Twórczość w życiu osób niepełnosprawnych i ich rodzin
Pojęcia: twórczość, twórczy
Twórczość jest pojęciem trudnym do zdefiniowania, ponieważ jest ono wieloznaczne. Poza tym stanowi ono przedmiot zainteresowań wielu nauk (psychologia, pedagogika, filozofia, antropologia, nauki o poznaniu). Zdaniem Nęcki można rozumieć twórczość między innymi jako:
dorobek artysty
rodzaj aktywności
cechę indywidualną – tutaj można się zastanawiać, czy jest ona cechą wyjątkową i rzadką czy powszechnie występującą. Dwa podejścia:
elitarne – o twórczości można mówić tylko w odniesieniu do wybitnych umysłów zdolnych do tworzenia dzieł o bardzo dużej wartości, które wnoszą coś istotnego do rozwoju kultury, sztuki, nauki.
egalitarne – każdy człowiek jest twórczy, ale nie każdy w tym samym stopniu; wybitnym twórcom przypisuje się tą samą zdolność, co innym, różnica polega na tym, że w przypadku ludzi wybitnych zdolność ta jest szczególnie dobrze rozwinięta.
„Twórczy” – (C. Rogers) każdy sposób samorzutnego tworzenia nowej formy z bezkształtnych lub prostszych elementów jest twórczy, niezależnie od tego, jakie tworzywo jest przekształcane i jaki poziom sprawności jest przy tym potrzebny. O tym, że działanie jest twórcze, decyduje fakt, że jest ono spontaniczne, dyktowane przez rzeczywistą potrzebę człowieka. W tym przypadku wykonanie najprostszej formy z gliny/plasteliny przez dziecko głębiej upośledzone umysłowo jest działaniem twórczym; pogniecenie kartki; narysowanie kreski.
Konteksty pojęcia „twórczość”
Twórczość jako cecha wytworu i proces
Twórczość wg Morrisa I. Steina to proces prowadzący do nowego wytworu, który jest akceptowany jako użyteczny lub do przyjęcia dla pewnej grupy w pewnym okresie.
Twórczość jako cecha osoby – kreatywność
Podejście elitarne – kreatywność przypisywana tylko wybitnym umysłom
Podejście egalitarne – każdy jest twórczy, ale w różnym stopniu
Twórczość bez dzieł – kreatywność jako zdolność czysto potencjalna, np. wg Maslowa twórczość w zakresie samorealizacji, która jest przesłanką, warunkiem istnienia twórczości w konkretnej dziedzinie; aktywność potencjalnie twórcza (wg Kocowskiego) to aktywność, która mogłaby doprowadzić do wartościowych dzieł, gdyby kontynuować ją wystarczająco długo.
Twórczość jako zespół stymulatorów społecznych (społeczny klimat jako warunek aktu twórczego).
Kryteria twórczości
Kryteria jawne – obiektywnie stwierdzalne dowody społecznego uznania dzieła lub jego autora.
Np. opracowane przez Simontona podejście historio metryczne
Podejście Guilforda – myślenie dywergencyjne, kryteria oceny poziomu twórczości: płynność (ilość pomysłów), giętkość (różnorodność pomysłów) i oryginalność (niezwykłość, niepowtarzalność pomysłów) + staranność wg Torrance’a.
Kryteria ukryte
Technika oceny konsensualnej
Kryteria emocjonalne („skuteczne zdziwienie”, początkowa nieufność, efekt powtórnej oceny).
Rodzaje twórczości
Twórczość zawodowa – praca artystyczna stanowi podstawę bytu materialnego i miejsca w życiu społecznym.
Twórczość amatorska – ma charakter wtórny, naśladowczy, wykazuje słabości artystyczne i warsztatowe.
Motywy skłaniające do uprawiania twórczości:
Społeczne – wynikające z sytuacji zewnętrznych i potrzeb kształtowanych przez czynniki życia społecznego,
Osobiste – wynikające z wewnętrznego nakazu, podyktowane sytuacją osobistą (R. Pichalski).
Twórczość osób niepełnosprawnych intelektualnie jest niełatwa do sklasyfikowania i o tyle ciekawa, że odejście od tradycyjnych form artystycznych i estetycznych nie wynika w tym przypadku ze świadomego odrzucenia dorobku kultury, ani nie jest przejawem buntu, czy alienacji. Twórcy art brut (sztuka surowa, niefałszowana) nie naśladują i nie wchodzą w dyskurs ze sztuką oficjalną, co więcej oni tej sztuki często nie znają, gdyż jest ona poza sferą ich świadomości. Mimo to często zaskakują estetyczną dojrzałością.
Dziecko upośledzone umysłowo ma mniejszą „siłę przebicia” w kierunku działania twórczego. Jego spontaniczne próby działania twórczego bywają bardzo często hamowane jako „niekształcące”, zaś system oczekiwań wobec niego sugeruje, że ono do twórczości jest w ogóle niezdolne.
Dla niemałej części osób z niepełnosprawnością duże znaczenie ma forma materialna w postaci obrazu, rzeźby, formy przestrzennej, rzeczy użytkowej, poezji, prozy itd. Jako powody takiego stanu upatruje się, iż:
- wytwór, zwłaszcza ceniony przez innych, pełni funkcję kompensacyjną, dowartościowuje autora
- ceniony społecznie wytwór dziecka również dla rodziny stanowi dowartościowanie, ułatwia zyskanie społecznej aprobaty. Dotyczy to części rodzin dzieci z głębszymi stopniami niepełnosprawności oraz z niepełnosprawnością wielozakresową. Bywa też, że zmienia się na pozytywny stosunek do dziecka, co określa się zyskaniem rodziny dla czynnej akceptacji dziecka.
- dzieła bywają też podstawą zmiany na korzystny społecznego odbioru osób z niepełnosprawnością.
Twórczość jako proces pokonywania trudności
Kępiński uważa, że praca związana z pokonywaniem trudności jest warunkiem prawidłowego życia człowieka. Tak też jest w przypadku osób niepełnosprawnych. Cały proces rehabilitacji oparty jest na pokonywaniu przez osoby niepełnosprawne trudności wynikających z ich dysfunkcji. A jednym ze sposobów rehabilitacji może być działalność twórcza. Dla dziecka spastycznego proces twórczy może ograniczyć się do pogniecenia kartki, ale mimo wszystko czynność ta wymagać będzie od niego pewnego wysiłku – będzie się wiązać z pokonaniem pewnej trudności.
„Twórczy i świadomy wysiłek życia polega właśnie na tym, że wciąż pokonuje się nowe trudności” (Kępiński)
„Człowiek sprawdza się w działaniu, w działaniu wyładowuje swoją energię życiową” (Kępiński)
„Każda praca jest w jakimś stopniu realizacją tendencji twórczych tkwiących w człowieku” (Kępiński)
Kreatywność w zmienianiu sytuacji osób niepełnosprawnych
Najważniejszą cechą twórczości jest oryginalność, którą właśnie niepełnosprawni twórcy najczęściej osiągają. Dysfunkcje nie pozwalają im bowiem na stereotypowe wykonywanie najzwyklejszych nawet czynności. Czym innym jest przecież wystawienie martwej natury klasycznie namalowanej przez osobę pełnosprawną, a czym innym prezentacja podobnej martwej natury wykonanej pędzlem trzymanym między palcami nogi, w zębach bądź między barkiem a policzkiem. Wymaga to treningu, ale i większej siły charakteru w pokonywaniu wewnętrznych, psychologicznych barier. Twórczość artystyczna pozwala traktować ludzi niepełnosprawnych jako normalnych, zdolnych do pełnego udziału w życiu społecznym.
„Podróż wyobraźni” daje szansę na wykraczania poza niepełnosprawność. Relacja 46-latka:
„Byłem niepełnosprawny od 16. roku życia, po 30 latach widzę, że niemal nie było tygodnia, bym nie dokonywał jakiegoś odkrycia, czy ulepszenia, które w ten czy inny sposób czyni moją niepełnosprawność mniej obciążającą. Ponieważ ten radosny proces nigdy się nie kończy (…) moje fizyczne możliwości stale się powiększają”.
„Myślę, że rehabilitanci naprawdę mieszają, popychając osoby niepełnosprawne w kierunku wyglądania tak normalnie, jak to tylko możliwe. Co jest takiego wielkiego w byciu normalnym? Dla mnie to oznacza bycie nudnym, bezbarwnym, sztampowym…”.
Wg Tatarkiewicza o twórczości nie stanowi sama nowość, ale także wyższy poziom działania, większy wysiłek. Za twórców mamy tych, których dzieła są nie tylko nowe, ale także są objawem szczególnej zdolności, napięcia, energii umysłowej, talentu, geniuszu. W twórczości wyraża się człowieczeństwo. Trud działania twórczego, zakorzeniony głęboko w człowieku, jest wyrazem przekraczania siebie samego (w aktach twórczości człowiek wzrasta ponad to, co dane jest mu z natury – w znaczeniu fizycznym) oraz otaczającej rzeczywistości (w aktach twórczych powstaje coś nowego, nowa jakość). Twórczość wskazuje też na inną cechę człowieka, a mianowicie otwartość. Każda twórczość, jeśli jest czyniona con amore – z miłością, zaangażowaniem i nastawieniem na dobro, jest znakiem osoby w człowieku. Czyn twórczy musi być wykonywany z autentycznym nastawieniem na dobro, z zaangażowaniem, gdyż w przeciwnym razie będzie jedynie technicznie wyćwiczonym bezosobowym działaniem.
Rola osób niepełnosprawnych i ich rodzin w procesie tworzenia
Twórczość w życiu osób niepełnosprawnych pełni ogromną rolę. Może:
- stanowić czynnik terapeutyczny;
- być źródłem radości i samozadowolenia;
- pomóc zaspokoić potrzeby związane z pragnieniem samodzielnego kształtowania, konstruowania
- być sposobem na wykorzystanie (zagospodarowanie) czasu wolnego
Osoby niepełnosprawne w procesie tworzenia stają się twórcami. Przez to mają wpływ na otaczającą ich rzeczywistość, którą mogą kreować i przekształcać. Aktywność twórcza daje im możliwość wyrażania siebie, ale też pozwala pokazać, że ich też jest na coś stać, że też potrafią coś zrobić. Taki dowód własnej „użyteczności” osób niepełnosprawnych jest cenny zwłaszcza dla ich rodziców, którzy nie widząc - często przez długi okres czasu - efektów pracy terapeutycznej z dzieckiem, potrzebują mobilizacji do dalszego pokonywania pojawiających się trudności. Dla rodziców twórczość ich dziecka może być powodem do dumy (moje dziecko coś potrafi) oraz źródłem nadziei, że dalsza praca w końcu przyniesie oczekiwany efekt. Może też być sposobem na lepsze poznanie własnego dziecka, jego zainteresowań i mocnych stron, zwłaszcza wtedy, gdy rodzice biorą aktywny udział w zajęciach. Rodzice, uczestnicząc w procesie twórczym dziecka, powinni wspierać je, podkreślać to, co się dziecku udało, wskazywać na umiejętności dziecka i potwierdzać jego wartość (o zasadach pracy terapeutycznej będzie więcej w dalszej części).
Dla rodzin: potrzeba ciągłej mobilizacji i nadziei dającej siłę do dalszej pracy z dzieckiem, pokonywania trudności codziennych, dowód, że dziecko coś potrafi, rodzice mogą być z niego dumni, dają rzetelny obraz specyfiki jego pracy i postępów.
Dla osób niepełnosprawnych: sposób rehabilitacji, usprawnia narządy, pomaga w akceptacji niepełnosprawności i jej konsekwencji, pomaga wyrobić stosunek do siebie i swojej niepełnosprawności, pozwala odreagować wewnętrzne napięcia, wyzwala z patologicznych myśli, postaw, motywów, wzmacnia zdrowe strony osobowości, gdy wysiłek kończy się powodzeniem wzmacnia samoocenę, wyzwala uczucie zwycięstwa nad sobą, nad własną inercją (bezwładnością, marazmem), a także nad przedmiotem, uwalnia od neurotycznych problemów, co pozwala stawiać czoła przeciwnościom, radzić sobie z problemami dnia codziennego, pozwala zachować stałość i pogodę ducha wobec frustracji, deprywacji, forma zarobku, szansa na niezależność materialną, sposób na porozumienie z resztą społeczeństwa, rozładowanie napięcia emocjonalnego
Warunki, jakie powinny być stworzone, by realizować proces twórczy
bezpieczeństwo
akceptacja
poszanowani godności
Koniecznym warunkiem swobodnej i nieskrępowanej aktywności pacjenta jest pełne uznanie jego praw, potrzeb, możliwości, ograniczeń i oczekiwań. Wymagania stawiane przez terapeutę lub grupę nie mogą przekraczać możliwości któregokolwiek z uczestników zajęć.
Rola terapeuty
uświadamianie rodzicom, że działalność twórcza może być sposobem rehabilitacji
zachęcanie rodziców do pracy z dzieckiem
zasada „niedotykania ręki” – dziecko powinno mieć możliwość samodzielnego działania na miarę własnych możliwości
pobudzanie aktywności twórczej dziecka, inicjowanie działań, dostarczanie bodźców rozwojowych
Wskazuje się, iż terapeuci (rodzice) mogą brać udział w twórczej aktywności osób niepełnosprawnych jako animatorzy i/lub twórcy społecznego klimatu.
Animator wzbudza aktywność poznaczą inicjuje działanie, dostarcza bodźców rozwojowych. Może to czynić poprzez instruowanie rodziców, ale również bezpośrednio w pracy z osobą niepełnosprawną, gdy środowisko rodzinne wymaga wsparcia. Inicjowanie aktywności twórczej najczęściej dotyczy pierwszego poziomu twórczości. W procesie animacji trzeba wiedzieć, jak dotrzeć do wnętrza osoby, jakie cechy osobowości i jakie zdolności można rozwinąć, jakimi metodami i środkami. Inicjowanie aktywności na wyższym poziomie twórczości najczęściej odbywa się w późniejszym okresie – w wieku młodzieńczym, w okresie pełnej dorosłości, czy nawet w trzeciej fazie życia człowieka.
Zespół stymulatorów społecznych tworzących społeczny klimat dla aktywności twórczej ma doniosłe znaczenie dla osób z niepełnosprawnością, to jeden z fundamentalnych warunków rozwoju i twórczości. Należy dążyć do stworzenia tzw. bezpiecznej przestrzeni. Aspekt miłości, bezpieczeństwa ma znaczenie wielostronne:
- rodzicom pozwala zobaczyć swoje dziecko złączone z otoczeniem, nie odrzucone. Pozwala je widzieć we współuczestnictwie.
- dziecku pozwala uczestniczyć w takim stopniu, jaki jest możliwy. Pozwala podnosić stopnie uczestnictwa i rozwijać motywację.
- osobom, które czują same potrzebę rozwoju, twórczość pozwala realizować ją i w ten sposób włączyć się w społeczność.
W momencie decyzji „współtworzenia” z osobą niepełnosprawną pedagog, terapeuta bierze na siebie dużą odpowiedzialność. Współtworzyć nie oznacza bowiem tworzyć za kogoś, w jego zastępstwie (by „lepiej” wyglądało, było zgrabniejsze, czy też trafniej oddawało świat przedstawiony – np. w sztuce teatralnej). Współtworzenie nie może również odnosić się do tworzenia wbrew komuś (wbrew jego woli, czy świadomości, nawet jeśli owe władze duchowe są bardzo ograniczone). Współtworzenie to spotkanie osób w akcie tworzenia, które oparte jest na wzajemnej otwartości, które można wyrazić w słowach „ja Tobie coś daję (np. swój czas, ręce, może pomysł), ale Ty również coś mi dajesz (swoją cierpliwość, naturalność, otwartość, entuzjazm).
Akt twórczości oprócz elementu świadomościowego, musi posiadać również element wolności. Element świadomościowy związany jest z celowością działania. Instruktorzy szczególnie muszą mieć na uwadze ten czynnik, aby nie uczynić z aktorów – żywych rekwizytów. Aktywność twórcza musi być działaniem chcianym i wynikającym z potrzeby serca. Prawdziwa sztuka wymaga wolności – wolności wyboru. Osoby niepełnosprawne z założenia powinny być nie tylko aktywnymi, ale i twórczymi uczestnikami procesu przygotowywania, organizacji i realizacji zamierzonego dzieła. Powinny brać udział w każdym z wymienionych etapów.
Terapeuci, instruktorzy muszą pamiętać, że „dzieło” nie nastawione w pierwszym rzędzie na realizację wartości estetycznej – lecz na przykład na korzyści materialne, awans zawodowy, czy też czynione z „litości” – jest nieprawdziwe (neguje wartość prawdy moralnej). W przypadku osób niepełnosprawnych istnieje zagrożenie zakłamania sztuki. Owe zakłamanie ma miejsce, gdy wytwór nie powstaje w warunkach wolności. Tworząc pod przymusem, będąc manipulowanym (również nieświadomie) twórca skazany zostaje na nieautentyczność, rolę pseudoartysty, bycie marionetką w rękach innego pseudoartysty.
Sztuka jako czynnik terapeutyczny
rozładowanie napięcia emocjonalnego – działanie twórcze pozwala redukować napięcie prowadzące do zaburzeń emocjonalnych i ogólnego zahamowania aktywności
wzmocnienie samooceny
usprawnianie narządów
pomoc w akceptacji inwalidztwa łącznie ze wszystkimi jego konsekwencjami
pomoc w wyrobieniu właściwego stosunku do siebie i swojej niepełnosprawności
wyzwolenie z patologicznych myśli, postaw, motywów
wyzwolenie uczucia zwycięstwa nad sobą, własna inercją, przedmiotem
uwolnienie od neurotycznych problemów, co umożliwia stawienie czoła przeciwnościom i zachowanie pogody ducha w obliczu silnych ciosów, deprywacji, frustracji
sposób porozumienia niepełnosprawnych ze zdrowym społeczeństwem
realizacja potrzeby hubrystycznej (trwałe dążenie do potwierdzania i powiększania własnej wartości) – szczególnie istotne w przypadku rodziców dzieci niepełnosprawnych
Twórczość dziecka niepełnosprawnego podczas zajęć terapeutycznych określa się mianem twórczości przez małe „t”, twórczości bez wymiernych dowodów społecznego uznania dzieła, wykonawcy lub jego autora. Aktywność dziecka wraz z towarzyszącym jej wysiłkiem twórczym jest zachowaniem prozdrowotnym, wpływającym znacząco na rozwój jego osobowości i podnoszenie jakości jego życia.
W aktywności i wytworach niepełnosprawnego dziecka nie powinno się doszukiwać jedynie artyzmu, widowiskowości, czy pokazowości. Twórczość przejawiana przez dziecko w ramach np. muzykoterapii posiada przede wszystkim wymiar indywidualny, mniej znaczący dla całych społeczności ludzkich (grupowych, klasowych, szkolnych, zakładowych, itp.).
Twórczość osób niepełnosprawnych pozwala na poznanie ich jako ludzi normalnie czujących, wrażliwych i odbierających boleśnie własną, egzystencjalną rzeczywistość, przepełnioną poczuciem nieuchronności i bezsilności. Niepełnosprawność nie rodzi odmiennego psychologicznie gatunku ludzi.
Uprawianie twórczości literackiej przez osoby niepełnosprawne pozwala im zintensyfikować niezaspokojone uczucia, wzbudzone w czasie aktu twórczego, a następnie rozładować energię psychiczną, napięcia, frustracje, a konsekwencji osiągać stan uspokojenia, łagodzenia cierpienia, samotności i przynoszenia ulgi, nadziei na lepsze jutro. Aktywność artystyczna wynagradza bowiem człowiekowi jego braki, sprawia, że staje się on bogatszy i doskonalszy wewnętrznie dzięki sztuce, sile jaka w niej drzemie.
Twórczość osób niepełnosprawnych jest:
- znacząco pomocna w jednoczeniu się z grupą w procesie twórczym i pogłębieniu komunikacji w grupie
- wyjściem z osamotnienia i próbą nawiązania porozumienia ze światem zewnętrznym
- przełamaniem bariery społecznej izolacji
- ułatwieniem integracji ze środowiskiem
- szansą szerokiego zaistnienia w mediach w kontekście znaczących wydarzeń kulturalnych w życiu społecznym
- formą wpływającą na zmianę wizerunku osoby niepełnosprawnej, postrzeganej przez społeczeństwo często pejoratywnie.
Twórczość osób niepełnosprawnych jest szansą spotkania z innymi ludźmi. Zazwyczaj są to instruktorzy, opiekunowie, ale nie tylko, mogą to być również widzowie, odbiorcy powstałego dzieła. Jest to spotkanie szczególne, nie odnosi się bowiem jedynie do płaszczyzny pracy i procesu tworzenia. W aktach twórczości dochodzi do ważniejszego spotkania osób – w płaszczyźnie metafizycznej (możliwość nadrabiania swych braków egzystencjalnych) i etycznej (nadrabianie braków moralnych).
Twórczość jest aktem pozwalającym każdemu człowiekowi wyrastać ponad to, co jest mu dane z jego natury fizycznej, ponadto pozwala wierzyć, że nawet, gdy jego zabraknie, to przetrwa to, co stworzył, a tym samym on w swej twórczości. U osób niepełnosprawnych twórczość jest szansą nadrobienia wielkiego dystansu, oddzielającego ich od reszty społeczeństwa.
Praca twórcza a praca zawodowa
Twórczość to nie tylko forma szeroko rozumianej rehabilitacji, ale też szansa na niezależność materialną. Sprzedaż własnych wytworów pozwala być niezależnym w sferze finansowej. W wyzwalaniu i propagowaniu działalności twórczej osoby niepełnosprawne wspierane są przez różnego rodzaju fundacje i stowarzyszenia:
organizowanie plenerów, warsztatów pracy twórczej
przyznawanie stypendiów twórczych
reprodukowanie prac w postaci kart pocztowych, kalendarzy, tomików poezji, zbiorków opowiadań
zapraszanie do udziału w licznych imprezach o zasięgu lokalnym, ogólnopolskim, międzynarodowym (wystawy, festiwale, przeglądy twórczości plastycznej).
Stowarzyszenie na Rzecz Twórców Niepełnosprawnych NIKE jest organizacją skupiającą ludzi wokół idei promocji twórczości osób niepełnosprawnych.
Inicjatorami powstania stowarzyszenia byli pracownicy białostockich ośrodków zajmujących się rehabilitacją osób niepełnosprawnych. Cele stowarzyszenia realizujemy przez takie działania, jak: plenery, wystawy, konkursy plastyczne, spotkania z poezją, zajęcia arteterapii oraz wydawnictwa. Te ostatnie mają także inne znaczenie - dochód ze sprzedaży przeznaczany jest na pomoc niepełnosprawnym artystom. Za symbol stowarzyszenia obraliśmy sobie grecką rzeźbę Nike z Samotraki.
Stowarzyszenie Wspierające Twórczość Artystyczną Osób Niepełnosprawnych "Marzenia", Zawiszy Czarnego 39, 91-818 Łódź
Mazowiecki Festiwal Twórczości Osób Niepełnosprawnych Radość Tworzenia to prezentacja twórczych i terapeutycznych osiągnięć osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach artystycznych.
Dzieci, młodzież i dorośli przedstawiają dokonania artystyczne w plastyce, muzyce, tańcu i ruchu, teatrze oraz poezji. Wszyscy uczestnicy festiwalu realizują ideę integracji. Wszyscy – bo nie tylko osoby występujące na scenie, ale także ich instruktorzy, opiekunowie i widzowie. Pokazują, jak można kruszyć bariery i przezwyciężać zahamowania, tworzyć klimat wzajemnej akceptacji i zrozumienia. Wspólna praca i przeżycia najmocniej integrują uczestników.
Dzięki pracy artystycznej, osoby borykające się ze szczególnymi trudnościami, odkrywają i poznają własne możliwości, zaspokajają potrzebę samorealizacji. Zyskują szansę pełniejszego istnienia w społeczeństwie. Więcej niż istnienia – także wzbogacania swojego otoczenia. Potwierdzają tezę, że sztuka otwiera oraz daje szansę pokonania bólu i alienacji.
Festiwal twórczości osób niepełnosprawnych nie jest konkursem, najważniejszy jest udział. Nie jest to też impreza scentralizowana. Przeciwnie, Radość Tworzenia ucieleśnia zasadę współpracy wielu podmiotów w imię jednego celu. Dlatego przeglądy tematyczne odbywają się w różnych miejscach na Mazowszu, przy udziale tamtejszych placówek kultury.
Międzynarodowe Biennale Spotkania Teatralne "Terapia i Teatr" - Łódź
Spotkania Teatralne Terapia i Teatr organizowane są przez Poleski Ośrodek Sztuki, Stowarzyszenie Terapia i Teatr oraz Katedrę Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego. Dotychczas odbyło się 9 edycji festiwalu.
Wymiary twórczej inkluzji społecznej
STAN RZECZYWISTY osób niepełnosprawnych intelektualnie
Traktowanie tej grupy osób jako ludzi z zewnątrz, niechcianych
Traktowanie wytworów sztuki tej grupy osób jako dzieł ograniczonych, nie podlegających krytycznej ocenie specjalistów, recenzentów
Brak miejsc, placówek, ośrodków zorganizowanej, profesjonalnej edukacji artystycznej dla tej grupy osób
Ograniczanie edukacji artystycznej i twórczej do poziomu przedszkolnego lub wczesnoszkolnego
Brak powszechnego dostępu do wytworów sztuki; regularnego, autentycznego kontaktu ze środowiskiem kultury i sztuki
Brak systematycznego dostępu do aktualnych informacji dotyczących aktualnych wydarzeń kulturalnych i artystycznych
Ograniczanie pełnej swobody organizacji czasu wolnego w zakresie działań kulturalnych i rozwijających twórczo
Brak ogólnodostępnych rozwiązań w zakresie motywowania tej grupy osób do uczestnictwa w kulturze i sztuce w aspekcie doznawania przyjemności i satysfakcji osobistej
Brak ogólnego przygotowania do odbioru kultury i sztuki oraz koncepcji treningu twórczych rozwiązań problemów indywidualnie i (lub)w grupie
Brak oparcia edukacji w zakresie aktywności twórczej na doświadczeniu własnym - bezpośrednim, pośrednim, nabywanym przy pomocy narzędzi i innych środków
Prowadzenie edukacji artystycznej w oparciu o wiedzę, którą koniecznie trzeba zdobyć
Oparcie działań aktywizacji artystycznej na wzorach i narzuconych schematach bez wnikania w potencjalne bogactwo indywidualnych zdolności i umiejętności uczestników
Zbyt ograniczony wymiar stymulowania sytuacji, zadań i ćwiczeń w kształtowaniu postaw asertywnych oraz oczekiwanych zachowań prospołecznych
Powszechne lekceważenie rozwoju inteligencji duchowej uczestników zajęć artystycznych i stymulowania twórczego
Próby dostosowania elementów programu edukacji artystycznej do potrzeb i możliwości środowiska – na zamówienie
Edukacja nastawiona jest na wytwory – w bardzo wąskim (ograniczonym) zakresie sztuk pięknych i kultury środowiska
Głównym miejscem edukacji artystycznej i aktywizacji twórczej jest szkoła
Brak bezpośrednich kontaktów z przedstawicielami kultury i sztuki
Brak umiejętności tworzenia charakterystycznych cech wychowania w tradycji i obrzędowości na etapie zwiększania poziomu twórczości kosztem zmniejszania sytuacji frustracyjnych i niepowodzeń
Brak stałych miejsc promocji kultury artystycznej tej grupy osób
Osoby prowadzące stymulację twórczą lub aktywizację artystyczną z reguły nie są „mistrzami” rzemiosła – najczęściej są to osoby nazywane „z przypadku”
Stosunek prowadzącego do uczestników jest władczy, atmosfera ma charakter autorytatywny, dyscyplina ograniczająca, narzucona i dyskryminująca
Ocena pracy oparta na kryteriach zachowania, uległości, sympatii, uproszczonych kontaktów interpersonalnych uczestników.