Ćwiczenie 2.
CHOROBY ALERGICZNE
POKRZYWKA
Pokrzywka nie jest chorobą, ale tylko objawem
(syndromem chorobowym)
Może być wywołana przez wiele czynników i
nie wszystkie z nich muszą mieć podłoże
alergiczne
Koń jest gatunkiem u którego pokrzywka występuje
najczęściej
Predysponowane są konie w wieku od 1 do 10 lat
Do występowania pokrzywki związanej z alergenami
wziewnymi predysponowane są konie arabskie
Etiopatogeneza
Degranulacja mastocytów i bazofilów prowadzi do
uwolnienia mediatorów zapalenia, w wyniku czego
dochodzi do zwiększonej przepuszczalności naczyń
krwionośnych i powstawania reakcji zapalnej.
Pokrzywka związana z nadwrażliwością pojawia się po
wprowadzeniu alergenu drogą pokarmową, wziewną
lub iniekcyjną.
Wyjątkowo może dochodzić do pokrzywki
kontaktowej powstającej przy bezpośrednim
zadziałaniu na skórę alergenu
Pokrzywka może się również pojawić bez podłoża
alergicznego. Istnieje możliwość wystąpienia pokrzywki
zależnej od temperatury (pokrzywka z zimna lub ciepła)
lub nawet pod wpływem światła.
Może też wystąpić po bardzo intensywnym wysiłku
fizycznym (zwłaszcza, jeśli na zewnątrz jest zimno lub
gorąco).
Opisywano również pokrzywki pod wpływem ucisku
(dermatografizm) - objawy pojawiają się nawet po
niewielkich zadrapaniach
Objawy kliniczne
Pojawiają się od kilku minut lub kilku godzin od
zadziałania czynnika wyzwalającego.
Wprzypadku, gdy za jej powstawanie odpowiadają
alergeny, pokrzywka ma charakter nawrotowy.
Najbardziej charakterystycznymi objawami są bąble,
pojawiające się na skórze i błonach śluzowych.
Świąd jest bardzo zróżnicowany i niekiedy nie
występuje, natomiast wyjątkowo może być silny.
Intensywność świądu nie jest zależna od wielkości
zmian i obszaru ciała, na których bąble są obecne.
Wielkość wykwitów
1. pokrzywkę zwykłą - wielkość bąbli 2- 5 mm
2. pokrzywkę grudkową - liczne niewielkie bąble
o średnicy 3-6 mm
3. pokrzywkę olbrzymią - bąble o średnicy od 20
do 30 mm.
4. pokrzywkę pierścieniową - zmiany o
charakterze obrzęku tworzą pierścień otaczający
wklęsłe centrum wykazujące tylko nieznaczne
cech obrzęku.
Podział pokrzywek ze względu na
charakter kliniczny
1. Wysiękową – w takich przypadkach obrzęk skóry jest
bardzo silny, co prowadzi do wysiękania surowicy na jej
powierzchnię.
2. Festonowatą (wirującą) – zmiany są różnokształtne,
niektóre mają charakter liniowy, inne są nieregularne
i rozlane. Najczęstszą przyczyną tej postaci są reakcje
polekowe.
3. Naczyniowa (obrzęk naczynioruchowy) Jest to postać
podskórna pokrzywki, obejmująca głównie głowę
i obwodowe odcinki ciała .
Diagnostyka różnicowa
Nadwrażliwość na ukąszenia owadów
Rumień wielopostaciowy
Dermatofiloza
Ropne infekcje skóry
Zapalenie naczyń na podłożu immunologicznym
Atopia
Alergia pokarmowa
Potwierdzenie rozpoznania
Wcelu wykluczenia dermatografizmu należy
wykonać próbę polegającą na podrapaniu skóry
tępym narzędziem i jej obserwacji przez 10 do
15 minut.
Pokrzywkę z zimna można wykluczyć poprzez
umieszczenie na skórze kostki lodu przynajmniej
na kilka minut, w takim przypadku bąble pojawią
się w czasie krótszym niż 15 minut
Wykluczenie pokrzywki związanej z alergią pokarmową
możliwe jest tylko po zastosowaniu diety
hipoalergicznej przez czas nie krótszy niż 3 tygodnie.
Następnie należy wprowadzać w takich samych
odstępach czasu kolejne produkty aż do wystąpienia
pokrzywki.
Wdiagnozowaniu przyczyny atopii jest
przeprowadzenie badań dodatkowych: testów
śródskórnych lub oznaczenia poziomu swoistych
przeciwciał IgE.
Przydatność biopsji
Biopsja w przypadkach pokrzywki ma niewielką
przydatność, często bowiem charakterystyczne zmiany
zatarte są przez skutki urazów. Najbardziej
charakterystycznymi cechami widocznymi
w preparatach histopatologicznych pobranych z
wykwitów pierwotnych są nacieki limfocytarne
i eozynofilowe.
Biopsja może być przydatna w celu wykluczenia
dermatofitozy lub pęcherzycy liściastej .
Leczenie
krótko działające glikokortykosteroidy
dożylnie. Powinno podawać się je dwutrzykrotnie
w odstępie kilku dni.
Wprzypadkach przewlekłych
glikokortykosteroidy doustnie (prednizolon
lub metylprednizolon w dawce 0,8 do 2,2
mg/kg). Dawkę należy dobrać na podstawie
efektu leczenia
Wniektórych przypadkach skuteczne mogą być leki
przeciwhistaminowe,
Hydroksyzyna (600 mg na zwierzę 3 razy dziennie)
stosowana doustnie (Atarax, Hydroksizinum)
Tripelenamina podawana i.m. w dawce 1,1 mg/kg 1 lub
2 razy dziennie. ( Azaran tabl.)
klemastyna podawanej dożylnie w dawce 50 μg/kg m.c.
(Taregil, Clemastinum)
Difenhydramina 1-2 mg/kg 2 -3 razy dziennie
(Bendaryl, Benocten, Diphehydraminum
hydrochloricum)
Chorfeniramina 0,5 mg/kg 2-3 razy dziennie
ALERGIA POKARMOWA
Przyczyny
Podłożem choroby są reakcje nadwrażliwości typów
I, II i III jako odpowiedź na alergeny pokarmowe,
którymi u koni najczęściej są białka.
Bardzo często przyczyną alergii pokarmowej są:
ziemniaki, słód, buraki, gryka, pszenica, lucerna,
koniczyna, cykoria, jęczmień, otręby, owies.
Nie stwierdzono predylekcji do alergii pokarmowej
związanej z rasą, płcią lub wiekiem
Objawy kliniczne
Silny świąd
Często ma on charakter uogólniony, jest nawrotowy najsilniej
występuje w okolicy krocza
Alergia pokarmowa może być przyczyną pokrzywki
W późniejszym okresie choroby dochodzi do zmian
pourazowych: wyłysień, otarć i hiperpigmentacji skóry
Wniektórych przypadkach mogą występować dodatkowo
objawy ze strony układu trawiennego (wzdęcia, biegunka)
oraz oddechowego (duszność).
Rozpoznanie różnicowe
Inne choroby przebiegające z silnym świądem –
ektopasożytnicze lub o podłożu alergicznym
Rozpoznanie
Właściwym potwierdzeniem rozpoznania jest dieta eliminacyjna.
Powinna ona trwać przynajmniej 3 tygodnie. Początkowo
najlepiej jest wyeliminować z pokarmu wszystkie dodatki
mineralno-witaminowe i pasze treściwe.
Biopsja jest mało przydatna diagnostycznie. Wbioptacie można
stwierdzić objawy okołonaczyniowego zapalenia skóry oraz
naciek eozynofili.
Leczenie
Właściwym postępowaniem jest unikanie pokarmu
z alergenem, stosowanie diety, która nie zawiera
produktów odpowiedzialnych za rozwój choroby.
Objawowo można podawać glikokortykosteroidy
ogólnie (niska skuteczność)
Odczulanie ?
ALERGIA KONTAKTOWA
Przyczyny
Choroba występuje bardzo rzadko
Za jej rozwój odpowiedzialny jest IV typ
nadwrażliwości
Objawy kliniczne
Pojawiają się w miejscu kontaktu z czynnikiem
uczulającym. Pierwsze widoczne wykwity to
pęcherzyki i grudki. Pęcherzyki szybko ulegają
zniszczeniu i powstają tam sączące nadżerki
Może występować niewielka bolesność w
miejscu zmian i niewielkiego stopnia świąd
Rozpoznanie różnicowe
Nadwrażliwość na pasożyty
Reakcje polekowe
Inne rodzaje nadwrażliwości
Potwierdzenie rozpoznania
Po wyeliminowaniu kontaktu z alergenem zmiany cofają się
po 7-10 dniach.
Potwierdzić rozpoznanie można testami naskórkowymi.
Wykonuje się je na skórze grzbietu lub klatki piersiowej. Dla
każdej badanej substancji należy przygotować wystrzyżony
fragment skóry o powierzchni ok. 3 cm2. Substancje
podejrzaną o wywołanie choroby umieszcza się pod
opatrunkiem w bezpośrednim kontakcie ze skórą, na 48
godzin. Jeśli badana substancja jest odpowiedzialna za rozwój
uczulenia, w miejscu jej kontaktu ze skórą powstają wykwity
pierwotne, najczęściej grudki i rumień. (można potwierdzić
wykonując biopsje)
Leczenie
Konia należy przenieść na 2-3 tygodnie w inne miejsce.
Obszary skóry objęte procesem chorobowym należy
zmyć za pomocą łagodnych środków dezynfekcyjnych
(np. chlorheksydyna 0,5%),
doustne glikokortykosteroidy, (dawki jak przy
pokrzywce) lub, jeśli obszar objęty zmianami jest
niewielki, leki można stosować miejscowo
(hydrokortyzon, prednizolon, triamcinolon).
NADWRAŻLIWOŚĆ NA UKĄSZENIA OWADÓW (CULLICOLIDES, SIMULINUM)
Etiologia
Jedna z najczęściej występujących chorób alergicznych
u koni
Nie ma predyspozycji płciowych i rasowych
Najczęściej chorują konie w wieku 4-5 lat
Predyspozycja do rozwoju choroby może być
przekazywana dziedzicznie
Za rozwój choroby odpowiedzialna jest głównie
nadwrażliwość typu 1 ale u 20 % zwierząt może
rozwijać się nadwrażliwość opóźniona
Objawy
Choroba ma charakter sezonowy
W każdym kolejnym sezonie objawy kliniczne są
coraz silniejsze
Występuje silny świąd najwyraźniej zaznaczony
ranem
Pierwsze objawy choroby pojawiają się w wieku
poniżej 9 lat
Zmiany lokalizują się głównie w okolicy grzywy i przy
podstawie ogona.
Mogą również pojawiać się na grzbiecie. Pierwsze objawy to
bardzo silny świąd i związane z tym samouszkodzenia.
Wykwitami, które pojawiają się najwcześniej, są niewielkie
grudki.
We wczesnych stadiach wyłysienia raczej nie występują,
natomiast w przewlekłych mogą obejmować znaczne obszary
ciała, a wraz z nimi widoczne są zliszajowacenie i otarcia.
Rozpoznanie różnicowe
Choroby przebiegające z silnym świądem –
ektoparazytozy i inne choroby o podłożu
alergicznym
Rozpoznanie
charakterystyczne objawy kliniczne i dane z wywiadu
(sezonowość, obecność owadów).
Większość chorych koni charakteryzuje się eozynofilią.
Wbioptatach ze zmian można stwierdzić
okołonaczyniowe zapalenie oraz nacieki eozynofilowe
i limfocytarne .
Wcelu potwierdzenia rozpoznania można wykonać
testy śródskórne z alergenami Culicoides. Odczyt prób
powinien zostać wykonany po 30 minutach, 4
godzinach i 24 godzinach lub po 2 i 18 godzinach .
Potwierdzenie rozpoznania możliwe jest także po
wykonaniu badań in vitro i oznaczeniu swoistych
przeciwciał (AllerceptTM).
Leczenie
Postępowanie obejmuje dwa elementy: zapobieganie
ukąszeniom przez Culicoides i zmniejszanie reakcji
nadwrażliwości.
Wcelu ograniczenia kontaktu z owadami można
stosować repelenty i insektycyty (np. pyretryna).
Culicoides żerują głównie w godzinach rannych
i wieczornych, należy, więc w tym okresie przenosić
zwierzęta w okolice odległe od zbiorników
wodnych.
Objawowo:
deksametazon w dawce od 1 mg/15 kg m.c. s.c.,
następnie dawka podtrzymująca 1 mg/60 kg m.c
oraz prednizolon 0,5-1 mg/kg m.c. p.o., dawka
podtrzymująca 0,4 mg/kg m.c. Leki należy
podawać co 24-48 godzin
Leki przeciwhistaminowe z reguły nie są skuteczne,
w pewnych przypadkach skuteczna może być
hydroksyzyna (podawana w dawce 200-400 mg na
zwierzę).
Dodatek siemienia lnianego do paszy . Oprócz kwasów
tłuszczowych zawiera ono również inne aktywne
składniki mogące ograniczać stan zapalny.
Immunoterapia swoista ?
ATOPIA
Przyczyny
Choroba ma podłoże genetyczne, związana jest z
pierwszym typem nadwrażliwości. „jest to dziedziczna
skłonność do wytwarzania przeciwciał IgE w stosunku
do alergenów środowiskowych”
Do rozwoju choroby predysponowane są konie
arabskie.
Nadwrażliwość może rozwijać się w stosunku do
pyłków roślin, roztoczy kurzu domowego, naskórków i
sierści zwierząt
Najczęstsze przyczyny
Roztocza 81%
Naskórek człowieka 54%
Pióra ptaków 37,5%
Naskórek owiec 33,3%
Naskórek kota 12.5%
Pchły 29,2
Pleśnie 37,5%
Alergeny owadów 25%
Pyłki drzew 29,2%
Pyłki traw 20,5%
Pyłki chwastów 50%
Objawy kliniczne
Przewlekły i nawrotowy świąd
Świąd może mieć charakter sezonowy (uczulenie
na alergeny roślinne) lub być świądem
całorocznym (uczulenie na roztocza)
Zmiany pierwotne bardzo szybko ulegają
zatarciu i dochodzi do powstania licznym
zamian tła urazowego: przeczosów, wyłysień, a
w dalszym etapie choroby również
hiperpigmentacji skóry
Rozpoznanie różnicowe
Ektopasożyty
Inne rodzaje nadwrażliwości (alergia
pokarmowa, nadwrażliwość na ukąszenia
owadów, alergia kontaktowa)
Rozpoznanie
Podstawą rozpoznania jest wykonanie testów
sródskórnych
Lub zbadanie poziomu swoistych przeciwciał w
surowicy krwi (Allercept)
Testy śródskórne
Dostępne w Polsce – AGROSKIN
Dostępne: ok. 70 alergenów – min. Cullicoides,
Dermatophagoides farine, Dermatophagoides
Pteronyssinus, Acarus siro
cena za zestaw 20 alergenów 350 zł
Oznaczanie poziomu swoistych
przeciwciał
Dostępne w Polsce (Laboklin)
Dostępne: -alergeny sezonowe (trawy, zioła, pyłki
drzew), całoroczne (grzyby) włosy, pióra, owada
(meszki)
Możliwe fałszywe reakcje (do ok. 30%) w
porównaniu do IDT
Cena od 200 do 500 zł
Leczenie
O ile jest to możliwe, należy ustalić czynnik alergizujący
oraz w miarę możliwości usunąć go z otoczenia.
Leczenie objawowe, u zwierząt chorych można
zastosować glikokortykosteroidy (dawki takie same jak
przy pokrzywce).O ile możliwe doustne- prednizolon
Wniektórych przypadkach skuteczna może być
hydroksyzyna podawana w dawce 200 do 400 mg
doustnie co 8-12 godzin
Doxepin (300-600 mg/ 500 kg co 12 godzin)
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe?
Immunoterapia swoista (Allercept)
Zestaw do odczulania wykonywane na podstawie
wyników testów śródskórnych lub oznaczani swoistych
przeciwciał
Skuteczność 60-70%
Możliwe zmniejszenie częstości podawania: co 3
miesiące
Cena zestawu początkowego 319 zł
Kolejnego 295 zł
REAKCJE POLEKOWE
Występują stosunkowo rzadko
Za rozwój takich stanów mogą być
odpowiedzialne wszystkie typy reakcji
nadwrażliwości.
Mogą one pojawiać się po podaniu wielu leków,
lecz najczęstszymi ich przyczynami są:
penicylina, streptomycyna, oksytetracyklina,
neomycyna, chloramfenikol, sulfonamidy,
fenylobutazon, aspiryna, glikokortykosteroidy
Objawy kliniczne
Objawy są nieswoiste, nie zawsze też występuje
świąd. Bardzo często obserwowana jest
pokrzywka, rzadziej natomiast mogą być
widoczne owrzodzenia i pęcherzyki na granicy
skóry i błon śluzowych .
Rozpoznanie
wykluczenie innych przyczyn zwłaszcza o
podłożu infekcyjnym
początek objawów klinicznych po podaniu
leku
poprwa po odstawieniu stosowanego leku
stwierdzenie, że w przypadku zastosowanego
leku stwierdzno już tego typu objawy
nawrót objawów chorobowych po ponownym
podaniu podejrzewanego leku
Biopsja
W przypadkach reakcji polekowych w preparatach
widoczne są okołonaczyniowe zapalenie na granicy
skóry właściwej i naskórka, oraz pęcherzykowe
zapalenie śródnaskórkowe lub podnaskórkowe.
Próba prowokacyjna – ryzyko!!!
Leczenie
Należy zaprzestać stosowania leku, podejrzewanego
o powodowanie reakcji.
Glikokortykosteroidy z reguły nie wpływają na
zmniejszenie objawów klinicznych. Po odstawieniu leku
odpowiedzialnego za rozwój choroby powrót do
zdrowia trwa ok. 2-3 tygodni.
Immunologiczne zapalenie naczyń
Jest to bardzo rzadka choroba charakteryzująca
się rumieniem, obrzękiem, martwicą i
owrzodzeniami dotyczącymi dystalnych
odcinków kończyn i błon śluzowych. Choroba
ta związana jest z I i III typem nadwrażliwości
Objawy kliniczne:
Pojawiają się często około 2 do 4 tygodni po
infekcjach układu oddechowego wywołanego
Streptococcus equi. Objawy dotyczą korony, pęciny.
Choroba może dotyczyć również warg i okolicy
okołooczodołowej. Obecne są ogniskowe lub
obszary obrzęku, martwicy i rumienia oraz
owrzodzeń. Świąd nie jest obecny a bolesność
występuje tylko w przypadkach przewlekłych.
Mogą być obecne objawy ogólne w postaci
utraty masy ciała, gorączki, braku apetytu.
Potwierdzenie rozpoznania:
Biopsja: nacieki neutrofilowe
eozynofilowe i limfocytarne
oraz zapalenie naczyń
Leczenie
Zwierzęta chore i w okresie remisji należy chronić
przed promieniowaniem słonecznym stosując
odpowiednie kremy z filtrem i ograniczenie czasu
przebywania zwierząt na intensywnym nasłonecznianiu.
Zmiany leczy się poprzez miejscowe wycięcie włosów, a
następnie stosowanie antyseptyków (chlorheksydyna 0,5
%, povidonjodyna), glikokortykosteroidów
(hydrokortyzon) i keratolityków (kwas salicylowy). W
większości przypadków wraz z leczeniem miejscowym
doustnie podaje się prednizon lub prednizolon w
dawkach immunosupresyjnych przez 2-3 tygodnie.
ZIARNINIAK EOZYNOFILOWY Z MARTWICĄ KOLAGENU
Jedna z częściej występujących u koni chorób
guzkowych, w której dochodzi do tworzenia się
guzków w skórze właściwej oraz degeneracji
kolagenu, wraz z jej wapnieniem. Podejrzewa się,
iż przyczyną zmian są pokąsania przez owady.
Zmiany zazwyczaj występują wiosną i latem.
Objawy
Guzek lub wiele niebolesnych, dobrze
odgraniczonych guzków o różnej średnicy 3-20
mm. Zmiany nie mają tendencji do otwierania
się. Zwykle lokalizują się na grzbiecie, szyi lub
klatce piersiowej (Mathison, 1995; Pascoe, 1990).
Ostatecznie rozpoznanie stawiamy na podstawie
wyników badania histopatologicznego, gdzie
stwierdza się martwicę kolagenu, nacieczenia
granulocytów kwasochłonnych oraz zwapnienia
w skórze właściwej.
W postaci ostrej choroby stosuje się nastrzykiwanie
guzków glikokortykosteroidami: triamcinolonem 3-5
mg/zmianę lub metylprednizolonem 5-10 mg/zmianę.
Jeżeli choroba przebiega w postaci wieloogniskowej, we
wczesnym okresie można podawać
glikokortykosteroidy ogólnoustrojowo. W postaci
przewlekłej, kiedy dochodzi do mineralizacji zmiany
można usuwać chirurgicznie lub pozostawiać bez
leczenia.
Zazwyczaj spodziewać należy się nawrotów choroby
UOGÓLNIONA CHOROBA ZIARNIANIAKOWA
Rzadko występująca choroba nazywana również, idiopatyczną
układową chorobą ziarniniakową, sarkoidoza, histiocytarnym
zapaleniem skóry u koni. Etiologia choroby nie jest wyjaśniona.
Nie stwierdzono zależności rozwoju choroby od najczęściej
spotykanych zakażeń bakteryjnych. Zmiany obejmują zwykle
skórę, płuca, węzły chłonne, przewód pokarmowy, stwierdzano
również zajęcie nerek, śledziony, wątroby, serca, tarczycy,
nadnerczy, trzustki, kości i układu nerwowego. Wg Stannarda
choroba przebiega w dwóch postaciach złuszczająco-strupiejącej
i guzkowej. Wiek koni chorych wg jednej z dobrze
udokumentowanych publikacji wahał się od 5 do 21 lat, ale
stwierdzano chorobę u zwierząt nawet 3 miesięcznych
Objawy
Postać złuszczająco-strupiejąca, najczęściej dokumentowana,
pojawia zwykle w wieloogniskowo lub z tendencją do
uogólnienia na w okolicy twarzowej, kończynach, na szyi blisko
grzywy oraz pośladkach, gdzie dochodzi do wyłysień,
nadmiernego złuszczania naskórka i tworzenia strupów.
Niektórzy wyróżniają trzecią postać, która przebiega z
tworzeniem płytek z nadmiernym złuszczaniem, sączeniem, lecz
bez zmian narządowych. W części przypadków może
występować świąd.
Objawy ogólne, które można stwierdzić to ciągła gorączka, utrata
masy ciała, zmienny apetyt, nietolerancja wysiłkowa,
powiększenie węzłów chłonnych, biegunka, żółtaczka, zapalenie
tworzywa kopytowego.
Rozpoznanie
W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić
neutrofilie, podwyższone stężenie fibrynogenu,
hiperglobulinemię. W badaniu
histopatologicznym stwierdza się hyperkeratozę
para- lub ortokeratyczną, egzocytozę
limfocytów, nacieczenie skóry przez
wielojądrowe histiocytarne komórki olbrzymie
oraz niewielką ilość granulocytów, plazmocytów
w powierzchownych i głębszych warstwach
skóry
Leczenie
Czasami choroba ustępuje spontanicznie, mimo
to donosi się o korzystnym wpływie
glikokortykoterapii (deksametazon, prednizolon)
(Spiegel, 2006). Część koni ze względu na postęp
choroby poddawana jest eutanazji
SKROBIAWICA SKÓRY
Rzadko występująca choroba skóry i/lub błon
śluzowych u starszych zwierząt, której istotą jest
odkładanie się złogów amyloidu w wyniku pobudzenia
układu siateczkowo-śródbłonkowego. Czynnikiem
predysponującym jest stosowanie u koni preparatów
immunostymulujących. Częstość występowania
choroby koni z amyloidozą w jednej z klinik oceniano
na 9 z 16 000 zwierząt przyjętych do leczenia.
Skrobiawica może mieć również podłoże
nowotworowe i współwystępować z chłonniakiem
Skórnej skrobiawicy może towarzyszyć odkładanie
amyloidu w wątrobie i śledzionie
Objawy
Zmiany o charakterze guzkowym, niebolesne,
przebiegające bez świądu pojawiające się dość szybko i
ustępujące powoli w skórze i błonach śluzowych
górnych dróg oddechowych, zwykle w jamie nosowej.
Guzki pod wpływem urazów mechanicznych krwawią
powodując wypływ kropelkowy lub krwawienia z nosa,
z domieszką ropy W rozpoznaniu różnicowym bierze
się po uwagę ziarniniaka eozynofilowego, mastocytomę,
chłonikomięsaka, raka płaskonabłonkowego.
Rozstrzygający jest wynik badania histopatologicznego,
gdzie po specjalnym barwieniu (czerwienią Kongo)
widoczne są złogi amyloidu
Brak jest specyficznego leczenia