrozumiałych i wysokiej jakości globalnych standardów rachunkowości,

  • Promowanie stosowania i wdrażania tych standardów

  • Współpraca z krajowymi podmiotami tworzącymi standardy w celu uzyskania rozwiązań najlepszej jakości

• Integralną częścią MSR-ów są interpretacje wydawane przez Komitet do spraw Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej KIMSF (wcześniej SKI). Zawierają one wskazówki, które mają zapewnić poprawne stosowanie postanowień standardów (najczęściej dotyczą kwestii, które mogą być przedmiotem sporu).

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej to standardy i interpretacje przyjęte przez RMSR i składają się z:

• MSSF

• MSR

• Interpretacji wydanych przez KIMSF lub istniejący wcześniej Stały Komitet do spraw Interpretacji SKI

Aktualna lista MSR i MSSF

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

MSR nr 1 – Prezentacja sprawozdań finansowych

MSR nr 2 – Zapasy

MSR nr 7 – Sprawozdanie z przepływów pieniężnych

MSR nr 8 – Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów.

MSR nr 10 – Zdarzenia po zakończeniu okresu sprawozdawczego

MSR nr 11 – Umowy o usługę budowlaną

MSR nr 12 – Podatek dochodowy

MSR nr 16 – Rzeczowe aktywa trwałe

MSR nr 17 – Leasing

MSR nr 18 – Przychody

MSR nr 19 – Świadczenia pracownicze

MSR nr 20 – Dotacje rządowe oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej

MSR nr 21 – Skutki zmian kursów wymiany walut obcych

MSR nr 23 – Koszty finansowania zewnętrznego

MSR nr 24 – Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych

MSR nr 26 – Rachunkowość i sprawozdawczość programów świadczeń emerytalnych

MSR nr 28 – Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych

MSR nr 29 – Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji

MSR nr 32 – Instrumenty finansowe: prezentacja

MSR nr 33 – Zysk przypadający na jedną akcję

MSR nr 34 – Śródroczna sprawozdawczość finansowa

MSR nr 36 – Utrata wartości aktywów

MSR nr 37 – Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe

MSR nr 38 – Aktywa niematerialne

MSR nr 39 – Instrumenty finansowe – ujmowanie i wycena

MSR nr 40 – Nieruchomości inwestycyjne

MSR nr 41 – Rolnictwo

Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

MSSF 1 – Zastosowanie MSSF po raz pierwszy

MSSF 2 – Płatności na bazie akcji

MSSF 3 – Połączenia przedsięwzięć

MSSF 4 – Umowy ubezpieczeniowe

MSSF 5 –Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność zaniechana

MSSF nr 6 – Poszukiwanie i ocena zasobów mineralnych

MSSF nr 7 –Instrumenty finansowe – ujawnianie informacji

MSSF nr 8 – Segmenty operacyjne

MSSF nr 9 – Instrumenty finansowe

MSSF 10 – Skonsolidowane sprawozdanie finansowe (Celem MSSF 10 jest wprowadzenie jednolitego modelu konsolidacji – zastępuje MSR 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowego”)

MSSF 11 – Wspólne ustalenia umowne – zastępuje MSR 31 „Udziały we wspólnych przedsięwzięciach”)

MSSF 12 – Ujawnienia na temat zaangażowania w inne jednostki

MSSF 13 – Wycena w wartości godziwej – podaje nową definicję wartości godziwej oraz wskazówki dotyczące jej wyceny

Struktura MSR

Założenia koncepcyjne

MSR nr 1 Prezentacje sprawozdań finansowych

Inne MSR i MSSF

Interpretacja KIMSF i SKI

W 1989 roku Komitet (Rada) Międzynarodowych Standardów Rachunkowości wydał Założenia koncepcyjne Sporządzania i Prezentacji Sprawozdań Finansowych (Koncepcja Ramowa), określają zakres informacji płynących ze sprawozdawczości oraz zasady rachunkowości, które należy uwzględnić. Założenia koncepcyjne dotyczą sprawozdań finansowych o ogólnym przeznaczeniu, sporządzanym przez spółki publiczne i prywatne.

Uwaga – Założenia Koncepcyjne nie są MSR i nie dotyczą zagadnień szczegółowych.

Przydatność Założeń Koncepcyjnych:

1. określają cele sprawozdawczości finansowej

2. definiują podstawowe założenia

3. omawiają koncepcje kapitału i zachowania kapitału

4. określają cechy jakościowe informacji zawartych w sprawozdaniach

5. stanowią punkt odniesienia przy opracowaniu nowych standardów międzynarodowych i krajowych

MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” to podstawowy standard rachunkowości.

• Uregulowano w nim kluczowe kwestie związane z ogólnymi wymaganiami dotyczącymi prezentacji sprawozdań finansowych

• Zawiera wytyczne dotyczące struktury i minimalnej zawartości sprawozdania finansowego

• Rozwija niektóre zasady określone w Założeniach Koncepcyjnych

• Nie zawiera np. szczegółowych zasad wyceny poszczególnych kategorii, ponieważ te zagadnienia regulują inne standardy np. nr 2 „Zapasy”

• Lata trzydzieste XX wieku to początki tworzenia założeń koncepcyjnych współczesnych amerykańskich standardów US GAAP – Amerykańskie Stowarzyszenie Rachunkowości (AAA) opublikowało w 1936 roku wstępną deklarację zasad rachunkowości

• W 1956 roku powołano Radę do spraw Zasad Rachunkowości (APB)

• W 1970 roku wydana Deklaracja nr 4 Rady ds. Zasad Rachunkowości (APS) – to pierwsza próba całościowego sformułowania założeń koncepcyjnych rachunkowości finansowej w USA

• W 1973 roku w miejsce APB powołano Radę Standardów Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Standards Board FASB), która działa do dziś

• FASB wydaje deklaracje dotyczące pojęć rachunkowości finansowej (Statements of Financial Accounting Concepts, SFAC)

Są to zasadnicze założenia koncepcyjne rachunkowości finansowej – tzw. ramy konceptualne rachunkowości (na nich były wzorowane założenia koncepcyjne MSR), np.:

• SFAC nr 1: cele rachunkowości organizacji typu profit

• SFAC nr 6: definicje elementów sprawozdań finansowych wszystkich rodzajów organizacji i jednostek

• Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (FASB) wydaje też standardy rachunkowości finansowej (SFAB), będące uszczegółowieniem deklaracji.

• Na całość US GAAP składają się więc:

  • Deklaracje (SFAC)

  • Standardy rachunkowości finansowej (SFAS)

  • Opinie wydawane przez APB (APB Opinions)

  • Biuletyny wydawane przez AICPA (Accounting Research Bulletins, ARB)

  • Biuletyny techniczne (Technical Bulletins) opracowane przez FASB

  • Deklaracje o przyjętym stanowisku (Statements of Positions) wydawane przez AICPA i zatwierdzone przez FASB i inne

Podstawy prawne prowadzenia rachunkowości przez polskie jednostki:

Od 1 stycznia 2005 roku nastąpiła przełomowa zmiana w zakresie obowiązywania prawa o rachunkowości na obszarze UE (w tym Polski), która wynikała z akceptacji przez UE MSR (rozporządzenie nr 1606/2002 UE).

Obecnie jednostki gospodarcze w Polsce ze względu na obowiązujące ich prawo w zakresie rachunkowości dzielą się na 3 grupy:

1. Podmioty, dla których prawem w zakresie rachunkowości jest ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości

2. Podmioty, dla których prawem w zakresie rachunkowości są MSR (MSR/MSSF)

3. Podmioty, dla których prawem w zakresie rachunkowości w zależności od ich wyboru może być ustawa o rachunkowości lub MSR/MSSF

WAŻNE – Zatem od 1 stycznia 2005 roku spółki, których papiery wartościowe znajdują się w obrocie publicznym, działające w Polsce (w tym banki), zostały objęte obowiązkiem sprawozdawczości według MSR (MSSF) – przy sporządzaniu sprawozdań finansowych muszą w pierwszym rzędzie stosować przepisy unijne (czyli MSR), a jedynie w kwestiach nieuregulowanych opierać się na normach wewnątrzkrajowych (ustawa o rachunkowości bądź krajowe standardy rachunkowości).

Regulacje w zakresie rachunkowości (sprawozdawczości) w Polsce:

• Obowiązek stosowania zapisów UoR z dnia 29 września 1994 roku oraz aktów wykonawczych wydanych na podstawie UoR (art. 81, 82, 83 UoR)

Obligatoryjnie (art. 2 UoR) przez jednostki mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP np. dotyczy to:

1. Spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również organizacji) oraz spółek cywilnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego

2. Osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro

3. Jednostek organizacyjnych działających na podstawie np. prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów

4. Gmin, powiatów, województw i ich związków oraz np. jednostek budżetowych

5. Jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej

6. Osób zagranicznych, oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej

7. Jednostek niewymienionych w pkt 1 – 6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszy celowych – od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

• Obowiązek stosowania zapisów MSSF i MSR

Obligatoryjnie (art. 45 UoR)

Skonsolidowane sprawozdania finansowe emitentów papierów wartościowych oraz banków (art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 lipca 2002 roku w sprawie stosowania MSR)

Fakultatywnie (art.45 i 55 UoR) – decyzje podejmuje każdorazowo organ zatwierdzający:

Skonsolidowane Sprawozdania Finansowe:

1. Emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

2. Jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca wyższego szczebla sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

Jednostkowe Sprawozdania Finansowe:

1. Emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, emitentów zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego

2. Jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR.

Regulacja w zakresie rachunkowości (sprawozdawczości) w Polsce