Prawo konstytucyjne 14.04.2011
Funkcja kontrolna Sejmu i Senatu-sprawowanie kontroli nad działalnością innych organów państowych.
Nasza konstytucja opiera się na systemie parlementarno-gabinetowym.
Możemy mówić o odpowiedzialności politycznej, konstytucyjnej - w stosunku do osób pełniących najwyższe funkcje publiczne państowe; udzielanie bądź nieudzielnie absolutorium.
Grupy organów:
1.Możemy wyróżnić kilka organów naczelnych w stosunku do których Parmelentowi nie przusługują żadne uprawnienia kontrolne.
Jakiego rodzaju są te organy? To wiąże się z innymi zasadami ustroju politycznego, zasada podziału władz, zasada niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądu. TS,TK,SĄD NAJWYŻSZY, NAJWYŻSZY SĄD ADMINISTRAVUJNY-ich działalność nie podlega żadnej kontroli ze strony Parlamentu. Sędziowie nie ponoszą odpowiedzialności.
2.Organy w stosunku do których funkcja kontrolna i zakres środków kontroli jest stosowany w bardzo niewielkim zakresie, organy są niezależne od Parlamentu i ich działaność nie podlega kontroli.
Dla ważności aktu urzedowego prezydenta wymagany jest podpis premiera-kontrasygnata to premier przejmuje polityczną odpwiedzialność na siebie.
Za prerogatywy, czyli te akty które nie wymagają kontrasygnaty prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej.
W systemie parlamentarno-gabinetowym prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej. Ponosi tylko odpwiedzialność konstytucyjną-za naruszenie konstytucji lub ustaw lub za popełnione przestępstwa. Ponosi tą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.
Rzecznik Praw Obywatelskich, Recznik Praw Dziecka,Prezes najwyższej Izby Kontroli, Prezes NBP, -odpowiedzialność konstytucyjna przed TS tylko;nie ponoszą odpowiedzialności politycznej, są powoływani na określoną kadencję ale są nieodwoływalni.Sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi a ustawy przewidują możliwość odwołania ale w minimalnym zakresie.
KRRIT -ODPOWIEDZALNOŚĆ KONSTYTUCJNA CZŁONKOWIE RADY MOGA BYĆ POSTAWIENI W STAN OSKARŻENIA, ponosi odpowiedzialność polityczną składa sprawozdanie ze swej działalności , podelga kontroli to sprawozdanie z punktu widzenia Sejmu, Senatu, Orezydenta. Jeżeli te 3 organy odmówią przyjęcia, czyli dokonają negatywnej oceny działalności KRRIT, Rada podaje się do symisji.
Kontrola-Sejm w stosunku do organów władzy wykonawczej-do Rady Ministrów
Większość jest realizowana do rządu oraz premiera i poszczególnych ministrów. Sa to tradycyjne śordki kontroli w ramach których mamy do czynienia z punktu widzenia systemu parlamentarno-ganitenowego.
1.Odpowiedzialność polityczna jest realizowana w formie wotum zaufania, udzielanie lub odmowie udzielenia wotum zaufania, wotum nieufności, absolutorium. Są to środki kontroli egzekwowane przez Sejm jako całość. Uchwały podejmowane są przez Sejm na posiedzeniach Plenarnych.
Środki mogą być realizowane przez komisje sejmowe lub poszczegłólnych posłów.Są one na codzień realizowane. Są to opinie komisji sejmowych, dezyderaty i rezolucje.
Posłowie mogą w posób indywiduyalny lub grupowy mogą realizować tą odpowiedzialność interpelacje, zapytania, rządania informacji w sprawach bieżących.
Omówienie środków kontroli:
*wotum zaufania-uchwała Sejmu wyrażająca aprobatę dla rządu czyli jest to uchwała zawierająca pozytywną ocenę działalności albo programu rządu. Konstytucja przewiduje 3 rodzaje wotum zaufania.
a) Wotum zaufania jest udzielane rządowi w związku z powołaniem nowej rady Ministrów,w pierwszym etapie powoływania rządu kierdy prezdent mianuje albo sejm udziela lub nie udziela wotum.podejmowane bezwzględną większością głosów. Jeżeli takie zaufanie Sejm nie udzieli to dymisja. Jest to forma odpowiedzialności politycznej na podstawie ekpose-za program działalności, premier przedstawia program-expose.
b)Wotum udzielania lub nieudzielania wotum zaufania w 3 etapie powoływania rządu. Prezydent mianuje, sejm udziela bądź nie wotum zaufania, zwykłą większością głosów. Gdy wotum zaufania nie zostaje udzielone rząd musi się poddać do dymisji, a Prezydent ma konieczność skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent powierza zdymisjonowanemu rządowi dlasze obowiązki do czasu powołania rządu. Nie może być państwa bez rządu, musi być ciągłość.
c)wotum zaufania w trakcie funkcjonowania rządu-prezes rady ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania.Udzielenie wotum zaufania następuje większością głosów(zywkłą) w obecności połowy ustawowej liczy posłów. Jak Sejm nie udzieli tego wotum zaufania to jaka konsekwencja?Dymisja rady ministrów.
Czy warto Premierowi występować z takim wnioskiem? Jak to jest rząd większościowy to nie ma sensu, bo szkoda czasu, wynik głosowania będzie pozytywny. Obowiązywała by wtedy absolutna dyscyplina partyjna.
Rząd mniejszościowy-czy premier będzie skłonny wystąpić z takim wnioskiem?Nie, chyba że premierowi zależało by na uzyskaniu pewności, Premier składa wniosek o udzielenie wotum zaufania i stawia sprawę na ostrzu noża. W tle wniosku jest pytanie:jeżeli udzielicie mi wotum zaufania to będą dalej sprawował urząd. W radzzie nie udzielenia poddaję się do dymisji. Ze względu na to że uchwała podejmowana jest zwykłą wiekszością część posłów może się powstrzymać od głosowania. Głosy wstrzymujące w przypadku zwykłej większości są głosami za.
*Wotum nieufności-ŚRODEK KONTROLI parlamentarnej wykorzystywany przez którą część Izby?Wotum nieufności to śordek który pozostaje w ręku opozycji, drugiej strony izby. Jest to deaprobata poszczególnych działań rządu lub ministrów.Wotum nieufności:
solidarna-uchwała adresowana jest w stosunku do całego rządu.Za całkoształt działania rządu. Jeżeli dokonujemy analizy regulacji konstytucyjnych dotyczących tego problemu to musimy dojść do wniosku że mamy do czynienia różnymi formami solidarnego wotum nieufności:
-zwykłe woutum niefności-uchwała Sejmu wyrażająca dezaprobatę dla dotychczasowych działań rządu i konsekwencją tego jest obowiązek poddania się rządu do dymisji , a Prezydent lub monarcha ma obowiązek przyjąć tą dymisję i trzeba podjąć działania związane z tworzeniem nowej Rady Ministrów. udzielane jest najczęściej zwykłą większością głosów. Bardzo łatwo podjąć tą uchwałę. Praktyka wskazuje że to wotum niefności jest instrumentem nadmiernie wykorzystywanym. Jeśli to będzie rząd jednopartyjny to czy opozycja jest w stanie udzielić wotum nieufności?Nie , bo opozycja jest w mniejszości.
Nie jest nadużywane w państwach gdzie mamy do czynienia ze stabilnymi rządami lub koalicjami.
W państwach gdzie mamy nieustabilizowany system partyjny lub gdy koalicje są nietrwałe. Grozi to ciągłym uchwalaniem wotum nieufności.Jest to efekt gier politycznych. Jeżeli koalicja się rozpada, jedna z partii przechodzi na stronę opozycyjną i zgłaszają wniosek o wotum nieufności. Jak często takie wotum nieufności może być udzielane?
-zmodyfikowane wotum nieufności
Czy istnieje możliwość modyfikacji zwykłego wotum niefoności aby nie byoi wykonywane w celach rozgrywek politycznych?W Polsce 2 przykłady możemy wskazać.
Konstytucja marcowa-czy co pare misięcy byłu uchwalane wotm niefności?Zmiana nastąpiła w roku 1926-nowela sierpniowa na podstawie ktrej organiczono przdewagę Sejmu i wzmocniono pozycję Prezydenta i rządu. Wśród tych zmian , znalazło się jedno niewinne postanowienie. Głosowanie mogło odbyć się na następnym posiedzeniu dopiero. Rano posłowie zgłaszali wniosek, ale wniosek na nastęonym posiedzeniu mógł być rozpatrywany. Czy ta modyfikacja była skuteczna?Tak,posłowie przestali zgłaszać wnioski o wotum nieufności dla rządu. Bo natychmiast następowałoby skrócenie ich kadencji.
Konstytucja kwietniowa-udzielenie wotum niefno sci przez Sejm, konieczność decyzji Senatu, Prezydent sammógł przyjąć dymisję i rozwiązać Sejm.
mała Konstytucja z 1992-w razie udzielnia wotum nieufności prezydent przyjmuje dymisję lub rozwiązuje Sejm. rząd miał obowiązek poddania sie do dysmiji ale to nie była decyzja ostateczna.Rząd Hanny suchockiej, prezydent dymisji nie przyjął i nastąpiło skrócenie kadencji Sejmu.
Dwie powyższe formy to destruktywne wotum nieufności.Obalenie rządu i trzeba szukać nowych koalcji.
-konstruktywne wotum nieufności-wprowadzone w Niemczech po II wojnie światowej.W Polsce pojawiła się w 1992 wraz z małą konstytucją. Obecna konstytucja przewiduje tylko konstruktywne wotum nieufności. Na czym ono polega?Różnica jest istotna w stounku do zwykłego lub zmodyfikowanego. Tam mieliśmy dezaprobatę dla działań rządu i to oznaczało konieczność poddania się do dymisji. Tutaj mamy do czynienia z 2 decyzjami:Sejm udzielając wotum nieufności wybiera nowego Premiera. Poprzednie formy prowadziły do obalenia rzadu a nie wybou nowego premiera.
TUTAJ WYBIERANY JEST NOWY PREMIER, NIE MA PRZERWY W FUNKCJONOWANIU RZĄDU. WNIOSEK MUSI WSKAZYWAĆ KANDYDATA NA PREMIERA.
Ile głosowań w Sejmie musi się odbyć ?1. Głosowanie nad powołaniem rządu i wyborem nowego Premiera. Jak Sejm dokona tego wyboru to decyzje są 2. Dwie decyzje są w 1 uchwale. Decyzja musi być podjęta jednocześnie, nie mogą być te decyzje na 2 uchwały.
Na początku 1995 doszło do uchwalenia konstruktywnego wotum nieufności.Cel nie polegał obaleniu rządu, bo był uchwalony przez koalicję rządzącą w stosunku do swojego rządu.Nie chodziło o oddanie władzy opozycji, tylko o zmianę na stanowisku premiera.Był zamiar powierzenia mu funkcji Marszałka Sejmu.
Jakie są warunki aby konstruktywne wotum nieufności mogło być udzielone?art.158, we wniosku musi być wskazany immenie na stanowisko premiera, wniosek musi być zgłoszony przez 46 posłow; większość głosów jaka jest wymagana dla podjęcia uchwaływ tym względzie czyli o wyborze nowego premiera-sejm wyraża radzie ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczy posłów(większość absolutna 231). Głosy wstrzymujące będą głosami przeciwnymi, po po jednej stronie musi być 231 a po drugiej 229-na to się składają przeciwne i wstrzymujące.
Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm predydent przyjmuje dymisję i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady ministrów a na jego wniosek członków rady ministrów i odbiera od niego przysięgę.
indywidualna-odpowiedzialność ministrów.
Co jest konsekwencją egzekwowania wotum nieufości?
Odejście ze stanowiska.
2.Odpowiedzialność konstytucyjna-premier i ministrowie ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.
Jest to odpowiedzialność o charakterze indywidualnym, nie cała rada Ministrów lecz poszczególni członkowie rządu, ponoszą za swoją działalność odpowiedzialność z punkitu widzenia zgodności z konsytucją lub ustawami.
Art.156 przewiduje i określa warunki egzekwowania tej działalności. Dwa rodzaje odpowiedzialności:
a)za delikt konstytucyjny-odpowiedzialność za naruszenie konstytucji lub ustaw, nie jest przestępstwem w świetle prawa karnego;
b)odpowiedzialność za przestępstwa popełnione tylko w związku z zajmowanym stanowiskiem.Przed TS.
W jaki sposób ta odpowiedzialność jest realizowana:art.156 pkt.2 Odpowiedzialność może dotyczyć wszystkich członków Rady Ministrów. Uchwałę o postawieniu w stan oskarżenia członka Rady Ministrów podejmuje Sejm(tylko Sejm) kwalifikowaną większością 3/5 ustawowej liczy posłów(minimalnie 276 głosów). Jakie musi być kworum ?276. Jeśli na posiedzeniu byłoby obecnych mniej, to uchwała w ogóle nie byłaby podejmowana. Konstytucja określa krąg podmiotów które mogą wystąpić z wnioskiem o postawienie ministra w stan oskarżenia:
a)Prezydent
b)115 posłów.