Interwencja kryzysowa w przypadku zachowań samobójczych
Interwencja kryzysowa
Kryzys - wybór, walka, zmaganie, punkt zwrotny w sytuacji życiowej. Znaczące emocjonalne zdarzenie lub radykalna zmiana statusu w życiu człowieka; chwila, gdy decyduje się czy dana sprawa będzie postępować czy zostanie zwalczona; stan pewnego cierpienia z towarzyszącymi uczuciami zagrożenia, lęku, które przeżywamy w związku z jakąś sytuacją w naszym życiu, może być związane np. z utratą pracy.
Rodzaje kryzysów :
Kryzysy przemiany - wynikające z naszego codziennego rozwoju np. wiek dojrzewania. Związane z np. niską samooceną. Może też być opuszczenie domu rodzinnego. Jest to norma.
Kryzysy sytuacyjne, traumatyczne - związane z pojawieniem się z zewnątrz nieoczekiwane wydarzenie najczęściej o charakterze negatywnym np. śmierć bliskiej osoby, utrata pracy. Nie wynikają one z rozwoju
Kryzys chroniczny - zamiast pozytywnego przejścia prze kryzys przemiany osoba patologicznie próbowała rozwiązać swoje problemy np. depresje związane z podjęciem pracy. Często pociągają za sobą inne kryzysy, lęki.
Interwencja kryzysowa - polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku dzięki opiekuńczości w okresie, gdy zaburzona jest jasność myślenia i utrudnione jest właściwe podejmowanie decyzji i działania.
Samobójstwo jest uważane za rodzaj śmierci dobrowolnej i ten punkt widzenia znajduje odzwierciedlenie w większości publikacji. Traktowane jako pewien rodzaj wyboru, samobójstwo może być rozważane w kategoriach procesu decyzyjnego. Decyzja zaś kojarzy się ze świadomością działania. Pojawia się jednak wątpliwość, czy samobójstwo zawsze i w każdym przypadku jest aktem poprzedzonym pełną świadomością decyzji i pełnym wyborom. Można sądzić, że w wielu przypadkach decyzja samobójstwa w gruncie rzeczy jest wyborem pomiędzy sytuacją, której jednostka nie może bądź nie umie sprostać a sytuacją, w której nie będzie trzeba podejmować wysiłków zmierzających do regulowania swojego stosunku do otaczającego świata. Jest to zatem - na prawach paradoksu - decyzja unikania decyzji i wyborów jako procesu towarzyszącego człowiekowi przez całe życie.
Zachowania suicydalne
Stan poprzedzający samobójstwo określony został przez Erwina Ringela jako syndrom presuicydalny. Składa się od z trzech komponentów:
Zwężenie - to przekonanie o sytuacji bez wyjścia, poczucie osamotnienia, świadomość wypełnia wyłącznie myśli o cierpieniu, ból psychiczny. Zwężenie dotyczy trzech obszarów:
Zwężenie osobistych możliwości (sytuacyjne) - człowiek uświadamia sobie, że z sytuacji w której się znalazł nie ma wyjścia, poddaje się jej a samobójstwo zaczyna być postrzegane jako jedyny sposób poradzenia sobie, zawężenie to nabiera rozpędu i człowiek traci kontrolę nad własnym życiem, znajduje się w sytuacji przymusu popełnienia samobójstwa. Zawężenie może być uwarunkowane zewnętrznymi tragicznymi wydarzeniami, takimi jak śmierć w rodzinie, nieuleczalna chorobą. Lęk przez chorobami nowotworowymi może doprowadzić do samobójstwa; liczba samobójstw popełnionych ze strachu przed tą chorobą jest nawet wyższy niż przy stwierdzonych zachorowaniach.
Zawężenie dynamiczne - odnosi się do strefy uczuciowej; człowiek wówczas widzi świat przez „czarne okulary”, dominuje uczucie przygnębienia, rozpaczy i paniki, te negatywne uczucia ukierunkowują myśli, działania w kierunku autodestrukcji, myślenie racjonalne, o konstruktywnych sposobach rozwiązania problemów schodzi na dalszy plan.
Zawężenie świata wartości - centralny problem to spadek poczucia własnej wartości, ale też zmiany w hierarchii wartości - człowiek skupia się na wartości, której już nie jest w stanie osiągnąć (np. osoba ciężko chora na zdrowiu) lub na wartościach które posiadał w przeszłości (np. bezrobotny i zubożały człowiek - praca, dobra sytuacja materialna).
Agresja - samobójstwo jest przejawem szczególnie nasilonej agresji, która może być skierowana na siebie i na otoczenie. Agresja skierowana na siebie jest równocześnie wyrazem agresji wobec otoczenia i chęci ukarania go. Człowiek nie jest w stanie bezpośrednio na otoczeniu wyładować agresję (nie pozwalają mu na to normy, sumienie) zatem niszczy siebie i w ten sposób mści się na otoczeniu - obciąża innych powodując swoją śmiercią ich cierpienie i poczucie winy.
Fantazje samobójcze (samobójstwo wyobrażone) - Myśli samobójcze ma wiele osób, ale nie każde rozważanie o śmierci i samobójstwie sygnalizuje stan presuicydalny. Czasami fantazjowanie o śmierci pozwala na rozładowanie napięcia. Natomiast w syndromie presiucydalnym człowiek najpierw wyobraża sobie skutki działania - bycia martwym, wyobraża sobie autodestrukcje, przebieg samobójstwa w najmniejszych szczegółach. Myśli te zaczynają prześladować osobę co stanowi bardzo niebezpieczny moment w rozwoju skłonności samobójczych. Konsekwencją ich są zapowiedzi samobójcze i podejmowania działania w celu odebrania sobie życia.
Kategorie samobójstw
Jak wykazuje Durkheim, samobójstwo nie jest efektem indywidualnych predyspozycji do samozniszczenia, ale zjawiskiem determinowanym przez przynależność do poszczególnych grup społecznych. Udowadnia, iż samobójstwa nie są jednakie i wyróżnia cztery podstawowe rodzaje:
Samobójstwo egoistyczne - wynika ze zbyt małej integracji jednostki z grupami społecznymi. Wiąże się z dramatem ludzi „samotnych w tłumie” czyli poczucia środowiskowego wyobcowania mimo wysokich wskaźników rozwoju cywilizacyjnego. Ta właśnie alienacja bywa niekiedy przesłanką podjęcia decyzji samobójczej.
Samobójstwo altruistyczne - będące skutkiem zbyt silnej integracji z grupą, zbyt silnej identyfikacja z celami, interesami grupy. Podłożem samobójstwa altruistycznego jest nadmierna identyfikacja ludzi z obowiązującymi normami społeczno - obyczajowymi.
Samobójstwo anomiczne - będące przejawem zakłócenia ładu społecznego, wskaźnikiem jego rozregulowania, sytuacji w której zachowania jednostki są w za małym stopniu kontrolowane i stymulowane przez społeczeństwo. Inaczej mówiąc, jest to sytuacja dezintegracji społecznej, której efektem - a tym samym wskaźnikiem - jest m.in. narastanie samobójstw.
Samobójstwo fatalistyczne - Zagrożeni są nim ludzie rzeczywiście - i we własnym odczuciu - uwięzieni w niechcianej sytuacji życiowej, bez wyjścia i bez perspektyw. Do kategorii fatalistycznych zaliczane są też samobójstwa zbiorowe - dokonywane z reguły przez członków rozmaitych sekt religijnych.
Zainteresowanie psychiatrii samobójstwem:
Psychologia mówi o samobójstwie jako odstępstwie od normy, ukierunkowane biologiczne i humanistycznie. Te kierunki determinują podejście do interpretacji samobójstwa w kategoriach zaburzenia psychicznego. Speijer podkreśla, że samobójstwo nie powinno być zawsze interpretowane w kategoriach choroby, a ponadto - co niezwykle ważne - czym innym jest samobójstwo jako dziedziczna skłonność do samounicestwienia, czym innym jest samobójstwo występujące w skrajnej formie depresji. W koncepcji tej można wyodrębnić wyraźnie cztery zasadnicze kategorie pojęciowe, a mianowicie:
choroba psychiczna jako czynnik sprawczy zachowania autodestrukcyjnego
dziedziczenie genetyczne, czyli uwarunkowania biologiczne autodestrukcji
dziedziczenie kulturowe, czyli obyczajowe uwarunkowanie autodestrukcji
stan emocjonalny człowieka nie umiejącego rozwiązać swoich problemów życiowych i popełniającego samobójstwo, pomimo że nie jest od obarczony ani zaburzeniami zdrowia psychicznego, ani dziedziczeniem autodestrukcji w formie biologicznej czy kulturowej.
Podstawowym problemem psychiatrii i psychologii jest rozstrzygnięcie - zarówno odnosząc się do ludi, którzy byli uważani za zdrowych, jak też za chorych psychicznie- kiedy samobójstwo można uznać za objaw zaburzeń psychicznych, a kiedy jest ono racjonalnie wytłumaczalne (dotyczy także osób chorych psychicznie. Element subiektywizmu przeżyć odgrywa tu przecież ogromną rolę. Brak też jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy samobójstwo osób chorych psychicznie, różni się zasadniczo w swych motywacjach od innych samobójstw. Odpowiedzi stara się udzielić Korzeniowski, który uważa, że jeżeli porównać okoliczności i przeżycia zarówno zdrowych, jak chorych psychicznie, to można powiedzieć, że identyczny jest motyw człowieka, który odbiera sobie życie na skutek utraty majątku, szacunku czy bliskiej osoby, który wyobraża sobie, że utracił majątek, szacunek, zdrowie czy inne wartości, bez których życie nie wydaje mu się możliwe. Identyczny jest też motyw schizofrenika, który ma urojenia na temat nieosiągalnego szczęścia osobistego, co człowieka faktycznie zawiedzionego w miłości. Chociaż w obu przypadkach zasadnicza różnica polega na realności motywu, w sferze subiektywnej motyw ten jest identyczny. Można zatem powiedzieć, że pewien tym samobójstw osób chorych psychicznie, tych którzy utracili poczucie realności i zastąpili je strukturami urojeniowymi, ma identyczne podłoże motywacyjne, co samobójstwo osób zdrowych.
Na podstawie powyższych rozważań wśród samobójstw dokonanych przez osoby chore psychicznie wyodrębnić grupę tzw. „samobójstw reaktywnych” czyli w tych samobójstwach można uchwycić motyw niezależnie od tego czy motyw zalicza się do psychologii normalnej czy też psychopatologii. Trzeba podkreślić jednak, ze zaburzenia psychiczne powoduje często, ż relacja bodziec - reakcja bywa odmienna niż u człowieka zdrowego. Radosne przeżycie może u schizofrenika wywołać reakcję ekstazy aż po samobójstwo. Ten tym samobójstwa należało by także zaliczyć do reaktywnych. Można by również taki tym samobójstwa znaleźć wśród osobników uważanych za zdrowych. Może się bowiem zdarzyć tak, że człowiek będzie tak mocno przeżywał sukces, że doprowadzi to do samobójczej śmierci. W psychiatrii nazywane jest to hipertrofią sukcesu.
Niewątpliwym dorobkiem psychiatrii w kwestii interpretacji samobójstwa jest rozgraniczenie dwóch pojęć: samobójstwa udanego i usiłowanego. Stwierdzono także, że samobójstwo nieudane i próba samobójcza to dwie zasadniczo różniące się kategorie zachowań. Nieudanymi można nazwać tylko wąską grupę targnięć się na życie, przy których człowiek nie mógł rzeczywiście przewidzieć nieskuteczności użytych środków czy zbiegu okoliczności, który doprowadził do odratowania go. Natomiast próby samobójcze są interpretowane często jako przejaw chęci życia, są punktem kulminacyjnym walki człowieka o życie - i to życie w takiej formie jakiego osoba nie umiała lub nie mogła sobie zapewnić, a czasem to manipulacja względem otoczenia.
Mimo wszytko jednak jeżeli chodzi o ścisłe rozgraniczenie dotyczące tego, czy samobójstwo jest objawem zaburzenia psychicznego, czy też jest nim tylko niekiedy psychiatria okazuje się często bezsilna bądź prezentuje poglądy rozbieżne.
Psychologiczne podejście do samobójstwa
Samobójstwo mieści się w psychologii zachowań tak samo, jak każda inna reakcja na rzeczywistość. Interpretacja zależy od szkoły psychologicznej. I tak:
W interpretacji Freuda wszystko, co żyje, dąży do śmierci, do pierwotnego stanu anorganicznego. Ta oczywistość fizjologiczna w teorii Freuda urosła do oczywistości psychologicznej, mającej konsekwencje w postaci „chęci umierania”.
Adler uważał, że pożądanie śmierci jest reakcją obronną i chęcią zemsty za poczucie niższości. Za pomocą samobójstwa jednostka uzyskuje dowartościowanie.
Andics stwierdza, że samobójstwo wynika z braku poczucia sensu życia i załamania - wszystkie przebadane prze nią osoby miały trudności w nawiązywaniu pozytywnych interakcji społecznych, a ponadto negatywne wspomnienia z dzieciństwa.
Zilboorg postawił tezę, że pęd do samobójstwa jest dlatego tak silny, że wynika z instynktu samozachowawczego w postaci aberracji tego instynktu pod wpływem depresji. Depresja jego zdaniem, wyzwala uczucie wrogości w stosunku do siebie. Samobójca, rezygnując z życia, sięga po wyimaginowaną nieśmiertelność.
Menninger , przyjmując za Freudem istnienie instynktu śmierci, tłumaczy go kompleksem sadyzmu i masochizmu. W każdym samobójstwie wyróżnia trzy zawsze występujące elementy, z których jeden może być w konkretnym przypadku dominujący. Są to: chęć zabijania, pragnienie; by być zabitym; pragnienie śmierci. W samobójstwie, w którym agresja zostaje ostatecznie skierowana bezpośrednio na siebie, widzi on pomieszanie podmiot z przedmiotem.
Dopart i Boswell podzielili samobójstwa wg kryterium:
- gesty samobójcze, groźby, demonstracje zachowanie o niewielkim zagrożeniu śmiercią,
- próby samobójcze ambiwalentne, kiedy szansa tragicznego zakończenia jest prawdopodobna
- „potencjalnie śmiertelne” próby, w których szansa przeżycia jest mało prawdopodobna.
Ringel po badaniach przeprowadzonych na 700 pacjentach doszedł do wniosku, że samobójstwo to szczytowa faza neurotyzmu, w której występuje utrata sił ekspansywnych. Czyn samobójczy jest popełniany pod wpływem zawężenia sfery emocjonalnej i zwiększenia agresji. Podkreśla on, że samobójstwo nie jest reakcją nagłą, lecz wynikiem procesu długotrwałego gromadzenia się urazów, które odkształcają osobowość.
Wśród autorów nie ma zgodności co do ścisłego określenia zjawiska samobójstwa i jego motywacji. Szczególną uwagę przy badaniach, zwraca się na okres adolescencji, ponieważ w ostatnich latach zwiększyła się liczba samobójstw w przedziale wiekowym 15 - 24 lata. Są to tak zwane adolescencyjne zachowania samobójcze, które wiążą się z przejściowymi zaburzeniami osobowości wynikającymi z psychicznego i fizycznego rozwoju jednostki. . Wraz z rozwojem społecznym jednostki, wchodzeniem w nowe role społeczne np. związane z wyborem przyszłej kariery zawodowej, wyborem współmałżonka, rodzą się nowe, nieraz bardzo poważne, konflikty pomiędzy jednostką a otoczeniem. W wyniku tych konfliktów i nieumiejętności ich przezwyciężania powstaje poczucie bezradności, załamania psychicznego, co z kolei może prowadzić do chęci odebrania sobie życia.
Wielu psychologów zwraca uwagę na nasilenie się reakcji samobójczych na wiele sytuacji, które dotychczas nie doprowadzały do stanu depresji czy autoagresji. Jest to jednak cecha nowych sytuacji społecznych, które przechodzą transformację w doznaniach psychicznych wedle znanych schematów. Można wywnioskować, że nie tyle reakcje psychiczne członków współczesnego społeczeństwa zmieniają się, lecz sytuacje atakujące jednostkę. Ze względu na to można wyróżnić kilka charakterystycznych typów sytuacji, na które człowiek zawsze reaguje, jednak nie zawsze jednakowo:
Nastawienie na osiąganie sukcesów, na zdobywanie akceptacji społecznej. Potrzeb ą każdego jest poczucie własnej wyjątkowości i w razie jakichkolwiek niepowodzeń człowiek jest narażony na stres, tym bardziej gdy społeczeństwo rozlicza go za efekty działań a nie ze starań. Tu mamy wytłumaczenie takiego postępowania jakim jest samobójstwo.
Nastawienie na akceptację emocjonalną i zabezpieczenie emocjonalne.
Nowe obecnie usytuowanie jednostki w układach pracy. Dotyczy to m.in. momentu odejścia z pracy. Następstwem tego jest trudność wyrobienia sobie nowych nawyków, odczuwania zmęczenia, przekonanie, że jest się nieprzydatnym co odbija się znacząco na samopoczuciu, czasem do tego stopnia, że niknie sens życia, a co za tym idzie, czasem pojawia się chęć pozbawienia się życia.
Samobójstwo z punktu widzenia socjologicznego
Socjologiczny kierunek badania i interpretacji samobójstw skierowany jest na analizę zachowań autodestrukcyjnych w kontekście jej społecznych uwarunkowań. Jak twierdzą socjologowie postawy i zachowania ludzi nie są przejawem patologicznych skłonności jednostek, ale normalną reakcją ludzi w szczególnie niekorzystnej sytuacji środowiskowej. Skłonności do zachowań autodestrukcyjnych przejawiają zatem nie ludzi chorzy, lecz wrażliwsi, mniej odporni, znajdujący się w sytuacji życiowej nie do rozwiązania.
Interesująca teza odnośnie samobójstw dotyczy wpływu typu środowiska zamieszkania na nasilenie zgonów samobójczych. Ten kierunek rozwijał Halbwachs. Wskazał on, ze niektóre czynniki uważane prze Durkheima za suicydogenne mają tak naprawdę wpływ pozorny. Takie zmienne jak religia, stosunki rodzinne, struktura społeczno - zawodowa, wykształcenie, status ekonomiczno - społeczny są w istocie funkcjami życia miejskiego i wiejskiego, będącego podstawową zmienną wyjaśniająca zjawisko samobójstwa.
Zmienną pośredniczącą w nasileniu samobójstw w środowiskach miejskich jest przy tym przestrzenna i społeczna ruchliwość ludności. Budowa nowych miast, rozwój istniejących,m skupianie ludzi w wielkich ośrodkach miejskich postawiła na porządku dnia problem adaptacji do środowiska. Przyswojenie nowych wzorców życia wymaga długotrwałego procesu. Pokolenie urodzone i wychowane na wsi- nawet po dłuższym okresie zamieszkania w mieście - zachowuje pewien system wartości norm charakterystycznych dla poprzedniego środowiska. Nie umiejętność przystosowania się do nowych warunków życia może prowadzić do poczucia wyobcowania. Migracje, będące jednym z koniecznych elementów uprzemysłowienia, są jednocześnie zmienną pośredniczącą w narastaniu zachowań dewiacyjnych, także samobójstw. Z badań wynika, że współczynnik samobójstw wśród imigrantów jest wyższy od średniej krajowej.
Determinanty wpływające na podjęcie decyzji o samobójstwie
Motywacje wpływające na zachowania autodestrukcyjne różnią się w przypadku młodych ludzi i ludzi w średnim wieku. Młodzi ludzie podejmują próby samobójcze z wielu powodów. Samobójstwo jest często postrzegane przez nastolatków jako jedyne rozwiązanie trudności wynikających ze straty lub konfliktu. W tym kontekście akt samobójczy może spełniać jedną lub więcej z wymienionych funkcji:
ucieczka przed sytuacją lub stanem psychicznym, których nie da się wytrzymać;
odegranie się na innych poprzez wywołanie u nich poczucia winy;
wymierzenie sobie kary;
zapewnienie sobie opieki, troski i uwagi innych;
poświęcenie się w imię wyższych celów.
Bardzo interesujące są badania przeprowadzone w tym temacie przez Teresę Sołtysiak i Tomasza Mosiewicza na120 młodszych i starszych dzieciach ze skłonnościami samobójczymi. Osoby te wykazały złożoność przyczyn samobójstwa i motywów zachowania. Do najczęściej wymienianych motywów należały: niespełnione oczekiwania wobec rodziców, przyjaciół, bliskich, niepowodzenia szkolne, nieszczęśliwa miłość, brak akceptacji społecznej, zła sytuacja rodzinna, poczucie osamotnienia oraz niezaspokojone potrzeby. Powodem skłonności i czynów samobójczych u młodzieży były najczęściej konflikty z rodzicami, wyrażane w takich stwierdzeniach, jak: „Rodzice często piją alkohol, zapraszają sąsiadów... potem się kłócą... mam czasem tego dość "(uczeń); „W domu jestem nikim, rodzice ciągle mnie dołują. Nic ich nie obchodzę. Interesuje ich tylko praca i pieniądze"(uczeń)"; „Ojciec pobił mnie, bo przyniosłam do domu bezdomnego pieska... chciałam się wtedy zabić" (uczennica).
Natomiast M. B. Pecyna wyróżnia podstawowe determinanty, które kierują decyzją człowieka o podjęciu próby człowieka niezależnie od wieku:
- środowisko społeczne i rodzinne
- osobowość, jej dojrzałość i uznawany system wartości
- tolerancja na sytuacje trudne i stresowe
- siła postaw i mechanizmów obronnych
- sytuacje, które wyzwalają tendencje samobójcze ponadto:
- słabe przystosowanie się do otoczenia
- brak stabilności emocjonalnej
- poczucie zagrożenia, bezradności
- pesymistyczne spojrzenie na życie i przyszłość
- konflikty rodzinne
- zawiedziona miłość
- niepowodzenia w życiu osobistym, szkolnym, zawodowym
Czynniki społeczno - kulturowe
Wskaźnik określający liczbę samobójstw rocznie w różnych społeczeństwach jest różny. Na pierwszym miejscy plasują się Węgry, w których to liczba popełnianych samobójstw jest cztery razy wyższa niż w Stanach Zjednoczonych. Do krajów, gdzie współczynnik śmierci samobójczej jest wysoki to m.in. Dania, Szwecja, Niemcy, Austria, Finlandia, Japonia. Natomiast w takich krajach jak Egipt, Grecja, Włochy, Izrael, Hiszpania, Meksyk, Irlandia odsetek śmierci samobójczych jest mniejszy. Ale, co ciekawe, wśród Aborygenów zamieszkujących tereny zachodniej Australii odsetek samobójstw jest zerowy, jest to spowodowane zakorzenionym w kulturze strachem przed śmiercią.
Duży wpływ na liczbę samobójstw mają również kulturowe zakazy, dotyczące zamachu na własne życie, a także społeczny stosunek do śmierci. Katolicka religia potępia samobójstwo dlatego w krajach katolickich jej odsetek jest znacznie mniejszy. Praktycznie większość społeczeństw potępia samobójstwo, a niektóre traktują to jako zbrodnię i grzech. Japonia jest odstępstwem od tej teorii, bowiem dopuszcza ona możliwość targnięcia na swoje życie w momencie gdy w grę wchodzi honor jednostki, bądź grupy.
Durkheim w swoich pracach starał się wytłumaczyć różnice w liczbie samobójstw różniącą w spójności grup. Doszedł do wniosku, że najsilniejszą przesłanką odwodzącą od samobójstwa w chwilach osobistego stresu jest poczucie zaangażowania, wykazując na przykład, że życie w związku małżeńskim i posiadanie dzieci zdaje się zabezpieczać przed samobójstwem. Spostrzeżenia Durkheima są również pomocne w zrozumieniu wyższego współczynnika samobójstw w podgrupach naszego społeczeństwa żyjących w warunkach niepewności, dezorganizacji i braku silnej więzi grupowej. Dobrze znany jest wyraźny związek pomiędzy bezrobociem a samobójstwem, który w pierwszym rzędzie wytłumaczyć można wpływem bezrobocia na zdrowie psychiczne. Większą liczbę samobójstw odnotowuje się wśród ludzi zsuwających się w dół po drabinie społecznej oraz takich, którzy są narażeni na ciągłą presję ze strony społeczeństwa.
Czynniki rodzinne
Ryzyko wystąpienia samobójstwa, szczególnie u nastolatków, zwiększa wychowywanie się w rodzinie gdzie występuje depresja, nadużywanie alkoholu i narkotyków, agresywne zachowana. Dodatkowo podnosi je także dorastanie w rodzinach izolowanych społecznie bądź żyjących w stresie, powodowanym na przykład trudnymi warunkami mieszkaniowymi, a także sytuacjami, w których rodzina nie traktuje poważnie samobójczych intencji nastolatka lub jeśli go nie wspiera.
Czynniki biologiczne
Czynniki genetyczne mogą stanowić element ryzyka, gdyż istnieje wiele dowodów na to, że w pewnych rodzinach samobójstwa się powtarzają. Bania wykazują, że wśród biologicznych krewnych liczba samobójców jest wyższa, niż wśród ich bliskich adopcyjnych. Również zbieżność samobójstw wśród bliźniąt jednojajowych jest pięć razy wyższa, niż wśród bliźniąt dwujajowych. Coraz więcej jest dowodów na to, że u osób targających się na życie często występują zmiany w wydzielaniu serotoniny, której niższy poziom oznacza wyższe ryzyko samobójstwa, szczególnie gwałtownego. Hospitalizowane ofiary samobójczych zamachów, u którcyh stwierdzono niski poziomo serotoniny, dziesięciokrotnie częściej popełniają samobójstwo w ciągu roku po wyjściu ze szpitala, niż osoby, u których poziom serotoniny był w normie.
Cechy samobójców
Ze względu na wiek
Zróżnicowanie wieku samobójców jest procesem dynamicznym, tzn zmienne. I choć nasilenie samobójstw w starszych rocznikach utrzymuje się, obserwujemy, jak wspomniano wyraźny wzrost udziału w strukturze samobójstw roczników najmłodszych. Grupy wieku średniego i zaawansowanego ( od 35 roku życia) charakteryzują się największym nasileniem śmierci samobójczej, dotyczy to zarówno całej populacji, jak i mężczyzn i kobit analizowanych odrębnie. W młodszych grupach wiekowych w miarę zbliżania się do wieku dojrzałego i średniego współczynniki zgonu wśród kobiet i mężczyzn systematycznie rosną. Ogólnie zakład się, iż najwięcej samobójstw przypada na wiek 16 - 21 lat oraz 45 - 55 lat.
Szczególnie niebezpieczne są zachowania samobójcze dzieci i młodzieży. Chodzi tu bowiem o rozwijający się trend zachowań autodestrukcyjnych pociągający za sobą coraz to młodsze roczniki. Jest to przy okazji ta grupa samobójców, których próby są nieudane ze względu na brak znajomości środków, które miałby pozbawić ich życia.
Ze względu na płeć
Płeć jest zasadniczym czynnikiem determinującym rozmiary samobójstw. Przyczyny tego zjawiska nie są w pełni zbadane, z badań wynika fakt większej skuteczności samobójstw mężczyzn, spowodowanej wyborem pewniejszych sposobów dokonania samobójstwa oraz silniejszą intencją śmierci. Na podstawie badań stwierdzono, że wśród mężczyzn istnieje mała liczba gestów samobójczych, nieco większa liczba prób ambiwalentnych i duża liczba samobójstw dokonanych. Wśród kobiet natomiast wykazuje się większą liczbę gestów samobójczych niż prób samobójczych, która z kolei jest kilkakrotnie większa od liczby samobójstw dokonanych. Z tych danych można wnioskować, że samobójstwa u kobiet mają charakter wołania o pomoc, lecz jest to zjawisko niezbadane dokładnie.
Ze statystyk przeprowadzonych przez World Health Organization wynika, że:
po pierwsze - mężczyźni wszędzie i zawsze częściej niż kobiety umierają śmiercią samobójczą.
po drugie - różnice w wysokości współczynnika samobójstw dokonanych przez kobiety i mężczyzn są wyraźne.
Krajem, gdzie widać najmniejsze różnice między tymi wskaźnikami to Albania, a także Holandia, Dania.
Polska, w której śmiercią samobójczą umierają pięciokrotnie częściej mężczyźni niż kobiety, była - i jest - jednym z krajów o najniższych współczynnikach samobójstw wśród kobiet.
Ze względu na stan cywilny
Obserwujemy istotne związki nasilenia samobójstw ze stanem cywilnym samobójców. Od lat bowiem śmierć samobójcza wdów i wdowców oraz rozwiedzionych obojga płci w porównaniu z osobami żonatymi, zamężnymi lub kawalerami i pannami kształtuje się jak 4:1. A zatem prawdopodobieństwo popełnienia samobójstwa dla rozwiedzionych i wdowców obojga płci jest czterokrotnie częstsze niż dla osób samotnych, żonatych i zamężnych. Wynika z tego, że stan cywilny jest czynnikiem wyraźnie różnicującym strukturę samobójstw. Większe jest prawdopodobieństwo zachowań autodestrukcyjnych wśród rozwiedzionych kobiet i wdów, a także wśród rozwiedzionych mężczyzn i wdowców. Można wysnuć z tego hipotezę, że czynnikiem sprzyjającym zachowaniom autodestrukcyjnym jest nagła zmiana stanu cywilnego, nagłe osamotnienie powodujące poczucie izolacji i społecznego nieprzystosowania. Kierując się stwierdzeniami MacMahon'a i Pugh'a, można wysnuć wniosek, że najbardziej zagrożona samobójstwem jest osoba owdowiała. Do największej ilości zamachów na własne życie dochodzi po pierwszym roku od śmierci współmałżonka. To skłania do przyjęcia tezy o nagłym osamotnieniu jako czynniku wybitnie suicydogenny, zwłaszcza w sytuacji kumulowania się trudnych sytuacji życiowych związanych nie tylko z domem, rodziną, ale i z pracą i jej utratą.
Ambiwalencja samobójcza
Myślom samobójczym towarzyszy często ambiwalencja. Polega to na rozpaczliwym wołaniu o pomoc. Tacy ludzie nie chcą w rzeczywistości umrzeć, chcą jedynie poinformować innych o swej rozpaczy. Uciekają się do niegroźnych dla życia sposobów, na przykład przyjęcia niewielkiej dawki leku lub płytkiego podcięcia żył. Z reguły planują wszystko tak, że interwencja z zewnątrz jest prawie nieunikniona. Natomiast osoby, które rzeczywiście chcą umrzeć, najczęściej nie uprzedzają o swoich zamiarach i uciekają się do gwałtownych sposobów odebrania sobie życia, mianowicie do skoku z dużej wysokości, bądź broni palnej. Badania wykazały, że ta grupa występuje w zdecydowanej mniejszości osób dokonujących zamachu, jednak przeciwdziałaniu temu w takiej sytuacji jest niezmiernie trudne. Kolejna grupa ludzi ambiwalentnych wobec śmierci i gotowych podjąć decyzje o odebraniu sobie życia. Należą do niej osoby cierpiące z powodu zawodów miłosnych, trapione kłopotami finansowymi lub przeświadczone o zupełnym braku znaczenia ich osoby. Często stosują one niebezpieczne, ale działające stosunkowo powoli metody samobójstwa, na przykład zażycie leków. Ich uczucia można streścić następująco: Jeśli umrę, sprawa będzie rozwiązana, ale właściwie chciałbym, aby mnie uratowano". Ludzie należący do tej grupy wiodą często stresujące życie i mają za sobą liczne próby samobójstwa. Po nieudanym akcie autoagresji następuje wyciszenie i uspokojenie emocjonalne. Tacy ludzie po nieudanym zamachu mają przeświadczenie, że „są wybranie aby żyć”. Natomiast ten spokój emocjonalny jest krótkotrwały i powraca, wtedy również może nastąpić zamach na własne życie.
Oznaki wysokiego i niskiego stopnia zagrożenia samobójstwem
T. M. Anthony wymienia listę oznak, których występowanie może świadczyć o wysokim stopniu zagrożenia samobójstwem
1. Rozdawanie swoich rzeczy.
2 Rozmowy o samobójstwie i plany samobójcze.
3. Rozmowy o środkach popełniania samobójstwa i zaopatrywanie się w te środki.
4. Wcześniejsze próby samobójcze lub groźby.
5. Kaleczenie się i inne fizyczne działania samoniszczące.
6. Obsesja tematyką śmierci - w tekstach mówionych i pisanych, muzyce, sztuce.
7. Wyrażanie beznadziejności, bezradności, złości na siebie i świat.
8. Wykorzystywanie ciemnych, grubych, agresywnych linii i/lub oderwanych fragmentów postaci w machinalnych rysunkach i pracach plastycznych.
9. Stwierdzenia, że rodzina i koledzy nie będą po nim tęsknić.
10. Niedawna śmierć kogoś bliskiego.
11. Niedawne samobójstwo kogoś bliskiego.
12. Nagła pozytywna zmiana w zachowaniu po okresie depresji.
13. Depresja i chwiejność w rocznicę utraty czegoś lub kogoś.
14. Niezdolność do przyjęcia pomocy połączona z jednym z wyżej wymienionych czynników.
A następnie prezentuje oznaki niskiego stopnia zagrożenia
1. Niewyraźne poczucie braku nadziei.
2. Brak planów samobójczych.
3. Brak otwartych pisemnych lub ustnych gróźb samobójczych.
Stereotypy społeczne na temat samobójstwa
Opinie: Nie popełni samobójstwa ten, kto o nim mówi.
Fakty: Wiedza zebrana przez suicydologów wskazuje, że 80% osób ginących śmiercią samobójczą mówi o swoich zamiarach.
Opinie: Do samobójstwa dochodzi bez oznak sygnalizacyjnych.
Fakty: U 90% osób, które odebrały sobie życie można było zaobserwować zarówno werbalne, jak i niewerbalne oznaki zagrożenia samobójstwem. Jednocześnie okazuje się, że niewielka część osób wykazujących znaki ostrzegawcze odbierze sobie życie.
Opinie: Kto popełnia samobójstwo, koniecznie chce odebrać sobie życie.
Fakty: Większość z nich oscyluje między pragnieniem śmierci a pragnieniem życia, pozostawiając innym zadanie ratowania ich.
Opinie: Kto raz skłania się do samobójstwa, będzie to czynił zawsze.
Fakty:Badania nad stosunkiem osób po podjętej próbie samobójczej do ich czynu wskazują, że 60-80% osób ocenia ją negatywnie. Na przykład, większość badanych określało swoją próbę samobójczą jako czyn zły, tchórzliwy, głupi, nierozsądny.. Należy jednak bezwzględnie pamiętać, że fakt podjęcia próby samobójczej jest czynnikiem zwiększającym ryzyko podejmowania kolejnych prób i w końcu popełnienia samobójstwa, lepiej zachować ostrożność i objąć działaniami interwencyjnymi i prewencyjnymi osoby, które podjęły już wcześniej próbę samobójczą.
Opinie: Poprawa po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia.
Fakty: Większość samobójstw zdarza się w okresie zaczynającej się poprawy, gdy pacjent odzyskuje energię dla zrealizowania swych zamiarów. Samobójstwa pacjentów cierpiących na depresję i schizofrenię popełniane są często w okresie remisji, gdy osoby te zaczynają uświadamiać sobie spustoszenia dokonywane przez chorobę w sferze ich życia osobistego i stosunków interpersonalnych oraz odzyskują siły potrzebne do odebrania sobie życia.
Opinie: Samobójstwo występuje wyłącznie wśród bogatych, lub odwrotnie wyłącznie wśród biednych/Samobójstwo popełniają ludzi określonego typu.
Fakty: Wiedza naukowa na temat samobójstw wskazuje, że nie ma populacji wolnych od samobójstwa. Badania m.in. M. Jarosz pokazują, że samobójstwa występują wśród kobiet i mężczyzn, wśród ludzi starych i młodzieży, wśród osób z wyższym wykształceniem i osób, które nie ukończyły szkoły podstawowej, na wsi i w mieście. Wśród samobójców są osoby bezdomne oraz osoby bogate i sławne. Należy jednak równocześnie pamiętać o tzw. grupach podwyższonego ryzyka samobójczego, czyli populacjach o najwyższych wskaźnikach samobójstw. Do takich grup zalicza się m. in. populację osób chorych psychicznie, przede wszystkim chorych na depresję i schizofrenię. W grupie więźniów wskaźnik ten jest 3-6 razy większy niż w populacji ogólnej i jest najwyższy w grupie tymczasowo aresztowanych.
Opinie: Samobójstwo jest dziedziczne, jest złem rodzinnym.
Fakty: Przeprowadzono szereg badań genetycznych i fizjologicznych nad związkami między agresją, chorobami psychicznymi (głównie depresją), poziomem cholesterolu oraz serotoniny ( i samobójstwem. Wyniki badań wskazują, że około połowa pacjentów psychiatrycznych, którzy podjęli próbę samobójczą, miała członka rodziny, który popełnił samobójstwo. Badania nad bliźniętami wskazują, że samobójstwa w sposób statystycznie istotny występują częściej w parach bliźniąt jednojajowych niż dwujajowych. Dane te wskazują na genetyczne uwarunkowanie zachowań o charakterze samobójczym. Związek ten nie ma jednak prostego charakteru przyczynowo-skutkowego i nie wskazuje na istnienie „genu samobójczego”, skazującego jednostkę na konieczność odebrania sobie życia. Czynnikami pośredniczącymi są tu bowiem choroba psychiczna, deficyty w umiejętności kontroli impulsywnego zachowania i dziedziczenie społeczne, czyli m.in. akceptacja samobójstwa jako skutecznego i dopuszczalnego w danej rodzinie sposobu rozwiązania problemów życiowych. Przekonanie o „dziedziczeniu” samobójstwa może mieć charakter mechanizmu samospełniającego się proroctwa. Członek rodziny samobójcy może bowiem czuć się zobowiązany do odebrania sobie życia np. po osiągnięciu tego samego wieku, w którym zabił się ojciec i faktycznie to zrobić.
Opinie: Wszyscy, którzy popełniają lub chcą popełnić samobójstwo są chorzy psychicznie.
Fakty: Jak wyżej wspomniano, osoby chore psychicznie (głównie depresja i schizofrenia) należą do grupy podwyższonego ryzyka samobójczego. Należy pamiętać, że nie każde samobójstwo jest popełniane przez osobę chorą psychicznie i nie wszystkie osoby chore psychicznie popełniają samobójstwo. Tak więc samobójca jest zawsze krańcowo nieszcześliwy, lecz niekoniecznie chory psychicznie.
Opinia: Można zmniejszyć ryzyko samobójstwa unikając tego tematu.
Fakty: Praktyka kliniczna pokazuje, że nawiązanie rozmowy na ten temat z osobą myślącą o samobójstwie stanowi dla niej ulgę i stwarza możliwości prewencyjne.[]
Opinia: Samobójstwu nie można zaradzić.
Fakty: Wyniki badań nad skutecznością rożnego typu działań prewencyjnych, na przykład ograniczenie dostępu do środków popełniania samobójstwa, telefony zaufania i ośrodki interwencji kryzysowej wskazują, że ryzyko podejmowania działań samobójczych można zmniejszać i samobójstwom można zapobiegać. Należy równocześnie pamiętać o ograniczeniach w działalności prewencyjnej. Niekiedy nawet najlepiej prowadzone psychoterapia osoby o tendencjach samobójczych kończy się śmiercią klienta. Są samobójcy, u których nie można dostrzec znaków ostrzegawczych zbliżającej się śmierci, i samobójcy, którzy nie korzystają z pomocy telefonu zaufania. Najczęściej jednak osoby o tendencjach samobójczych „wołają o pomoc”.
Interwencja
Celem interwencji kryzysowej w przypadku zachowań autodestrukcyjnych, jest utrzymywanie osoby przy chęci życia, a nie leczenie objawów zaburzeń psychicznych czy zmiany osobowości. Interwencje kryzysową stosuje się w różnych rodzajach zachowań suicydalnych: - kiedy zostaniemy ostrzeżeni o zamiarze próby samobójczej - po samej próbie samobójczej - w rodzinie po dokonanym samobójstwie bliskiego.
Podstawowe zasady interwencji opracowane przez Anthony'ego w formie kroków, jak podkreśla: „ wskazówek postępowania, a nie rozwiązywania problemów”:
Krok I - zbuduj pomiędzy wami most
A. Bądź mocny i bądź oparciem. Mów tonem życzliwym, ale stanowczym.
B. Silny, stabilny wpływ jest podstawą dla osoby zdesperowanej. Bądź dla niej kimś takim. Kieruj nią
i pocieszaj mówiąc takie rzeczy jak: „Słuchaj mnie. Mogę ci pomóc".
C. Zaraz, kiedy tylko będzie to możliwe, dostarczaj tej osobie wzmocnienia pozytywnego za okazanie rozsądku i szukanie pomocy przez skontaktowanie się z tobą. Wyrażaj nadzieję z powodu takiego zachowania i pokaż, że masz prawdziwą chęć spędzania czasu z tą osobą.
Bądź życzliwy, serdeczny, nie osądzaj.
E. Okazuj zainteresowanie sprawami tej osoby, umiejętność niesienia pomocy i spokojną pewność siebie.
1. Pokaż, że cię to obchodzi i że jej problem jest dla ciebie ważny.
2. Zapewnij oparcie emocjonalne w tym, że wiesz, co robisz.
3. Zrób coś, co pokaże, że jesteś w stanie pomóc.
F. Kiedy tylko będzie to możliwe, dowiedz się jak najwięcej o tej osobie.
Krok II - otwórz drzwi i słuchaj
A.. Osoba w sytuacji kryzysowej potrzebuje kogoś, kto jej wysłucha. Użyj zdań „otwierających drzwi", aby pomóc tej osobie zacząć mówić, a wtedy słuchaj. Nie musisz się dowiadywać, o czuje, ale raczej, skąd się wziął kryzys.
B. Koniecznie postaraj się zrozumieć problemy, które kryją się za wypowiedziami tej osoby.
1. Staraj się określić, jaki jest główny problem.
2. Nie koncentruj się na razie na problemach, tylko je poznaj. Pamiętaj, że ten problem może w rzeczywistości nie istnieć - może to być tylko postrzeganie rzeczywistości przez tę osobę.
Dowiedz się, jakie wydarzenie było bezpośrednią przyczyną kryzysu. Jeśli nie jesteś pewny, zapytaj wprost. Wczuj się w to, co osoba ta czuje w tej chwili
Krok III - oceń rzeczywistość
A. Na ile poważne są zamiary skończenia ze sobą? Czy istnieje konkretny plan, czy jest to tylko powracająca myśl?
B. Dowiedz się, czy masz do czynienia z wysokim stopniem ryzyka, poznając oznaki zagrożenia.
1. Jeśli to konieczne, skieruj zagrożonego po pomoc do odpowiednich osób.
2. Nie obiecuj zachowania tajemnicy - to może kosztować ludzkie życie.
Krok IV - oceń natężenie
A. Jak silne są w tej chwili emocje danej osoby?
B. Oceń, czy ta osoba ma poważne myśli samobójcze, czy jest tylko bardzo wzburzona.
C. Zanim będziesz chciał poznać więcej faktów, dowiedz się, co ta osoba czuje. Pomóż jej zdać s sobie sprawę ze swoich uczuć, okazując słowami zrozumienie.
1. Nie opowiadaj jej o kimś, kto ma gorzej.
2. Nie mów: „Wszystko będzie dobrze". Nie używaj takich sloganów jak: „Weź się w garść".
Krok V - traktuj rozmówcę poważnie
A. Nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia słów tej osoby. Bywa, że twój rozmówca minimalizuje swoje trudności, ale pod pozornym spokojem może kryć się ogromne poczucie rozpaczy.
B. Każda skarga i odczucie wyrażane teraz przez zagrożoną osobę jest dla niej ważne.
C. Podawaj siebie za przykład tylko wtedy, kiedy chcesz opowiedzieć prawdziwe zdarzenie i tylko
wtedy, kiedy ma ono związek z przeżyciami tej osoby. Nie włączaj nagle takich stwierdzeń jak:
„Kiedy naprawdę byłem załamany i w rozpaczy …" albo: „Ja też miałem kiedyś wszystkiego dosyć".
D. Oddemonizuj myśli o samobójstwie. Powiedz na przykład: „Ludzie czasem czują się bezradni i tracą nadzieję do tego stopnia, że zaczynają myśleć o skończeniu ze sobą. Jeśli ty też czujesz się w ten sposób, nie znaczy to, że musisz naprawdę tak postąpić".
E. Zaufaj swoim podejrzeniom, że twój rozmówca może myśleć o samozniszczeniu.
Krok VI - zadaj właściwe pytania
A. Jeśli twój rozmówca ma myśli samobójcze, nie bój się o nie pytać.
1.Nasze badania wykazały, że bezpośrednie pytania o samobójstwo, zadane w odpowiednim czasie, rzadko powodują szkodę.
2. Samo wyłożenie kart na stół i przystąpienie do rozprawy z problemem może mieć wartość terapeutyczną.
B. Oto pytania, od których możesz zacząć:
l. Czy ostatnio wszystko wyglądało tak źle, że chciałeś sobie coś zrobić?
2. Jak chciałeś to zrobić?
3. Czy masz do tego środki?
4. Co chciałbyś przez to osiągnąć? Czy mógłbyś to rzeczywiście w ten sposób osiągnąć?
5. Czy próbowałeś już kiedyś popełnić samobójstwo?
6. Dlaczego teraz zdecydowałeś się to zrobić?
7. Co trzymało cię dotąd przy życiu?
8. Jak sądzisz, co cię czeka w przyszłości?
C. Przykładowe dalsze pytania:
1. Gdybyś się naprawdę zabił, chciałbyś, żeby kto cię znalazł? (Może to pokazać, jakie stosunki i z którymi osobami wpłynęły na decyzję o samobójstwie: „Czy te osoby odczułyby stratę wraz z twoją śmiercią?")
2. Czy sądzisz, że wybrana metoda naprawdę spowoduje śmierć? (Da to pojęcie o wiedzy twojego rozmówcy na temat skuteczności wybranej metody.)
3. Czy czułeś się już kiedyś w ten sposób? Co wtedy zrobiłeś, żeby sobie pomóc? (Pokaże to, jakie źródła swojej siły i innej pomocy osoba ta dawniej wykorzystywała.)
4. Co robisz w życiu, czego nie chciałbyś robić? Co naprawdę chciałbyś robić? Jakie masz marzenia? (Pomóż rozmówcy skupić się na nadziejach związanych z przyszłością zamiast na problemach przeszłości.)
5. Jakie masz zalety, talenty i umiejętności, które mogą ci pomóc zrealizować marzenia? (Jeśli odpowiedź brzmi: „żadne", przeprowadź małą burzę mózgów analizując zalety i potrzeby rozmówcy. Celem jest pokazanie mu jego mocnych stron. Nie istnieje coś takiego, jak sytuacja absolutnie negatywna, trudno jest to jednak dostrzec w stanie kryzysu.)
Krok VII - znajdź i zmobilizuj systemy oparcia
A. Oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być dla niego oparciem w pokonywaniu kryzysu.
1. Czy wierzy w coś silnie / czy ma oparcie duchowe?
2. Czy ma zdrowe mechanizmy racjonalizacji i intelektualizacji, które skuteczna pomoc doradcy może wzmocnić i podtrzymać?
3. Czy ma umiejętności twórcze sięgające poza to, co widać w tej chwili? (Wspólnie przeprowadzona burza mózgów może pobudzić ten proces twórczy.)
B. Dowiedz się, kto jest najważniejszą osobą w jego życiu (mającą największy wpływ na jego życie), czy można się z nią skontaktować, czy będzie pomocna, czy zachowa się wrogo.
C. Zapytaj rozmówcę o jego system oparcia (przyjaciele, rodzina itp.).
1.Oświadcz, że aby mu pomóc, powinieneś wiedzieć, kim są te osoby.
2. Jego reakcje na te pytania pokażą ci, gdzie osoba ta widzi swój system oparcia.
3. Jeśli to potrzebne, pomóż rozmówcy określić, jakich źródeł pomocy potrzebuje, aby zacząć poprawiać swoją sytuację.
D. Czy jest ktoś, kto mógłby towarzyszyć twojemu rozmówcy i pomagać mu w okresie kryzysu?
E. Zapytaj rozmówcę, co trzyma go przy życiu? (Mogłeś już uzyskać tę informację przy Kroku szóstym.)
Jeśli może podać ci jakąś pozytywną przyczynę, będzie to nadzieja, na której możesz się skoncentrować. Zawsze zmierzaj w stronę skupiania się raczej na pozytywach niż negatywach.
F. Podziel się z własnymi doświadczeniami mówiąc, co pomogło ci w trudnych okresach.
1. Możesz to zrobić dopiero wtedy, kiedy pomogłeś rozmówcy określić, jakie są przyczyny jego kryzysu. Jeśli za wcześnie zaczniesz mówić o sobie, będzie to sprawiało wrażenie braku zainteresowania jego problemami.
2. Dzielenie się swoimi doświadczeniami daje osobie przeżywającej kryzys pozytywny model do naśladowania - pokazuje, jak można wyjść z kryzysu i żyć dalej.
3. Nigdy nie wymyślaj sytuacji, która nie istnieje. Twój rozmówca na ogół może to dostrzec i stracisz wiarygodność.
Krok VIII - podejmij działania
A. Zrób coś konkretnego i namacalnego. Daj osobie zagrożonej coś, czego będzie się mogła uchwycić.
1. Im bardziej konkretne działanie, tym łatwiej będzie znaleźć w nim oparcie osobie przeżywającej kryzys.
2. Twój rozmówca musi odczuć, że zyskał coś wartościowego w rozmowie z tobą (wartościowego w jego oczach, nie tylko w twoich).
B. Skoncentruj się na najważniejszej sprawie i zastosuj metody pozytywnego opanowywania problemu, aby ustalić hierarchię problemów i zaplanować działanie. (W rozdziale 8 znajdziesz więcej informacji na temat opanowywania problemów.)
C. Skłoń rozmówcę do podjęcia decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w celu zmiany swojej sytuacji.
1. Zapytaj, co możesz dla niego zrobić, aby poczuł, że sprawy zaczynają się obracać w dobrą stronę.
2. Pomóż: mu skupić się na pozytywach i skłoń do zajęcia pozytywnej postawy.
D. Jeśli to potrzebne, przejmij inicjatywę i bądź stanowczy. Mów na przykład: „Będę brać udział w twoim życiu, ale nie w śmierci. Teraz zrobimy to a to".
E. Na ile i kiedy tylko będzie to możliwe, odsuń osobę zagrożoną od jej głównych środków samozniszczenia.
1. Powiedz jej (nie proś), aby pozbyła się środków samozniszczenia (tabletek, broni, itp.). Im mniej będą dostępne, tym bardziej odległa stanie się możliwość popełnienia tego czynu.
2. Większość osób zagrożonych ma tylko wstępny plan samozniszczenia. Jeśli wyeliminujesz ten plan, sytuacja się często rozmyje aż do punktu, gdy samobójca zechce przyjąć pomoc.
Krok IX - utrzymaj cel
A. Kryzys niekoniecznie można uznać za miniony tylko dlatego, że osoba zagrożona twierdzi, iż tak się stało.
1. Osoba ta może początkowo odczuwać niejaką ulgę. Jeśli jednak nie został rozwiązany problem, ulga będzie tylko przejściowa.
2. Konieczne jest dalsze postępowanie. Upewnij się, że tak się stało.
B. Jeśli to potrzebne, spotkaj się z tą osobą kilka godzin po pierwszej rozmowie. Zaofiaruj się jako uważny i zainteresowany słuchacz, zanim zapewnisz jej bardziej oficjalną, długoplanową pomoc.
Krok X - przekaż pałeczkę
A. Zapewnij „wyspy oparcia" wokół zagrożonej osoby.
1. Włącz w to jak najwięcej pozytywnie nastawionych, życzliwych osób - w tym specjalistów.
2. Natychmiast powiadom osobę zagrożoną o możliwościach skorzystania z takiej pomocy.
B. W niektórych przypadkach, kiedy osoba zagrożona jest bardzo zagubiona lub niechętna do przyjęcia pomocy, potrzebne może być konkretne umówienie jej ze specjalistą. Dopilnuj, żeby spotkanie się odbyło.
C. Zawsze dbaj o to, by osoba zagrożona była ciągle otoczona pomocą.
D. Przebywaj z tą osobą tak długo, jak tylko będzie to potrzebne, ale nie dłużej. Jest to konieczne dla zdrowia psychicznego obojga.
Rola pracy specjalistów
|
Placówki oferujące pomoc:
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Jana Pawła II 7
44-335 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4784500
Centrum Terapii Nerwic, Depresji i Uzależnień Nerwo - Med.
ul. 1 Maja 20
44-330 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4767355
Niepubliczny Zakład Opieki Psychiatryczno-Pedagoicznej VARIUSMED S.C.
ul. Wrocławska 12
44-335 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4731679
www.jasnet.pl/ppp/
email: ppp@um.jastrzebie.pl
udzielanie specjalistycznej pomocy psychologicznej, pedagogicznej, logopedycznej i terapeutycznej dzieciom, młodzieży, rodzicom, nauczycielom
Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci
ul. Wrocławska 12
44-335 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4731679
Śląskie Centrum Profilaktyki i Psychoterapii
ul. Wielkopolska 20
44-335 Jastrzębie Zdrój
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
Al. Józefa Piłsudzkiego 60
44-335 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4717768
Ośrodek Pomocy Społecznej
ul. Opolska 9
44-335 Jastrzębie Zdrój
tel. 032 4740146
ops@um.jastrzebie.pl
www.opsjastrzebie.pl
Poradnia Zdrowia psychicznego dla dzieci VARIUSMED S.C.
ul. Mennicza 20
44-400 Cieszyn
tel. 032 4731679
fax. 032 4732873
variusmed@pf.pl
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Bielska 37
44-400 Cieszyn
tel. 033 8523138
Poradnia Zdrowia Psychicznego i Uzależnień
ul. Sikorskiego 52D
44-240 Żory
2401556@zoz.org.pl
Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk Sp. Z O.O.
ul. Księcia Władysława 27
44-240 Żory
tel. 032 4341531, 4341355
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Męczenników Oświęcimskich 46
44-240 Żory
tel. 032 4341954
Poradnia Zdrowia Psychicznego NZOZ
ul. 26 Marca 164
43-200 Wodzisław Śląski
tel. 032 4552052
Poradnia Pedagogiczno-Psychologiczna
ul. Pszowska 5
43-200 Wodzisław Śląski
tel. 032 2103716
Poradnia Zdrowia Psychicznego „Centrum Medyczne”
ul. Byłych więźniów politycznych 3
44-200 Rybnik
tel. 032 4329453
Punkt Konsultacyjny ds. uzależnień i przemocy domowej przy Urzędzie Gminy
ul. Ks. Janusza 6
43-410 Zebrzydowice
tel. 032 47755119
gops@zebrzydowice.pl
Telefony zaufania
Telefon Zaufania dla samobójców - Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży
Tel. 116 111
www.116111.pl/strefa_wiedzy/mysli_samobojcze
Internetowy Telefon Zaufania „Anonimowy Przyjaciel” obejmujący teren całej Polski
Oddział w Jastrzębiu Zdroju
Tel. 0324717878
Telefon zaufania „kontakt”
godz. urzędowania pon. - pt. 18-22
Niebieska Linia
022 6687000
godz. urzędowania pon. - pt.14 - 22
siedziba w Warszawie
Infolinia przeznaczona dla osób z problemami psychicznymi i ich rodzin
tel. 022 8858483 (pon. - pt. 11.00 - 19.00)
Telefon kryzysowy Katowice
tel. 2053888 całodobowy
|
|
W. Badura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, s. 16 - 17.
Hołtys B., Samobójstwo przypadek czy konieczność, s. 25.
Badura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, s.175-177.
Jarosz M., Samobójstwa, s. 45 - 52.
B. Hołtys, Samobójstwo przypadek czy konieczność, s. 83 - 94.
B. Hołtys, Samobójstwo przypadek czy konieczność, s. 94 - 103.
B. Hołtys, Samobójstwo przypadek czy konieczność, s. 103 - 113.
A. Carr, Depresja i próby samobójcze wśród młodzieży, s. 57.
C.M. Cekiera, psychologiczne i aksjologiczne aspekty samobójstw, s. 25.
M. Pecyna, Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej.
R. Carson, J. N. Butcher, S. Mineka, Psychologia zaburzeń, t 1, s.392 - 393.
A. Carr, Depersja i próby samobójcze wśród młodzieży, s. 59.
R. Carson, J. N. Butcher, S. Mineka, Psychologia zaburzeń, t 1, s. 391 - 392.
M. Jarosz, Samobójstwa, s. 101 - 118.
M. Jarosz, Samobójstwa, s. 119 - 126.
M. Jarosz, Samobójstwa, s. 126 - 128.
R. Carson, J. N. Butcher, S. Mineka, Psychologia zaburzeń, t 1, s. 391 -392.
T.M. Anthony, Dlaczego? Czyli samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania, s.125 - 127.
T.M. Anthony, Dlaczego? Czyli samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania.
W. Badura - Madej, Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, s. 178.
W. Badura - Madej, Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej, s. 182.
Anthony T. M., Dlaczego? Czyli samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania, s. 131 - 138.