PRAWO KONSTYTUCYJNE 06.04.2011
Procedura legislacyjna
Pierwszym etapem procedury legislacyjnej jest inicjatywa ustawodawcza. Wiąże się ona z poddaniem projektu ustawy pod obrady Sejmu. Jest ona zarezerwowana dla pewnego wąskiego katalogu podmiotów. Przysługuje ono posłom (regulamin Sejmu rozwija, iż inicjatywę ma grupa co najmniej 15 posłów lub komisja sejmowa), Senatowi (jako cała izba), Radzie Ministrów (posiada on monopol na projekty ustaw budżetowych – składany na 3 miesiące przed zakończeniem roku budżetowego, na rozpatrzenie owego projekty Sejm ma 4 miesiące), Prezydentowi RP oraz grupa co najmniej 100 tysięcy
Podmiot wnoszący projekt ustawy powinien spełnić określone wymogi. Projekt taki wymaga opatrzenia go uzasadnieniem. W takiej postaci projekt wędruje do rąk Marszałka Sejmu. Uzasadnienie powinno obejmować:
Wyjaśnienie celu ustawy,
Wykazanie różnicy między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,
Przedstawienie przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, finansowych i prawnych,
Wskazanie źródeł finansowania, jeśli projekt pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa bądź jednostek samorządu terytorialnego,
Przedstawienie założeń projektów podstawowych aktów wykonawczych,
Oświadczenie o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej, ewentualnie oświadczenie, iż przedmiot regulacji nie jest objęty prawem unijnym,
Wyniki przeprowadzonych konsultacji.
Marszałek Sejmu nadaje następnie inicjatywie ustawodawczej bieg. Przed tym etapem jednak ma miejsce etap kontrolny. Gdy Marszałek Sejmu ma wątpliwości natury konstytucyjnej przekazuje on projekt do komisji ustawodawczej. Analogicznie postępuje w razie zgodności projektu z prawem unijnym oraz w przypadku wątpliwości ze zgodnością z techniką ustawodawczą. Komisja ustawodawcza wygłasza opinię większością 3/5 głosów. Może ona uznać projekt za niedopuszczalny. Przed skierowaniem do pierwszego czytania Marszałek Sejmu może skierować projekt do ekspertów celem sporządzenia przez nich ekspertyzy co do zgodności z prawem unijnym (oprócz projektów Rady Ministrów i Prezydenta RP). Następnie Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów i dostarczenie ich posłom.
Po wstępnej weryfikacji Marszałek Sejmu kieruje projekt do pierwszego czytania. Do pierwszego czytania wnioskodawca może wnieść autopoprawkę (nie dotyczy to projektów z inicjatywy ludowej). Do czasu zakończenia drugiego czytania wnioskodawca może wycofać swój projekt. Za wycofany się go również wówczas, gdy popiera go mniej niż 15 posłów, przez cofnięcie poparcia posła. Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu plenarnym lub w ramach komisji. Na posiedzeniu plenarnym rozpatruje się projekty ustaw: podatkowych, budżetowych, o zmianie Konstytucji, dotyczących wyboru Prezydenta, do Sejmu i Senatu oraz organów samorządowych, kodeksów, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych. Możliwe jest dopuszczenie innych projektów, jeśli przemawiają za tym inne względy.
Pierwsze czytanie projektu odbywa się nie wcześniej niż 7 dnia od dostarczenia posłom druku projektu. Prawo wniesienia poprawki ma indywidualny poseł. Komisja wieńcząc pracę w pierwszym czytaniu opracowuje sprawozdanie, które przyjmuje większością głosów.
Wniosek mniejszości to instytucja służąca parlamentarnej opozycji, przez co mogą wyrazić swoje votum separatum wobec stanowiska komisji.
Na początku drugiego czytania poseł-sprawozdawca przedstawia sprawozdanie wraz z wnioskiem mniejszości. W drugim projekcie poprawkę zgłasza grupa co najmniej 15 posłów. Po zakończeniu tej fazy Sejm może przekazać projekt do komisji lub od razu przejść do trzeciego czytania, a zarazem głosowania. W ramach drugiego czytania możliwe jest odrzucenie projektu ustawy, podobnie z resztą jak w pierwszym czytaniu.
Głosowanie jest ostatnim akordem procedury legislacyjnej w Sejmie. Uzyskanie odpowiedniej większości przez projekt (zwykła większość głosów) obliguje Marszałka Sejmu do przekazania Marszałkowi Senatu projektu ustawy. Senat ma na wyrażenie stanowiska 30 dni. Brak stanowiska oznacza aprobatę Senatu dla projektu ustawy w brzmieniu uchwalonym przez Sejm. Senat może przyjąć ustawę, odrzucić ją w całości lub wprowadza poprawki. Senat zajmuje swoje stanowisko zwykłą większością głosów (poza odrzuceniem stanowiska odrzucającego ustawę lub wprowadzającego poprawki – wymagana jest większość bezwzględna).
Następnie projekt uchwalony wędruje do Prezydenta, chyba, że wnosi poprawki lub odrzuca go w całości. Wówczas projekt trafia do komisji sejmowej, która pracowała nad nim w etapie sejmowym. Gdy Sejm odrzuci poprawki Senatu lub sprzeciw Senatu, wówczas projekt trafia do Prezydenta RP, który ją podpisuje i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Prezydent RP może wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie konstytucyjności ustawy albo może on zastosować weto ustawodawcze. Jeśli Trybunał Konstytucyjny nie stwierdzi niezgodności wówczas Prezydent RP podpisuje ustawę. Jeżeli natomiast uzna niekonstytucyjność ustawy, wówczas ustawa nie zostaje podpisana. Możliwe jest także ogłoszenie niekonstytucyjności niektórych przepisów niewiążących dla całości projektu – wówczas Prezydent RP może podpisać ustawę z pominięciem owych przepisów. Inaczej przedstawia się weto ustawodawcze. Oznacza ono uzasadniony stanowisko odmowy podpisania ustawy przez Prezydenta RP. Wynika to m.in.: z przesłanek politycznych. W przypadku weta Marszałek Sejmu przekazuje ustawę wraz z załączonym wetem do komisji, która rozpoczyna prace nad nim. Weto prezydenckie może zostać odrzucone większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Weto prezydenckie ma charakter zawieszający – decydujące znaczenie ma tu rola Sejmu.