Inne Kierunki zużycia AN:

• produkcji specjalnych żywic, posiadają nieprzenikliwość dla gazu, odporność na odkształcenia w wysokiej temperaturze, stałość wymiarów pod obciążeniem. Żywice te-do produkcji butelek napełnianych na gorąco lub poddawanych po napełnieniu sterylizacji, czy pasteryzacji.

• surowiec do otrzymywania glutaminianu sodowego (proces Ajinomoto), używanego przy produkcji żywności (m.in. jako dodatek polepszający ich smak) i pasz dla zwierząt, oraz lizyny.

Akryloamid- sub stałą, krystaliczną, o barwie białej, dobrze rozpuszczalną w wodzie. temperatura topnienia 84^oC.

sprzedawany jest w postaci 50% roztworu i w postaci krystalicznego ciała stałego (100%). stosowane roztwory akryloamidu- bo mniejsza toksyczność, stabilizowane rozpuszczalnymi solami miedzi. Stały akryloamid stosowany gdy niezbędne jest niewodne środowisko lub wymagane jest stęż wyż od 50%.

Otrzymywanie akryloamidu-

• bezkwasową, heterogeniczną hydrolizę akrylonitrylu do akrylo­amidu-

-procesie Mitsui Toatsu temp 80-120^oC wobec metalicz­nej Cu (miedź Raney`a). Selektyw. akryloamidu wynosi 96%, przy konw. AN 60-80%.

-proces Dow katalizator procesu – chromian miedziowy.

• hydroliza enzymatyczna firma Nitto Chemical Industry st.konw2-5%, selektywność 100%

• !hydroliza AN. starsza metoda hydrolizę wobec stechiometrycznej ilości H₂SO₄, z dodatkiem inhibitorów polimeryzacji.

silnie egzotermiczna – przebiega w ciągu 1 h w temperaturze 90-100^oC lub w ciągu 4-7 minut w temperaturze 150-200^oC.

Zastosowanie akryloamidu:

do produkcji poliakryloamidu, W kondensacji poliakryloamidu z formaldehydem -produkt, spoiwo do tarcz hamulcowych. Wodne roztwory poliakryloamidu w przemyśle fotochemicznym do wytwa­rzania błon rentgenograficznych. środki flokujące-do osadzanie zawiesin w procesie klarowania ścieków i uzdatniania wody do picia; kondycjonowanie gleby; produkcja klejów dyspergatorów srodków pomocniczych, do otrzym. włókien; srodki zagęszczające; do stabilizacji lateksu kauczuku naturalnego i emusji POW; Wodne r-r poliakryloamidu, niejonowego kopolimeru tlenków etylenu i propylenu oraz anionowego estru kwasu fosforowego są stos. w przemyśle włókienniczym- spoiwo do osnów z różnych rodzajów przędzy; Kopolimery akryloamidu z kwasem akrylowym, metakrylowym i krotonowym stosuje się do wykańczania wyrobów tekstylnych.

W Polsce 6-8% wodne r-r poliakryloamidu pod nazwą Gigtar i Rokrysol WF-1

Akroleina-lotną, silnie trującą cieczą, o ostrym, przenikliwym zapachu. W postaci cieczy lub par działa toksycznie. Łatwo wchłania się do organizmu przez skórę, układ oddechowy pokarmowy. Obecność reaktywnego wiązania podwójnego stwarza potencjalną możliwość

wykorzystania akroleiny w reakcjach polimeryzacji.

Otrzym. akroleiny: -z ald octowego i formaldehydu

CH3CHO + HCHO→ HO-CH2-CH2CHO →CH2=CHCHO

-głównie przez kat.utlenienie propylenu

Zastosowanie: -Polihydroksykarboksylany - (kopolimery akroleiny i kwasu akrylowego),

stabilizatory twardości wody chłodzącej i kotłowej, jako komponenty środków piorących i czyszczących, zapobiegają krystalizacji węglanu wapnia i innych soli ziem alkalicznych;

--Kopolimery akroleiny z formaldehydem stosowane są jako biocydy w stajniach i oborach;

-Akroleina podst półproduktem do otrzymywania metioniny, ważnego dodatku paszowego.

CH2=CHCHO + CH3SH→ CH3SCH2CH2CHO

-aldehyd glutarowy-wodny r-r w stosowany w procesie garbowania skór i biocyd w wiertnictwie naftowym

Kwas metakrylowy-ciecz, o nieprzyjemnym zapachu, temperaturze wrzenia 163^oC. Jest substancją palną, z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe; wchłaniany do organizmu przez drogi oddechowe, skórę oraz przez przewód pokarmowy Działanie MA może spowodować uszkodzenie nerek. MA działa na skórę wysuszająco i parząco.

Metakrylan metylu jest łatwopalną cieczą, o temperaturze wrzenia 101^oC. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe w szerokim zakresie stężeń. Nniestabillizowany MM w podwyż. temp lub pod wpływem ognia polimeryzuje tworząc szklana mase. Polim. silnie egzo i przebiegajac w zamknietym pojemniku prowadzi do wybuchu; MM wchłaniany do org przez drogi oddechowe, skóre i przewód pokarmowy, przy wys tez par działanie narkotyczne i drażniące; długotrwałe działanie-uszkodzenie watroby nerek;

Otrzymywanie kw.metakrylowego i MM:

-z cyjanohydryny acetonu

I etap -faza ciekła, temp poniżej 40C, kat.wodorotlenki alkaliczne, weglany lub zasadowe wymieniacze jonowe, selektywnosc do cyjanohydryny acetonu 92-99% w przeliczeniu na HCN i powyzej 90%w przeliczeniu na aceton

II etap-100% kwas H2SO4, 1,5-krotny nadmiar H2SO4 w stosunku do cyjanohydryny, temp 80-140C

III etap-temp 80C selektyw. do MM poprzez wszytskie etapy ok 77% w przeliczeniu na aceton

Schemat otrzym MM:
Modyfik. metody cyjanohydrynowej

-proces firmy Mistsubishi Gas Chemical-hydroliza cyjanohydyny do α-hydroksy-izo-butyroamidu-proces w fazie ciekłej wobez stałego złoża MnO2 modyf. metalem alkalicznym (Zr lub Sn)

dehydratacja estru metylowego kw. α-hydroksyizomasłowego do MM prowadzona w f.parowej wobec modyf. kat.zeolitowego

-utlenianie izobutenu-proces firmy ESCAMBIA Chemical Co.

- utlenianie izobutenu do kw.metakrylowego firmy Asahi Glas: I etap- aparatura warunki i produkty uboczne jak w procesie otrzym akroleiny, kat. zw Mo z dodatkami Bi, Co,Ni, Te, V, Sb, Fe, P i in., temp 350-450 C, cisn. atm. przy rozc mieszaniny reakcyjnej para wodna, konw. izobutenu 90-98%, selektyw. 70-90%

II etap- heterogeniczny kat. fosforomolibdenian z dod. tlenków Te i Sb, jonów NH4+, metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych, faza gazowa, temp 250-350, cis atm,st. przeregow. matakroleiny 80-90%, selektyw. do kw.metakrylowego 70-80%

-utlenienie izobutenu poprzez alk. tert-butylowy- f.gazowa, kat. heterogeniczny, zaw tlenki Mo/Fe/Ni, temp 420 C, ciś 0,1-0,3 MPa, konw alk.tert-butylowego 94%, selektyw do metakroleiny 94%

utlenianie do kw.metakrylowego- w obec. pary wodnej, temp 300 C, ciś 0,2-0,3MPa, kat. tlenki Mo,P, Sb, W, gazy poreakcyjne kondensuje sie a następnie kwas ekstrahuje oczyszcza destylacyjnie i estryfikuje

-przez ald. izomasłowy

przez odwodronienie- odwodornienie kw. izomasłowego w f.gazowej w obec. sub. pełniącej funkcje akceptora wodoru np. siarki i jej związki organiczne lub

Firma Asashi Kosei opracowała metode w której ester metylowy kw. izomasłowego poddaje się odwodornieniu do MMA w obecności H2S/S w temp 500 C

-utlenianie kw.izomasłowego do MA (odwodornienie utleniającym)- kat. homogenicznie przez HBr w temp 160-175 C (Estman Kadak) lub heterogen. przy pomocy kontaktu Bi-Fe w temp 250-260 C (Cyanamide), prod. uboczne- kw.akrylowy, CO, CO2, CH3COOH

-hydroliza matakrylonitrylu

-kondensacja ald. propionowego z formaldehydem- w obec. amin drugorzędowych i kw. octowego, temp 160-210 C, ciś 0,4-0,8 MPa

-karbonylowanie propynu- homogenny układ katalityczny złozony z Pd podstawionego ligandu fosfinowego i silnego kwasu, temp 60 C, ciśń. 6 MPa, wydzielanie prod. rekacji metodą destylacji próżniowej, w procesie nie stosuje się wody co eliminuje główną przyczynę korozji aparatury, wyd. 98,9%

Zastosowanie

Kw.metakrylowy- do prod. estrów na drodze bezposredniej estryfikacji; polimerów karboksylowanych oraz jako dod. do polim. emulsyjnych majacych zastosow przy prod. klejów, farb, papieru i srod. pomocniczych dla przemyslu włókienniczego; do prod. zywic winyloestrowych; prod. PMMA

PoliMatakrylan Metylu- do prod zywic akrylowych i plastikow, w przemysle lotniczym, motoryzacyjnym( klosze świateł sygnalizujących i urzadzenia odblaskowe), elementy aparatury elektrycznej, do prod pryzmatów i soczewek, piór, guzików, pudełek, naczyń stołowych, szyb okiennych, prod. żywic akrylowych (kopolim. metakrylanu metylu i akrylanów- wykorzystywane jako powłoki, podłogi, jako środki adhezyjne i wypełnienia do prod. włokien sztucznych

Inne estry metakrylanowe (i ich polimery):

- poli(metakrylan butylu) - do sklejania elementów optycznych i do

wyrobu klejów i apretur o specjalnym przeznaczeniu.

-metakrylany 2-hydroksyetylu, 2-hydroksypropylu i glicydylu używa się

głównie w powłokach samochodowych i przemysłowych, szczególnie

w emaliach, które wypierają lakiery.

- metakrylan 2-hydroksyetylu używa się też w produkcji płytek

obwodów drukowanych i soczewek kontaktowych.

- metakrylan glicydylu stosowany jest, m.in., do wyrobu materiałów

dentystycznych i szkieł kontaktowych.

- polimery wykorzystywane przy uzdatnianiu wody pitnej i obróbki ścieków zawierają metakrylany alkiloaminoetanolu lub ich

czwartorzędowe monomery.