ROZRÓD ĆWICZENIA 11; 19.12.2011r.

WSKAZANIA DO STOSOWANIA PREPARATÓW HORMONALNYCH W GINEKOLOGII I POLOŻNICTWIE

Stosowanie preparatów hormonalnych w ginekologii weterynaryjnej jest bardzo istotnym elementem zwalczania zaburzeń płodności u zwierząt. Może ono przyjmować dwojaką formę:

• Klasycznego leczenia w przypadku występowania zaburzeń procesów rozrodczych

• Metod biotechniki rozrodu, mających na celu optymalizacje ich przebiegu

Związane jest również z koniecznością znajomości pewnych ograniczeń i skutków jakie niesie za sobą ich aplikowanie zwierzętom. Wymienić tu należy:

• Rożna odpowiedź organizmu na terapię hormonalną warunkowaną rasowo i osobniczo

• Rożne reakcje zwierząt w zależności od fazy cyklu lub stadium ciąży

• Zależność reakcji organizmu od wielkości zastosowanej dawki

Stosowanie hormonów jest często związane z występowaniem efektów ubocznych. Może ponadto wywołać efekty pozorne nie prowadząc do celu zasadniczego, jakim jest stymulacja płodności.

Kolejnymi ważnymi czynnikami warunkującymi skuteczność terapii hormonalnej są:

• Dobra znajomość endokrynnej regulacji procesów rozrodczych i związana z tym wiedza odnośnie różnic międzygatunkowych

• Prawidłowa diagnoza stanu czynnościowego jajników i macicy

• Dobór odpowiedniej substancji czynnej ( hormonu) preparatu oraz prawidłowa dawka leku i sposób aplikacji

Ponadto istotnym warunkiem powodzenia leczenia jest precyzyjna diagnoza stanu czynnościowego jajników i macicy. Preparaty hormonalne i ich substancje czynne oddziałują bardzo specyficznie, wyłącznie na wybrane tkanki, organy, narządy. Powinny one stymulować procesy rozrodcze poprzez właściwą ingerencje w ich mechanizmy regulacyjne.

Ważna jest również wielkość dawki zastosowanego hormonu. Zbyt mała ilość aplikowanych hormonów jest nieskuteczna, ale zbyt duża także nie prowadzi do spodziewanego efektu. Rezultatem niewłaściwie zastosowanej dawki mogą być objawy uboczne (np.torbiele przy stymulacji jajników) lub brak oczekiwanego efektu.

Podawanie egzogennych hormonów w celach terapeutycznych powinno w sposób jak najdalej idący naśladować mechanizmy i sekrecje hormonowa endogennych odbywające się w naturze.

Regulacja neuroendokrynologiczna cyklu płciowego uzależniona jest od wielu endogennych i egzogennych czynników, które mogą oddziaływać na trzech poziomach:

I. centralnym

II. przysadkowym

III. gonadowym

I. PODWZGÓRZE - preparaty podwzgórzowe

Podwzgórze jest podstawowym regulatorem wytwarzania i uwalniania przysadkowych gonadotropin FSH i LH, poprzez wytwarzanie i uwalnianie gonadoliberyny GnRH. GnRH jest dekapeptydem , którego wydzielanie jest sterowane przez układy:

• Noradrenergiczny

• Serotoninergiczny

• Dopaminergiczny

Na uwalnianie GnRH wpływają bodźce wzrokowe, węchowe, długość dnia, temperatura, zapachy.

Obecnie produkowanych jest szereg syntetycznych analogów GnRH mających w swojej budowie 9 aminokwasów i sa to tzw. BUSERELINY lub 10 aminokwasów tzw.GONADORELINY

BUSERELINY- prep. Receptal, Biorelina, Buserelina

GONADORELINY- prep. Fertagyl, Depherelin, Dirigestran, Supergestran

Lutal- preparat oparty na naturalnym czynniku podwzgórzowym

Preparaty syntetyczne maja wielokrotnie silniejsze działanie niż naturalne.

Po iniekcji preparatów podwzgórzowych dochodzi do uwolnienia endogennych hormonów gonadotropowych przysadki – FSH i LH ( Busereliny sa bardzo szybko eliminowane z organizmu)

Zastosowanie preparatów podwzgórzowych:

1. Opóźniona owulacja ( owulacja 24h po podaniu)

2. Atrezja pęcherzyków jajnikowych

3. Torbiele jajnikowe ( pęcherzykowe)- po podaniu kontrola badania per rectum po 10-14 dnich i w zależności od wyniku badania należy powtórzyć podanie leku lub podać prostaglandyne

4. Niedoczynność jajników ( przy braku ciałka żółtego na jajniku)

5. Poprawa skuteczności inseminacji

6. U owiec i Świn do stymulacji superowulacji

Przykładowe zastosowanie prep. Receptal (buserelina)- i.m., i.v. lub s.c.

Krowy:

• Torbiele jajnikowe- 5ml/zwierze

• Acyklia jajników, anoestrus- 5ml/zwierze

• Opóźniona owulacja- 2,5ml/zwierze

• Dla poprawy efektywności unasienienia- 2,5ml/zwierze

• Dla wczesnych indukcji cyklu jajnikowego oraz profilaktycznie przeciw zaburzeniom płodności po ciężkich porodach, zatrzymaniu łożyska- 5ml/zwierze

II. GONADOTROPINY POZAPRZYSADKOWE:

1. Choriogonadotropina (hCG):

• Gonadotropina pochodzenia pozaprzysadkowego produkowana jest przez łożysko naczelnych i wydalana z moczem

• Szczyt produkcji osiąga miedzy 60-80dniem ciąży

• W swoim działaniu biologicznym odpowiada w 80% LH i 20% FSH

• Jej zadaniem u naczelnych jest utrzymanie ciałka żółtego ciążowego

• Ma budowę glikoproteidu

• Preparaty:

• Biogonadyl

• Prolan B

• Chorulon

• Choriopin

• Chorigonadon

Preparaty złożone:

• Nymfalon

• PG 600- 200 jm hCG+400 jmPMSG

• Suidan- 200 jm hCG+400 jmPMSG

• Gestavet-200 jm hCG+400 jmPMSG

• Ovagonadon

• Prolan S

Zastosowanie hCG:

1. Przedłużona ruja u suk- 22jm/kg co 24-48h 1-3razy

2. Nimfomania

3. Cysty pęcherzykowe

4. Hipofunkcja ciałka żółtego

5. U psów przy wnętrostwie

2. Serogonadotropina (PMSG [eCG]):

• Gonadotropina pozaprzysadkowa występująca w surowicy źrebnej klaczy

• Produkowana jest przez kubki endometrialne macicy

• Szczyt produkcji przypada na okres miedzy 40-120dniem ciąży

• Charakteryzuje się właściwościami hormonu powodującego dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

• W swoim biologicznym działaniu odpowiada w 80%FSH i 20%LH

• Preparaty:

• Folligon

• Serogonadina

• Prolan A

Preparaty złożone:

• PG 600

• Suidan

• Ovago..

• Gestavet

• Serodin

Przykładowe zastosowanie prep. Folligon:

Krowy:

• Superowulacja- 1500-3000 j.m. miedzy 8.a 13.dniem cyklu

• Brak rui- 500-1000j.m.

• Zwiększenie płodności po leczeniu progestagenami- 500-1000j.m.

Owce:

• Wywołanie rui i synchronizacja po wcześniejszej terapii progestagenami ( gąbki dopochwowe)- 400-700 j.m.

Suki:

• Wywołanie rui 500 j.m. lub 20 j.m./kg m.c. przez 10 dni s.c.

• Dodatkowo należy podać iniekcje hCG 10dnia w ilości 500j.m.

Króliki:

• Wywołanie rui- 40 j.m.

Przykładowe zastosowanie prep. PG 600 u Świn:

Liofilizat do sporządzania roztworu do wstrzykiwań s.c. dla Świn

1 dawka zawiera 400 j.m. PMSG i 200 j.m. hCG. Taki skład pozwala na wywołanie przebiegu w pełni płodnego cyklu rujowego u swin. Do wystąpienia rui u większości samic dochodzi w 2-6 dniu po zastosowaniu preparatu.

WSKAZANIE	PODAWANIE
LOCHY	Indukcja cyklu
	W celu zwiększenia liczby prosiąt (obniżona płodność)
	Brak rui- anoestrus
LOSZKI	Anoestrus
	Wywoływanie rui u niedojrzałych płciowo loszek
	Diagnoza ciąży

III. HORMONY GONADOWE:

1. Hormony jajnikowe:

A. Estrogeny:

• To 18-węglowe naturalne sterydy

• Produkowane w organizmie samicy przez startum granulosum pęcherzyka jajnikowego, łożysko i nadnercza

Rola estrogenów w organizmie:

1. W okresie dojrzewania warunkują prawidłowy rozwój narządów rozrodczych samicy, pojawienie się drugorzędowych cech płciowych i popędu płciowego

2. Wywierają silne działanie na:

• Podwzgórze

• Przysadkę

• Tarczycę

• Przemianę białek i tłuszczów

1. W małych dawkach pobudzają sekrecje:

• STH

• TSH

• ACTH

• FSH

W dużych hamują ich sekrecje

1. U samców hamują :

• Uwalnianie FSH

• Spermatogenezę

1. W okresie rozrodczym powodują wystąpienie objawów rui:

• Psychicznych

• Dotyczących dróg rodnych:

• Przekrwienie (hyperaemia)

• Przerost śluzówki ( hypertrophia)

• Przerost gruczołów błony śluzowej ( hyperplasia)

• Wzmożoną sekrecje gruczołów błony śluzowej ( hypersekrecja)

1. Powodują otworzenie szyjki macicznej

2. Wzrost kurczliwości macicy poprzez:

• zwiększenie zawartości wysokoenergetycznych fosforanów

• zwiększenie zawartości aktynomiozyny

• zwiększenie syntezy prostaglandyn

1. zwiększają ilość receptorów dla oksytocyny

2. pobudzają synergistycznie z FSH rozwój wzrastającego pęcherzyka jajnikowego i wspomagają jego pękniecie

3. synergistycznie z progesteronem wpływają na rozwój gruczołu mlekowego

Wyróżnia się estrogeny:

I. Naturalne:

• estradiol

• estriol

• estron

• u klaczy: ekwilina i ekwilenina

II. Roślinne:

• genisteina w koniczynie

III. Syntetyczne:

• Mesalin, Incurin

• Preparaty złożone: Crestar ( norgestomet+ estradiol)

Zastosowanie estrogenów w rozrodzie zwierząt:

1. Cicha ruja w fazie pęcherzykowej

2. afunkcja jajników

3. opóźniony rozwój płciowy- małe zwierzęta : 5mg dziennie ( seria 5-10 zastrzyków ; 4-8 serii); duże zwierzęta: 10mg ( seria 5-10 zastrzyków ; 4-8 serii)

4. niedopuszczenie do implantacji komórki jajowej u suki w przypadku niechcianego krycia- Mesalin: 0,5ml/10kg m.c. (3,5,7 dzień po kryciu)

5. uwrażliwienie macicy na oksytocynę (po porodzie)- duże zwierzęta: 10mg co 48h; małe zwierzęta 0,5-3mg

6. przy zatrzymaniu łożyska

7. w celu pobudzenia mleczności przed rozpoczęciem laktacji

8. hormonalna kastracja loch- ok.75mg/sztukę

9. leczenie hormonozaleznego nietrzymania moczu, powodowanego niewydolnością zwieracza cewki moczowej u suk

B. Gestageny-progesteron:

Progesteron jest 21-weglowym sterydem, prekursorów sterydów nadnerczowych.

Powstaje z przekształcenia: cholesterolu i pregnonolonu

cholesterol pregnenolon progesteron lub 17-alfahydroksypregnenolon

17-alfahydroksyprogesteron

Estrogeny androstendion

Testosteron

Sterydy metabolizowane sa w wątrobie i wydalane jako…. z moczem. Część testosteronu metabolizowana jest do ………., estradiolu i estronu

Progesteron produkowany jest przez ciałko żółte, od drugiej polowy ciąży również przez łożysko. Jego produkcja odbywa się również w nadnerczach.

Podstawowym działaniem progesteronu jest wpływ na błonę śluzową macicy manifestujący się:

• rozrostem gruczołów endometrium

• zwiększoną sekrecja (przygotowanie błony śluzowej do implantacji zygoty)

• wywołanie bloku progesteronowego

Blok progesteronowy polega na:

• obniżeniu spontanicznej kurczliwości macicy

• zmianie równowagi jonowej

• zwiększenia potencjałów spoczynkowych błon komorek mięśniowych macicy

• prowadząc do obniżenia wrażliwości na oksytocynę i zniesienia uwrażliwiającego działania estrogenów

• blok progesteronowy jest warunkiem utrzymania ciazy!

Nadwrażliwość na oksytocynę- polega na utrzymaniu odpowiedniej równowagi jonowej w komorkach mięśniowych macicy, przede wszystkim przewaga jonów Mg²⁺ nad jonami Ca²⁺ - nadwrażliwość na oksytocynę pojawia się przy wzroście poziomu jonów wapnia.

Warunkiem działania progesteronu na drogi rodne samicy jest wcześniejsze zadziałanie na nie estrogenów, które przygotowują receptory dla progesteronu.

Progesteron synergistycznie z estrogenami wpływa na rozwój gruczołu mlekowego.

Preparaty zawierające progesteron:

• Progesteronum

• Turinal

Ich zastosowanie:

1. Podanie po kryciu progesteronu podnosi % zapłodnień, zwiększa prędkość wędrówki plemników przez jajowód

2. Ronienia nawykowe ( dysfunkcja ciałka żółtego)

3. Ronienia zagrażające (urazy mechaniczne, zabiegi chirurgiczne)

4. Razem z estrogenami w celu pobudzenia gruczołu mlekowego

5. Synchronizacja rui u owiec

6. Dawki:

• Klacze, krowy: 25-50mg

• Owce: 10-15mg

• Psy, koty: 2-5mg

Syntetyczne pochodne progesteronu:

1. Octan medroksyprogesteronu:

preparaty o przedłużonym czasie dzialania-

• Depo-promone

• Depogeston

• Supprestral

• Depo-provera

• Ferlutal

Preparaty krotko działające-

• Provera

• Supprestral

• Perlutex

• Ferlutal

1. Proligeston:

• Delvosteron

• Covinan

1. Octan megestrolu:

• Pillikan

• Ovaban

• Ovarid

1. Norgestomet:

• Crestar

1. Altrenogest:

• Regumate

1. Heksanian hydroksyprogesteronu:

• Kaprogesteron?

Wskazania prep. Crestal……..

2. Hormony jądrowe:

A. Testosteron

Testosteron- 19-weglowy hormon sterydowy produkowany w jadrach przez komórki Leydiga. Odpowiada za:

• występowanie drugorzędowych cech płciowych

• rozwój i funkcjonowanie dodatkowych gruczołów płciowych

Preparaty: Testosteronum propionicum

Zastosowania:

1. niewydolność płciowa

2. brak popędu płciowego

3. wnętrostwo

Dawki:

• ogier, buhaj: 0,1-0,3g 3-5x co 2 dni

• tryk knur: 0,05-0,1g 3-5x co2dni

• psy: 10-25mg przez 7dni, po 2 tygodniach powtórzyć

• wstrzymanie rui u suk pracujących: 25mg/zwierze tygodniowo

IV. PROSTAGLANDYNY

To hormony tkankowe występujące w każdej komórce organizmu, predylekcyjnie wytwarzane w pewnych narządach i działające na te narządy lub na narządy najbliżej położone. Prostaglandyny są m.in. produkowane w gruczołach pęcherzykowych, stad dostają się do nasienia.

W rozrodzie zwierząt największe znaczenie ma prostaglandyna PGF_2alfa produkowana w błonie śluzowej macicy- jej działanie:

• hamuje syntezę progesteronu z cholesterolu

• obkurcza naczynia krwionośne jajnika- przez co zmniejsza ukrwienie ciałka żółtego działając LUTEOLITYCZNIE - w odróżnieniu od prostaglandyny E₂ działającej antyluteolitycznie

Ciałko żółte jest wrażliwe na PGF_2alfa :

• u krów miedzy 5-17. dniem cyklu rujowego

• u klaczy miedzy 5-13. Dniem cyklu rujowego

• u swini od 10.dnia cyklu rujowego

• u owcy od 4.dnia cyklu rujowego

• u suki od 25.dnia cyklu rujowego

PROSTAGLANDYNY- preparaty:

Naturalne	Syntetyczne analogii
Dinolityc – subst.czynna dinoprost Lutalyse- subst.czynna dinoprost	Oestrophan – subst.czynna kloprostenol Remophan- subst.czynna kloprostenol Equimate- subst.czynna kloprostenol Estrumate subst.czynna kloprostenol Vetaglan- subst.czynna kloprostenol Mepaprost- subst.czynna kloprostenol PGF Veyx Forte subst.czynna kloprostenol Prosolvin-sub.czyn.luprostinol Gabbrostim-sub.czynna alfa..?

Zastosowanie prostaglandyn:

1. wywołanie poronienia w przypadku ciąży niepożądanej lub niedojrzałej samicy

2. przyspieszenie porodu

3. przerwanie ciąży

4. ropomacicze i stany zapalne macicy

5. ciałko żółte przetrwale

6. leczenie torbieli luteinowych

7. brak lub opóźniona inwolucja macicy po porodzie

8. synchronizacja porodów u swin w 111-113 dniu liazy

9. synchronizacja rui-2x co 11 dni, po 72 godz. Od drugiego podania u wszystkich występuje ruja

V. PREPARATY TYLNEGO PŁATA PRZYSADKI MÓZGWEJ

• HYPOFIZYNA ( oksytocyna-wazporesyna)

• OKSYTOCYNA- produkowana w podwzgórzu, a magazynowana i transportowana w przysadce

Uwalnianie oksytocyny następuje na drodze odruchu nerwowego biorącego początek z obszarów narządu rodnego (receptory wewnątrz szyjki macicznej) i gruczołu mlekowego ( receptory strzyków). Produkowana jest również przez w-wę ziarnistą pęcherzyka Graafa i komórki lutealne ciałka żółtego. Przyjmuje się, ze oksytocyna stymuluje uwalnianie PGF_2alfa

Oksytocyna powoduje:

1. Skurcze mięśniówki gładkiej macicy uwrażliwionej uprzednio estrogenami

2. Skurcze komorek mioepitelialnych pęcherzyków mlecznych- oddawanie mleka

3. Skurcze macicy ułatwiające transport nasienia

Zastosowanie:

1. Opróżnianie wymienia z mleka przy mastitis

2. Farmakologiczne sterowanie porodem ( przy otwartej szyjce macicznej)

3. Zatrzymanie błon płodowych

4. Niedowład macicy po porodzie

5. MMA u swin

6. Brak oddawanie mleka po porodzie

7. Leczenie zatrzymania smólki ( powoduje rozwodnienie smólki)

Preparaty:

• Oxytocinum

• Inj. Oxytocini

• Oxytocini Inj.

• Oxytocin Ject

• Lactocin

• Decomoton

• Intertocine-S

Dawki:

• Krowy, klacze: 50-60jm

• Lochy : 30jm

• Suki: 5-20jm

VI. PREPARATY PRZEDNIEGO PŁATA PRZYSADKI MÓZGOWEJ

• BIOLAKTIN

Prolaktyna- pobudza wydzielanie mleka oddziałując na regulacje syntezy białek, tłuszczy oraz Ig. Biolaktin ma zastosowanie u loch z objawami bezmleczności pierwotnej, jak również w przypadku bezmleczności spowodowanej endotoksynami E.coli. Pobudza wytwarzanie mleka w ciągu 1,5-2h od momentu podania.

Zastosowany u loch pierwiastek 24h po porodzie:

• zwiększa produkcje mleka

• przyrosty dzienne prosiąt w pierwszych 2 tygodniach życia.

Wskazania:

1. Bezmleczność pierwotna u loch

2. Bezmleczność towarzysząca stanom zapalnym gruczołu mlekowego i macicy (MMA)

3. Profilaktycznie u loch pierwiastek i u tych, u których w poprzednich laktacjach były zaburzenia mleczności

Dawkowanie:

Jednorazowa dawka i.m./ zwierze; podawanie można powtórzyć po 24h