WADY KRĘGOSŁUPA I KOŃCZYN DOLNYCH II
Co to jest prawidłowa postawa ciała?
T. Kasperczyk określa, iż prawidłowa postawa ciała to taka, która występuje dostatecznie często, aby można ją było uznać za charakterystyczną dla danej populacji. Jest ona atrybutem osobników zdrowych o prawidłowym rozwoju fizycznym
i psychicznym. Prawidłowa postawa ciała zabezpiecza organizm przed ujemnymi wpływami środowiska, przez co utrzymuje zdrowie, pozwala na harmonię ruchów, jest estetyczna. Zapewnia zrównoważenie i stabilność ciała, wymaga minimalnego wysiłku mięśni, stwarza warunki właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych.
Cechy postawy prawidłowej:
- głowa ustawiona wprost nad klatką piersiową, biodrami i stopami lub podana nieco ku przodowi,
klatka piersiowa wysklepiona ku przodowi, przy zachowaniu swobodnego oddychania,
-brzuch lekko wciągnięty lub płaski,
-plecy łagodnie wygięte, przy czym łopatki nie wystają poza linię pośladków,
-ręce i nogi prawidłowo ukształtowane,
-stopy wysklepione.
Cechy postawy nieprawidłowej:
-głowa wysunięta do przodu lub pochylona w bok,
-klatka piersiowa płaska, zapadnięta lub zniekształcona, barki wysunięte do przodu,
-brzuch wypukły, wysunięty do przodu lub zwiotczały, obwisły,
-plecy zgarbione, zaokrąglone,
-stopy płaskie.
Okresy rozwoju wady
I okres - zmian czynnościowych
Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu
i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstawanie wady, i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.
II okres - powstawania przykurczy (wiązadeł, ścięgien, mięśni)
W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat.
III okres - zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy
Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa
i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego( w tym zabiegu chirurgicznego)
Podział i przyczyny wad postawy
Wady wrodzone
Kości
Mięśni
Wady nabyte
Rozwojowe
nawykowe
Wady wrodzone
Do tej grupy należą przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które działały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania wad są różne. Niektóre z nich przekazywane są dziedzicznie, do rozwoju innych doszło na skutek zaburzonego wydzielania wewnątrzmacicznego. Bezpośredniej przyczyny innych wad należy upatrywać
w czynnikach toksycznych( zatrucia, choroby infekcyjne matki) lub mechanicznych, które działały w różnych okresach życia płodowego.
Wady wrodzone-
kości mięśni
Zaburzenia kostnienia
Dodatkowe kręgi lub niedorozwój pojedynczego kręgu, kręgi klinowe
Dodatkowe żebra
Zrosty kręgów
Kręgozmyk
Rozszczepy kręgów
Wrodzony kręcz szyi
Asymetria długości kończyn dolnych
Wady stóp
Wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego
Wrodzona atonia mięśniowa
Postępujący zanik mięśni
Wady nabyte
Mogą być wywołane przebytymi chorobami i określamy je terminem „rozwojowe” lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała, czyli tzw „wady nawykowe”
rozwojowe nawykowe
Krzywica
Choroba Scheuermanna
Zapalenie gruźlicze stawów i kości
Czynniki środowiskowe
Czynniki morfologiczne
Czynniki fizjologiczne
Wśród wad kręgosłupa wyróżnia się :
1) Wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej
b) plecy wklęsłe - Plecy wklęsłe mają zwiększone przodowygięcie kręgosłupa
w odcinku lędźwiowym. Charakterystyczne dla tej wady jest zaznaczone wygięcie lordozy lędźwiowej, zaakcentowane przodopochyleniem miednicy oraz wypięty brzuch. Wyżej wymieniona wada powoduje złe funkcjonowanie narządów w jamie brzusznej, zaburzenie czynności trawienia, zaparcia, bóle przeciążeniowe kręgosłupa.
d) plecy płaskie - występuje tu zmniejszenie przodopochylenia miednicy
z prawidłowo ruchomym kręgosłupem, lecz ze zmniejszonym wygięciem fizjologicznym kręgosłupa. Spłaszczenie krzywizn jest zjawiskiem niekorzystnym:
zmniejsza się funkcja amortyzacyjna kręgosłupa,
poszczególne jego elementy podlegają wpływom przeciążeniowymi szybszemu zużyciu;
w przypadku braku odpowiednio mocnego gorsetu mięśniowego istnieje większa tendencja do bocznych skrzywień kręgosłupa
2) Wady kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej
Boczne skrzywienie kręgosłupa
- skoliozy
b) Wady klatki piersiowej
klatka piersiowa lejkowata
klatka piersiowa kurza
odchylenia w ustawieniu głowy i szyi
wadliwe ułożenie łopatek
c) Wady kończyn dolnych
koślawość kolan
szpotawość kolan
d) Wady stóp
stopa płaska statyczna
Stopa płasko - koślawa
Stopa szpotawa
Stopa wydrążona
Stopa płaska poprzecznie
Zniekształcenia palców stóp
a)Boczne skrzywienie kręgosłupa- skoliozy
Jest to odchylenie od osi anatomicznej całego kręgosłupa lub jego odcinka w płaszczyźnie czołowej co pociąga za sobą wtórne zmiany w układzie narządu ruchu, klatce piersiowej i narządach wewnętrznych.
Podział skolioz
Najczęściej spotykanym podziałem skolioz jest podział Cobba, który dzieli skoliozy na:
Czynnościowe - skoliozy w, których nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa.
Strukturalne - skoliozy, w których stwierdzamy utrwalone zmiany. Ze względów etiologicznych dzielimy je na:
Kostno -pochodne:
Wrodzone,
Torakopochodne,
Układowe,
b) Neuropochodne:
Wrodzone,
Porażenne- wiotkie,
Porażenne spastyczne,
inne
d) Mięśniowo- pochodne:
wrodzone,
Dystrofie mięśniowe
Inne
e) idiopatyczne- o nie ustalonej etiologii (80- 90% skolioz strukturalnych)
Inne podziały:
Ze względu na lokalizację skrzywienia:
skoliozy piersiowe,
Skoliozy lędźwiowe,
Skoliozy szyjne
b) Z uwagi na liczbę łuków skrzywienia:
Jednołukowe
Dwu i wielołukowe (maksymalnie 4-łukowe)
c) Biorąc pod uwagę stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia:
Wyrównane
Nie wyrównane
b)Wady klatki piersiowej
klatka piersiowa lejkowata
Określana również jako szewska jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub też nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów.
Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Jeżeli dno „lejka” wpada ściśle w linii środkowej, zmiany są symetryczne, jeżeli przesunięte jest w lewo lub w prawo od linii środkowej, zmiany są asymetryczne.
klatka piersiowa kurza
Cechuje ją zniekształcenie mostka, który tworzy silne uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi, podobnie jak ma to miejsce u ptaków.
W wyniku tego żebra tracą kształt wygięty tworząc poniżej sutków wyraźną wklęsłość. To boczne wypuklenie żeber jeszcze bardziej uwydatnia wysunięcie mostka do przodu. Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest on odchylony nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.
odchylenia w ustawieniu głowy i szyi
W wadach postawy spotyka się często nieodpowiednie ustawienie głowy.
Skutkiem zwiększonej kifozy piersiowej lub niedbałej postawy przy różnych czynnościach, niemal zawsze występuje wysunięcie głowy ku przodowi.
Uchodzą tez czasami uwadze wady wzroku i słuchu, które również mogą być istotną przyczyną wadliwego ustawienia głowy, w następstwie czego może na tym podłożu rozwinąć się skolioza.
Kręcz karku- deformacja ta powstaje w wyniku niedorozwoju kręgów szyjnych lub mięśni szyi.
wadliwe ułożenie łopatek
Łopatki wraz ze stawami barkowymi połączone są bardzo luźno ze szkieletem, a mianowicie za pośrednictwem obojczyka w stawie mostkowo - obojczykowy. Poza tym mięśnie utrzymują łopatki w ich normalnym ułożeniu, toteż każde zaburzenie w czynności mięśni powoduje zmianę ułożenia łopatek i połączonych z nimi stawów barkowych. Przy plecach okrągłych barki wydają się zwykle wysunięte do przodu, a łopatki odstają. Nastąpiło tu rozciągnięcie mięśni zbliżających łopatki do kręgosłupa i przykurczenie ich antagonistów. Uniesienie łopatki może być jednym z wczesnych objawów tworzącej się skoliozy, ale wtedy uwagę należy skierować na nieprawidłowości kształtu kręgosłupa.
Wady kończyn dolnych
…
c) Wady kończyn dolnych
koślawość kolan
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, tzn. odcinek obwodowy jakim jest podudzie znajduje się w odwiedzeniu.
Koślawość mierzy się w stopniach lub ocenia się rozstępem między kostkami przyśrodkowymi, mierzonym taśmą centymetrową przy zwartych i wyprostowanych kolanach. Za koślawość fizjologiczną uważa się odchylenie od osi nie większe niż 10o- 15o lub rozstęp wynoszący 4-5cm.
Koślawość może być: wrodzona, pokrzywicza, pourazowa, porażenna oraz statyczna- wynikająca z przeciążenia kończyn dolnych.
szpotawość kolan
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, tzn. odcinek obwodowy, jakim jest podudzie, stosunku do stawu kolanowego jest w przywiedzeniu. Wielkość odchylenia mierzy się w stopniach lub w centymetrach rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi, przy stopach zwartych.
Przy kolanie szpotawym trzon kości udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięty jest na zewnątrz. Więzadło poboczne zewnętrzne jest rozciągnięte, a poboczne wewnętrzne- nadmiernie napięte. Mięśnie dwugłowe uda i strzałkowe są rozciągnięte, pozostałe zginacze półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy- mają tendencję do przykurczu.
d) Wady stóp
-stopa płaska statyczna
Stopę płaską nabytą- w przeciwieństwie do wrodzonej- poprzedza stan określany jako płaskostopie czynnościowe. Przez płaskostopie czynnościowe rozumiemy proces stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno-dynamicznej, inaczej stopa płaska niewydolna. Stopę tę określa się jako niewydolną mięśniowo u jest to najlżejsza forma płaskostopia. Przeciążenie stopy związane z niewydolnością układu mięśniowo- więzadłowego doprowadza do zniekształceń, zaburzenia funkcji, bolesności.
Stopa płasko koślawa
..
stopa płasko- koślawa
W stopie prawidłowej- patrząc od tyłu- oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia. Fizjologiczne odchylenie wynosi ok. 5o (częściej w kierunku do wewnątrz). Przy koślawości stopy pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym. Dziecko z wadą tego typu zdziera obcas po stronie wewnętrznej. Stopy płasko- koślawe łączą się często z koślawością kolan.
stopa szpotawa
Odwrotnością stopy płasko- koślawej jest stopa szpotawa. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Przy szpotawości stopy dziecko zdziera obcas po stronie zewnętrznej.
stopa wydrążona
Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcinka. Wada charakteryzuje się tzw. Wysokim podbiciem.
stopa płaska poprzecznie
Deformacja polega na obniżeniu kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego. Towarzyszy najczęściej niedomodze mięśniowej lub więzadłowej stopy. Często ze stopą poprzecznie płaską, zwłaszcza w przypadku szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia, występuje paluch koślawy, zniekształcenie polegające na odchyleniu na zewnątrz palucha, który podkłada się lub nakłada na palec drugi.
Zniekształcenie
polega na pogłębieniu
wydrążenia stopy w odcinku
między guzem piętowym a
głowami kości śródstopia i
równoczesnym skróceniu
tego odcinka. Wada ta
charakteryzuje się tzw.
„wysokim podbiciem”.
Stopa szpotawa:
Odwrotnością stopy
płasko-koślawej jest stopa
szpotawa. Charakteryzuje
się skręceniem pięty do
wewnątrz i oparciem jej na
krawędzi zewnętrznej
(dziecko zdziera obcas po
stronie zewnętrznej).
Zniekształcenia palców stóp
Paluch koślawy- charakteryzuje się odchyleniem tego palca ku stronie bocznej(zewnętrznej).
Paluch sztywny- jest to sztywność stawu śródstopnopaliczkowego palucha najczęściej w zgięciu podeszwowym.
Palce młoteczkowate- wada polega na kątowym zgięciu stawu międzypaliczkowego.
Zapobieganie powstawaniu wad postawy
Zapobieganie powstawaniu wad postawy u dzieci i młodzieży pozwala uniknąć wielu przykrych dolegliwości w życiu dorosłym.
Źródła
T. Kasperczyk „Wady postawy ciała- diagnostyka i leczenie” Kraków 1998
Maria Kutzner - Kozińska „ Korygowanie wad postawy ciała
www.menis.pl - SERWIS DLA NAUCZYCIELI
KONIEC