17. Ćw. 1

Temat : Rozpoznawanie faz cyklu rujowego u samic zwierząt domowych ( zmiany morfologiczne , hormonalne , histologiczne i cytologia ) . Technika pobierania materiału do badań i różne metody przygotowywania preparatów diagnostycznych .

Ruja - zespół zmian zachodzących od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej , w narządach wew. i w zachowaniu się zwierząt , przebiegających rytmicznie z powtarzającą się częstotliwością ( ≠ u ≠ gat. ) , stan maksymalnej gotowości rozrodczej samicy , w czasie którego zezwala ona na kopulację .

Cykl płciowy - cyklicznie powtarzające się zmiany związane z produkcją kom. jajowych , oraz przygotowania samicy do zapłodnienia i ciąży .

Dojrzałość płciowa związana jest z :

• wiekiem ( oznaką dojrzałości jest rozpoczęcie cyklu rujowego )

• rasą ( wpływ środowiska zew. )

Przebieg cyklu rujowego ( c. r. ) podlega wpływom środowiska .

Zwierzęta ze względu na charakter c.r. dzielimy na :

• gatunki wielorujowe ( poliestralne ) :

- większość zwierząt gospodarskich należy do gat. poliestralnych - w przebiegu długiego okresu ( cały rok ) czynności rytmicznie się powtarzają np.: krowa , świnia .

• gatunki jednorujowe ( monoestralne ) :

- monoestralne - jeden c.r. przypada na długi okres czasu ( kilka miesięcy ) np.: suka .

• gatunki wielorujowe sezonowo :

- wielorujowość cyklu podlega porze roku → sezonowość rozrodu np.: niektóre rasy owiec ( bardziej prymitywne ) , niektóre rasy kotek , klacze .

C.r. związany jest z występowaniem rui i objawami jej towarzyszącymi .

C.r. dzielimy na kilka etapów :

• ruja ( estrus ) - punkt kulminacyjny

• okr. przedrujowy ( proestrus )

• okr. porujowy ( metaestrus )

• okr. międzyrujowy ( diestrus s. anestrus )

Schemat ten występuje różnie u różnych gat. zwierząt .

metestrus diestrus

czasem jest nazywane wspólnie → diestrus

Oznacza to okres od końca rui do początku proestrus rui następnej → diestrus .

C.r. podlega regulacjom .

Zmiany zachodzące bezpośrednio na jajnikach , rytmicznie , powtarzające się → cykl jajnikowy ( c. j. ) . U podłoża c.r. , który jest widoczny zew. , leży c.j. obejmujący cykliczne zmiany na jajnikach .

Zmiany w błonie śluzowej macicy i pochwy zależące od statusu hormonalnego → cykl błon śluzowych ( zależy od c.j. )

Wyróżniamy dwie fazy c.j. :

• faza pęcherzykowa :

• odpowiada proestrus i estrus

• krótka faza poprzedzająca owulację i trwająca kilka dni

• dominują hormony wydzielane przez dojrzałe pęch. jajowe → hormony estrogenne ( estradiol )

• faza ciałka żółtego ( f. lutealna ) → diestrus :

• dominują hormony ciałka żółtego → progesteron ( P₄ )

• bezpośrednio po owulacji

Jajnik jest gruczołem wydzielania wew. składającym się z dwóch oddzielnych gruczołów :

• pęch. jajowe

• ciałko żółte

Sterowanie czynnością jajników :

1. neurohormonalne

• 
  
  pod wpływem ukł. nerwowego podwzgórze

- pod wpływem ukł. hormonalnego

tu znajduje się kilka ukł. enzymatycznych :

• generalny oscylator reagujący na bodźce płynące z organizmu i środowiska zew. i dostosowujący funkcje rozrodcze do warunków środowiska ( sezonowość cyklu )

• generator pulsów odpowiedzialny za to , że hormony produkowane w podwzgórzu są uwalniane w sposób pulsacyjny

• generator wzrostu stężeń hormonów , powoduje , że hormon jest nagle wyrzucony w zwiększonej ilości

2. endokrynologiczne

• wydzielane są dwa rodzaje hormonów :

• h. pobudzające

• działają bezpośrednio na jajniki

• bezpośrednie oddziaływanie na przysadkę mózgową

• h. hamujące

H. uwalniające gonadotropiny tzw. gonadoliberyny z przysadki mózgowej :

• GnRH - h. uwalniający gonadotropiny z przedniego płata przysadki ( wyrzut LSH i LH u samic )

• LHRH - uwalniający LH → przedowulacyjny wyrzut LH ( nie wiemy czy jest to ten sam h. co GnRH ) .

Dwa poziomy reagowania :

- płat przedni gruczołowy przysadki produkuje i uwalnia gonadotropiny do krwiobiegu

- FSH - h. dojrzewania pęcherzyka

LH - h. luteinizujący

• h. laktotropowy ( prolaktyna ) - reguluje czynność jajników ≠ u ≠ gat. zwierząt

Sprzężenia zwrotne - działanie na wyższe piętra regulacji :

• sprzężenie zwrotne „+” → substancje wydzielane przez jajniki stymulują wydzielanie przysadki lub podwzgórza

• sprzężenie zwrotne „-” → substancje wydzielane przez jajniki hamują wydzielanie h. z wyższych pięter regulacji

Funkcje estrogenów :

• współdziałanie w podtrzymywaniu zapoczątkowanego przez FSH dojrzewania pęch. jajnikowych

• przygotowanie ukł. rozrodczego samicy do kopulacji i ewentualnej ciąży na zasadzie :

• rozplemu kom. bł. śluzowej macicy i rozrostu kom. mięśniówki macicy

• rozszerzania nieczynnych dotąd naczyń krwionośnych endometrium

• rozbudowania gruczołów endometrium

• uczulenia myometrium na obkurczające działanie oksytocyny , istotne w czasie kopulacji i transportu nasienia w drogach rodnych samicy

• obfitszego urzęsienia jajowodów , zwiększanie ich ukrwienia i produkcji śluzu w jajowodach i szyjce macicy oraz przekrwienia i obrzmienia zew. narządów rodnych

• zmian w strukturze i konsystencji nabłonka pochwy oraz w pH jej wydzieliny , która staje się bardziej kwaśna

• pobudzanie , przypuszczalnie łącznie z testosteronem , ukł. nerwowego samicy i wyzwalanie u niej popędu płciowego oraz oddziaływanie w sprzężeniu zwrotnym na ośrodki płciowe w podwzgórzu i odnośne obszary ukł. limbicznego , co wywołuje objawy rui

• kształtowanie wtórnych cech płciowych samicy ( sylwetkę , barwy okrywy ciała , kształt upierzenia itp. ) , ma tu swój udział testosteron

• wpływ na rozrost przewodów mlekowych , a w całym organizmie pobudzanie metabolizmu białka i zmiany poziomu tłuszczu , wapnia i fosforu w osoczu

3. macica - nie wydziela hormonów bezpośrednio do krwi , ale wydziela h. tkankowy : prostaglandynę F₂α ( PGF₂α ) ← uwstecznienie i liza ciałka żółtego ( luteoliza )

• wykorzystuję się ją do skracania cyklu i innych celów w biotechnologii ( PGF₂α egzogenna )

4. szyszynka - działa na funkcje rozrodczą za pomocą melatoniny ( sezonowość )

• krótki dzień / długi

• pobudzenie / hamowanie

• mało melatoniny / dużo

5. neurohormony - substancje wydzielane przez kom. nerwowe :

• endogenne opiaty - h., subst. wydzielane w OUN o działaniu morfinopodobnym , które mają wpływ hamujący na wydzielanie GnRH lub ↓ wrażliwość przysadki na działanie GnRH np.: w sytuacjach stresowych - β , α-endorfina , enkefaliny

6. neurotransmitery - przekaźniki nerwowe drażniące receptory :

• substancje dla receptorów adrenergicznych , cholinergicznych , histaminergicznych .

- drażnienie ich powoduje ↑ lub ↓ sekrecji przez gruczoły wew. ← wpływ pośredni .

CYKL JAJNIKOWY U BYDŁA .

• gat. poliestralny

• jałówka rodzi się z jajnikami , w nich są pęch. pierwotne , w każdym pęch. jest oocyt ( przyszła kom. jajowa )

100tyś. i ↑ pęch. pierwotnych na obydwu jajnikach ( 75-300tyś. )

• zabiegi biotechnologiczne zwiększają wykorzystanie potencjału rozrodczego samic

Morfologia :

• pęch. jamiste ( pęch. antralne ) - b. rozwinięte , w środku zawierają jamę ( antrum ) wypełnioną płynem

• pęch. przedantralne ( pęch. pierwotne ) - grupa kom. otaczających oocyt , nie podlegają wzrostowi i rozwojowi

pęch. , u których pojawia się jamka mają śr. 0,2-0,25mm , od tego momentu pęch. mają szansę wzrostu i rozwoju

• pęch. przedowulacyjny - 10-18mm , potrzebuje ok. 40dni na rozwój , okres od jamki do pęch. przedowulacyjnego składa się z dwóch faz :

• faza powolna , trwa ok. 30paru dni - rozwój polega na proliferacji warstwy ziarnistej pęch. , niezależy od poziomu gonadotropin → okres gonadotropinoniezależny

• faza szybka , trwa kilka dni , powiększa się jama pęch. ( ↑ się ilość płynu pęch. , nie ↑ ilość kom. )

pęch. staje się wyposażony w receptory , które mogą wiązać się z gonadotropinami → okres gonadotropinozależny

wrażliwy na stężenie gonadotropin :

• musi zaistnieć odpowiednie stężenie hormonu we krwi

* forma związana z białkiem → nieaktywna

* forma nie związana , wolna → aktywna

• wrażliwość narządu docelowego → odpowiednia liczba receptorów ( zw. chem. w obrębie kom. zdolne do łączenia się z hormonem )

• odpowiedź narządu na h. → tworzenie kompleksu H-R , h. podąża do jądra kom. , które aktywuje do produkcji białka - najczęściej enzymu

Receptory powierzchowne - na pow. bł. kom. dla h. białkowych .

Receptory wew. kom. - w jądrze kom. dla h. sterydowych .

Faza szybka odpowiada na receptory uzależnione od gonadotropiny przysadkowej .

dzień rui (R) to 0 dzień

dzień owulacji (OW) to 1 dzień cyklu

U bydła owuluje 1 , rzadziej 2-3 pęch. ( kilka % ) .

W miejscu pęch. wytwarza się ciałko żółte , które produkuje progesteron oraz inne h..

Poziom P₄ we krwi ↑ .Poziom h. wzrasta do 16dnia , potem c.ż. ulega resorpcji i poziom P₄ obniża się b. szybko .

C.ż. możemy wyczuć między 4 a 16 dniem cyklu ( czynne sekrecyjnie ) . Jest wyczuwalną strukturą ( badanie per rectum ) .

Długość cyklu u :

• krowy , klaczy , świni 21 dni

• owiec 17 dni

Może być krótszy lub dłuższy : 17-25 dni ← długość w granicy fizjologicznej .

- cykle skrócone ↓ 17 dni patologiczne

- cykle wydłużone ↑ 25 dni

Jałówka może mieć cykle krótsze ok. 19-20 dni .

Krowa ma cykle dłuższe 21-22 dni .

Szczyt produkcji P₄ następuje 10 dnia . Spadek jest związany z PGF₂α w bł. śl. , która przenika z żyły macicznej do tętnicy jajnikowej ( przenikanie przeciwprądowe ) , jest wytwarzana przez nieciężarną macicę .

PGF₂α działa na c.ż. powodując jego :

• ↓ sekrecję

• maleje , kurczy się , ulega regresji , zanika .

U bydła występuje falowy wzrost pęch. :

• fala pęch. małych

• fala pęch. większych

W ciągu 21 dni cyklu mamy 2 , nieraz 3 fale , rzadko występuje 1 fala lub ↑ niż 3 → ( sztuczne wydłużenie cyklu ) .

Wyróżniamy dwa rodzaje pęch. : 1 pęch. duży , dominujący

kilka pęch. mniejszych ( 3-5 ) , podrzędnych

Przechodzą one fazę wzrostu , statyczną , atrezji .

Oocyty z pęch. pierwszej fali ulegają zniszczeniu .

Dopiero oocyt z pęch. dominującego ostatniej fali cyklu jest pęch. owulacyjnym .

Pęch. dominujące z wszystkich fal są podobne pod względem morfologii , funkcji , potencjału rozrodczego . Każdy oocyt jest zdolny do owulacji i zapłodnienia .

C.ż. dopóki funkcjonuje to P₄ blokuje przysadkę mózgową i nie dopuszcza do przedowulacyjnego wyrzutu gonadotropin . Do owulacji dochodzi gdy nastąpi wylew , wyrzut LH , towarzyszy mu też wyrzut LSH .

Luteoliza przerwie wydzielanie progesteronu → sygnał ten odbierze przysadka i nastąpi wyrzut gonadotropin , dlatego dopiero pęch. drugiej fali może ulec owulacji .

Przerwanie bloku progesteronowego . Można sztucznie przerwać blok podając PGF₂α .

Ruja towarzyszy rozwojowi pęch. owulacyjnego , występuje wtedy największy poziom estrogenów .

17β-estradiol u bydła → przewyższa normalny poziom .

Prowadzi to do zmiany zachowania :

• akceptacja samca ( kilkanaście godzin u bydła )

Wyrzut gonadotropin i po około 20-30godzinach od wyrzutu LH dochodzi do owulacji .

Ruja u bydła trwa krótko , kilkanaście godzin po zakończeniu rui zachodzi owulacja .

U innych zwierząt owulacja zachodzi w czasie trwania rui .

W czasie owulacji z pęch. jajowego zostaje uwolniona kom. jajowa .

Wyróżniamy warstwy : theca interna , theca externa .

Z warstwy bł. ziarnistej uwypukla się fragment kom.→ wzgórek jajonośny , w środku którego znajduje się oocyt .

Kom. płciowa w momencie owulacji jest w metafazie II podziału mejotycznego .

Kom. jajowa jest osłonięta osłonką przejrzystą , do niej przylega wieniec promienisty wzgórka .

Owulacja następuje w miejscu zwanym - stigma .

Owuluje oocyt z osłaniającymi go kom. wzgórka .

COC ( cumulus oocyt complex ) - to owuluje , wydostaje się z pęch. jajowego .

Rozpoznanie faz cyklu :

1. zmiany w zachowaniu i wyglądzie samicy

2. zmiany w narządach wew.

3. zmiany w stężeniach hormonów

ad.3. Zmiany w stężeniach hormonów :

• w czasie rui dochodzi do przedowulacyjnego wyrzutu LH

• u bydła jest to wyrzut krótkotrwały

• aby uchwycić ten wyrzut należy badać krew co 15min. , przeprowadza się takie badania tylko w pracach naukowych

• po tym wyrzucie ( 20-30godz. po ) dojdzie do owulacji

• pomiar stężenia poziomu P₄ pozwala na odróżnienie fazy pęch. od fazy c.ż.

Błędem jest inseminowanie zwierząt w czasie fazy c.ż. .

Przeprowadza się testy oborowe - testy immunoenzymatyczne ( kolometryczna ocena parametrów P₄ np.: w mleku , gdy zmienia się kolor to znaczy , że jest faza lutealna - obecność P₄ ) .

Dokładne metody oznaczania :

• immunoenzymatyczne ( fotometryczne )

• radioimmunoenzymatyczne ( do badanej próbki dodaje się Ab przeciw hormonom znakowane izotopami radioaktywnymi )

Pośrednie metody :

• test krystalizacji śluzu rujowego ( krople śluzu rozmazuje się na szkiełku , suszy , ogląda pod mikroskopem : kształt liści paproci → kilka dni przed rują i kilka po ( dlatego mało przydatne ), faza pęcherzykowa , nie ma cech estrogenizacji

• pomiar oporności śluzu rujowego ( zastosowanie u krów i psów ) - aparat do pomiaru składa się z sondy i czujnika , jednostki porównywalne

zależnie od cyklu zmienia się oporność , u różnych gatunków w różnych fazach cyklu wartości są najwyższe lub najniższe

należy wykonać kilka pomiarów aby otrzymać wiarygodny wynik ( w oporności śluzu zachodzą duże zmiany )

• najczęściej stosowaną metodą jest obserwacja rui w stadach zwierząt i zmian w zachowaniu się zwierząt

należy dokonać przynajmniej 3 obserwacji dziennie ( nie mogą być one krótkie lub zbyt rzadkie )

ruja u bydła trwa kilkanaście godzin , musimy stwierdzić początek rui , unasienienie wykonuje się pod koniec rui lub w drugiej połowie rui ( nasienie żyje bardzo krótko , ważne jest by trafić mniej więcej w okres owulacji )

ad.1. Objawy :

• zmiany w zew. narządach płciowych ( obrzęk i przekrwienie przedsionka pochwy )

• śluz rujowy wyciekający ze szpary sromowej ( przezroczysty lub jednolicie mętny , długi , ciągliwy , może być z kłaczkami - wytrącanie włóknika ) , rozmazany na zadzie , ogonie

• ↑ pobudliwość ( ↑ ruchliwość , więcej chodzi )

• wydają charakterystyczne odgłosy ( porykują , beczą ) , głosem sygnalizują gotowość do kopulacji

• niepokój

• szczególna wrażliwość na feromony samca i maksymalne zainteresowanie jego obecnością

• ↓ apetytu

• ↓ dziennej dawki mleka ( zmiany w ilości i jakości mleka )

• odruchy związane z rują :

* odruch obskakiwania ( głownie na początku rui , krowa obskakuje inne zwierzęta jak buhaj )

* odruch tolerancji ( pod koniec rui , krowy pozwalają się obskakiwać innym zwierzętom , nie ruchomieją , stoją i pozwalają obskakiwać się )

• krwawienie porujowe ( u kilkunastu % zwierząt na 2-3 dzień po przebytej rui , po fazie estrogenizacji następuje silny obrzęk pochwy , przedsionka pochwy i sromu → pękają naczynka krwionośne i krew wydostaje się na zew. - świadczy to tylko o przejściu rui , nie jest to objaw patologiczny , nie świadczy o tym , że krowa jest w ciąży lub , że jest chora

biopsja błony śluzowej macicy ( zmiany patologiczne )

ad.2. Badanie kliniczne zwierząt :

• wziernikowanie ( pochwa , ujście zew. szyjki macicy )

• badanie palpacyjne przez odbytnicę - per rectum ( macica , jajniki )

• pomocnicze ( USG ) - rzadziej u bydła , gdyż badanie palpacyjne jest z reguły wystarczające ( wczesna diagnoza ciąży )

Badanie kliniczne :

• ocena struktur jajnikowych na jajnikach

c.ż. czynne - duże 1.5-3cm

duże pęch. jajnikowe - wyczuwalne ok. 1cm i ↑

Żeby powiedzieć coś o cyklu należy zbadać obydwa jajniki .

Podczas rui obserwujemy nadwrażliwość macicy na dotyk ( kurczy się ) - sensybilizacja macicy.

Próbniki :

• samce z operacyjnie przesuniętym prąciem

• samce kastrowane , którym podaje się hormony

• samice lub jałówki , którym podaje się testosteron

• samce przygotowane operacyjnie , z wyciętym kawałkiem nasieniowodu

• ogiery

CYKL JAJNIKOWY U OWIEC .

• cykl 17 dniowy

• poliestralne , z pewną sezonowością

• brak falowości w rozwoju pęcherzyków

• ruja trwa od 24do 36 godz. , owulacja występuje pod koniec rui , średnio 24-27godz. od początku rui

• główny sposób wyszukiwania samic w rui to korzystanie z próbników

• podwyższony poziom P₄ do wczesnego okresu ciąży

CYKL JAJNIKOWY U ŚWIŃ .

• poliestralne

• ruja trwa 2-3 dni , z wyjątkiem okresu karmienia prosiąt , po odsadzeniu w ciągu 7-10 dni pojawia się ruja

• brak falowości w rozwoju pęch.

• owulacja w 2 połowie rui , najczęściej między 36-55godz. od początku rui

• do rozpoznania wykorzystuję się próbnika ( odruch znieruchomienia w obecności knura , podobnie reaguje na ucisk w okolicy lędźwiowo-krzyrzowej grzbietu i na dosiad )

• zmiany w zachowaniu i wyglądzie : silne zaczerwienienie warg sromowych ( bardzo silne przekrwienie , wargi są niemal fioletowe ) , obskakiwanie się zwierząt , ↓ łaknienie , kwiczenie ( locha się huha )

98-02-24 Ćw. 2

Temat : Ocena morfologiczna izolowanych narządów rozrodczych żeńskich ciężarnych i technika badania narządu rozrodczego ( wziernikowanie , badanie przez prostnicę , kateteryzacja ) .

Układ rozrodczy ( organa genitalia feminina ) wywodzi się z przewodów przypranerczowych M*llera :

• część przednia - jajowody , rogi macicy

• część tylna - szyjka macicy , pochwa

Jajniki ( ovaria ) :

• parzyste narządy płciowe produkujące kom. płciowe

• zawieszone na więzadle podwieszającym jajniki ( ligamentum subspensorium ovae s. mesonium ) , jest ono fragmentem w. szerokiego macicy

• zbudowany jest z warstwy korowej i naczyniowej

• w. korowa - u większości zw. gospodarskich znajduje się tu cała pula pęch. , które później dojrzewają , ilość pęch. jest determinowana w trakcie rozwoju ukł. rozrodczego ( z wiekiem jest ich coraz mniej ) , są tu też c.ż. , kom. śródmiąższowe

u klaczy jest zaburzony układ warstw : następuje wpuklenie warstwy korowej do środka , dół owulacyjny występuje nie w w. korowej , ale głębiej w w. naczyniowej .

• w. naczyniowa - naczynia , nerwy , wł. mięśniowe

• pęch. dojrzewają w w. korowej , tam następuje owulacja i uwolnienie kom. jajowej

• pokryte od zew.:

• sześcienny nabłonek powierzchowny

• osłonka biaława

• warstwa miąższowa

• warstwa naczyniowa

• unerwienie : splot jajnikowy

• unaczynienie : tętnica jajnikowa

• jajniki krowy :

• owalne , nieco spłaszczone

• dł. 3-4.5cm , sz. 2.5-2.8cm , gr. 1.5-2cm

• porównywalne w kształcie do małej śliwki , małego jabłka

• wielkość i kształt jajników zmienia się w trakcie trwania cyklu płciowego , związane z dojrzewaniem pęch. jajnikowych ( Graafa ) czy powstaniem lub zanikiem c.ż.

• u krów , które już rodziły jajniki są większe

• położenie : określa się , że są na wysokości przed brzegiem przedgłowowym kości łonowej , górno-tylno-bocznie od krzywizny większej rogu macicy ( na wysokości guza krzyżowego kości biodrowej )

• jajniki klaczy :

• kuliste , nieco spłaszczone

• dł. 5-8cm , sz. 2-2.5cm , gr. 1.5-2cm

• w. podwieszające jajnika przebiega od strony górnej i tylnej ( od guzów biodrowych ) i zwisa skośnie nad rogiem macicy , ok. 2cm tylnie od końców rogu macicy ( leżą ku tyłowi od nerek )

• jajniki świni :

• nieregularne , guzowate ( jak owoc maliny )

• dł. 3-5cm , sz. 1.5-2.5cm , gr. 1-2cm

• okolica : koniec rogów macicy ( w okolicy V-VI kręgu lędźwiowego )

• jajniki mięsożernych :

• wydłużone , spłaszczone bocznie , cecha charakterystyczna : są ukryte wew. torebki tłuszczowej otaczającej jajnik , z wyjątkiem gdzie jest przyczepiony jajowód

• wymiary jajników suk : dł. 2-3cm , sz. 0.5-3.5cm , gr. 2.5-3cm ( duże zróżnicowanie rasowe u psów )

• leżą w okolicy III-IV kręgu lędźwiowego

• wymiary jajników kotek : dł. 1cm , sz. 0.5cm , gr. 0.3-0.5cm , tez są otoczone częściowo przez torebkę tłuszczową

Jajowody (oviductus , salpinx , tuba uterina ) :

• przewód przebiegający pomiędzy jajnikami , a rogami macicy

• miejsce zapłodnienia kom. jajowej i przeprowadzenia jej do macicy

• leży w krezce jajowodu ( mesosalpinx ) , część w. szerokiego macicy

• przedni koniec jajowodu tworzy rozszerzenie zwane lejkiem jajowodu ( influndibulum ) , którego nierówny , poszarpany brzeg tworzy strzępki jajowodu ( fimbriae ) → rozszerzenie zdolne do wychwycenia kom. jajowej z dojrzałego pęch. jajnikowego, w zagłębieniu lejka leży ujście brzuszne jajowodu , przez które jajowód ma łączność z jamą otrzewnej , ujście to prowadzi do przedniej , silnie poskręcanej części jajowodu zwanej bańką jajowodu ( ampulla ) ku tyłowi od bańki przebieg jajowodu jest prostszy - jest to cieśń jajowodu ( isthmus ) , otwiera się ujściem macicznym jajowodu do jamy macicy

• ściana jajowodu składa się z 3 części :

• zew. - bł. surowicza

• śr. - bł. mięśniowa , zbudowana z 2 warstw : zew. okrężne , wew. podłużne

• wew. - bł. śluzowa ( kom. rzęskowe i gruczołowe , układa się w podłużne fałdy )

↓

przesuwanie kom. jajowych od jajowodu do rogów macicy

i w odwrotną stronę przesuwanie plemników

śluz odpowiada pośrednio za dojrzewanie pęch. i częściowo za kapacytację plemników

• jajowód krowy : dł. 20-28cm

• jajowód klaczy : dł. 20-25cm

• jajowody maciory : dł. 17-44cm

• jajowód suki : dł. 5-9cm

• jajowód kotki : dł. 4-5cm

• cecha charakterystyczna : w stanach fizjologicznych nie są macalne w żaden sposób

• gdy możemy je wyczuć świadczy to o zmianach przewlekłych ( choroby ) , zarośnięciu światła jajowodu , ( zwierzęta z zarośniętym jajowodem brakuje się )

Macica ( uterus , metra , hystera ) :

• składa się z 3 części :

• rogi ( cornua )

• trzon ( corpus )

• szyjka ( cervix )

• ściana macicy jest zbudowana z 3 części :

• zew. - bł. surowicza ( perimetrium )

• śr. - bł. mięśniowa ( myometrium ) , zbudowana z 2 warstw : wew. okrężne , zew. podłużne ( przyczepia się do niej w. szerokie macicy podwieszające macicę )

• wew. - bł. śluzowa ( endometrium )

• macica krowy :

• dł. 35-45cm

• cechą charakterystyczną budowy i położenia macicy jest to , że rogi są skręcone jak rogi barana

• dwurożna

• cecha charakt. : występowanie uwypuklenia ujścia zew. szyjki macicy do pochwy ( jak grzybek ) - partio vaginalis

• fałdy bł. śluzowej zew. ujścia szyjki macicy układają się w kierunku dopochwowym ( utrudniają zabieg kateteryzacji )

• pomiędzy rogami jest w. międzyrożne ( dobrze unaczynione i unerwione , nie należy podciągać macicy za nie )

• macica klaczy :

• dwurożna

• rogi mają kształt jak płozy sań

• całkowita dł. rogów 22-25cm , szyjki 6-7cm , trzonu dł. 20cm sz. 10cm

• macica świni :

• dwurożna

• dł. rogów i szyjki zależy od wieku i fazy cyklu ( czy rodziła ) :

pierwiastki 10-14cm

rodzące 15-33cm

• brak wyraźnej części pochwowej

• w szyjce występują fałdy poprzeczne i podłużne

• dł. trzonu 3-17cm , rogi 60-140cm

• macica suk :

• układ rozrodczy w kształcie litery V

• wymiary zależą od rasy

• rogi ułożone do przodu i rozbieżnie , położone w okolicy najczęściej do 6-8 kręgu lędźwiowego , tu są jajniki

• dł. szyjki i trzonu to ¼ dł. rogów

Pochwa ( vagina , colpos ) :

• cechą charakterystyczną jest to , że u zwierząt gospodarskich nie ma bł. dziewiczej ( niewielkie odpowiedniki )

• gdy bł. dziewicza jest należy ją usunąć chirurgicznie , gdyż stanowi przeszkodę podczas porodu , ( jest to stan patologiczny )

• ściana pochwy jest zbudowana z :

• zew. - otrzewna , tk. łączna

• śr. - bł. mięśniowa : zew. podłużna ( krycie ) , wew. okrężna

• wew. - bł. śluzowa ( z gruczołami , 2 typy )

• 2 części pochwy : przedsionek , pochwa właściwa

• pochwa krowy :

• dł. przedsionka 10-14cm

• przebiega pod kątem 45° do kręgosłupa

• dł. pochwy 20-30cm

• spoidło grzbietowe dłuższe niż brzuszne ( kateter wprowadzamy po spoidle grzbietowym )

• pochwa klaczy :

• przedsionek dł. 15-20cm , pochwa 20-23cm

• wargi sromowe : spoidło grzbietowe jest krótsze od brzusznego

• pochwa maciory :

• spoidła jak u klaczy

• przedsionek dł. 8-10cm , pochwa do 19cm ( 12-19cm )

• pochwa mięsożernych :

• dł. kilka - kilkadziesiąt cm

• uchyłek podcewkowy na dolnej części ( na przejściu przedsionka w pochwę właściwą ) , ślepo zakończony , 4-5cm od warg sromowych

• nad uchyłkiem znajduję się ujście cewki moczowej

• u kotki 1-2cm od warg sromowych

BADANIE REKTALNE BYDŁA :

1. oględziny zew. ( sprawdzenie czy w okolicy sromu , na brzusznej pow. ogona i na guzach kulszowych znajduje się wydzielina śluzowa - może to świadczyć o rui, lub inna )

2. oglądanie bł. śluzowej przedsionka pochwy ( rozszerzenie warg sromowych , zwracamy uwagę na kolor , rozpulchnienie , wydzielinę śluzową )

3. usunięcie kału z prostnicy ( zwilżamy rękawicę - mydło , klin , wprowadzamy rękę )

4. badanie szyjki macicy ( kształt , położenie , wymiary : dł. , przekrój )

5. badanie trzonu

6. rogi macicy ( symetria : czy L jest = , > , < P , konsystencja , położenie , światło macicy : ocena czy wew. narządu jest płyn czy powietrze )

7. poszukiwanie jajników ( symetria , wielkość : 3 wymiary , struktury na jajnikach : c.ż. , pęch. )

badanie per rectum bydła :

• elementy kostne :

• skrzydła i trzon kości biodrowej

• trzon i gałęzie kości łonowej

• wcięcie kulszowe mniejsze i większe

• kresę graniczną

• powierzchnię miedniczną

• skrzydła kości krzyżowej

• powierzchnie brzuszne kręgów lędźwiowych

• więzadło pachwinowe

• ścięgno przedłonowe

• pierścień pachwinowy głęboki

• szyjkę macicy

• spiralnie skręcone rogi

• elipsoidalne jajniki

• podwójne w. międzyrożne

• worki ślepe żwacza w L części jamy brzusznej

• L nerkę w płaszczyźnie pośrodkowej

• tylną krawędź ściany sieci dużej po stronie P

• końcowy odcinek jelita biodrowego po stronie P

• wierzchołek jelita ślepego

• powiększony trawieniec

• rozszerzone jelito ślepe

• powiększona dwunastnica , jelito czcze , pętla bliższa i dalsza okrężnicy

• powiększone moczowody

• tętnica maciczna

badanie per rectum konia :

• elementy kostne jak u bydła

• L nerkę

• tylną krawędź śledziony

• zgięcie miedniczne okrężnicy grubej

• głowę jelita ślepego oraz o tęgiej konsystencji końcowy odcinek jelita biodrowego po stronie P

• narządy wyczuwalne po wypełnieniu :

• pętle jelita czczego

• okrężnica cienka z dwoma taśmami i dwoma rzędami wypukleń

• zgięcie doogonowe dwunastnicy

• moczowody powiększone

• jajniki

• rogi , trzon i szyjka macicy

• pierścień pochwowy i pachwinowy głęboki

badanie per rectum psa :

• gruczoły zatok przyodbytowych

• gruczoł krokowy

• kości tworzące spojenie miedniczne

ZABIEG KATETERYZACJI :

• cele :

• unasienienie

• wprowadzenie płynu do płukania

• wyprowadzenie płynu

• metody :

1. z użyciem chwytu szyjki macicy przez prostnicę

2. metoda Albrechsena

ad.1.

• najpierw badanie rektalne ( trzeba stwierdzić czy krowa jest w ciąży czy nie , gdyż zwierząt w ciąży nie wolno kateteryzować )

• wprowadzamy kateter pod kątem 45° , prostujemy i wprowadzamy dalej

• wkładamy rękę i ustalamy szyjkę macicy ( polega to na uchwycie od spodu i góry )

• pociągamy pochwę do przodu prostując ją

• doprowadzamy kateter w okolicę ujścia zew.

• naprowadzamy ręką szyjkę na kateter ( uwaga na fałdy ) i wprowadzamy do rogu

ad.2.

• wziernikowanie pochwy przy użyciu różnych typów wzierników

• potem wprowadzamy do wziernika kleszcze Albrechsena w celu podciągnięcia do tyłu ujścia zew. szyjki macicy

• wadą jest to , że kleszcze ranią ujście zew. szyjki macicy ( powstają zrosty , blizny )

1. Ćw. 3

Temat : Rozpoznanie ciąży u bydła , macior i małych przeżuwaczy . Praktyczna demonstracja na izolowanych narządach pobranych od zwierząt ciężarnych oraz metody klinicznego rozpoznawania ciąży .

Są okresy , w których rozpoznanie ciąży będzie trudne lub wręcz niemożliwe .

Ciąża zmienia różne parametry :

• ↑ metabolizm ( anabolizm , katabolizm )

• parametry krwi ( hematokryt )

• enzymy

• zwiększona objętość krwi krążącej ( ↑ ilości osocza i liczby krwinek czerwonych )

• zmiany w składzie białek osocza ( ↓ poziomu albumin , ↑ poziomu globulin )

• zmiany w poziomie P , Ca i tłuszczu we krwi

• zmiany związane z oddziaływaniem hormonów płodu na organizm matki

Są to zmiany istotne dla utrzymania ciąży , np.:

• zmiana zachowania zwierzęcia :

• 
  brak rui ( najistotniejszy parametr ) ale podobnie zwierzęta zachowują się z

• jest spokojniejsze innych powodów

• unika sytuacji konfliktowych ( ochrania ciążę )

• zmiana wartości parametrów fizjologicznych ( oddechy , hematokryt ) → ale też przy innych

• zmiana obrysu ciała - z L strony jest żwacz , a z P pojawia się lekkie uwypuklenie , zwłaszcza na dole , pojawia się po 5miesiącu ciąży

• płód :

• czucie ruchów płodu

• osłuchiwanie * i tętna płodu (?)

Brak rui nie zawsze daje 100% pewności. Część zwierząt będących w ciąży wykazuje objawy rui.

U 10% zwierząt dochodzi do wczesnego obumierania zarodka .

Czasami przy ocenie płodności hodowcy podają indeks niepowtarzalności .

Jedynym objawem zew. pozwalającym na ocenę stanu zwierząt jest badanie zew. w kierunku obecności płodu . Polega to na naciskaniu pięścią w okolicy fałdu kolanowego i wyczucie delikatnego uderzenia --> płodu [Author:JW] → balatowanie . Ale brak wyniku „+” nie znaczy , że nie ma ciąży ( szukamy wtedy innej metody ) .

1. Każde badanie kliniczne ukł. rozrodczego powinno obejmować w swoim schemacie wykluczenie ciąży , nawet jeśli samica nie była kryta ( → zbyt późne odłączenie buhajów od jałówek, 10% zwierząt to zw. o przyśpieszonej dojrzałości płciowej ) .

Nie zawsze wykluczenie ciąży jest możliwe , należy wtedy odłożyć badanie na później , do czasu gdy możemy to stwierdzić .

2. Nie można postawić diagnozy dopóki nie zostanie zbadana cała macica ( ciąża często umiejscawia się w dolnej krzywiźnie rogu , jest to miejsce trudne do zbadania , najczęstszy błąd przy diagnozie ) .

3. Nie wolno wykonywać żadnych zabiegów na macicy , ani innych czynności leczniczych ( podawanie leków we wlewach ) → może to prowadzić do obumarcia płodu , wad rozwojowych , zmian teratogennych .

Badanie per rectum :

• jajniki :

• element towarzyszący ciąży , a znajdujący się na jajniku to ciałko żółte

• nie jest jednak możliwe odróżnienie c.ż. cyklicznego / c.ż przetrwałego od c.ż. ciążowego

• jest to badanie pomocnicze , zmniejszające narażenie na poronienie ( zbyt intensywne badanie macicy )

• macica :

• zbadanie macicy daje nam wiarygodny wynik

• macica jest powiększona ( powoduje to umiejscowiony w niej zarodek ) , jest to objaw pomocniczy , gdyż w niektórych stanach patologicznych , jak ropomacicze macica również się powiększa

• nie jest to powiększenie symetryczne ( chyba , że jest to ciąża bliźniacza )

• dominującym objawem zew. jest obecność płynu ( „wypełnienie płynem” ) - objaw pomocniczy

• macica przesuwa się ku przodowi i ku tyłowi

- macica powiększając się opuszcza się do jamy brzusznej , powoduje to wydłużenie więzadła ( asymetria więzadła )

• więzadło jest napięte ( ważne u klaczy , u krowy w mniejszym stopniu , ale trzeba je znaleźć )

• zmiany w tętnicy macicznej ( musi dostarczyć kilka razy więcej krwi ) , jej średnica powiększa się ( różnica średnicy u krowy ciężarnej i nieciężarnej jest znaczna )

wyczuwamy tętnicę w przedniej krawędzi więzadła ,

chwytamy więzadło dwoma palcami , trochę naciskami , na szczycie powinien pojawić się objaw przesypywania piasku ( drżenia ) → jest to objaw ciąży , ale też może wystąpić w stanach patologicznych np.: ropomacicze po zapłodnieniu , też w okresie poporodowym .

nie jest to objaw patognomiczny

• prawidłowy przebieg więzadeł

• przy skręcie macicy ( występują wtedy objawy kolkowe )

• u krowy pojawiają się brodawki maciczne ( łożysko wielokrotne ) ,

można wyczuć mniejsze lub większe ( wlk. pięści ) guzowate , tęgie twory w macicy , świadczy to o prawidłowo rozwijającej się ciąży ( dobry objaw ) , we wczesnej fazie ciąży wielkością są zbliżone do jajników

4rzędy po 10-14 brodawek

3-4mieś. możemy je wyczuć → „ za dużo jajników ”

• obecność błon płodowych ( dwa worki ) - dobry objaw bo poza ciążą błony nie występują

• w tych błonach jest płód ( poza ciążą płód nie występuje )

Łożysko - składa się z części zarodkowej uformowanej z błon płodowych , wytworzonych przez zarodek i z części matczynej , reprezentowanej przez rozbudowaną część funkcjonalną bł. śl. macicy .

Rodzaje :

• ł. rzekome ( klacze , lochy )

• ł. rozproszone ( klacz )

• ł. cętkowane ( locha )

• ł. wielokrotne ( przeżuwacze )

• ł. właściwe ( mięsożerne , owadożerne , gryzonie , naczelne ) .

Błony płodowe :

• woreczek żółtkowy

• owodnia

• kosmówka

• omocznia .

Ciąże u krowy można rozpoznać na podstawie obecności :

• płodu

• błon płodowych

• brodawek .

Reszta objawów to są objawy występujące w ciąży , ale mogące występować w różnych stanach patologicznych i nie upoważniające do wydania diagnozy , że krowa jest cielna .

Jeśli brak 1 z tych 3 objawów to nie możemy postawić diagnozy , że krowa jest w ciąży .

Diagnoza poszczególnych objawów ciąży :

• najwcześniej możemy stwierdzić obecność błon płodowych , już 35dnia i ↑ , u jałówek 30dnia

• dwa objawy :

1.

2.

po wypuszczeniu fałdu najpierw wysuną się nam błony płodowe , a potem ściana macicy ( potwierdzenie ciąży )

błony istnieją przez całą ciążę , ale w późnej ciąży przez brodawki mogą być odsunięte od ściany macicy , szukamy wtedy innego objawu , który potwierdzi ciąże

• pęch. amiotyczny - jest to kulka , wyczuwalna od 35-65dnia , o silnie napiętych ścianach , jest dobrym objawem ciąży , ale spowodowanie urazu pęch. prowadzi do poronień

w hodowli ważne jest aby skrócić okres międzyrujowy , im wcześniej zdiagnozowana będzie ciąża lub jej brak tym lepiej

• w pewnym okresie ciąży ustrój dąży do ustalenia zarodka - ściana macicy jest napięta , rogi i trzon macicy są napięte jakby czymś wypełnione ( u klaczy jest to tzw. objaw sensybilizacji - bardzo pewny objaw )

badanie błon należy zacząć od jajników ( np.: wyczucie c.ż. ) , aby ↓ ryzyko spowodowania poronienia

• obecność płodu - stwierdza się od 3mieś. , możemy z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić jego obecność

rękę kładziemy na macicy , która wyglądem przypomina rękawicę bokserską , i delikatnie , ale energicznie przesuwamy w dół ( jak przy balatowaniu płodu ) - pewien % ryzyka

• od 3m-ca możemy już wyczuć brodawki maciczne , wlk. około 50gr , twarde i owalne

• od 4m-ca możemy stwierdzić drżenie ścian t. macicznej ( po stronie rogu ciężarnego )

drżenie ścian po stronie rogu nieciężarnego pojawia się 2m-ce później i trwa do końca ciąży

• przemieszczanie macicy :

• w 5m-cu jest już w jamie brzusznej

• w 5-7m-cu jest głęboko w jamie brzusznej

• dopiero w 7m-cu jest stosunkowo łatwo ( znowu ) wyczuwalna → w okolicy wpustu do miednicy lub w miednicy

• określanie poziomu P₄ :

• u krowy w mleku i osoczu → gdy ↓ P₄ poniżej 1ng / l ( brak ciąży )

• wynik „+” może być fałszywy → patologia c.ż.

• wielomiesięczne wydzielanie P4 przez c.ż. ciążowe podtrzymują gonadotropiny przysadkowe : lutropina i prolaktyna

• powtarzamy badanie po 42dniach

1. w 1m-cu - badaniem klinicznym nie można jeszcze stwierdzić ciąży

2. w 2m-cu - asymetria rogu , fluktuacja , chwyt na błony

3. w 3m-cu - macica powiększona , brodawki

4. w 4m-cu - powiększona macica , dobrze wyczuwalne brodawki , drżenia ścian t. macicznej

5. 5-7m-c - szyjka jest opuszczona

6. 7/8/9m-c - szyjka z powrotem w jamie miednicznej , łatwo wyczuwalny płód jego kończyny), ale sam płód jest opuszczony

7. ↑ - gdy rękę wkładamy prosto bez opuszczania i wyczuwamy płód to znaczy , że :

• blisko przed porodem

• zagrożenie poronieniem

• można wtedy zastosować βmimetyki ukł. adrenergicznego ( krótko działają , stosowane doraźnie )

• mleczan izoksosupryny ( działa relaksująco na mięśniówkę macicy , przy obkurczeniu macicy wokół płodu ) , nie jest rejestrowany w Polsce , trudno dostępny

Przy stwierdzeniu ciąży nie mówi się dokładnie , który to miesiąc .

Lepiej powiedzieć w szerokim zakresie np.: ok. 5mieś. :

• stara krowa → 4mieś. różnica 2mieś.

• jałówka → koniec 5mieś.

Czynnikiem wyzwalającym akcję porodową są zmiany ilościowe w ukł. progesteron-estrogeny .

W czasie ciąży blok progesteronowy znosi wrażliwość mięśni gładkich macicy na działanie oksytocyny . Pod wpływem przewagi estrogenów zanika blok progesteronowy i powraca wrażliwość mięśniówki macicy .

Objawy zbliżającego się porodu :

• zmiany w gruczole mlekowym ( pojawia się siara )

• uniesiony ogon

• zwiotczenie w. miednicznych

• zmiana w w. guzowo-krzyżowo-lędźwiowym

• niepokój

• częste zmiany pozycji ciała

Od 6- 7mieś. u jałówki zaczyna rozwijać się wymię → może to być objaw ciąży , ale też torbielowatość jajników u nieciężarnych jałówek .

Diagnoza ciąży u owiec .

• wpuszczenie tryka - próbnika ( ciężarne owce nie dają się obskakiwać )

• badanie kliniczne :

• od 100-120dnia , ( 80-95% skuteczności od 90-130dnia )

• owce należy przegłodzić tego dnia

• uciskamy z L strony na brzuch , a z P przykładamy dłoń → odruch balatowania płodu

• badanie laboratoryjne - biopsja nabłonka pochwy

• badanie radiologiczne :

• 80dni i ↑ - szkielet płodu (? ← tylko u określonych owiec , przy doświadczeniach lub podejrzeniu zmian patologicznych )

• laparotomia :

• obok lini białej niewielkie nacięcie , takie by można było włożyć palec lub rękę i bada się w ten sposób macicę

• laparoskopia :

• nacięcie , wypełnienie jamy brzusznej gazem ( powietrzem ) , oglądanie laparoskopem

• periteneoskopia

• za pomocą „patyka”

• 50-70dnia , 93-100% skuteczności

• technika z zastosowaniem ultradźwięków :

• metoda wykorzystująca zjawisko Dopplera :

• wymaga dużych umiejętności

• dużo błędów

• określamy tylko , że jest struktura wypełniona płynem ( może to być np.: pęcherz moczowy )

• metoda ultrasonograficzna (USG) :

• bardzo dobra , szybka i łatwa diagnoza ( u bydła od 12(25)dnia )

• badanie per rectum :

• mała ręka i duża owca

• obecność błon , płodu lub brodawek

Diagnoza ciąży u świń .

• badanie per rectum

• echosondy ( aparaty ultradźwiękowe )

98-03-10 Ćw. 4

Temat : Badanie per rectum .

KROWA :

przedsionek pochwy	10 - 14 cm
pochwa	20 - 30 cm
szyjka macicy	7 - 11 cm
trzon macicy	2 - 3 cm
rogi macicy	35 - 45 cm
jajniki	3 - 4.5 cm x 2.5 - 2.8 cm x 1.5 - 2 cm

Schemat badania rektalnego :

1. wywiad

2. oględziny zew.

3. oglądanie bł. śl. przedsionka pochwy

4. usunięcie kału z prostnicy

5. badanie szyjki macicy

6. badanie trzonu

7. rogi macicy

8. poszukiwanie jajników

badanie per rectum bydła :

• elementy kostne :

• skrzydła i trzon kości biodrowej

• trzon i gałęzie kości łonowej

• wcięcie kulszowe mniejsze i większe

• kresę graniczną

• powierzchnię miedniczną

• skrzydła kości krzyżowej

• powierzchnie brzuszne kręgów lędźwiowych

• więzadło pachwinowe

• ścięgno przedłonowe

• pierścień pachwinowy głęboki

• szyjkę macicy

• spiralnie skręcone rogi

• elipsoidalne jajniki

• podwójne w. międzyrożne

• worki ślepe żwacza w L części jamy brzusznej

• L nerkę w płaszczyźnie pośrodkowej

• tylną krawędź ściany sieci dużej po stronie P

• końcowy odcinek jelita biodrowego po stronie P

• wierzchołek jelita ślepego

• powiększony trawieniec

• rozszerzone jelito ślepe

• powiększona dwunastnica , jelito czcze , pętla bliższa i dalsza okrężnicy

• powiększone moczowody

• tętnica maciczna

Zwilżenie rękawicy :

• specjalnym środkiem

• ciepłą wodą , mydłem

• mlekiem

98-03-17 Ćw. 5

Temat : Technika badania ukł. rozrodczego , rozpoznawanie faz cyklu rujowego oraz ciąży u klaczy , zastosowanie USG .

Aktywność rozrodcza u klaczy = dojrzałość płciowa .

12 - 18 miesiąc życia → rozpoczyna się aktywność gonad ⇒ c. r.

Nie znaczy to , że jest gotowa do reprodukcji .

3-4 lata ( ciepłokrwiste ) → pierwsze krycie

po około 2 latach ( pogrubione , zimnokrwiste ) → pierwsze krycie

Są to zwierzęta sezonowo wielorujowe ( poliestralne ) .

C. r. występują regularnie , ale w określonej porze roku ( sezon rozrodczy ) .

Klacze → zwierzęta dnia długiego , w miarę wydłużenia dnia uaktywnia się aktywność rozrodcza .

Szyszynka → melatonina ( reguluje cykl aktywności jajników związany z sezonem ) .

W naszych warunkach geograficznych - sezon rozrodczy ( biologiczny sezon rozrodczy ) rozpoczyna się w miarę wydłużania się dnia .

Uaktywnienie jajników na przełomie I / II , nieraz później ( przełom zimy , wiosny ) .

• nasila się aktywność rozrodcza klaczy , przejawia się to występowaniem c. r. , które coraz regularniej występuje , im bliżej lata tym w większym % c. r. jest związany z owulacją , na początku sezonu mogą występować c. r. bez owulacji .

• do IX → ↑ melatoniny hamuje ośrodki wyższe na poziomie podwzgórza i przysadki (?) , spadek aktywności jajników : nieregularne c. r. , zanikające .

• od X do XII / I

↓

okres spokoju płciowego ( zimowy anestrus )

II IX X XII / I

• od XII / I - II

↓

okres przejściowy między anestrus a czynnością gonad

pęcherzyki wzrastają , ale potem zanikają , nie ma jeszcze pełnych rui , nie ma owulacji

Nie wszystkie klacze podlegają temu cyklowi . Czasem są kobyły , które mają cały czas ruje bez sezonowości ( bardzo rzadko ) .

Cykl rozrodczy narzucany przez hodowlę :

• dążą do jak najwcześniejszego zapłodnienia klaczy , na początku roku

• chcą przesunąć : kulminacja V - VIII → naturalny cykl ↑ aktywności

• w dużych hodowlach o wysokim poziomie , konie biegające na torach wyścigowych

• ← 15 . II - 15 . VI ( nie przekracza się raczej dolnej granicy )

• konie rodzą się w zbliżonym wieku ( ciąża trwa 11 mieś. ) - ważne przy wyścigach

• sezon rozrodczy = sezon wyźrebień i krycia

W hodowlach indywidualnych :

• wykorzystuje się biologiczny okres rozrodczy

Wpływ pór roku ( występowanie rui ) dotyczy klaczy nieźrebnych :

• nie były kryte

• w poprzednim roku jałowiły ( nie były w ciąży , choroby , które nie pozwalają na ciąże , były, ale ciąża obumarła )

Klacze ciężarne nie podlegają wpływom środowiska tzn. , że w II nie będą miały rui ← blokada progesterenowa , brak wyrzutu gonadotropin .

Za zmiany w przebiegu c. r. odpowiedzialne są zjawiska zachodzące na jajnikach ( regulują przejawy zew. c. r. ) .

Jajniki :

F₀ - nic się nie dzieje na jajnikach , anestrus zimowy , brak czynności jajników , jajniki są nieczynne ,

- 3x3x2 , twardy , bez wyczuwalnych struktur

F₁ - F₄ - wzrost pęch. jajnikowych , pewne cechy falowości , główna fala pęch. = fala owulacyjna , w niej jest główny pęch. jajnikowy , który owuluje

F₁ - na nim coś się dzieje

F₄ - jajnik przedowulacyjny

Zmiany od F₁ do F₄ dość szybko mogą zachodzić .

C. r. :

• okres od jednej OW do drugiej OW

• wynosi średnio 21 dni ( jak u krowy i świni )

• odchylenia 1-2 dni w jedną lub drugą stronę

W fazie pęch. ( gdy jako narząd wydzielania hormonów dominuje pęch. jajnikowy ) = ↑ estrogenów :

• ruja

• przejawy zew. rui u samic związane ze zbliżającym się kryciem .

Ruja trwa kilka dni ( ruja długo trwająca ) 2 - 9 dni .

Długość charakterystyczna dla początku sezonu i ewentualnie przy końcu .

Krótsza w środku ( w najlepszej aktywności jajników ) śr. 5 - 6 dni .

Ruja dąży do OW .

OW u klaczy zachodzi w czasie trwania rui ( wyjątek bydło ) - na 1 do 2 dni przed końcem rui .

W momencie gdy będzie OW to 1 , 2 dni i skończy się ruja .

F₀ - w momencie gdy coś się dzieje , jajnik przyjmuje kształt ziarna bobu .

F₁ - jajnik zwiększa swoją wielkość , brak struktur wyczuwalnych na powierzchni .

F₂ - jajnik zwiększa swoją objętość , 3x3x5(6) , wyczuwalna obecność płynu , duży pęch. jajnikowy ( fluktuacja )

F₃ - silny rozwój pęch. , staje się bardzo wyraźny , jajnik przybiera kształt gruszki , jego średnica zbliżona jest do pęch. , który OW , fluktuacja bardzo wyraźnie wyczuwalna , ciężar jajnika powoduje jego opuszczenie w dół w porównaniu z jajnikiem ze strony przeciwnej .

F₄ - za moment OW pęch. przedowulacyjnego , wyraźne chełbotanie , może być bolesny ( tkliwy) , niektóre klacze bardzo reagują , ściana wyraźnie napięta , przed OW ta ściana nieco wiotczeje , mniej napięta .

OW to proces raczej o charakterze enzymatycznym ( chemicznym ) , nie działa tu ciśnienie ( pr. fizyczny ) . dowodem na to jest to , że ściana pęch. tuż przed OW wiotczeje .

Pęch. przedowulacyjny śr. 3.5 - 7cm .

Pęch. przedowulacyjny u krowy 1- 1.5cm .

Podawanie hormonów w celu wywołania OW pęch. o średnicy mniejszej niż 3.5cm mija się z celem .

Budowa jajnika :

• część korowa

• część rdzenna .

Część rdzenna jest na zew. . korowa w środku . Nie ma możliwości OW na całej powierzchni jajnika . Dół owulacyjny - jedno miejsce w jajniku , do którego otwiera się pęch. jajnikowy . Tylko w tym miejscu zachodzi OW .

W miejscu pękniętego pęch. jajnikowego dojrzałego ( pęch. Graafa ) zachodzi proces wypływania płynu pęch. i oocytu . Proces ten trwa dość krótko kilkanaście min. , może trochę dłużej .

Jajnik po OW zmniejsza się , jest to objaw świadczący o tym , że zaszła OW .

W miejscu pęch. powstaje c. ż. , które w następnej dobie po OW jest miernie wykształcone :

• miękki twór ( skrzep )

• nieco bolesny jajnik może być

• później twardnieje

• wydziela P₄ .

4 dnia po OW można zmierzyć poziom P₄ we krwi obwodowej .

do luteolizy - trwa kilkanaście dni

U klaczy nie ma większych problemów przy badaniu palpacyjnym pęch. jajnikowych , ale jeśli chodzi o c. ż. to jest ono praktycznie niemożliwe do wymacania (bardzo trudno się wyodrębnia) - trzeba wiedzieć , na którym jajniku był pęch. . Odwrotnie u krowy .

Duże znaczenie ma USG - pozwala na dokładne obejrzenie jajnika .

Wraz ze wzrostem rozwoju pęch. wzrasta poziom estrogenów powodujących objawy rui .

R₀ - brak objawów rui .

R₁ - R₄ - pojawia się ruja .

R₁ - słaba .

R₄ - w pełni wyrażone objawy rui .

Pokrywa się to z F₁ - F₄ .

Ocena wyrażonych objawów rujowych :

• zachowanie

• zmiany w obrębie pochwy , szyjki macicy

• zmiany na jajnikach

R₀ - nie wykazują żadnych odruchów rujowych

vaginoskopia : bł. śl. pochwy pofałdowana

brak śluzu ( sucha ściana pochwy )

W fazie lutealnej c.ż. : wzrost produkcji P₄ .

ujście zew. szyjki macicy

pochwa

W miarę zaawansowania rui skraca się lejek , staje się coraz mniejszy , aż w końcu zanika w R₄.

Badanie :

• ręcznie

• wziernikowanie : ujście zew. szyjki ( usta maciczne ) jest zamknięte przez fałdy bł. śl. , wejście do kanału szyjki jest w kształcie rozetki

Objawy rui :

• R₁ - brak zmian w zachowaniu , w pochwie niewielka ilość śluzu przezroczystego , szyjka skrócona , zgrubiała , nie ma jeszcze nic charakterystycznego

• R₂ - pobudzenie płciowe klaczy , zainteresowanie ogierem , przy próbie z ogierem zaczyna wykazywać zainteresowanie samcem , pozwala się obwąchiwać , nie pozwala jeszcze na skok ( klacz odbija ) , bł. śl. pochwy zaróżowiona , coraz więcej przezroczystego śluzu ( w odróżnieniu od gęstego mętnego śluzu zamykającego kanał szyjki w ciąży ) , szyjka rozwiera się i skraca , rozwiera się kanał szyjki na 1 - 2 palce

• R₃ - problemy z użytkowaniem klaczy , niechętnie się ruszają , w obecności samca nieruchomieją , odruch błyskania sromem ( wywinięcie bł. śl. przedsionka pochwy , widać wargi sromowe i łechtaczkę , oddawanie niewielkich ilości moczu i śluzu , rozstawianie nóg ) , bł. śl. pochwy zaczerwieniona , ginie pofałdowanie bł. śl. , kanał szyjki otwarty na 3 - 4 palce

• R₄ - nasilenie zmian , klacze zmierzają w kierunku samca , błyskanie sromem , odstawianie ogona , chęć do pokrycia , ujście zew. szyjki macicy jest bardziej obrzękłe , bardziej przekrwione ( żywoczerwone ) , kanał szyjki całkowicie rozwarty

U klaczy następuje unasienianie domaciczne ← nasienie jest wstrzykiwane bezpośrednio do macicy .

Badanie kliniczne :

• rozpoznawanie fazy ciąży

• diagnoza ciąży

• stany patologiczne .

Badanie per rectum klaczy :

• unieruchomienie

• związanie ogona

• umycie .

szyjka

Jajniki są bardzo blisko ściany brzucha .

Rozpoznanie ciąży u klaczy :

• badanie kliniczne :

• metoda podstawowa od 18 - 20 dnia ciąży

• ultrasonografia :

• metoda uzupełniająca , najwcześniej około 15 dnia ciąży , pozwala na diagnozę z małym błędem

• oznaczanie poziomu P4 :

• około 21 dnia po pokryciu

• pozwala na odróżnienie źrebnych od nieźrebnych

Badanie kliniczne :

• badanie macicy

• w obrębie pochwy , ujścia zew. szyjki macicy , obu jajników .

Pochwa :

• obraz podobny do pochwy w fazie c. ż. : bladoróżowa , blada , sucha , nie ma śliskiego śluzu, ujście zew. szyjki zamknięte , pokryte czopem śluzowym ( mętny , gęsty śluz → bariera przed zakażeniem ) .

Jajniki :

• po OW powstaje c. ż. , w ciąży nie zanika tylko trwa → c. ż. ciążowe pierwotne , trwa na jajnikach i wydziela P₄ do 70 - 90 dnia , po czym zanika , jednak ciąża musi się rozwijać , innym źródłem P₄ są c. ż. dodatkowe .

• u klaczy podczas ciąży między 2 a 4 mieś. zaczyna być produkowana przez łożysko gonadotropina kosmówkowa źrebnych klaczy PMSG . PMSG - hormon działający na gonady jak FSH ( w niewielkim stopniu jak LH ) , czyli pobudza do wzrostu pęch. jajnikowych u źrebnej klaczy .

eCG ( hCG - ludzka gonadotropina przeważa LH nad FSH )

Mogą występować objawy rui .

• niektóre pęch. OW i tworzą się c. ż. dodatkowe , a te pęch. , które nie OW i tak ulegają luteinizacji , i tworzą się twory będące źródłem P₄ . U klaczy trwają do 150 dnia ciąży , po czym również zanikają .

• od 6 mieś. ciąży źródłem P₄ jest łożysko .

• a pod koniec ciąży nadnercza płodu .

Jajniki stają się olbrzymie w 2 -4 mieś. . Robią wrażenie jajnika patologicznego ( trudno objąć ręką ) .

• c. ż. pierwotne

• c. ż. wtórne

Macica :

• zmiana napięcia ( tonus ) i grubości ściany macicy

• od 15 - 16 dnia ciąży zgrubienie , trwa do 50 dnia , niezależnie od innych zmian napięcie między 15 - 50 dniem łatwo wyczuwalne

• reaktywność ( reagowanie skurczem na dotyk )

• kształt

• od 15 - 17 dnia ciąży macica zaczyna zmieniać swój kształt

• 18 - 21 dnia dołączają się inne objawy : w miejscu rozwidlenia rogów ( na skutek rozwoju pęch. płodowego ) powstaje bruzdka pomiędzy rogami , która sięga do 4 - 5cm

• macica jest jeszcze w jamie miednicznej

• 30 dnia w jednym z rogów wyraźnie rozwija się pęch. płodowy , powoduje skrzywienie bruzdki , 5 - 7cm średnica pęch. pł. powoduje znaczną deformację

• po 2 mieś. zanika reaktywność , pogrubienie i napięcie , wyraźnie rozwinięta 15 - 25cm średnicy ampuła płodowa , macica zdąża w kierunku jamy brzusznej

• po 3 mieś. średnica ampuły 20 - 40cm , duży chełboczący worek , dobrze wyczuwalny płód o dł. 10 - kilkunastu cm , ściana macicy cieńsza , ścieńczenie na skutek rozciągania przez zawartość , macica w jamie brzusznej

• w 4 mieś. wszystko się powiększa

• w 5 - 6 mieś. największa opuszczenie macicy , jest na dnie jamy brzusznej , u dużych klaczy trudno ją wyczuć ( nie starcza ręki ) , powoduje to napięcie w. szerokiego macicy , jego krawędzie zmieniają położenie na pionowe i skośne ku tyłowi , położenie jajników związane jest z ich ciężarem , ku dołowi

• ↑ 7 mieś. duży przyrost płodu , dobrze wyczuwalny , wysuwa się ku górze

• położenie

• zawartość .

Odróżnienie zarodek / płód :

zarodek - mówimy do momentu zakończenia organogenezy ( różnicowania się narządów wew. ), 40 - 45 dzień ciąży ( pęch. zarodkowy )

później ten zarodek nazywamy płodem ( pęch. płodowy )

Do 16(21) dnia ciąży zarodek , który zszedł z jajowodu między 6 - 7 dniem do macicy i do tego 16 dnia on może się swobodnie przemieszczać . około 16 dnia wyszukuje stałe miejsce w macicy , najczęściej w pobliżu rozwidlenia .

Od 6 mieś. wyczuwamy ruchy płodu między pępkiem , a wymieniem klaczy .

Od 7 mieś. także w słabiźnie .

Pod koniec ciąży , przed samym porodem :

• rozwój gr. mlekowego

• w strzykach pojawia się przedsiara ( zasycha na strzykach ) .

Objawy zwiastunowe porodu .

Zjawisko obumieralności zarodków :

im wcześniej badamy klacz na ciążę tym pewniej , że nie zakończy się porodem

Trzykrotne badanie :

1. wczesne badanie 15 - 17 dzień - należy informować o zjawisku obumieralności , żeby uniknąć konfliktów z właścicielem

2. po miesiącu

3. między 2 a 3 mieś. - ( to pozytywne ) w prawie 100% donoszone .

U zdrowych klaczy występuje to zjawisko na poziomie 20% - nie jest takie rzadkie .

O części obumarłych zarodków w ogóle nie wiemy .

W 6 - 7 dzień po zstąpieniu zarodka - brak objawów obumarcia , nie wiemy nawet o tym , że klacz była w ciąży , występuje normalna ruja w odpowiednim czasie .

Gdy obumarcie nastąpi później ruja jest opóźniona . Klacz wykluczona z rozrodu na ten rok .

Ciąża bliźniacza :

• nie pożądane zjawisko u klaczy

• najczęściej kończy się ronieniem

• rodzą się słabsza , 1 lub 2 żyją kilka dni

• im wcześniej zdiagnozuje się ciąże bliźniaczą tym lepiej

Domniemanie :

• jeżeli badamy jajniki na OW ( próba z ogierem) : na początku rui badamy raz dziennie , przy zaawansowanej , żeby stwierdzić OW 2 x dziennie , w końcówce 3 x dziennie .

• dwa rozwijające się pęch. ( OW podwójna ) , w odstępstwie 24 godzin , nieraz po 2 dobach

• znalezienie 2 c. ż. ( USG ) - najbardziej precyzyjna metoda

Postępowanie :

1. 2. 3.

• 15 - 17 dzień ( w przypadku 2 i 3 ) możemy go rozmasować , zredukować , w przypadku pierwszym ryzyko zlikwidowania obu zarodków

lub czekać , bo większość ciąży bliźniaczych samoistnie redukuje się do ciąży pojedynczej

• 30 - 33 dzień (najdalej 35 dzień ciąży) mamy możliwość postępowania jak:

• zarodki nie migrują , są lepiej rozwinięte

• podanie PGF2α - giną obydwa zarodki , klacz wejdzie w ruję i możemy pokryć ją jeszcze w tym sezonie ( 16 . VI ) .

Częstotliwość OW podwójnej :

• konie pełnej krwi angielskiej 20%

• 1 na 5 OW jest podwójna

Po 35 dniach zachodzą takie zmiany w bł. śl. macicy ( kubki endometrialne - do 150 dnia ) , że klacz nie zajdzie już w ciążę w tym sezonie .

Likwidacja ciąży bliźniaczej można tylko przeprowadzić do 35 dnia . Potem jest to bezcelowe i bezsensowne .

Inną metodą likwidacji ciąży bliźniaczej jest aspiracja płynu z pęch. zarodkowego przez jego punkcję pod kontrolą USG . Przez ścianę pochwy , macicy wkuwa się do pęch. i pobiera płyn , zarodek obumiera .

98-03-24 Ćw. 6

Temat : Laboratoryjne metody rozpoznawania ciąży , metody biologiczne , chemiczne immunoenzymatyczne . Aktualne możliwości zastosowania metod immunoenzymatycznych do oznaczania progesteronu . Prezentacja różnych aparatów UDT .

czułość testu - wykrywanie ciąży u zwierząt w ciąży

specyficzność testu - wykrywanie braku ciąży u zwierząt , które nie są w ciąży

Próby laboratoryjne :

• najczęściej wykonywane u klaczy

1. Próby na wykrywanie progesteronu :

• najprostsza , najczęściej wykonywana próba

• w okresie gdy powinna wystąpić kolejna ruja i OW

• duży poziom progesteronu może świadczyć o ciąży

• wykonuję się głównie u bydła , owiec , ale też u innych gat. zw.

• bada się krew , mleko ( u bydła )

• zmiana oporności śluzu w pochwie związana jest z progesteronem

• metoda ta jest obarczona dużym błędem

• ma zastosowanie w dużych stadach zw.

2. Oznaczanie estrogenów :

• od 110 dnia ciąży we krwi klaczy pojawiają się specyficzne estrogeny ( estradiol , estriol - 9 )

• Metoda chemiczna = Metoda Cuboniego :

• reakcja barwna , wykorzystuje się to , że kw. siarkowy łączy się z estrogenami dając zieloną fluorescencję

• może być stosowana od 100 - 110 dnia ciąży

3. Oznaczanie progesteronu :

• bardzo specyficzne metody dla klaczy

• PMSG → gonadotropina kosmówkowa źrebnych klaczy , substancja białkowa , wydzielana przez kubki endometrialne około 40 dnia ciąży do 120 dnia , największy poziom 50 - 90 dnia ciąży

• działanie w 70% jak FSH , 30% jak LH → pobudza wzrost pęch. , luteinizację i tworzenie się c. ż. , wpływ na OW

• egzogenne PMSG nie działa u klaczy

• wzrost stężenia zbiega się ze wzrastaniem dodatkowych pęch. podczas ciąży

• powstają dodatkowe c. ż. ciążowe

• ważne klinicznie jest to gdyż klacz w ciąży może wykazywać objawy rui

• metody wykrywania PMSG :

• PMSG po podaniu samicy zatrzymuje wzrost pęch. , dojrzewanie ich i OW

• wstrzykuje się surowicę źrebnych klaczy myszkom lub królicom dziewiczym lub kastrowanym

• po 24 - 48 godzinach robi się laparotomię diagnostyczną samicy

• Próba Friedmana :

• na królicach

• samica na 3 - 4 tyg. przed próbą jest odłączana od innych zw.

• i. v. podaje się surowicę źrebnych klaczy ( od momentu krycia 40 - 90 dzień )

• po 24 - 48 godzinach wykonuję się laparotomię diagnostyczną

• w brzuchu myszy , gdy klacz była ciężarna na jajnikach pojawia się dużo wybroczyn , krwotocznych c. ż. ← uznajemy to za próbę dodatnią ( normalnie jajniki królicy są gładkie )

• nie skutkuje gdy podamy za małą ilość jednostek PMSG

• jest to metoda droga

• królice można użyć powtórnie , ale najpierw trzeba je odczulić podając niewielką ilość PMSG , później podajemy drugą większą dawkę PMSG

• Próba z „papierkiem lakmusowym”

• testy hormonalne są obarczone błędem

U ludzi jest HCG - holiogonadotropina ludzka produkowana przez trofoblast , stosuje się ją do biostymulacji wzrostu pęch. .

LH / FSH jak 80% do 20%

• Próba A - K :

• na myszkach

• Próba Galli-Maininiego :

• na samcach żab

• podaje im się PMSG

• po 3 - 4 godzinach w moczu pojawiają się plemniki oznacza to , że klacz jest źrebna

• próbę przeprowadza się na kilku osobnikach , wystarczy , że u jednego w moczu pojawią się plemniki aby uznać wynik za dodatni

• Próba zahamowania hemaglutynacji :

• w celu wykrycia u klaczy PMSG

• dodaje się do surowicy klaczy badanej krwinki baranie opłaszczone Ab przeciwko PMSG i obserwuje się czy zachodzi hemaglutynacja

• brak aglutynacji jest wynikiem (+)

4. Test biologiczny :

• Próba Allena-Doisy

• wykorzystuje efekt pobudzenia w nabłonku pochwy kastrowanych lub niedojrzałych samic gryzoni :

→ zrogowaciały nabłonek , kom. płaskie , bezjądrzaste → próba (+)

→ kom. okrągłe , jądrzaste → próba (-)

• minimum 4 myszki

Świnie :

Diagnozowanie ciąży :

• badanie kliniczne

• badanie przez prostnicę

• krzyżują się dwie tętnice : a. uterina media i a. iliaca

• a. iliaca jest kilkakrotnie szersza gdy świnia nie jest w ciąży

• gdy jest a. uterina jest równa lub nawet szersza i tętni szybciej

• metody hodowlane :

• tzw. suitest , preparat , który ma w większości estrogeny , trochę testosteronu

• podajemy go około okresu gdy powinna wystąpić następna ruja

• gdy podamy estrogeny to świnia może nie wykazywać objawów rui → będą przytłumione ↑ poziomem P₄ ← wiele c. ż. ciążowych

• gdy nie ma ciąży to wykaże objawy rui , potem przejdzie w naturalną ruję

• Próba Allena-Doisy :

• wykazanie wysokiego poziomu estrogenu na myszkach dziewiczych

• pobiera się później wymazy z pochwy myszek

• 28 - 30 dnia ma zastosowanie ta metoda

• biopsja bł. śl. pochwy :

• bada się ilość warstw w nabłonku , w normalnym cyklu 4 - 20 warstw

• w ciąży 2 - 3 warstwy

• u świń , małych przeżuwaczy , ewentualnie suk ( nikt tego nie robi ) :

• ultradźwiękowe detektory tętna : wychwytuje tętno płodu , częstotliwość uderzeń jest większa u płodu

Najnowsze metody :

• zarodek produkuje substancje białkowe , u ludzi np.:

HPL , glikoproteinę specyficzną dla ciąży ( 6 - 14 dzień po OW w przypadku ciąży )

U zwierząt także są takie substancje :

• u krów : glikoproteina , która towarzyszy ciąży ( w testach immunoenzymatycznych można ja wykryć 15 dnia ciąży )

USG pozwala na stwierdzenie ciąży u klaczy już 9 dnia po OW .

Testy te pozwalają na :

• diagnostykę faz cyklu

• diagnostykę ciąży ( odróżnić od np.: przetrwałego c. ż. )

98-03-31 Ćw. 7

Temat : Badanie per rectum .

98-04-07 Ćw. 8

Temat : Ultrasonografia .

1880 r. - bracia Curie wykryli zjawisko piezelektryka → kryształ , kwarc o właściwościach piezelektryka .

Wstęp :

1. Początki metody echosonograficznej sięgają 1880 roku .

2. Kryształy poddane działaniu prądu elektrycznego emitują falę dźwiękową wysokiej częstotliwości . Fala ta przenikając przez tkanki miękkie ulega w różnym stopniu refrakcji w przeciwieństwie do płynnej zawartości .

3. Pionierem w posługiwaniu się USG w diagnostyce medycznej jest profesor Ian Donald . W latach 50-tych dla rozpoznania nowotworów jamy brzusznej u kobiet .

4. W latach 70-tych do badań nad zachowaniem się płodu u koni ( Andrew Frazer - Szkot )

5. Nowość rozpoznawanie ciąży u koni od 14 dnia po OW ( Eric Palmer - Francuz ) .

14 dzień daje nam spory % wyników fałszywie pozytywnych .

	( + ) zw. ciężarne	( - ) zw. nieciężarne
Diagnoza ( + )	a	b
Diagnoza ( - )	c	d

Nie ma 100% pewności .

Czułość metody - określa zdolność wykrywania zw. pozytywnych , wyraża stosunek a /a+c .

badamy 100 zw. , u 90% → ciąża .

90 / 90+c → wynik fałszywie negatywny , kiedy mamy ciąże , a u 10% nie , chociaż będą w ciąży , czyli czułość metody 90% .

Specyficzność metody - określa zw. negatywne , d / b+d → % zw. nieciężarnych pośród zw. badanych wśród zw. nieciężarnych .

Zasada działania :

1. Metoda USG polega na emitowaniu ultradźwięków w kierunku badanych narządów . Ultradźwięki są w różnym stopniu odbijane od tkanek w zależności od stopnia ich utkania lub są pochłaniane przez płyny .

2. Fale dźwiękowe są wytwarzane przez kryształy , które znajdują się w przetworniku ( sonda - głowica ) . Kryształy przetwarzają impulsy elektryczne w fale dźwiękowe i odwrotnie fale dźwiękowe w impulsy elektryczne , które potem zostają uwidocznione na ekranie oscylografu .

3. Wysyłane fale dźwiękowe przenikają poszczególne tkanki albo są przez nie odbijane , pochłaniane , rozproszone . Płyny nie odbijają fal dźwiękowych , a więc na ekranie widoczne są jako cienie , prawie ciemne plamy . Tkanki w zależności od utkania będą widoczne jako różne odcienie szarości . Kości jako białe twory .

4. Ze względu na ustawienie kryształów w przetworniku wyróżnia się 2 rodzaje obrazów odbijanych fal :

• sonda linearna

• sonda konweks

• sonda sektorowa

Częstotliwość determinuje jej wykorzystanie . Określona częstotliwość ma określone możliwości penetracji wgłąb .

Sonda 5MHz → około 8-10cm .

Im płycej tym obraz bardziej czytelny .

Do diagnostyki jajników i ciąży używamy sondy 7.5MHz ( około 6cm ) .

3.5MHz → na 10-12cm .

Są sondy , które wykorzystują fale o określonej częstotliwości .

Są sondy uniwersalne :

5/3.5MHz , 7/3.5MHz ← jakość takich sond jest niższa .

94/95 rok badanie działalności skurczowej macicy u klaczy , zmiany czynności skurczowej macicy na obrazie .

Wykorzystanie USG :

• pobieranie kom. jajowych przy kontroli USG

• diagnoza ciąży

• suka → 18 dzień ( duży błąd )

↑ dzień ( ↓ błąd )

najlepiej ↑ 20 dnia ( choć też trudne ) .

• wykrywanie stanów chorobowych

• badanie jajników i macicy .

98-04-21 Ćw. 9

Temat : Diagnozowanie faz cyklu płciowego , pobieranie , wykonywanie rozmazów cytologicznych , rozpoznawanie ciąży , antykoncepcja u zwierząt mięsożernych .

Osiągnięcie dojrzałości płciowej wiążę się u zwierząt mięsożernych z odpowiednim wiekiem .

Od 4-12 miesiąca życia ( kotki średnio około 6 miesięcy ) → osiągają dojrzałość płciową .

Osiągnięcie dojrzałości płciowej nie oznacza pełnej zdolności do reprodukcji .

6-8 mieś. do 2 lat → osiągnięcie dojrzałości płciowej u psów .

• związane z rasami

Najczęściej pierwsza cieczka to cieczka cicha . Najczęściej bez krwistego wycieku , tylko śluzowy, bez klinicznych objawów cieczki ( gonadoliberyny i gonadostatyny w podwzgórzu ) .

gonadoliberyny → ↑ wydzielania hormonów części gruczołowej przysadki FSH , LH

FSH → ↑ ilość pęch.

Pojawia się cieczka :

• rozpulchnienie sromu

• krwisty wypływ .

pierwsza faza proestrus → faza przedrujowa

Cieczka obejmuje proestrus i estrus ( 2 faza cyklu ) .

u kotki → głównie występują u kotki :

• charakterystyczne zachowanie

• brak krwistego wypływu z pochwy

• odstawianie ogona

• wyginanie grzbietu

• miauczenie

• próby ucieczki

• brak karności

Przy wzroście estrogenów we krwi obwodowej ↓ FSH , a ↑ LH .

Pik owulacyjny LH ma za zadanie doprowadzić do owulacji dojrzałych pęch. jajnikowych .

Owulacja u suki trwa od kilkunastu godz. do kilku dni ( 2-3 dni ) .

Kryje się suki 2x w odstępie 2 dni.

Na miejscu pękniętych pęch. powstają ciałka żółte .

C. ż. nieciążowe u krowy występują do 16 dnia → PGF₂α . Tego mechanizmu nie ma tak wyrażonego → powoduje to , że c. ż. jest czynne aż do uruchomienia procesów wstecznych. Trwa to 6-8 tyg. . Nieciążowe c. ż. → 60-80 dni . Około 60 dni trwa c. ż. ciążowe ( 63 dni ) .

Ciąża urojona :

w 4 tygodniu rozwija się gruczoł mlekowy → rozrost → mleko ( pojawiają się pakiety mleczne ) , trwa to około 4-8 tyg. , u niektórych suk trwa około 2 miesięcy

• zwierzęta nerwowe

• bardzo dużo jedzą

Niektórzy w obrębie ciąży urojonej wyróżniają ciąże nerwową .

Metestrus - porujowa ( początek jej diestrus ) .

Anestrus - międzyrujowa ( okres spokoju ) .

Proestrus trwa od 6-15 dni ( 10 * 5 dni ) .

Estrus → 9 * 5 dni .

Metestrus → 80-100dni .

Anestrus → 80-100 dni ( od 70-130 dni w niektórych książkach ) .

Suka jest zwierzęciem monoestralnym / diestralnym ( cykl występuje 1-2x w roku ) .

Różnice między suką a zwierzętami gospodarskimi :

• mono-/ diestralne zwierzęta

• w proestrus pęch. przedowulacyjne zaczynają produkować P₄ , nie można diagnozować ciąży u suki na podstawie jego poziomu

• występuje długi metestrus

• występuje długi estrus

• owulacja jest rozłożona w czasie

• faza lutealna jest bardzo długa

skutek kliniczny w powstawaniu ciąży urojonej , za ciążę odpowiedzialny jest poziom ↓ P₄ → ↑ PRL → ↑ produkcji mleka

• bardzo długi anestrus .

Zmiany w każdym odcinku p.p. , rozpulchnienie , przerost nabłonka .

W fazie międzyrujowej występują 3 warstwy nabłonka podczas stanu spokoju ( w przedsionku pochwy ) .

Faza przedrujowa → rozrost stopniowy do 7-20 warstw wraz z postępowaniem w kierunku rui .

Im bliżej rui tym więcej warstw .

Warstwy te ulegają złuszczeniu .

Rozpoznanie → tylko badanie cytologiczne pochwy .

• występują kom. parabazalne ( = podstawne ) → owalne , dosyć duże , z położonym centralnie jądrem , mało cytoplazmy , bez wtrętów

• kom. wielokątne ( = intermedialne , pośrednie )

• kom. superficialne → brak jądra , złuszczają się .

Kom. superficialne mogą zaginać się w połowie → łuski ( squamosa ) .

W przypadku kom. intermedialnych mogą występować na terenie cytoplazmy ziarnistości kwaso- ( barwią się na różowo/czerwono ) lub zasadochłonne ( niebiesko ) .

Oprócz tego w wymazie cytologicznym występują erytrocyty , neutrofile , dentricus komórkowy ( = gł. bakterie ) .

Układ % między poszczególnymi kom. będzie decydować o rozpoznaniu fazy cyklu .

Metestrus → około 90% kom. parabazalnych , też bakterie , neutrofile , pojedyncze kom. intermedialne .

Gdy ↑ erytrocytów - ↑ kom. intermedialnych .

Proestrus / anestrus → po ½ parabazalne i w ½ intermedialne .

W proestrus - ↑ kom. intermedialnych gł. zasadochłonnych , też kom. parabazalne i pojedyncze superficialne .

W wymazie bardzo dużo erytrocytów → bo początek cieczki ( diapedeza - w macicy i na terenie przedsionka pochwy ) .

Estrus = ruja → 3 fazy :

1. estrus wczesny ( = przedowulacyjny )

2. faza owulacji

3. estrus późny ( = poowulacyjny )

Im bliżej owulacji tym ↑ udział % kom. superficialnych i kwasochłonnych kom. intermedialnych.

Gdy owulacja :

• kom. superficialne

• kom. intermedialne kwasochłonne

• pojedyncze łuski .

W fazie 3 podobny obraz , lecz występują już neutrofile .

↓ się znaczenie ilości erytrocytów .

Kliniczne objawy ( zew. ) owulacji :

• w proestrus zmiana wycieku krwistego

• początek owulacji → przezroczysty , różowy , ciągliwy lub nie .

Anestrus : powrót jak anestrus .

• kom. superficialne , łuski → znikają

• kom. parabazalne występują , też kom. intermedialne zasadochłonne i neutrofile

Metestrus i anestrus także .

Z czasem więcej kom. parabazalnych , a mniej kom. intermedialnych .

Pobranie wymazu cytologicznego :

• zebrać wywiad ( zwierze na stole )

• nakraplamy na gazik przed pobraniem wymazu RF i wprowadzamy do przedsionka pochwy wziernik

• przedsionek pochwy obniża się pod kątem 45°*w stronę przedsionka pochwy, znajduje się tu uchyłek podcewkowy ( na dnie przedsionka )

• wziernik wprowadzamy po górnym spoidle warg sromowych pod kątem 45°*

• po wprowadzeniu rozszerzamy wziernik , a potem wprowadzamy bagietkę

• pobieramy próbkę z górnego sklepienia pochwy , w okolicy ujścia zew. szyjki , 2-3x gazikiem i wyciągamy

• na odtłuszczone szkiełko podstawowe dajemy kroplę wody i rozsmarowywujemy gazikiem po tej wodzie

• suszymy w powietrzu nad palnikiem

• 3 metody barwienia :

1. metoda Wrighta-Giemsy

2. metoda Mercka

3. metoda Papanicolau

Metoda Giemsy → bardzo szybkie barwienie rozmazów , ale mało dokładne ( nie barwi ziarnistości ) .

Metoda Mercka → 15-20min. , 30 odczynników , w miarę dokładna .

Metoda Papanicolau → 20 odczynników , trwa 2 godziny , bardzo dokładna metoda .

Metoda Schora → między 1 a 2 .

Rozpoznawanie ciąży :

Jak liczyć dni ciąży ?

Kiedy kryć ?

Suka średnio nosi ciąże 63 dni ( od 58 do 65 dni ← są to prawidłowe terminy porodu , aby szczeniaki przeżyły ) .

Suka nie może wejść w ciążę w pierwszym dniu krycia .

Proces kapacytacji trwa 2 dni , czasem szybciej ( plemnik jest zdolny do zapłodnienia na 2-gi dzień ) .

Kom. jajowa jest zdolna do zapłodnienia na 2-gi dzień od owulacji przez 12 godzin .

Najwcześniejszy termin porodu liczymy od drugiego dnia krycia .

Jeśli 3x kryta liczymy też od drugiego dnia .

Metody rozpoznawania ciąży :

Najwcześniej w 3 tygodniu ciąży → USG .

Trudne jest wcześniejsze rozpoznanie ciąży , możliwe od 14 dnia ciąży , ale obarczone dużym błędem .

Badanie palpacyjne → 26-30 dzień , wyczuwalne ampuły płodowe - tylko !

Po 30 dniu znikają ampuły .

Badanie RTG → w 42 dniu ( zaawansowana mineralizacja kości ) , po 30 dniu nie stosować RTG , aż do 42 dnia !

Pokaźne zwiększenie rogów macicy → ropomacicze !

Antykoncepcja :

• ograniczenie przez zabieg chirurgiczny

• podwiązanie jajowodów , ovarioctomia , ovariohysterectomia

• hormonalnie ( skutki uboczne → trwałe wyeliminowanie z rozrodu )

Rozpoczęcie podawania leku w anestrus :

• do inj. Covinan ( subst. czynna proligestron )

• Delvosteron ( proligestron )

• Depo-Promone ( octan medroxyprogesteronu )

podajemy s.c. 15-25mg / kg

Po pierwszej inj. powtarzamy po 3 mieś. , potem trzecia inj. po 4 mieś. , a później po 5 mieś. .

Potem już co 5 miesięcy .

Następuje przerwanie cyklu płciowego .

Odstawienie preparatu nie oznacza , że wystąpi cieczka ( może lecz nie musi ) .

Inne preparaty :

• w tabl. , cukierkach → Pillkan 5 , 20 ( octan megestrolu )

Pillkan 5 → małe suki , kotki ( 1 cukierek na tydzień )

Pillkan 20 → dla większych suk

• Provera ( octan medroxyprogesteronu ) 5mg → 1tabl. na 5 kg , 1x w tyg. kotki lub u małych suk

• MAP ( octan medroxyprogesteronu )

Gdy suka została pokryta , a my nie chcemy dopuścić do ciąży podajemy duże dawki estrogenów :

• Estradiolum benzoicum → w 3 , 5 i 7 dniu od pokrycia w dawce 0.1mg / kg , max 1mg na zwierzę

• Mesakin ( benzoes estradiolu ) , 0.01mg / kg , w 3 i 5 dniu od niechcianego pokrycia

• dokonanie nadpłodnienia → zastosowanie syntetycznej PGE , nie stosować przed 30 dniem ciąży , między 28-30 dniem ciąży głodzić → poronienie bezobjawowe ciąży , po 30 dniach podać w inj. PGF₂α → skutki uboczne dla suki : w 10min. tętno przyśpiesza 2x

• pochodne sporyszu → dwubromoergokryptyna : nic nie robimy , stosujemy ją przy ciąży urojonej

• Parloderm - po 30 dniu ciąży → luteoliza .

98-04-28 Ćw. 10

Temat : Badanie per rectum .

98-05-05 Ćw. 11

Temat : Seminarium .

Tematy :

1. Hormonalna regulacja cyklu u bydła .

2. Hormonalna regulacja cyklu u suk i kotek .

3. Hormonalna regulacja cyklu u owiec i kóz .

4. Hormonalna regulacja cyklu u świń .

5. Neurohormonalna regulacja czynności skurczowej macicy .

6. Hormonalna i neurohormonalna regulacja przebiegu owulacji .

7. Ciąża urojona u suk - patogeneza .

8. PMSG i HCG w rozrodzie świń .

9. Prostaglandyny w rozrodzie bydła .

10. Oksytocyna i jej znaczenie w rozrodzie ( bydło ) .

11. LH i FSH w rozrodzie bydła .

12. Specyficzne białka ciążowe w diagnostyce ciąży .

13. Rola melatoniny w rozrodzie zwierząt sezonowych .

98-05-12 Ćw. 12

Temat : Metody biochemiczne w rozrodzie .

Stymulacja jajników - podać GnRH → uwolnione FSH i LH z przysadki .

GnRH uwalniane w postaci pulsacyjnej 2x dz. / mikropompy s.c.

Receptal , Biorelina → preparaty

Buserelina

Także preparaty FSH ( syntetyczne ) t_1/2 = 4-5 godzin → podawać wiele razy .

PMSG ( serogonadotropina ) t_1/2 = 120 godzin → 1 inj. daje efekt .

Złe strony → stosowanie Ab monoklonalnych potem u bydła ( do wywołania owulacji ) :

• powstają cysty pęcherzykowe ( nie ma ich u klaczy ) po stosowaniu PMSG .

PMSG stosowane u suki gdy mała ilość pęcherzyków owuluje lub żeby uzyskać cieczkę płodną .

PMSG nie działa u klaczy .

Gdy pęcherzyk ma średnicę 2,5 cm → wtedy ma sens stosować PMSG u klaczy .

Też HMG - gonadotropina menopauzalna kobiet .

Folikotropin ( preparat PMSG )

Istnienie c. ż. cyklicznego przetrwałego występuje często u bydła , klaczy , stosowanie preparatów prostaglandyny .

Gabrostim , Hinolityk , Estrofan , Remofan - u klaczy silne objawy uboczne ( po 10 min. pocenie ) .

U bydła bez objawów ubocznych / ewentualnie słaba kolka .

U klaczy słaba kolka i objawy ze strony przewodu pokarmowego .

U suki PGE - bardzo silne objawy uboczne :

• bardzo silne pobudzenie układu pokarmowego

• silne wymioty

• drgawki → podawać w ropomaciczu , liza c. ż. , też ciążowego .

Zbadać zwierzęta , żeby wykluczyć ciążę .

Do lizy → najlepiej działa w pierwszym miesiącu ciąży .

C. ż, do 200dniz produkuje P₄ .

PGE + oksytocyna → poronienie u klaczy .

PGE synchronizuje ruję u zwierząt podawana 2x - żeby uzyskać synchronizację w stadzie .

Oddziaływanie na pęcherzyki :

-wpływ na samą owulacje .

Biogonadyl ( HCG )

70-80% HCG to działanie LH , reszta FSH .

Przyspiesza owulację u bydła i klaczy .

Stosowana w próbach skrócenia cieczki u suk i kotek .

Też stosowane jest syntetyczne LH .

Przy inseminacji dać HCG .

Biogonadyl - wywołuje odporność w organizmie ( jest substancja białkową ) .

Czasem wstrząs po zastosowaniu .

Też do regulacji cyklu , stymulacji → gestrageny ( progesteron i pochodne , zablokuje wzrost pęcherzyków )

Po odjęciu wraca cykl .

Gdy jajnik nie chce pracować :

• blok gestragenowy

• odjęcie kapsułek hormonalnych .

U klaczy w okresie przejściowym stosowane gdy pęch. maja średnicę minimum 2,5cm .

Część klaczy po 2-5dniach wykazuje objawy rujowe .

Różne metody stosowania gestragenów .

P₄ - inj .

Można niektóre gestrageny podać p.o. → Altrenogest ( dodać do paszy np. ) .

Także stosuje się gąbki - wprowadzane do pochwy ( owce , kozy ) i zostawiane na 12 dni .

Po wyjęciu podawano PMSG ( do wspomożenia jajników ) .

U bydła zakładanie pridy → uwalniające P₄ → są to spirale dopochwowe z kapsułą uwalniającą estrogeny . Włożyć na 12-14 dni i po wyjęciu podać PGE , nawet dzień po dniu . Inseminować 72-96 godzin po zastrzyku PGE .

Także implanty s.c. Synkromed ( zawiera gestragen + estriol ) → podawać s.c. za ucho , zastosowanie 12-16 dni . Po wyjęciu aktywacja jajnika i wystąpi ruja .

98-05-19 Ćw. 13

Temat : Badanie per rectum .

98-10-02 Ćw. 14

Temat : Metody znieczuleń w położnictwie .

Znieczulenie miejscowe ( analgesia localis ) :

1. znieczulenie powierzchniowe ( 4% r-r kokainy , 0,5% r-r Novesinu ) - skóra , bł. śl.

2. znieczulenie nasiękowe ( 0,5-2% r-r prokainy , 0,25-1% r-r lidokainy )

3. znieczulenie dożylne

4. znieczulenie okołonerwowe ( przewodowe ) ( 5% r-r prokainy , 2% r-r lidokainy )

5. znieczulenie nadoponowe ( zewnątrzoponowe )

Środki :

• chlorek etylu

• kokaina

• prokaina

• lidokaina

• Novesin

• polokaina - działa 7-10x dłużej

Znieczulenie ogólne ( anesthesia generalis ) :

1. znieczulenie proste ( a. simplex ) :

• wziewne : eter , chloroform

• infuzyjne : barbiturany , wodzian chloralu

2. znieczulenie złożone ( a. composita ) :

• przedznieczulenie ( premedicatio ) :

• zrównoważenie układu autonomicznego : Atropina

• uspokojenie ( sedatio ) : Domitor , Combelen , Rompun , Domosedan , Droperidol , Stresnil

• obniżenie czucia bólu ( analgesia ) : morfina , Ketamina , Fentanyl

• sen podstawowy ( hypnosis basalis ) : barbiturany , wodzian chloralu

• zwiotczenie mięśni ( myorelaxatio ) : gwajamar , sukcynylocholina

• znieczulenie główne ( a. principalis generalis ) : podtlenek azotu , halotan

Modele znieczuleń :

koń

Atropina 0,05mg/kg s.c.

Domosedan 20-40ug/kg i.v.

Gwajamar 50g 10% w 5% glukozie

Thiopental 2-4mg/kg i.v.

Halotan 2%

bydło

Rompun stojące zw. 0,04mg/kg i.m.

leżące zw. 0,3mg/kg i.m.

znieczulenie miejscowe

świnie

Atropina 0,04mg/kg s.c.

Combelen 0,3mg/kg i.m.

Vethbutal 20-30mg/kg i.v.

Stresnil 2mg/kg i.m.

Hypnodil 4-10mg/kg i.v. i.p.

kot

Atropina 0,02mg/kg s.c.

Combelen 1-2mg/kg i.m.

Ketamina 20-30mg/kg i.m.

Atropina

Domitor 30-40 ug/kg i.m.

Ketamina

pies

Atropina 0,04mg/kg s.c.

Combelen 0,1-0,2mg/kg i.m.

Thiopental 10-15mg/kg i.v.

Halotan 2%

Atropina

Combelen

Rompun 1mg/kg i.m.

Thiopental

Halotan

premedykacja , sedatio - uspokojenie :

małe zwierzęta :

Atropina ( środek parasympatykolityczny ) :

1. stymulacja krążenia :

• przyśpiesza czynność serca

• podwyższa ciśnienie krwi

• zapobiega niemiarowości

2. drogi oddechowe :

• poszerza oskrzela i oskrzeliki

• polepsza drożność dróg oddechowych

• ↓ wydzielanie śluzu

• zapobiega skurczom krtani

3. przewód pokarmowy :

• obniża napięcie mięśniówki

• zwalnia perystaltykę

• zmniejsza wydzielanie śliny

• ↓ czynność przewodu pokarmowego

4. przeciwdziała pobudzeniu nerwu błędnego podczas intubacji i zabiegów

zastrzeżenie do użycia Atropiny :

• wstrząs

• jaskra

Combelen 1ml/10kg

• u kotów raczej nie , ogólnie się stosuje

• występuje reakcja niewspółmierna do podanego środka

• przy intoksykacji nie

• niekorzystnie działa na ośrodek oddychania

• obniżyć dawki

bydło :

Atropina :

• generalnie tak

• zastrzeżenia

Rompun :

• mała dawka /dobry efekt

Combelen :

• też się stosuje

• atonia przedżołądków ( zatrzymuje pracę żwacza )

• wypadnięcie prącia

• pobudzenie ukł. przywspółczulnego - ślinienie

Konie :

Polamivet ( metadon ) - nie zarejestrowany

Ksylazyna

Combelen

sen podstawowy :

małe zwierzęta :

u kota - ketamina

u psa - ksylazyna

Rompun + ketamina ( 1:1 , 1: 1,5 )

u kota nie stosujemy Rompunu :

• skutki uboczne : pobudzenie

barbiturany działają depresyjnie na ukł. oddechowy

wziewne : Thiopental , potem Halotan ← intubacja

Bydło :

postawa stojąca ( wszystkie zabiegi na strzyku oprócz odjęcia strzyka )

postawa leżąca

chloropromazyna ( nie ma przeciwwskazań )

Rompun

wodzian chloralu

Konie :

domosedan

Polamivet

narkoza głęboka :

bydło :

barbiturany

wodzian chloralu

koń :

gwajamar

Bydło pozycja stojąca :

• niepełne zwiotczenie mięśni szkieletowych

• niebezpiecznie bo źle przeprowadzone znieczulenie i zwierzę może się położyć podczas zabiegu

• zabiegi : cięcie cesarskie

pomoc porodowa ( repozycje , porody )

zabiegi na wymieniu

Metody do znieczulenia zwierząt do cesarskiego cięcia :

• narkoza ogólna :

• uspokojenie :

Rompun 0,5ml/100kg

2-4ml sedacja

↑5ml położenie się

5-10ml inne zabiegi

gdy krowa jest duża ( powyżej 500kg ) stosujemy wyższe dawki

• znieczulenie miejscowe :

znieczulenie przewodowe → znieczulenie konkretnych nerwów w okolicy wyrostków poprzecznych

znieczulenie nadoponowe → bliższe

dalsze

znieczulenie ostatniego nerwu piersiowego Th13 oraz dwóch pierwszych lędźwiowych L1 i L2

za krawędzią ostatniego żebra wyczuwamy wyrostki poprzeczne Th13 , wyrostki L1 i L2 i za tylną krawędzią w odległości 5cm równolegle do kręgosłupa w lini strzałkowej wkłucie długą igłą prostopadle na głębokość 6-8cm wgłąb :

1 wkłucie za wyrostkiem kręgu Th13

2 wkłucie za L1

3 wkłucie za L3

2% polokaina 30ml ← za Th13

za L1 20ml

za L2 20ml

znieczulamy brzuszne i grzbietowe gałązki ← cofając igłę podczas podawania leku

znieczulenie to nie daje znieczulenia dwóch tylnych ćwiartek wymienia

znieczulenie nadoponowe :

nadoponowe = zewnątrzoponowe

bliższe = dalsze ( prawidłowa nazwa u zwierząt )

niższe = wyższe ( nomenklatura ludzka )

bliższe → ostatnia kość krzyżowa - pierwszy kręg ogonowy

dalsze → C1 - C2

ustawienie rdzenia w tylnym odcinku jest wyższe niż w przednim

podanie zbyt dużych dawek środka do znieczulenia może doprowadzić do znieczulenia ośrodków w rdzeniu przedłużonym ( ośrodek oddychania )

2% polokaina 10-15ml ( znieczulenie tylnej części ciała , zniesienie odruchów tłoczni brzusznej , ruchów macicy )

niższą dawkę podajemy w znieczuleniu dalszym

zn. przednie : kilkadziesiąt ml → położenie się , zyskamy znieczulenie także przednie

60ml 2% polokainy

skutki uboczne :

• położenie

• zaburzenia pracy ukł. oddechowego

znieczulenie tylne → pomoc porodowa :

• ↓ pracy tłoczni brzusznej

• ↓ skurczów macicy

igła gruba , długości około 20cm

ogolić

odkazić ( jodyna )

przekłuwamy do dna kanału kręgowego szybkim ruchem ( pod kątem 45⁰ )

cofamy igłę ( charakterystyczne zasysanie powietrza )

Aby znieczulić tylne ćwiartki wymienia :

• znieczulenie przewodowe ( przednie )

• 2cm od dolnego spojenia odbytu ( na kroczu ) na 5cm wgłąb i mniej więcej prostopadle wkłuwamy igłę podając 2% polokainę do 50ml ( 10-50ml )

• znieczulamy w ten sposób nerw sromowy

w ten sam sposób znieczulamy samce do kastracji ( znieczulenie nerwu prąciowego )

39

24

---