Pieniądz i system pieniężny w gospodarce

Pieniądz – powszechnie akceptowany środek wymiany.

Rozwój form wartości:

1. Gospodarka towarowa T- T (miernikiem jest użyteczność towaru) wymiana nieekwiwalentna.

2. Gospodarka rozwinięta T- na kilka T (miernikiem jest wartość utworzenia towaru/towarów)

3. Gospodarka pełna T- E(ekwiwalent) – T (miernikiem jest wartość utworzenia towaru w przeliczeniu na ekwiwalent)

4. Gospodarka pieniężna T – P- T (miernikiem jest wartość wytworzenia towaru w przeliczeniu na pieniądz pełnowartościowy – złoty)

System pieniężny – ogół norm prawnych, ustalających jednostkę pieniężną obowiązującą w danym kraju, jednostki pomocnicze i ich nazwy, wartość jednostki pieniężnej, sposób zabezpieczenia, sposób emisji pieniądza, zakres cyrkulacji pieniądza, zakres swobody w wymianie na kruszce szlachetne i pieniądze innych państw.

Ewolucja systemu pieniężnego:

1. Monometalizm – monety złote (chowano złoto, podrabiano pieniądz)

2. Bimetalizm – monety złote i srebrne. Prawo M. Kopernika i Grashena – pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy (chowano złoto, powstał nawet zakon który gromadził złoto i wystawiał kwity)

3. System pełnej waluty (gold standard). W 1878 waluty wszystkich karów oprócz Chi przeliczono na złoto. Do 1914

4. System złoto – dewizowy. Tylko dolary miały pokrycie w złocie, walutę przeliczano na dolary.

5. System wielodewizowy – każdą walutę można wyrazić w innej walucie.

Funkcje pieniądza:

1. Pieniądz pełnowartościowy (złoto)

   1. Miernik wartości – kruszec

   2. Środek cyrkulacji (wymiany) – Towar pieniądz

   3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu, nie traci na wartości)

   4. Środek płatniczy

   5. Pieniądz międzynarodowy (złoto)

2. Pieniądz symboliczny (papierowy)

   1. Miernik wartości – towar,

   2. Środek cyrkulacji (wymiany)

   3. Środek oszczędności

   4. Środek płatniczy (kredytowy, odroczonych płatności)

   5. Pieniądz międzynarodowy (złoto, dolar, funt, szerling, euro, jen)

Rodzaje pieniądza:

1. Pieniądz towarowy – jednostka jest warta tyle ile materiał, z którego została zrobiona

2. Pieniądz symboliczny – jednostka jest warta tyle na ile opiewa jego nominał,

3. Pieniądz bezgotówkowy –jako zapis na rachunku bankowym (bankowy, wkładowy, depozytowy, Żyrowy)

4. Inne rodzaje pieniądza bezgotówkowego: weksle, czeki, opcja, warrant, derywat

5. Substytuty pieniądza

Ilość pieniądza w obiegu.

Popyt na pieniądz – określa zarazem ilość pieniądza niezbędną w obiegu. Rodzaje popytu na pieniądz:

1. Popyt transakcyjny – jest popytem na zasób pieniądza w ujęciu realnym,

2. Popyt przezorności owy – (wydatki w przyszłości)

3. Popyt spekulacyjny (portfelowy , szeroki pieniądz)

Bank – pośrednik finansowy, ułatwiający przepływ pieniędzy pomiędzy podmiotami gospodarczymi.

Do pośredników finansowych zaliczamy również:

• Towarzystwa ubezpieczeniowe,

• Fundusze emerytalne,

• Fundusze inwestycyjne,

W skład systemu monetarnego (pieniężnego) wchodzą:

1. Bank Centralny,

2. Banki komercyjne,

3. Banki spółdzielcze,

4. Kasy oszczędności,

Bank Centralny:

• Emituje pieniądz w postaci gotówki,

• Występuje w roli banku banków,

• Występuje w roli Banku Gospodarki narodowej – obsługuje budżet,

• Występuje jako bank rządu – zajmuje się zadłużeniem wewnętrznym i zewnętrznym

• Określa wielkość obowiązujących rezerw gotówkowych jakie banki muszą utrzymć dla zapewnienia wypłacalności,

• Ustala stopy kredytu redyskontowego, (polityka refinansowa)

• Prowadzi politykę kursową,

Wpływ Banku Centralnego na podaż pieniądza (by nie było za dużo pieniądza na rynku)

Rodzaje podaży pieniądza:

1. M0 – baza monetarna – zasób pieniędzy wielkiej mocy (monety i banknoty, w obiegu poza BC)

M0 = Zr + C

Zr – gotówkowe rezerwy banków komercyjnych,

C – monety i banknoty w posiadaniu sektora pozabankowego,

1. M1 = M0 + czeki

2. M2 = M1 + wkłady terminowe

3. M3 = M2 + wkłady w obecnej walucie

Podaż (kreacja) pieniądza przez Bank Komercyjne

Banki komercyjne – nie tylko gromadzą oszczędności i zamienia ją na kredyty, ale kreują (wytwarzają) pieniądz.

Aby obliczyć ilość wykreowanego pieniądza przez bank komercyjny wzory:

1. Na podaż pieniądza:

M^s = M1 x m_m lub M^s = B_m x m_m

M1 = Bm – baza monetarna,

mm – mnożnik kreacji pieniądza

mm = (Um + 1)/(Um + Zr)

Um - stopa ubytku gotówki z systemu bankowego

>5% - miękka polityka pieniądza

<5% - twarda polityka pieniądza

Kreowanie podaży pieniądza (kredytów przez system bankowy)

Banki	Depozyty	Stopa rezerw obowiązkowych (Zr) Zr = 10%	Wielkość udzielonego kredytu
1	100,00	-10,00	=90,00
2	90	-9,00	=81
3	81	-8,00	=73,00
Ogółem	271,00	27,00	244,00

Operacje rynku otwartego – są to operacje BC na rynku pieniężnym, realizujące cele polityki pieniężnej. (jeżeli jest za dużo pieniędzy to każą kupować papiery wartościowe, a jeżeli mało to odkupują papiery wartościowe)