ZASADY CAŁOŚCIOWEJ EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ

1. Pojęcie zasad kształcenia

Zasady, to reguły, normy, prawidłowości postępowania prowadzące do osiągnięcia zamierzonych celów.

Zasady kształcenia- to normy, których powinien przestrzegać nauczyciel, wskazujące nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej i odnoszą się zarówno do nauczania jak i wychowania. Są one normami prakseologicznymi, odnoszącymi się do działań praktycznych, mają chronić od błędów pedagogicznych. Zasady są równie ważne jak cele procesu edukacyjnego, i nadrzędne wobec metod, form i środków).

1. Zasady nauczania, uczenia się i wychowania w edukacji wczesnoszkolnej:

Zasady te są wzajemnie powiązane i odsłaniają jedynie różne aspekty tego samego niesłychanie złożonego procesu stawania się człowieka.

1. ZASADA MOTYWACJI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o świecie oraz sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im wszechstronniejsza, głębsza jest aktywizująca go motywacja.

Potrzeba rodzi motywację. Każdy motyw wyraża potrzebę, ale nie każda potrzeba staje się motywem. Jeżeli w jakim działaniu pojawia się motyw, cel to wtedy to zadanie jest wykonywane najefektywniej.

1. ZASADA AKTYWNOŚCI- Ukształtowanie osobowości wychowanka , opanowanie przez niego wiedzy o świecie i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im większa jest jego własna aktywność w tym opanowaniu, im różnorodniejsze są formy, w im większym stopniu treść tej aktywności wiąże się każdorazowo z zasadniczym celem działania.

Aktywność jest działaniem, które wyzwala określona potrzeba organizmu ponieważ zostaje zakłócona względna równowaga życiowa. W aktywności następuje poznanie i czynna realizacja potrzeby. Warunkiem zapamiętania określonego materiału jest aktywne ustosunkowanie się jednostki do tego materiału tzn. włączenie go w działanie realizujące jakieś zadanie. To włączenie może mieć charakter ruchowo-manipulacyjny lub myślowy. Aktywność człowieka rozwija się łatwiej i tym bardziej jest skuteczniejsza, im w większym stopniu jest samodzielna.

1. ZASADA PRAKTYCZNOŚCI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowywania przez niego wiedzy o świecie i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im w większym (stopniu) i zakresie realizowane jest w toku jego samodzielnego dochodzenia, poprzez działanie, do poznania, a w oparciu o poznanie do skutecznego działania weryfikującego to poznanie.

Działalność praktyczna stwarza możliwość aktywnego poznania. Przejście od poznania do praktyki nadaje sensu ludzkiemu działaniu. Zasada ta wywodzi się z łączenia teorii z praktyką.

1. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o rzeczywistości i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im wszechstronniejsze i głębsze jest ugruntowanie ich w bezpośrednim poznawczym i emocjonalnym kontakcie wychowanka z rzeczywistością zarówno przyrodniczą, jak społeczną.

Poznanie bezpośrednie powinno mieć charakter polisensoryczny ( wielozmysłowy). J. H. Pestalozzi: „Dziecko chłonie przedmiot wszystkimi zmysłami”. Dominuje wzrok, który pełni role wiodącą. Samodzielne działanie ucznia dotyczy zarówno operacji o charakterze formalno- myślowych jak i operacji o charakterze manipulacyjnym, ponieważ ruchy manipulacyjne SA nośnikami myślowego ujmowania należności.

1. ZASADA RECEPTYWNOŚCI(inaczej przystępności)- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowywanie przez niego wiedzy o świecie i sposobów działania stają się tym skuteczniejsze, im większa jest receptywność treści działalności wychowawczej, im one są przystępniejsze poznawczo i uczuciowo, im bardziej optymalne pojemnościowo.

Recepcja- jest to przyjmowanie, poznanie, opanowanie wiadomości. Treści programowe powinny być dostosowane do wieku i możliwości rozwojowych dzieci a ich receptywność zależy od indywidualnego przygotowania każdego dziecka (od zasobów doświadczenia w danej dziedzinie).

Dlatego zaleca się nauczycielom, aby uczuli najpierw tego, co bliskie a potem dalszego, przechodzić z uczniem od łatwego do trudniejszego zdania i od znanego do nie znanego.

Aspekt poznawczy w relacji jednostka poznająca- rzeczywistość następuje w dwóch procesach:

- powstawanie nowego poznania- poznawanie

- aktualizowanie się istniejącego poznania- rozumienie.

Receptywność materiału zależna jest od dwóch cech: jego przystępności i pojemności.

1. ZASADA SYSTEMOWOŚCI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o świecie, sobie samym i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im bardziej systemowy charakter i w aspekcie treściowym, i w aspekcie powstawania - ma zarówno wiedza, jak postępowanie wychowanka, im bardziej ustalona jest ich funkcja w złożonej strukturze jego osobowości.

System- to uporządkowany zbiór składników, powiązanych wewnętrznie tak, że każdy z nich spełnia w tym zbiorze określoną funkcję.

Zasada ta wskazuje na konieczność rozkładu określonych działań na jednostki czasu. Wymaga od nauczyciela sensownego planowania i ustawicznego nawiązywania do tego, co dziecko już umie.

Aspekty zasady systemowości:

- aspekt treściowy, poznawczy-

- aspekt emocjonalny, uczuciowy-

- aspekt czasowy- chodzi o systematyczność, czyli rozkład określonych działań w czasie. To ona prowadzi do powstania nawyków, do utrwalenia się sposobów postępowania, działania, do ustalenia się postaw, do stabilizacji struktury osobowości na każdym etapie jej rozwoju.

1. ZASADA TRWAŁOŚCI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o świecie, sobie samym i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im w szerszym zakresie w działalność wychowawczą i samo uczenie się wychowanka włączone są specyficzne czynności myślowo-pamięciowe regulujące czas, kolejność i sposobów wiązania tego, co nowe, z poprzednim doświadczeniem jednostki.

Trwałość skutków uczenia się zależy od aktywności jednostki, od jej motywacji, od systemowości procesu wychowania i od przestrzegania zasady receptywności.

W miarę zdobywania nowych wiadomości (doświadczeń), minione doświadczenia odchodzą w niepamięć.

O tym co zostanie w pamięci, a co nie decyduje użyteczność(zainteresowanie) danej wiedzy dla jednostki.

Trwałość pamiętania wzrasta z wielokrotnością działania bodźca na jednostkę.

Pięć sposobów powtarzania:

1. Powtarzanie orientacyjne- następuje po pierwszej recepcji (podczas pierwszego czytania) i ma na celu rozbudowanie rozeznania, ustalenie głównych wątków

2. Powtarzanie gruntujące- polega na kontroli , czy to co zostało uchwycone jako najważniejsze rzeczywiście takim jest i na tej podstawie dokonywana jest korekta.

3. Powtarzanie uzupełniające- rozbudowuje grupy treściowe, rozwija skrótowe ujęcia.

4. Powtarzanie porządkujące- kontroluje kolejność i układ wiadomości.

5. Powtarzanie utrwalające- ma na celu zapamiętanie wypracowanej struktury przez aktywny przegląd jedno- czy wielokrotny całego materiału.

1. ZASADA ZESPOŁOWOŚCI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o świecie, sobie samym i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im w większym stopniu wychowankowie i wychowawcy tworzą harmonijny zespół powiązany wzajemnym zaufaniem i zrozumieniem, że wszyscy w tym zespole współdziałają zgodnie w realizacji planu wychowania przy różnej proporcji, ale obustronnej odpowiedzialności za tę realizację.

Człowiek jest istota społeczną, która rodzi się w środowisku ludzkim, w nim się rozwija i dzięki temu staje się właśnie człowiekiem.

1. ZASADA INDYWIDUALIZACJI- Kształtowanie osobowości wychowanka, opanowanie przez niego wiedzy o świecie, sobie samym i sposobów postępowania staje się tym skuteczniejsze, im w większym stopniu dostosowane jest do indywidualnych możliwości wychowanków, im w większym stopniu tak w kształtowaniu, jak w przekształcaniu uwzględniane są jednostkowe struktury ich osobowości.

Praca indywidualna z wychowankiem rozpoczyna się w chwili stwierdzenia jakiegoś odbiegania od normy, od średniej populacyjnej- zarówno w dół i w górę.

1. Rola zasad kształcenia w organizowaniu procesu dydaktycznego w edukacji wczesnoszkolnej.