STAROŻYTNA GRECJA (badacze Ci wpisywali się w podwaliny pod myśl europejską, pominięte zostaną opisy rodzimej kultury)

Podróżnycy, geografowie

Anaksymander z Miletu (ok.610 – 546 p.n.e)

– zajmował się matematyką, geografią, astronomią, biologią (nauki są znacznie późniejsze, istotny jest obszar dziedzinowy)

- wszystkie zwierzęta lądowe wywodzą się od morskich, natomiast człowiek wywodzi się z gatunków zwierzęcych

- twórca pierwszej mapy świata (poznanego przez ludzi ekumeny greckiej)

Hekatajos z Miletu (ok. 55 0 475 p.n.e)

- autor m.in. Ges Periodos, podróżnik Grecji, opisuje Hiszpanię, Libię, półwysep Apeniński, zostawił po sobie opisy o charakterze etnograficznym –zawierają one opis zachowań ludzkich, zdobień ciała – jedna z pierwszych relacji etnograficznych nie dotyczących kultury rodzimej

- pisze o Scytach, Italach, Nuerach – są oni łączeni z ludnością słowiańską – najstarsze ze źródeł do historii słowiańszczyzny

- ulepszenie mapy Anaksymandra (zaznaczona rozbudowana linia brzegowa – podział znanego świata na Europę i Azję)

Herodot z Halikarnasu (ok. 484 – ok. 426 p.n.e)

- historyk, autor Historiai (Dziejów), podróżnik

- opisuje ludy Scytii, Tracji, Egiptu – zainteresowanie tym, czym zajmowali się później ewolucjoniści antropologii kulturowej – bada formy małżeństwa

- Mapa Herodota jest bardziej rozbudowana niż mapa Hekatajosa

Pyteasz z Massalii (ok. 350 – 300 p.n.e)

- podróżnik i geograf

- wyruszył poza Giblartar, morze śródziemne, prawdopodobnie opłynął Islandię (Ultima Tule – najdalsza wyspa, to Pyteasz nazwał to najdalsze miejsce - Tule), dotarł do ujścia Łaby i Wisły, zostawił informację o Germanach

Strabon (ok. 63 – 24 p.n.e)

- grecki (z pochodzenia, związany z kulturą rzymską) geograf i podróżnik, autor Geographica hypomnemata

- pierwszy opis Kuwady – obrzędu związanego z narodzinami dziecka, podczas których ojciec dziecka bierze udział w narodzinach poprzez inicjowanie narodzin dziecka – opis etnograficzny

Medycy – model rzymski obowiązuje do XVIw.

Hipokrates z Kos (ok. 460 – 377 p.n.e)

- próba zastanowienia się jaki wpływ na człowieka ma środowisko zewnętrzne, cechy psychiczne i fizyczne są wg niego pochodną wpływu środowiska

Herofilus (ok. 335 – 280 p.n.e)

- założyciel szkoły lekarskiej w Aleksandrii, ojciec anatomii, zrobił w swoim życiu ok. 600 sekcji zwłok, do jego opisów anatomicznych odwoływał się Gallen

-stworzył dokładny opis oka, układu rozrodczego, trzustki, był pierwszym, który uznał, że tętnice przenoszą krew, nie powietrze, nazwa „dwunastnica” pochodzi od Herofilusa, tworzył komentarze do dzieł

Protagoras z Abdery (ok. 480 – 420 p.n.e)

- Aidos i dike

Platon (427 – 347 p.n.e)

- autor m.in. Państwo, Prawo – traktujących o organizacji społecznej

- dwa modele państwa – 1) idealne (Państwo) 2) bliskie rzeczywistości greckiej (Prawo) – próba opowieści o tym, w jaki sposób człowiek istnieje jako istota społeczna

Arystoteles (384 – 322 p.n.e) zwany Stagirytą, Filozofem w średniowieczu

- sprzeciwił się koncepcji państwa Platona

- koncepcja zoon politicon –zwięrzęcia społecznego

- koncepcja niewolnika – niewolnik jest „mówiącym narzędziem” – do tej koncepcji będą się odwoływać w XVI w ci, którzy będą chcieli wskazać na niższośc afrykan

STAROŻYTNY RZYM - rzymianie tworzyli opisy świata, by lepiej zarządzać podbitymi ludami. O ile grecy uprawiali formę antropologii kulturowej, działalność rzymian może być uznana za antropologię stosowaną.

Gajusz Juliusz Cezar ( ok.100 – 44 p.n.e)

- cesarz rzymski, polityk i pisarz, autor Commentarii de bello Gallico – źródło informacji o zwyczajach Galów (i ich kulturze)

Lukrecjusz – Titus Lucrecius Carus (ok. 99 – 55 p.n.e)

- autor dzieła O naturze wszechrzeczy: świat powstał z przyczyn materialnych, świat powstał z urojeń, wiara w bóstwa wynika z urojeń –koncepcja ta przyjęta jest i opisywana naukowo przez badaczy XIX wieku

- można wyróżnić dwóch przeciwstawnych typach mitów:

1) mit złotego wieku – „kiedyś było lepiej” (Pewni badacze twierdzili, że bóg ukarał murzynów)

2) mit przeciwstawny – mit rozwoju – „jest coraz lepiej” (Ewolucjonista XIXw obserwując przedstawicieli innych grup twierdził, iż są oni jeszcze nierozwinięci)

= podejścia te sankcjonowały europejski porządek świata

- Lukrecjusz przeciwstawił się koncepcji degeneracji, złotego wieku, założył, że cywilizacja (anachr.) rozwija się od dzikości

- Stworzył opis rozwoju kultury w odniesieniu do broni (ciało – kamień – drewno – miedź – żelazo) – jedna z najtrafniejszych filozoficznych wizji rozwoju człowieka, potwierdzona prze XIX wieczną antropologią

Pliniusz Starszy (23 – 79)

- rzymski historyk, autor: Naturalis historia – trzydzieści siedem ksiąg o charakterze encyklopedycznym, buduje wiedzę również o Europie Północnej (Słowianach) – zaczerpnął te informacje od Pyteasza

Tacyt (55 – 120)

- Auror Germianii – opisu ludów germańskich

Gallen

- lekarz rzymski greckiego pochodzenia, anatom, badacz i pisarz, wywarł ogromny wpływ na naukę medyczną w średniowieczu i odrodzeniu, jego koncepcja została podważona dopiero przez Andreasa Mesaliusa

NAUKA ARABSKA – myśli grecka przechowywana jest przez naukę arabską

AWICENNA, IBN SINA (980 – 1037)

- perski lekarz i uczony, pozostawił po sobie bardzo dokładne opisy anatomiczne, poprawiał błędy Galenna i Hipokratesa, jako pierwszy zalecał mycie zębów

- pozostawił po sobie kanon nauki medycznej

AWERROES, IBN RUSHD (1126 – 1198)

- filozof, medyk, który ocalił dla Europy myśl Arystotelesa, dzięki niemu trafiła ona do kultury żydowskiej, opatrzył komentarzami większość jego dzieł

- był jednym z tych, którzy wierzyli, że za oceanem atlantyckim istnieje zupełnie inny świat, inne ziemie

Arabscy podróżnicy:

al-Masudi (ok.896)

- udał się w kierunki Indii i Cejlonu, dotarł do Gruzjii i Armenii, jego najdłuższa podróż obejmowała może południowo –chińskie, opisał cały znany mułzumanom świat, opisał Słowian – Wolinian

al-Idrisi (ok.1000-1166)

- stworzył jedne z najdoskonalszych map średniowiecznych: Tabula Idrisiana, Tabula Rogeriana

- jego mapy były odwrócone – północ była na dole, południe u góry (mapy europejskie były często wydumane, zawierały domniemany obraz świata)

PODRÓŻNICY EUROPEJSCY W ŚREDNIOWIECZU

Giovani de Pian del Carpine (1180 – 1254)

-legat papieski, towarzysz świętego franciszka

- wysłany do Mongołów wraz z :

Benedykt Polak (ok.1200 – 1280)

tłumacz języka ruskiego podczas wyprawy Giovaniedo de Pian del Carpine’a do Mongołów

C. de Bridia – uczestki wyprawy do Mongołów, dojechał do Ukrainy prawdopodobnie

- autor: Historia Tatratorum

Wilhelm z Rubruk (ok. 1220-1293)

- franciszkanin z Flandrii, podróżnik

- wędrował w stronę Mongolii, Chin, przejechał przez pustynię Gobi do Karakorum

Marco Polo (1254 – 1324)

- kupiec i podróżnik wenecki, autor Opisania świata – wspomnień z pobytu w Chinach, spisane przez Rustichella z Pizy

Średniowieczne mapy:

- Izydor z Sewilli – mapa OT (T wpisane w O) – Orbis Terrarum – koło świata

- Mapa z Ebstorf, średnica ok. 3m – połowa XIIIw

- Mapa – kończyna, mapa – pegaz

- Mapy hemisferyczne – pokazujące połowę świata

- Mapy zonalne

- Mapy portolanowe – mapy żeglarskie, pierwsze przypominające rzeczywisty układ świata. Portugalczycy jako pierwsi rozpoczęli penetrację morze, zaczęli opływać Afrykę, dzięki sprzętom (kwadrantowi i astrolabium) zapożyczonym z kultury arabskiej oraz dokładnymi mapami (ściśle strzeżonymi)

Mapy Eskimosów –rzeźbione w drewnie, obejmujące nie ląd, a morze

Mapy z wysp Marshalla – mapy żeglarskie, obrazujące relacje pomiędzy wyspami z wliczeniem fal oceanu

PODRÓŻNICY PORTUGALSCY – zdobywają ogromne tereny, jednak tracą je szybko

Bartolomeu Dias

- żeglarz portugalski

Krzysztof Kolumb

- żeglarz i podróżnik, przypadkowy odkrywca Ameryki (pod protektoratem Ameryki)

Vasco da Gama

- odkrywa drogę morską do Indii

- dotarcie do Konga i opłynięcie Afryki zachodniej

1485 - Diaz dopływa do przylądka dobrej Nadziei

1593/3 – Kolumb odkrywa Amerykę

1522 – opłynięcie globu

Ferdynand Magellan

- opływa glob

Antonio Pigafetta (ok.1491 – 1534)

- wenecjanin, który pozostawia po sobie opowieść o tym, jak wyglądała podróż dookoła świata – opis relacji z innymi ludami

Europejczycy próbowali wpisać to, co widzieli w innych kulturach w to, co było znane z opisów teologów. Przedstawiciele innej kultury przedstawieni są jako mniejsi, kojarzeni z diabłami. (Homo Christianus – duży, bogaty itd.)