1. Pojęcie, ujęcia i aspekty organizacji

Łac. Organum/ Grec. Organiion – narzędzie, narząd, stanowiący wyspecjalizowaną pod względem funkcji i dostosowania do potrzeb całości.

3 podstawowe znaczenia terminu „organizacja”:
*rzeczowe
*czynnościowe
*atrybutowe

W sensie rzeczowym – odnosi się do określonego zorganizowanego obiektu/jednostki

W sensie czynnościowym – odnosi się do złożonych przedsięwzięć i polega na wiązaniu elementów lub części w sensową całość

W sensie atrybutowym – organizacja jest cechą określonych przedmiotów złożonych których elementy lub części współprzyczyniają się do tworzenia całości

Aspekty statyczne lub dynamiczne organizacji:
*W aspekcie statycznym organizacja to zorganizowany obiekt (rzecz, podmiot, jednostka)
*W aspekcie dynamicznym jest zorganizowaną czynnością

Aspekty statyczne – odnoszą się do obiektu zorganizowanego, odzwierciedlają związki przestrzenne,
Aspekty dynamiczne – odnoszą się do czynności , to ujęcia przebiegu procesów

Organizacja stanowi wewnętrznie zintegrowaną całość złożoną z czterech podstawowych elementów:

- celów zrealizowanych przez organizacje wynikających stąd konkretnych zadań
- ludzi wraz z indywidualnymi i zbiorowymi dążeniami
- wyposażenia materialno - technicznego i technologicznego oraz określonych zasad posługiwania się nim
- formalnej struktury. Czyli przyjętych zasad podziału zadań i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności

2. Formy działań zorganizowanych (w tym indywidualne, zbiorowe, zespołowe)

1. Cel działania : rzecz lub zdarzenie, które jest pożądane przez działającego, na którego osiągnięcie działanie to jest skierowane;

2. Różne formy realizacji potrzeb:
   -działalność indywidualna: określone czynności podejmowane przez jedną osobę w warunkach niewymagających współdziałania innych ludzi;
   -działalność zbiorowa: wykonywanie przez grupę ludzi w tym samym czasie i miejscu czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu, czynności samodzielnych, bez zarysowanego podziału pracy;
   -działalność zespołowa( współdziałanie ): wykonywanie przez grupę ludzi czynności, które łącznie prowadzą do osiągnięcia określonego celu. Czynności te cechują współzależności, występuje specjalizacja oraz podział funkcji i tworzy się zespół.

Współdziałanie w pionie : podział w stosunku podwładny – zwierzchnik i w drugą stronę.

[np. Prezes rady ministrów a minister]

Współdziałanie w poziomie: zadania, odpowiedzialność podzielone na równorzędne jednostki.
[np. między różnymi ministrami]

*TIP*Problem w Polsce : brak doceniania współdziałania w poziomie. Przecenianie działania w pionie. Następuje brak współodpowiedzialności za działalność poszczególnych organów. Problematyka pod względem wyboru lepszej współdziałalności.

Osiąganie celów :

• Następuje poprzez wyspecjalizowane czynności poszczególnych członków społeczności;

• Funkcjonowanie społeczności jest uwarunkowane istnieniem pewnego spoiwa łączącego ludzi w ich celowych działaniach

• Spoiwa są tworzone przez różnorodne reguły, wzorce działania ( sposoby zachowań w różnorodnych sytuacjach, powszechnie akceptowane przez społeczeństwo )

Działanie zespołowe jest nieodzownym elementem instytucji, które jest zasadniczą formą trwałej organizacji zespołowej

3. Istota instytucji

• Utrwalenie celów realizowanych zespołowo;

• Tworzy się trwała organizacja zespołowa, która umożliwia ciągłą realizację określonych celów;

• Instytucja - całość organizacyjnych działań zespołowych polegających utrwaleniu poprzez powtarzanie realizacji celów );

Pojęcie instytucji mieści w sobie następujące elementy:

• Cele i wynikające z nich zadania poszczególnych członków zespołu;

• Zespół ludzi powołany do realizacji celów;

• Aparatura;

• Struktura wyrażająca układ współzależności ludzi i aparatury współprzyczyniających się do powodzenia całości;

• sposób i stopień formalizacji;

W takim ujęciu instytucją jest np. uczelnia ,która posiada te właściwości.

**TIP** Nie ma instytucji bez utrwalenia-formalizacja.

• Utrwalenie systemu działania jako element instytucjonalizacji

• Utrwalenie odbywa się przez oparcie go na wzorcach najbardziej racjonalnych opisach rzeczy lub zdarzeń, których odtworzenie mieści się w celach działającego

• Wzorce – pozwalające na utrwalenie działania

• Pisane(graficzne) i pamięciowe( normy obyczajowe, moralne )

• Prawne i pozaprawne

• Techniczne i społeczne

**TIP**Formalizacja jest jednym z typów utrwalenia – wzorzec pisany.

FORMALIZACJA

Szczególną formą instytucjonalizacji organizacji jest formalizacja- utrwalenie organizacji , działań za pomocą znaków graficznych.

Formalizacja – proces, którego przedmiotem jest utrwalenie celów, struktury, wymogów kadrowych i reguł współdziałania, określenie środków i sposobów osiągania celów, powiązań instytucji z otoczeniem.

Funkcje formalizacji

• Utrwalanie wzorców działań zespołowych

• Eliminacja(w pewnym stopniu) niepewności działania

4. Nauka administracji – definicje i przedmiot

• Prof. Starościak – Nauka administracji to nauka o związku zjawisk zachodzących w procesie administrowania

• Prof. Jałowiecki – NA to nauka, zajmująca się organizacją i funkcjonowaniem administracji państwowej.

• Prof. Kowalewski – NA to dyscyplina badająca prawidłowości występujące w dziedzinie zjawisk administracyjnych

• Prof. Leoński – NA to nauka społeczna opierająca się na metodach empirycznych( opartych na doświadczeniach), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o istniejącej w danym ustroju administracji publicznej.

Definicja prof. Leońskiego oznacza, że NA to nauka społeczna opierająca się na metodach empirycznych( np. obserwacji ), której przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o istniejącej w danym ustroju administracji publicznej.

Przedmiot badań nauki administracji stanowi system administracji publicznej w określonym miejscu i czasie.

**TIP**Nauka administracji znajduje się pomiędzy naukami teoretycznymi i praktycznymi.

Pozwala nie tylko opisać administrację ale prowadzić oceny i formułować wnioski dotyczące praktycznych potrzeb- usprawnianie administracji.

Nauka administracji obejmuje w szczególności:

• Wpływ ustroju państwa na kształt administracji

• Otoczenie, w którym działa administracja

• Wzajemne związki, jakie zachodzą pomiędzy tymi dwoma elementami

• Sprawy struktur organów administracyjnych i wzajemnego powiązania aparatu administracyjnego

• Problem kadr w administracji ~ważny problem [ dobór kadr – odpowiednie przeprowadzanie selekcji, problematyka przygotowania kadr do pracy, dokształcania, awanse etc. ]

• Funkcjonowanie aparatu administracyjnego

• Problematykę kontroli funkcjonowania administracji ~[ zapewnienie obiektywności ]

• Zagadnienia techniki w administracji

5. Triada nauk o administracji

• Dyscypliny, których wyłącznym przedmiotem zainteresowania jest administracja publiczna to nauki administracji.

• Tradycyjne do katalogu dyscyplin nauki o administracji zalicza się:

1.Naukę administracji

2.Naukę prawa administracyjnego– badanie i analiza przepisów prawa administracyjnego do których zaliczamy przepisy regulujące :

• tworzenie struktury administracyjnej, zasady działania, zakres i formy działania podmiotów administrujących

• relacje pomiędzy podmiotami administrującymi

• prawa i obowiązki podmiotów administrowanych

3.Naukę polityki administracyjnej/o polityce administracyjnej – bada i wyjaśnia zagadnienia dotyczące osiągania przez administrację celów, stara się również podpowiadać, jak doskonalić politykę administracji.

**TIP** Polityka administracji – sztuka osiągania przez administrację celów.

6. Historia administracji

• Policystyka - nauka o regulowaniu całości życia społecznego przez monarchę. Głównym jej założeniem było stworzenie  państwa policyjnego, w którym życie poddanych miało być poddane kontroli administracyjnej

• Kameralistyka -  doktryna ekonomiczna uznająca za główny cel polityki gospodarczej państwa pełne wykorzystanie zasobów ludzkich i zdolności produkcyjnych w celu zwiększenia dochodów władcy

• XIX Wiek- prof. Lorenz von Stein :

• Dążenia do budowy silnego państwa opartego na rządach prawa;

• Fundament państwa- konstytucja, a realizacja konstytucji – poprzez administrację;

• Administracja – cała działalność państwowa poza ustawodawstwem polegająca na wykonywaniu ustaw;

• Powstała nazwa „nauka administracji”

• Zadania nauki administracji – wskazywanie związków pomiędzy administracją i jej dziedzinami a kształtowaniem świadomości o funkcjach władzy państwowej;

• Nie stworzył metody badań charakterystycznej dla nauki administracji, łączył opis rzeczywistości administracyjnej z rozważaniami natury ekonomicznej i politycznej;

• XX wiek – intensywny rozwój nauk o zarządzaniu ( USA ) – Henry Fayol ( Fr )

• „Administracja ogólna i przemysłowa” – związek między amerykańskim naukowym zarządzaniem a nauką administracji;

• Przeniesienie doświadczeń z przedsiębiorstwa na aparat państwowy

• Zależności pomiędzy przemysłem, gospodarką a administracją publiczną

7. Cechy administracji

Cechy administracji publicznej:

1. Administracja działa w imieniu i na rachunek państwa, bądź w imieniu i na rachunek innego podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swoich zdań.

2. Możliwości użycia przymusu państwowego dla wykonania zadań administracji, możliwość działań w formach władczych – administracja może jednostronnie w sposób autorytatywny, dokonywać konkretyzacji prawa i jej działanie jest zabezpiecz +++one możliwością użycia przymusu państwowego.

3. Działanie w interesie publicznym.

4. Polityczny charakter administracji – oceniania w kategoriach politycznych.

5. Działanie na podstawie ustaw i w ich granicach w celu ich wykonania.

6. Jej aktywność nakierowana jest ku przyszłości, administracja działa z własnej inicjatywy – administracja musi w wielu przypadkach obligatoryjnie opracowywać strategie i programy działania. Ma też obowiązek podejmowania działań faktycznych z własnej inicjatywy.

7. Działa w sposób ciągły i stabilny.

8. Opiera się z reguły na zawodowym aparacie urzędniczym (z wyjątkiem organów społecznych i organów pochodzących z wyborów – bezpośrednim lub pośrednim).

9. Szczególny sposób jej zorganizowania – ujednolicenie struktur organizacyjnych i wyodrębnienie organizacyjne (określone w ustawach co zapewnia jednolitość i trwałość).

10. Działa nieodpłatnie – teoretycznie Praktycznie?
    - wiąże się z odpłatnością pełną lub częściową
    - pojawiają się formy organizacyjne administracji publicznej w postaci agencji, które nastawiane są na osiąganie zysków
    - są przejawy bezpłatności – ale czy jest to cecha inherentna administracji publicznej?

11. Ogranicza ją wymóg przejrzystości i jawności działań.

8. Podziały i funkcje administracji

Jest kilka podziałów w zależności od kryteriów:

1. Administracja publiczna:
   - do spraw wewnętrznych
   - do spraw wojskowych
   - do spraw sprawiedliwości
   - do spraw skarbowych
   - do spraw zagranicznych

2. Administracja państwowa i samorządowa:
   1. Państwowa – działa w imieniu i na rachunek państwa
   2. Samorządowa – odrębne od państwa podmioty władzy publicznej której państwo przekazało część swoich uprawnień

3. Administracja centralna i terytorialna:
   1. Centralna – obszar działania obejmuje cały kraj
   2. Terytorialna:
   - samorząd województwa
   - samorząd powiatowy
   - samorząd gminy

4. Administracja ogólna i specjalna:
   1. Administracja ogólna – zakres działania jest bardzo szeroki i najczęściej określony klauzulą generalną
   2. Administracja specjalna i szczególna – wąski zakres spraw, najczęściej enumeratywnie wyliczonych

5. Przedmiot działania administracji:
   - celna
   - finansowa
   - gospodarcza
   - szkolna/oświatowa
   - skarbowa
   - ochrony środowiska
   - rolnictwa
   - porządku i bezpieczeństwa publicznego
   - wojskowa
   jest to podział niezamknięty!

6. Administracja władcza i świadcząca
   1. Administracja władcza (reglamentacyjna) – zadania reglamentacyjno –dystrybucyjne, realizowane za pomocą władczych form działania administracji zabezpieczonych możliwością użycia środków przymusu państwowego (zakazy, nakazy, zarządzenia, stosowanie kar)

1. Policja administracyjna (straż pożarna, straż miejska)
   Przedmiotem działania jest ochrona szeroko rozumianego porządku i bezpieczeństwa publicznego.
   Z podmiotowego punktu widzenia policja administracyjna to służby i straże, których część zorganizowana jest w sposób wojskowy: służba więzienna, celna, graniczna, straż pożarna, rybacka, leśna inspekcja sanitarna.
   Działania prawne i faktyczne podejmowania przez administracje dla odsunięcia niebezpieczeństwa często realizowane za pomocą przymusu bezpośredniego.
   b) Administracja reglamentacyjna
   Wykonywanie ustaw i stosowanie prawa w formie aktów administracyjnych, zabezpieczone systemem gwarancji praw obywateli z sądownictwem administracyjnym na czele.
   Polega na wprowadzaniu ograniczeń w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania i obrotu towarowego w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.
   Związane jest to z sytuacjami gdy administracja reglamentuje dostęp do określonych dóbr czy świadczeń ze względu na interes publiczny.
   c) Administracja regulacyjna
   Kształtuje uczestnictwo w określonych rynkach, rozwój konkurencji i ochronę wolnego dostępu do kluczowych gałęzi gospodarki – reglamentacja w zakresie usług powszechnych.
   Często wykorzystywane instrumenty to: zezwolenia, licencje i koncesje.
   2. Administracja świadcząca (zawiadowcza) – związana z funkcją organizacji usług publicznych, zobowiązaniem do tworzenia odpowiedzialnej bazy materialnej i świadczeniu tych usług. Segment działań administracji, której związany jest ze świadczeniem wszelkiego rodzaju usług publicznych, przede wszystkim z zakresu użyteczności publicznej oświatowych w zakresie szkolnictwa wyższego czy ochrony zdrowia.
   Związanie jest to ze świadczeniem przez administrację usług na rzecz obywatela – zaspokojenie zbiorowych potrzeb poprzez bezpośrednie świadczenie usług lub tworzenie warunków korzystania z dóbr publicznych.
   Oferta nie uwarunkowana ekonomicznie i zależy od sytuacji finansowej państwa i samorządu (poza obowiązkowymi standardami minimalnymi).
   Służba publiczna – określenie administracji świadczącej, jej celem jest aktywność pożyteczna społecznie, nawet niezbędna w interesie ogółu, w danej epoce i w danym miejscu, dla której nie jest wystarczająca inicjatywa i realizacja państwa

9. New public managment

New public management

- menadżerskie podejście do administracji publicznej
- wykształcone w latach 80-tych i 90-tych XXw. w Wielkiej Brytanii i USA
- opiera się na założeniu, iż administracja publiczna powinna koncentrować się na osiągnięciu wyników, a żeby je osiągnąć powinna stosować sposoby i mechanizmy konkurencji rynkowej, w tym metody rachunku ekonomicznego, uzupełnione wartościowym lub etycznym administrowaniem, opartym na zasadach demokratycznego państwa prawnego
- związane z ideą marketingu w administracji publicznej

10. Rola ustroju państwa w kształtowaniu administracji publicznej

Kształtowanie się instytucji państwowych w zależności od stadium rozwoju państwa i społeczeństwa i jego potrzeb:

1. Państwo absolutne

2. Państwo liberalne

3. Państwo socjalne

4. Państwo współczesne?

Model administracji państwa absolutnego:
*państwa policyjne
*tworzenie się władzy absolutnej i wzrost władzy panującego -> wzrostu liczbowego kadru urzędniczej dla wypełniania zarządzeń władcy i rozwoju państwa policyjnego czuwającego nad wypełnianiem zarządzeń władcy
Cechy charakterystyczne administracji:
- oparcie administracji na zawodowej kadrze urzędniczej
- administracja traktowana jako zarządzanie państwem
- działanie administracji zależy tylko od panującego
- tworzone jest prawo administracyjne, ale jest ono wiążące dla obywatela, nie dla organów administracji
- administracja sama tworzy prawo
- władzę administracji są niezależne od sądu, obywatel nie może zwrócić się do sądu dla ochrony przed nadmiernymi ingerencjami administracji
- tylko administracja kontroluje administrację!

Model administracji państwa liberalnego:

Cechy charakterystyczne administracji:
- ograniczenie wpływu administracji na obywateli w stopniu maksymalnym
- sprowadzenie państwa i administracji od roli „mocnego stróża” -> zapewnienie porządku, bezpieczeństwa publicznego (służby) i bezpieczeństwa kraju (wojsko)
- poddanie administracji prawu- administracja działa na podstawie i w granicach ustaw
- trójpodział władzy -> administracja poddana kontroli parlamentu i sądów (np. wotum nieufności)
- wytworzenie się sformalizowanego (?) postępowania administracyjnego i sądownictwa administracyjnego -> gwarancja ochrony obywateli i realizacji uprawnień obywateli wobec władz administracyjnych

Model administracji socjalnego państwa prawa:

Cechy charakterystyczne administracji:
- rozszerzenie funkcji i zadań administracji
- powstanie funkcji świadczącej (nie władczej)
- administracja jako organizator działań na rzecz dobra powszechnego, do jej funkcji dochodzi zaspokajanie społecznych potrzeb jednostki w dziedzinie socjalnej, oświatowej, kultury
- państwo ma być siłą aktywną
- państwo ma nie tylko regulować i organizować minimum, ale i rozwijać działalność gospodarczą i ingerować tam, gdzie kapitał prywatny nie jest w stanie podołać zadaniom istotnym z punktu widzenia społeczeństwa i całej gospodarki

Model administracji państwa współczesnego:

*współczesna Polska?
- po ’89 próby wprowadzenia modelu państwa liberalnego jako reakcje obronna na przeszłość m.in. prywatyzacja wielu dziedzin i rodzajów działalności (np. przedszkola, żłobki, szkoły)
- liberalizm okazał się niewystarczający wobec potrzeb społecznych – konieczny powrót do modelu państwa socjalnego, ale w formie nowoczesnej – państwa opiekuńczego (silne oparcie na prawie i kontrola) przy zachowaniu licznych zadań administracji świadczącej
- przywracanie szeregu instytucji publicznych
- poszerzanie zakresu aktywności administracji również w zakresie administracji władczej jako wynik zmian warunków życia i potrzeb społecznych
- nie działa tylko poprzez nakazy, zakazy, przyzwolenia, musi działać aktywnie, inicjatorsko i organizacyjnie
- rezultat – jej działania oceniamy pod względem legalności, ale i sprawności, efektywności czy ekonomiczności działam

• Administracja publiczna w odróżnieniu od prywatnej nie może być kształtowana według dowolnych wzorców

• Na pewnym etapie rozwoju państwa uznano, że działalność administracji publicznej musi być uregulowana prawem

• Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa

• We współczesnej RP przyjmuje się że dokładniej administracja publiczna działa na podstawie ustaw i w ich granicach i w celu ich wykonania

• Niezależnie od ustroju prawa jest zawsze istotnym elementem kształtującym administrację publiczną i jej działania

• Dodatkowo sama administracja nie tylko stosuje prawa, ale również je tworzy

• Problematyka źródeł prwa tworzonych przez administrację

Źródła prawa administracyjnego:

Źródło prawa – akt prawotwórczy tzn. zawierający, co najmniej jedną normę ogólną tzn. generalną i abstrakcyjną

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:

- Konstytucja RP
- ustawy
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- rozporządzenia o charakterze wykonawczym
- akty prawa miejscowego
- rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy

Źródła prawa wewnętrznego:

- uchwały Rady Ministrów
- zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i poszczególnych ministrów, Katalog ten jest otwarty

Rozporządzenia to jedyny akt prawny pochodzący od organów administracji centralnej, który ma moc powszechnie obowiązującą.

11. Rola prawa w administracji publicznej

• Zasada demokratyzmu – wymóg ograniczenia tworzenia prawa przez administrację

(to naród wybiera prawodawcę, wybiera parlament, który jest jego przedstawicielem

i to on powinien tworzyć prawo. W praktyce – konieczność określenia przez organy

przedstawicielskie granic regulacji tworzonych przez administrację)

• Zasad prakseologii – postulat ilościowego ograniczenia prawodawstwa administracyjnego

Dyrektywy dotyczące prawa tworzonego przez administrację publiczną:

• Może wydawać tylko przepisy zgodne z ustawami

• Powinna wydawać tylko takie przepisy, które są realnie potrzebne

• Powinna wydawać przepisy jasne i przejrzyste, zrozumiałe zarówno dla pracowników administracji, jak i osób z zewnątrz aparatu

• W jej aktach prawnych nie powinno zamieszczać się zbyt wielu fragmentów, które mają charakter apeli czy postulatów

Przestrzeganie prawa jako obowiązek administracji:

• Pociągnięcie osób działających w organach administracji niezgodne z prawem do odpowiedzialności

• Rozwiązanie organu działającego niezgodnie z prawem

• Odwołanie organów pochodzących z wyborów powszechnych w drodze referendum

• Sankcje nieoficjalne – kontrola społeczna, śledztwa dziennikarskie i ich Konsekwencje

12. Racjonalizacja w administracji publicznej

Racjonalizacja w administracji publicznej:

• Strukturę, zadania czy sposoby działania administracji publicznej w poważnym stopniu wyznaczają wymogi racjonalnej organizacji pracy

• Administracja publiczna podobnie jak każda inna celowa organizacja, aby spełniała należycie swoje funkcje musi być oparta na zasadach racjonalnej organizacji pracy

• Sprawność pracy administracji publicznej oznacza, że ma ona działać elastycznie, a zarazem odznaczać się dużą wydajnością

• Mierniki i wydajności to czas (zużyty na wykonanie zadań) i koszty („taniość administracji”)

• W teorii organizacji mówi się także o kryterium efektywności – stosunek użytych nakładów materialnych do osiągniętego efektu działania – problem zastosowania w pewnych działach administracji m.in. służących ochronie jednostki.

• Środki i metody zmierzające do zapewnienia sprawności działania – nauka organizacji:

  • Sprawność działania zależy już od samej struktury organizacyjnej działającego zespołu

  • Racjonalizacja procesu zarządzania – odpowiedni przepływ informacji, prawidłowy obieg dokumentów czy zautomatyzowanie pewnych procesów (np. pani zajmująca się wydawaniem zezwoleń na budowę (ciągle tych samych) nie powinna za każdym razem pisać tego samego pisma, powinna mieć wzorce pism, powinna mieć przygotowanych kilka pozwoleń – korzystanie z wzorców)

  • Racjonalizacja budownictwa na potrzeby administracji, wyposażenie biur, higiena pracy, etc.

  • Racjonalny dobór kadr

Problemy z zapewnieniem pełnej racjonalizacji:

1. Brak konkurencji i możliwości wyboru przez jednostki (także w związku z istnieniem określonych właściwości organów)

2. Silny wpływ innych czynników ograniczający pełną racjonalizację organizacji działania, np. wymogi demokratyzacji

3. Niemożliwość określenia wydajności administracji publicznej w kategoriach stosowanych w odniesieniu do sfery prywatnej

13. Wpływ ogólnych poglądów na świat na administrację

Inne czynniki wpływające na administrację

1. Ogólne poglądy na świat:

• Każde świadome działanie człowieka jest umotywowane także w administracji publiczne

• Pracownicy zatrudnieni w administracji publicznej mogą czerpać motywy swego działania z ogólnych poglądów na świat

• Teoria – państwo demokratyczne zakłada neutralność i pluralizm światopoglądowy. Praktyka?

Wzmocnienie wpływu w przypadku nieoficjalnego uznawania poglądów i światopoglądu przez państwo

1. Doktryna polityczna w szczególności poglądy na państwo, jego cele, jego ustrój

• Większy wpływ na administrację niż ogólne poglądy na państwo

• Znacząca rola wtedy, gdy są uznawane ogólnie przez społeczeństwo albo są doktryną panującą – ich wyrazem staje się zwykle cały panujący porządek, prawo i cały aparat państwowy

14. Kadry

Kadry administracji publicznej:

• Problematyka kadry zawodowej w administracji publicznej- osób, które pracę w aparacie administracji traktują jako stałe zajęcie i dla których praca ta stanowi ekonomiczną podstawę utrzymania

• Szczególne przepisy prawne (np. Ustawa o służbie cywilnej) zapewniają szczególne przywileje, z których inni pracownicy nie korzystają, a z drugiej strony nakładają szczególne obowiązki lub wprowadzają określone ograniczenia, które w innych grupach zawodowych nie występują

1. Rodzaje stanowisk w administracji rządowej:

• W administracji rządowej wyróżnia się dwa rodzaje stanowisk:

  • Stanowiska polityczne – zmieniają się wraz ze zmianą rządu

  • Stanowiska cywilne – „W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej (…)”

• Administracja rządowa zatrudnia różne kategorie pracowników, m.in.:

  • Wyższych urzędników

  • Średni personel administracyjny

  • Personel pomocniczy

  • Pracowników obsługi

1. Problematyka doboru kadr – wymogi i metody naboru:

1. Wymogi formalne:

• Ich spełnienie jest koniecznym warunkiem umożliwiającym zatrudnienie w danym dziale administracji

• Zazwyczaj stawie się pewne ogólne wymagania, którym powinien odpowiadać każdy zatrudniony w danym organie administracji

• Dodatkowo do ogólnych wymagań – wymagania związane z określonym, konkretnym stanowiskiem w tym organie

Wymogi formalne:

• Do ogólnych wymogów formalnych należy zwykle:

  • Osiągnięcie odpowiedniego wieku

  • Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych

  • Korzystanie z pełni praw publicznych

  • Posiadanie obywatelstwa polskiego

• Niekiedy także postuluje się by kandydat:

  • Był „nieskazitelnego charakteru”/”nieposzlakowanej opinii”

  • Wykazał się odpowiednim stanem zdrowia pozwalającym na zatrudnienie w służbie publicznej

Przykład – Konstytucja RP art. 60 wprowadza zasadę, że „Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.”

Ustawa o służbie cywilnej art. 4:

1. Wymogi praktyczne – konieczność zbadania przydatności kandydata

Analiza złożonych dokumentów

Testy i sprawdziany (badające inteligencję, wiedzę, psychologiczne predyspozycje, sprawność fizyczną)

Wstępne staże lub praktyki – różne cele :

• Zbadanie przydatności do pracy

• Określenie predyspozycji (który dział itp.)

• Przysposobienie kandydatów do danej pracy

Sposoby naboru:

• Rekrutacja bezpośrednia – nabór bezpośredni.
  Przykład – umowa o służbie cywilnej art. 6: „Każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach w pracy służby cywilnej, a nabór do służby cywilnej jest otwarty oraz konkurencyjny”

• Nominacja

• Konkurs – podanie do publicznej wiadomości, że poszukuje się kandydatów do obsadzenia określonych stanowisk i ogłoszenie konkursu na te stanowiska
  ważna i pozytywna metoda dająca społeczeństwu pewną kontrolę nad obsadzeniem stanowisk w administracji, jak również często duży wybór decydującemu, wybór wśród licznych kandydatów,
  zwykle w administracji rządowej, rzadko samorządowej

• Wybory - wybory bezpośrednio poprzez społeczność lokalną (wójt, burmistrz, prezydent miasta) czy przez organy przedstawicielskie (starosta, marszałek województwa)

Zaleta – decyzje podejmuje szersze grono, a nie jedna tylko osoba, a dodatkowo często kandydat jest już znany środowisku wybierającemu

1. Awans, stabilizacja, wykształcenie

2. Szczególna regulacja – korpus służby

Awanse i dodatki w administracji publicznej

Istnienie możliwości awansowania stanowi istotny czynnik za pomocą którego zwierzchnicy w administracji publicznej mogą oddziaływać na pracowników przede wszystkim jeśli chodzi o jakość pracy i jej podnoszenie, uzupełnienie wykształcenia zwiększoną efektywność itd.

#Różne rozumienia pojęcia awansu :

- Podwyższenie uposażenia

- Przeniesienie na wyższe stanowisko np. w hierarchii danego organu

- Przeniesienie z miasta prowincjonalnego do miasta wojewódzkiego 
- Otrzymanie odznaczenia

#Rolę odgrywają tu czynniki materialne, ale także psychologiczne. Odpowiednio stosowana polityka awansów, uposażeń, dodatków finansowych może spełniać rozmaite role.

#Dodatki finansowe :

- dodatek za wysługę lat

-dodatki kwalifikacyjne

-dodatki terenowe

- premie

#Korpus służby cywilnej:

- za osiągnięcie poszczególnych z 9 stopni służbowych

- za wysługę lat

Nagrody specjalne

-nagrody jubileuszowe

- za przepracowanie określonej liczby lat

# Stabilizacja:

- ważne z punktu widzenia tak pracowników, jak i samej administracji

- z punktu widzenia interesów pracownika zatrudnionego w administracji – zabezpieczenie interesów i sytuacji materialnej

- z punktu widzenia interesów administracji – korzystanie z pracowników znających swoją pracę i konsekwentnych ze względu na perspektywę pozostania w organie/urzędzie.

*Dodatki za przepracowanie określonej liczby lat, nagrody jubileuszowe, zwiększenie wynagrodzenia wraz ze stażem pracy, etc.

4. Szczególna regulacja – korpus służby cywilnej

# Pragmatyka służbowa – akt prawny o randze ustawy, który reguluje w sposób szczegółowy oraz odrębny od powszechnego prawa pracy ( KP ) więzi wynikające ze stosunku pracy w określonej kategorii pracowników.

# Pragmatyka odnosi się między innymi do pracowników urzędów państwowych, pracowników samorządowych, żołnierzy zawodowych, pracowników służby cywilnej.

# Odrębność regulacji wynika ze szczególnego charakteru określonych prac

Pragmatyki służbowe

# W stosunku do pracowników których status określają pragmatyki, przepisy Kodeksu pracy stosuje się tylko w kwestiach nieregulowanych przez przepisy szczególne

# Na ogół normuje stosunki służbowe w służbie państwowej – administracji państwowej, samorządowej, organach kontroli państwowej, sądownictwie, prokuraturze, oświacie, szkolnictwie wyższym oraz instytucjach naukowych, także wojsku, policji etc.

• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych

• Ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o pracownikach samorządowych

• Ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o służbie cywilnej

Korpus z służby cywilnej

# Korpus  służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych ( tzn. wyższych stanowiskach w służbie cywilnej, stanowiskach średniego szczebla zarządzania, stanowiskach koordynujących, samodzielnych, specjalistycznych oraz wspomagających )

# Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych w:

1. Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

2. Urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skłąd Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej

3. Urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach pomocniczych dla terenowych organów administracji rządowej

4. Komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników służb, inspekcji i straży

5. Biurze Nasiennictwa Leśnego

6. Jednostkach budżetowych państwa obsługujące państwowe fundusze celowe których dysponentami są organy administracji rządowej

Korpus służby cywilnej

W rozumieniu ustawy :

1. Pracownik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie

2. Urzędnik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie

3. Członek korpusu służby cywilnej oznacza osobę, o której mowa w pkt. 1 i 2

Obowiązki:

1. Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności :

1). Przestrzegać Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej i innych przepisów prawa

2). Chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela

3). Racjonalnie gospodarować środkami publicznymi;

4). Rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania

5). Dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej

6). Rozwijać wiedzę zawodową

7).Godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią

# Obowiązki – wykonywanie poleceń służbowych

• Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany wykonywać polecenia służbowe

• Jeżeli jest przekonany, że polecenie takie jest niezgodne z prawem, albo zawiera znamiona pomyłki, jest on obowiązany na piśmie poinformować o tym przełożonego. W razie pisemnego potwierdzenia polecenia jest obowiązany je wykonać.

• Jeśli wykonanie polecenie prowadziłoby do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia to członek korpusu służby cywilnej nie wykonuje go i niezwłocznie informuje dyrektora generalnego urzędu.

# Zakazy:

• Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno publicznie manifestować poglądów politycznych

• Członkowi korpusu służby cywilnej nie wolno uczestniczyć w strajku lub akcji protestacyjnej zakłócającej normalne funkcjonowanie urzędu

• Członek korpusu służby cywilnej nie może łączyć zatrudnienia w służbie cywilnej z mandatem radnego

• Urzędnik służby cywilnej nie ma prawa tworzenia partii politycznych ani uczestniczenia w nich

• Członek korpusu służby cywilnej zajmujący wyższe stanowisko w słuzbie cywilnej nie może pełnić funkcji w związkach zawodowych

• Członek korpusu służby cywilnej nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej

• Art. 79 – W urzędzie nie może powstać stosunek podległości służbowej między małżonkami oraz osobami pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia wyłącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli

15. Kierownictwo w administracji

W języku polskim „ kierownictwo ” posiada następujące znaczenia :

1. Rzeczowe – zespół ludzi stojących na czele jakiejś instytucji

2. Czynnościowe – zespół procesów oddziaływania na ludzi i elementy techniczne, realizowanych w zakresie danej instytucji dla osiągnięcia ustalonej wiązki celów.

# Na kierowanie składa się regulowanie działań ( kierowanie zespołem jako całością ) oraz regulowanie poszczególnych pas działania członków zespołu ze względu na ich splatanie się w całość, organizowanie i koordynowanie wewnętrznych stosunków w zespole.

# Kierownictwo zawiera w sobie zwykle również elementy kontroli i nadzoru

Dobór i rotacja kadr kierowniczych :

- szczególne znaczenie doboru

- szczególne wymagania w tym pozazawodowe

- wymogi ( w przypadku określonych stanowisk ) akceptacji społecznej lub politycznej

Ogólne kryteria :

- wyższe wykształcenie

- znajomość języka obcego

- określony staż pracy

- zdolność do kierowania zespołami ludzkimi

- zdolność do podejmowania decyzji

- zdolność do zarządzania środkami finansowymi oraz informacjami

- kreatywność

# Przy doborze na stanowiska „wysokie” w administracji często potrzebna jest akceptacja przez partie polityczne lub desygnowanie kandydatów przez te partie

# Niekiedy potrzebna jest akceptacja lub desygnowanie przez ciała reprezentujące społeczeństwo lub bezpośrednio przez obywateli

# Także w innych organizacjach samorządnych/samorządowych kierownicy są wybierani przez ogół członków

Rotacja kierownictwa :

# W odniesieniu do kadr kierowniczych duże znaczenie ma rotacja czyli okresowe zmiany kierowników

# Wynik różnych przyczyn np. ryzyko rutyny poczucia bezkarności, nadużywania władzy, zmniejszenia motywacji do wzrostu jakości

# Postulat rotacji, choć ważny to nie dotyczy wszystkich stanowisk kierowniczych. W mniejszym stopniu dotyczy stanowisk fachowych, w większym politycznych

Organizacja pracy kierownika :

- rozpiętość kierowania -  liczba osób podległych bezpośrednio kierownikowi w danej organizacji.

- spiętrzenie funkcji kierowniczych - wykonywanie nadmiernej ilości obowiązków, także tych mało ważnych, które moga być przydzielone komuś innemu

- relacje kierownik – podwładny

- droga służbowa - to obowiązujący sposób załatwiania spraw służbowych i osobistych

- rola i organizacja sekretariatu - Funkcja informacyjna i reprezentacyjna

Rozpiętość kierowania

# Problem – ile osób powinno bezpośrednio podlegać jednemu kierownikowi, aby praca była efektywna i sprawna

# Rozpiętość kierowania – liczba pracowników lub jednostek organizacyjnych podległych jednemu kierownikowi

W przypadku co najmniej średniej wielkości urzędu nie jest możliwe skuteczne sterowanie jego działalnością przez jednego kierownika – konieczność rozbudowy pionowych struktur organizacyjnych poprzez tworzenie pośrednich szczebli kierownictwa.

16. Kontrola w administracji

KONTROLA ADMINISTRACJI

2 elementy: 
1. Kontrola podmiotów z zewnątrz administracji przez samą administrację 
2. Kontrola administracji przez inne podmioty tzn. kontrola administracji przez podmioty z zewnątrz lub przez inne podmioty również należące do administracji

Zwykle kontrola jest elementem kierownictwa tzn. kontrola to jeden z elementów funkcji kierowniczych. 
Niekiedy występuje samodzielnie tzn. istnieją organy, które wykonują wyłącznie kontrolę, nie są organami kierowniczymi.

Kontrola – badanie czy dane podmioty działają odpowiednio (w sposób zgodny z prawem, stanem wiedzy i techniki, rzetelnie, gospodarowanie, etc.)

Ocena, wyciąganie wniosków i formułowanie wniosków z kontroli, ale brak możliwości nakazywania określonego działania.

Kontrola/kontrolne kompetencje obejmują zespół uprawnień do: 
A. dokonywania czynności diagnostycznych 
B. ustalania stanu faktycznego 
C. czynności oceniających (porównywania stanu faktycznego ze stanem wymaganym bądź wzorcowym, ustalenie czy jest zgodność tych dwóch stanów czy nie, ocena ewentualnej niezgodności jako nieprawidłowości) 
D. czynności wykonawczych (niewiążące wskazówki dla kontolowanego). 

GRANICE KOMPETENCJI: brak władczego wpływu na działalność kontrolowaną i za nią nie odpowiada.

Nadzór 

Wyróżniamy dwa typy uprawnień:

1. Kontrolne – przeprowadzanie badania, analizy itd.

2. Pokontrolna – stosowanie określonych środków nadzoru

• Środki merytoryczne nadzoru – dotyczą aktów i innych działań podmiotu np. uchylenie aktu, sprzeciw, wstrzymanie wykonania.

• Środki personalne nadzoru – odwołanie ze stanowiska, zawieszenie w czynnościach.

Inspekcja – kontrola na miejscu, wgląd bezpośredni w działalność kontrolowanej…

Rewizja – kontrola rachunkowości, przeszukanie w celu odkrycia nielegalnego działania danej osoby.

Audyt – kontrola finansowa, dotyczy gromadzenia i dysponowania finansowymi środkami…

Podstawowe typy kontroli:

1. Kierownik kontroluje podwładnych w ramach tej samej jednostki

2. Organ wyższego rzędu organy podległe

3. Organ administracji wyspecjalizowany w kontroli kontroluje niepowiązane jednostki administracji

4. Kontrola administracji publicznej przez organy władzy państwowej nienależące do administracji publicznej (NIK – Najwyższa Izba Kontroli)

5. Kontrola sprawowana przez społeczeństwo (BIP-y)

NAD ORGANAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, KONTROLĘ SPRAWUJĄ ZWYKLE ORGANY ADMINISTRCJI RZĄDOWEJ. 

Usytuowania kontroli w stosunku do podmiotu kontrolowanego:

1. Wewnętrzna

• Kontrolę wykonuje podmiot znajdujący się w tej samej strukturze administracyjnej, co podmiot kontrolowany – 2 typy:

1. Kierownik kontrolujący podwładnych w ramach jednostki (organu, urzędu, etc.)

2. Organ wyższego stopnia kontrolujący organ niższego stopnia jemu podległy

2. Zewnętrzna

• Do wykorzystywania kontroli powoływany jest podmiot stojący poza jednostką kontrolowaną i od niej organizacyjnie odrębny i niezależny, w tym zarówno podmioty administracji, ale spoza danego pionu organizacyjnego administracji, jak również podmioty spoza administracji publicznej

• Do wykonywania kontroli powołane są podmioty spoza administracji publicznej.

WADY I ZALETY KONTROLI WEWNĘTRZNEJ I ZEWNĘTRZNEJ.

Zaleta kontroli zewnętrznej:

1. Większa obiektywność . Stopie obiektywności zależy od tego, czy podmiot kontrolujący jest zupełnie niezależny od administracji (np. sąd) czy w jakiś sposób powiązany z administracją (np. kontrola inspekcji sanitarnej nad innymi organami administracji).

Wady kontroli zewnętrznej:

1. Organ usytuowany na zewnątrz nie orientuje się w zasadach wewnętrznych i w faktycznej sytuacji w danym pionie administracji -> niekiedy nie jest w stanie dostrzec i zbadać wszystkich odcinków działania kontrolowanego, może nie być świadomy sfer problemowych.

2. Organ usytuowany na zewnątrz nie dysponuje środkami nacisku w przypadku wykrycia nieprawidłowości dla wymuszenia poprawy - > muszą zwracać się do kierownika jednostki kontrolowanej lub organu nadrzędnego, który dysponuje takimi środkami z niewiążącym! Wnioskiem o ich zastosowanie

Zalety kontroli wewnętrznej:

1. Znajomość problematyki i funkcjonowania jednostki , faktycznych problemów i sfer zagrożonych nieprawidłowościami.

2. Kontrolujący może również wykorzystać spostrzeżenia wynikające z kontroli bezpośrednio w sprawowaniu funkcji kierowniczych i odpowiednio pokierować jednostką

3. Kontrolujący dysponuje sankcjami w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości (polecenia, nakazy, przenoszenie kompetencji i zadań, sankcje dyscyplinarne)

Wady kontroli wewnętrznej:

1. Mniejsza obiektywność -> wynika przede wszystkim z odpowiedzialności kierownika za całą jednostkę , a więc również za uchybienia ->

WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KONTROLUJĄCEGO ZA BLĘDY KONTROLOWANEGO GWARACNJĄ OBIEKTYWNOŚCI -> KONIECZNOŚĆ KONTROLI ZEWNĘTRZNEJ WYKONYWANEJ PRZEZ PODMIOTY NIEZALEŻNE.

Typy kontroli ze względu na moment przeprowadzenia:

Wstępna – polega na uzależnieniu pewnych działań, które ma podjąć podmiot kontrolowany od zgody kontrolującego.

Zaleta: zapobiega popełnianiu błędów, eliminacji błędów jeszcze przed ich popełnieniem

Wada: daleko idące uzależnienie działania podmiotu kontrolowanego od kontrolującego -> kontrolowany traci samodzielność działania i staje się wykonawcą decyzji kontrolującego.

Faktyczna – kontrola wykonywana w toku działania kontrolowanego

Następna – kontrola wykonywana po podjęciu działania i jego zakończenia przez podmiot kontrolowany

Podział ze względu na inicjatywę:

1. Kontrola z urzędu – podejmowana z własnej inicjatywy kontrolującego. Ma na celu przede wszystkim ochronę interesu publicznego, raczej społecznego niż indywidualnego. (CBA)

2. Kontrola na wniosek – podejmowana po złożeniu do podmiotu kontrolującego impulsu-wniosku (wniosku, skargi, odwołania) ze strony podmiotu inny niż kontrolujący. Ma zwykle na celu ochronę interesu osoby składającej skargę, wniosek etc. (CBA, Sanepid, Sąd, Prokurator)

17. Centralizacja i decentralizacja

Zasada centralizacji:

1. Podporządkowanie organów niższego stopnia organom nadrzędnym oraz skupianie decyzji w organach centralnych i naczelnych .

2. Zakłada brak samodzielności organów niższego szczebla i ścisłe ich uzależnienie od struktur nadrzędnych, które kierują ich praca.

3. Zależności: osobowa i służbowa/organizacyjna

1. Osobowa – prawo obsadzania stanowisk w organie podległym do stosowania środków odpowiedzialności służbowej i dyscyplinarnej, decydowania o wynagrodzeniu, awansach itd.

2. Służbowa/organizacyjna – prawo obsadzenia przez organ nadrzędny organowi podporządkowanemu aktów generalnych i indywidualnych bezwzględnie wiążących ten organ, zarządzeń, instrukcji służbowych i poleceń służbowych. Wiążą one bezwzględnie adresata, chyba, że są niezgodne z ustawą

3. Prawo dewolucji kompetencji (substytucji kompetencji ), czyli przejęcia sprawy i jej rozstrzygnięcie przez organ wyższy zamiast organu podległego.

Zasada decentralizacji:

1. Brak podległości organów niższego rzędu organom wyższego rzędu i rozkład uprawnień decyzyjnych pomiędzy władze centralne i lokalne (terytorialne).

2. Przyjmuje się tu domniemanie samodzielności i niezależności podmiotów, Organ terytorialny/lokalny nie może być adresatem poleceń służbowych, a jego decyzje nie mogą być zmieniane.

3. Od XIX w podstawową formę decentralizacji stanowi samorząd, którego istotą było powierzenie zarząd zrzeszeniu obywateli.

4. Cechuje ją duży stopień samodzielności w działalności organu administracji niższego szczebla wobec organu nadrzędnego.

5. W układzie zdecentralizowanym samodzielność organu niższego jest jednak ograniczona obowiązkiem przestrzegania Konstytucji i ustaw oraz więzią nadzoru prawnego. Jest to samodzielność w granicach ustaw.

18. Koncentracja i dekoncentracja

Powierzenie kompetencji decyzyjnych także innym organom – tego samego lub niższego szczebla, w tym organom terenowym, co prowadzi do rozłożenia prawa decyzji i odpowiedzialności pomiędzy różne podmioty. (przy centralizacji połączonej z de koncentracją np. włączenie wojewody).

Dekoncentracja – rozproszenie kompetencji decyzyjnych na wiele organów tego samego szczebla, bądź na organy szczebla niższego.

• Dekoncentracją resortowa - rozproszenie kompetencji na wiele organów tego samego szczebla –*dekoncentrację rzeczową). Podział na węższe wyspecjalizowane zakresy działania, zakresy kompetencji decyzyjnych(ministrowie)

• Dekoncentracja terytorialna – przeniesienie kompetencji w dół struktury, przeniesieniu na organy terytorialne.

Koncentracja - przyznanie kompetencji administracji państwowej organom szczebla wyższego, zwłaszcza szczeblom centralnym – skupienie kompetencji decyzyjnej w jednych rękach np. ministra czy wojewody

19. Podmioty Administrujące

@ Podmioty administrujące – czyli takie które wykonują funkcje administracji publicznej. Zamiast organów i urzędników. Wyróżniamy :

- organy administracji

- zakłady admin istracyjne

- niektóre przedsiębiorstwa państwowe (wykonują zadania z zakresu administracji publicznej)

-organizacje społeczne

20. Powiązania między podmiotami administrującymi :

#Organizacyjne

- zachodzą w obrębie jednej struktury organizacyjnej ( w skłąd której wchodzi kilka podmiotów administrujących np. policja, straż pożarna )

- podmiot wyższy ma decydujący wpływ na obsadę personalną stanowisk na szczeblach niższych i może oceniać celowość ich działania – może narzucać reguł celowego działania w dyrektywach kierowniczych.

#Funkcjonalne – oznacza wszystkie zależności prawne między podmiotem administracji publicznej nie mające charakteru organizacyjnego, który występuje w systemie prawnym ze względu na proces organizacji działań podjętych w celu realizacji ustawowo podjętych zadań publicznych.
Stosunki mogą być oparte na:
-kierownictwie
-kontroli
-koordynacji

-nadzorze
-współdziałaniu

21. Definicja Organu

Definicja organu - to człowiek lub grupa ludzi, którzy charakteryzują się następującymi cechami:
- wyodrębnieniem w ramach aparatu administracji
- działaniem w imieniu i na rachunek państwa w ramach nadanych przez prawo kompetencji
- upoważnieniem do posługiwania się środkami władczymi

22. Właściwości Organu

- rzeczowa, określenie spraw w jakich dany organ jest kompetentny
- miejscowa, określenie obszaru terytorialnego działania organu
- instancyjna, określa czy organ I czy II instancji jest kompetentny w danej sprawie
- funkcjonalna, określa który z działów lub pracowników jest właściwy do załatwienia sprawy

23. Kompetencja

Kompetencja – prawnie określone uprawnienia i obowiązki, czyli bardziej uprawnienia do działania oraz wiążące się z nimi zadania i obowiązki. Kompetencje organu :

- Kompetencja nie może być przekraczana przez dany organ

- Nie może wkraczać w kompetencje innego organu

- Wykonując swoje kompetencje musi działać w ramach swoich właściwości.

24. Organy monokratyczne i kolegialne

Monokratyczne - jednoosobowe, tylko 1 osoba upoważniona jest do wydawania decyzji. Może ona mieć swój aparat pomocniczy, ale nie może on podejmować rozstrzygnięć bez upoważnienia organu monokratycznego. Zalety organów monokratycznych: szybkość działania w określonym zakresie spraw; fachowa wiedza; jasno określona odpowiedzialność. Wadami organów monokratycznych jest brak zalet, które posiada organ kolegialny.

Kolegialne - ich wolę wyraża uchwała wielu osób. Organ kolegialny działa na posiedzeniach lub sesjach, może mieć swojego przewodniczącego. Zalety organów kolegialnych: liczba osób podejmujących decyzję realizuje postulat demokratyzmu; rozstrzygnięcia są bardziej pomyślane, trafne, obiektywne. Wady organów kolegialnych: bardziej powolny niż organ monokratyczny; bardzo kosztowny; nie można nikomu przypisać odpowiedzialności za decyzje. Organy kolegialne stosuje się: dla podejmowania decyzji ważnych z punktu widzenia państwowego; jest bardzo efektywny gdy nie jest zbyt liczny.

25. Organy centralne, terenowe, naczelne

Naczelnymi organami administracji rządowej w Polsce są te, które określa się jako zwierzchnie wobec pozostałych organów i innych podmiotów organizacyjnych państwa w strukturze administracji rządowej. W ujęciu strukturalnym i funkcjonalnym do naczelnych organów administracji rządowej należą Rada Ministrów, premier, ministrowie i kierownicy komitetów wchodzących w skład RM.

Centralne organy administracji rządowej tworzone są w ramach oznaczonego działu administracji na podstawie ustaw i wyjątkowo na podstawie rozporządzeń RM. Urzędy centralne są samodzielnymi organami administracji rządowej. Podstawowym kryterium odróżniającym organy centralne od naczelnych jest to że kierownicy tych organów nie wchodzą w skład RM, mimo że ich zakres zadań i kompetencji rozciąga się na terytorium całego kraj. Obecnie wszystkie organy naczelne są więc również organami centralnymi, natomiast tylko część organów centralnych jest również naczelnymi.

Terenowymi organami nazywane te które realizują swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa, np. w województwie, powiecie czy gminie. Skoro organy terenowe realizują swoje władztwo na jakimś określonym terenie konieczny jest podział państwa.

26. Organy o kompetencjach generalnych i kompetencjach specjalnych

Organy o kompetencji ogólnej – organy które są właściwe w sprawach wielu dziedzin administracji np. Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, Wojewoda.

Organy o kompetencji specjalnej – organy które są właściwe w ściśle określonej dziedzinie/resorcie np. Minister środowiska, Prezes Urzędu Skarbowego, Prezes Urzędu Celnego.

27. Organy Decyzyjne i Doradcze

Organy decydujące – przewidziane w prawie jako właściwe do podejmowania decyzji. Są to organy które mają kompetencje do wydawania aktów władczych

Podmioty doradcze – to jednostki określone w prawie lub też nieokreślone przyczyniają się w sposób sformalizowany przez swoją pracę, konsultację, opinię cze ekspertyzę do podjęcia decyzji przez organ kompetentny

28. Urząd ( w tym także ministerstwo jako urząd)

# Urząd – 3 znaczenia terminu:

- Stanowisko

- Nazwa organu

- Zespół pracowników służących do pomocy w realizacji zadań i kompetencji organu

Urząd jako stanowisko

-wyodrębniony zespół kompetencji, czyli praw i obowiązków związanych z określonym organem

-często występuje jako potoczne znaczenie, rzadziej używa się go w języku formalnym

- urząd rektora czy urząd ministra jako stanowisko rektora czy stanowisko ministra

# Utworzenie organu – wprowadzenie do struktury organizacyjnej administracji publicznej nowej jednostki organizacyjnej. Samo obsadzenie urzędu to nie utworzenie urzędu, a powołanie organu

( już konkretna decyzja personalna )

#Urząd jako nazwa organu czy określonych organów administracyjnych

- niekoniecznie rzeczywiście oznacza faktycznie i prawnie urząd

- często jest to nazwa umowna

- w takich przypadkach kierownik jednostki nazwanej urzędem często jest organem administracyjnym

#Urząd jako zespół pracowników służących do pomocy w realizacji zadań i kompetencji organu

- najczęściej używane znaczenie urzędu ( wydaje się być najbardziej istotnym znaczeniem )

- np. urząd wojewódzki ( zespół przydatny organowi? Ministerstwo, rektorat )

#Ministerstwo jako urząd

- jako zespół pracowników służących do pomocy w realizacji zadań i kompetencji organu

- organizacja wewnętrzna nie jest całkowicie jednolita, ale bardzo podobna w różnych ministerstwach, zależy często od kompetencji ministra i przedmiotowej właściwości ministra

- ministerstwa jako urzędy reguluje jedna i ta sama regulacja w ustawie

URZĄD

#Ministerstwa jako urzędy, w ich skład wchodzą :

- departamenty – merytoryczna realizacja zadań ministerstwa

- biuro do obsługi ministerstwa

-sekretariaty powołane do obsługi przede wszystkim samego ministra, ale też rad i zespołów działających jako organy pomocnicze czy doradcze ministra

- różnorodne wydziały

- gabinet polityczny ministra

- komórki organizacyjne zajmujące się konkretnymi sprawami i problemami w tym technicznymi, finansowymi czy prawnymi.

# Ministerstwa tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia

# Szczegółową strukturę organizacyjną ministerstwu nadaje

Prezes RM w formie statutu ( rozporządzenie )

#Urzędy terenowych organów administracji rządowej (urząd Wojewódzki) czy samorządowej ( urząd gminy, urząd marszałkowski ),

- Mają charakter pomocniczy dla konkretnych organów

- Mają status podobny do statusu ministerstwa w stosunku do ministra

- Szczegółowa organizacja i funkcjonowanie tych urzędów jest zawarta w ustawach, przede wszystkim ustawach o samorządzie terytorialnym i administracji rządowej w terenie

#Aktualna budowa urzędów nie jest jednolita, ale zasady są podobne, w ich tworzeniu uwzględnia się te same kryteria określone w ustawach.

# Szczegółową ich organizację i podział czynności w urzędach określają natomiast ich statuty

Inne dystynkcje pojęciowe :

• *Organ a władza

• *Władza nie równa się organ

• *To bardzo umowne, nie prawne, pojęcie

• * Władza – zwłaszcza w starszej literaturze nazywa się tak organ administracji, który ma ogólną kompetencję do stosowania środków władczych, czyli władczych form działania i przymusu

• * Kompetencje władcze organu, a więc także władzy muszą być wyraźnie określone w ustawie, do niedawna obowiązująca z ’98 r. o adm. rządowej w terenie określała wojewodę jako władzę administracji ogólnej obecna ustawa

*Piastun organu a kierownik urzędu ?

*Dystynkcja pojęciowa – czym innym jest piastun organu a czym innym kierownik urzędu działający z upoważnienia czy w imieniu organu

*Np. Wojewoda nie jest wojewodą Urzędu Wojewódzkiego, nie jest kierownikiem tego urzędu, Szefem urzędu jest dyrektor generalny, podlegający wojewodzie. Występują tu relacje piastun organu i pracownicy działający w jego imieniu ( ze statutu wynika, którzy mają upoważnienie )

29. Struktury sztabowe i liniowe

Każda jednostka organizacyjna ulega wewnętrznemu zróżnicowaniu. Zgodnie z zasadą racjonalnej organizacji pracy zwykło się dzielić wew. struktury organizacyjne na jednostki liniowe i sztabowe. Komórki liniowe to podstawowe jednostki, uczestniczące bezpośrednio w realizacji celu głównego instytucji. Tak więc w aparacie administracji publicznej będą to najniższe ogniwa wprowadzające w życie zadania administracji. Komórki sztabowe to komórki spełniające funkcję usługowe w stosunku do komórek liniowych. Choć bezpośrednio nie realizują celów instytucji to spełniają ważną rolę tj. poprzez doradztwo pomagają dowództwu liniowemu ( kierownictwu instytucji ) w realizacji jego zadań. Są to komórki organizacyjne zlokalizowane przy stanowiskach kierowania. Np. Istnieje możliwość powoływania wewnętrznych organów Rady Ministrów (komórka liniowa ) – komitetów, rad i zespołów jako organów typu sztabowego organów doradczych. W jednostkach niższego stopnia nie wyodrębnia się osobnych jednostek sztabowych ponieważ na tych szczeblach wystarczają komórki typu liniowego. Sztaby pracują na potrzeby kierownictwa, będąc jego doradcami.

30. Zasada resortowości i prowincjonalności w administracji

Zasada prowincjonalności - według niej, na jednym terenie sprawy z różnych działów administracji należą do jednego organu. Nie ma podziału na organy centralne i terenowe ponieważ "centralny organ" działa w terenie. Zasada ta zapewnia jednolitość działania organu administracji na danym terenie.

Zasada resortowości - według niej, funkcje administracji państwowej dzieli się według pokrewieństwa spraw. W jednym resorcie grupuje się sprawy rzeczowo pokrewne, a na czele resortu stoi minister, który z reguły posiada swoje ogniwa terenowe. System ten opiera się na specjalizacji zadań. Obecnie zasada resortowości jest stosowana powszechnie.

31. Wpływ czynników politycznych i technicznych na strukturę administracji publicznej

Czynniki polityczne –konsekwencje istniejącego ustroju państwa (demokratyczny –parlamentarny),
Skutki- rada ministrów i premier podporządkowane parlamentowi,
Struktury administracyjne- łatwy dostęp dla obywatela (czynnik zawodowy oraz społeczny) 
Czynniki techniczne –mają zapewnić efektywność, skuteczność i szybkość administracji (specjalizacja)

32. Sposoby kreacji organów

Z wyboru: Fundament ustroju demokratycznego. Z wyborów w administracji państwowej pochodzi Prezydent RP. W administracji rządowej żaden organ władczy nie pochodzi z wyborów (głosujemy na patię, która desygnuje kandydata na prezydenta). W administracji samorządowej praktycznie wszystkie (poza organami z mocy prawa) organy pochodzą z wyborów bezpośrednich lub pośrednich

Z mocy prawa: Jest to organ, który z mocy prawa jest (może być) innym organem np. Prezydent RP w wyjątkowych sytuacjach może poprowadzić Radę Ministrów (Radę Gabinetową)

Z powołania: Używa się go w kontekście, że jeden organ powołany jest przez drugi (dużo ważniejszy) np. prezesa NIK powołuje Sejm za zgodą Senatu na 6 lat. Nie używa się tego terminu wobec wszystkich zatrudnionych w administracji publicznej czy w służbie państwowej. Czas trwania powołania jest ograniczonych, bądź z góry, bądź w sposób który jest związany z politycznym charakterem i publicznym funkcjonowaniem.

Z nominacji: Najstarszy sposób kreacji. Jest dokonywany przez organ państwowy i dotyczący ściśle określonych stanowisk, wskazanych w przepisach prawa, przy czym nie tak istotnych jak w przypadku z powołania i w nominacji (jest to znacznie większa grupa)

33. Tworzenie modelu instytucji (organu lub innej jednostki) - określanie celu / celów, dzielenie celów i stanowisk, łączenie stanowisk, hierarchia, formalizacja
Określanie celu:
Dzielenie celów i stanowisk:
Łączenie stanowisk:
Kryteria łączenia stanowisk:
I. Kryterium cech fizycznych (np. dobór do patrolu wojskowego).
II. Kryterium cech psychicznych (np. dobór osób do komórek organizacyjnych instytutu naukowego).
III. Tożsamość lub rodzajowe podobieństwa stanowisk wykonywanych przez nie działań –funkcje w systemie wykonawczymi zarządzaniu, będące zasadą grupowania stanowisk w działy.
IV. Tematyka pracy.
Hierarchia:
Relacje w strukturze organizacyjnej opierają się na zasadach nadrzędności/podrzędności. Powstaje drabina hierarchiczna stanowisk i tworzą się w niej dwa rodzaje stanowisk kierownicze i wykonawcze. Powiązania pomiędzy poszczególnymi stanowiskami i zespołami czy komórkami to powiązania podporządkowania i nadrzędności, co prowadzi do wytworzenia się całości jako struktury z więziami typu hierarchicznego. Hierarchiczne podporządkowanie wyraża się w dwóch rodzajach zależności

ZALEŻNOŚĆ SŁUŻBOWA wyraża się w obowiązku realizowania aktów generalnych

(regulaminy, wytyczne kierowane do ogółu pracowników dotyczące wykonywania pracy w

urzędzie czy innej jednostce) i indywidualnych ( skierowane indywidualnie do konkretnej

osoby polecenia) wydawanych przez podmiot nadrzędny hierarchicznie

ZALEŻNOŚC OSOBOWA

wyraża się w obowiązku respektowania rozstrzygnięć w zakresie

stosunku zatrudnienia.

Podporządkowanie

istnieje nie tylko między poszczególnymi osobami w strukturze, ale

również występuje między elementami tej struktury

Podporządkowane sobie są takie części składowe instytucji jak: zespół osób podporządkowany jest wydziałowi, wydział podporządkowany jest kierownictwu instytucji

Formalizacja: Utrwalenie w formie pisemnej, zwykle za pomocą przepisów prawnych zakresu zadań i odpowiedzialności poszczególnych elementów oraz organizacji jako całości, który prowadzi wytworzenie wzorców zachowań i zależności oraz procedury działania. Formalizacja organizacji polega na ustaleniu wzorców działania pracowników w organizacji oraz na spisaniu ich w formie przepisów, norm lub schematów. Przepisy określają:
-misje, cele i sposób funkcjonowania instytucji
-podstawowe zależności organizacyjne
-zakresy uprawnień i odpowiedzialności
-wzorce działań, dotyczące istotnych procesów i procedur
-zadania podstawowych stanowisk, komórek i jednostek organizacyjnych
W praktyce do formalizacji służą takie akty jak:
-schemat organizacyjny
-regulamin, statut
-opis stanowiska pracy
-instrukcje służbowe (zarządzenia, polecenia służbowe, rozkazy)
-wzorce pism i dokumentów
-ogólniki itp.
Cele formalizacji:
-zapewnienie ładu wewnętrznego poprzez skodyfikowany podział zadań i odpowiedzialności między członków organizacji
-zapewnienie pożądanego poziomu pewności wyniku i powtarzalności sposobu działania poszczególnych część składowych
-zmniejszenie poziomu napięć między członkami organizacji, mogących powstać w wyniku zrodzenia się konfliktów na tle kompetencyjnym
-zmniejszenie poczucia niepewności osób z zewnątrz
Miary stopnia formalizacji:
-liczba przepisów określających cele i zadania
-stopień szczegółowości tych przepisów
-stopień rygorystyczności tych przepisów, dotkliwość sankcji grożących w przypadku ich niestosowania
34. Organy i istota samorządu terytorialnego, podział organów samorządu terytorialnego, ich uprawnienia prawodawcze

Samorząd terytorialny jest wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. 

Pragmatyka służbowa - akt prawny regulujący kompetencje, zasady hierarchii służbowej a także prawa i obowiązki pracowników administracji publicznej

- droga służbowa - to obowiązujący sposób załatwiania spraw służbowych i osobistych