WYKŁAD 2 11.03.2012 r

9. PRAWO PODATKOWE UE

Zróżnicowanie obciążeń podatkowych przedsiębiorców i konsumentów w poszczególnych państwach sprawia, że powstaje i funkcjonuje zjawisko konkurencji podatkowej.

Państwa pozostające w pewnych związkach gospodarczych (UE) starają się ograniczać konkurencję podatkową i harmonizować krajowe systemy podatkowe.

UE jest jednym z najbardziej fiskalnych regionów świata

W 2009 roku poziom obciążeń fiskalnych w państwach członkowskich UE wyniósł średnio 40%PKB czyli ok 12% więcej niż w USA i Japonii

Jednolity rynek i swobody przepływu towarów, usług, pracowników, kapitału i płatności wymagały

zbliżenia systemów podatkowych państw członkowskich i harmonizacji w zakresie określonych podatków.

Dlatego przepisy podatkowe znalazły się zarówno w prawie pierwotnym (art. 110-113 TFUE)

jak i w prawie wtórnym UE.

Art. 110 TFUE

Żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe.

Art. 111 TFUE

Ewentualny zwrot podatków wewnętrznych nie może być wyższy niż suma nałożonych na niego podatków wewnętrznych pośrednich i bezpośrednich.

W oparciu o art. 113 TFUE (dawny art. 93 TWE) i wydane na jego podstawie dyrektywy dokonano ujednolicenia podatków pośrednich.

W miejsce różnych odmian podatków obrotowych wprowadzono (pod różnymi nazwami) podatek od wartości dodanej oraz dokonano harmonizacji akcyz

PRAWO PODATKOWE

w zakresie podatków pośrednich w zakresie podatków bezpośrednich

ujednolicenie i harmonizacja zbliżenie przepisów prawa

przepisów prawa

HAMONIZACJA VAT

Proces harmonizacji podatku obrotowego rozpoczął się już w 1967 r. od wydania pierwszej dyrektywy w tym zakresie.

W celu uporządkowania 34 dyrektyw i licznego orzecznictwa TSUE w dniu 6.11.2006 r. przyjęto Dyrektywę Rady UE Nr 2006/112 w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

(obowiązuje od 1 stycznia 2007 r., zwana kodeksem VAT)

Zasada wspólnego systemu VAT polega na zastosowaniu od towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego:

- dokładnie proporcjonalnego do ceny towaru i usług

- niezależnie od liczby transakcji, które maja miejsce w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem aż do etapu sprzedaży detalicznej włącznie.

VAT obliczony od ceny towaru i usługi jest wymagalny od każdej transakcji, po odjęciu kwoty podatku poniesionego bezpośrednio w różnych składnikach kosztów.

Podatek, który faktycznie podlega zapłacie do urzędu skarbowego w danym okresie to różnica miedzy podatkiem należnym a naliczonym.

OPODATKOWANIE VAT PODLEGAJĄ NASTEPUJĄCE TRANSAKCJE:

- odpłatna odstawa (sprzedaż) towarów na terytorium państwa członkowskiego

- odpłatne wewnątrz wspólnotowe nabycie (kupno) towarów na terytorium państwa członkowskiego

- odpłatne świadczenie usług na terytorium państwa członkowskiego

- import towarów

W obrocie wewnętrznym towar jest obciążony podatkiem VAT w kraju przeznaczenia towaru (tam gzie kończy sie transport towarów) a nabywca ma obowiązek zapłacić podatek w swoim kraju, wobec obowiązujących w nim stawek.

Pojęcia eksportu i importu zostały zastąpione pojęciami wewnątrz wspólnotowej dostawy i wewnątrz wspólnotowego nabycia.

Tymi też pojęciami polscy podatnicy VAT, dokonujący transakcji z podatnikami z innych krajów członkowskich UE, określają

sprzedaż (dostawę) towarów dla kontrahentów z UE oraz kupno (nabycie) towarów od podatników VAT zarejestrowanych dla tego podatku w innych państwach członkowskich.

Towary dostarczane pomiędzy podatnikami zarejestrowanymi dla celów VAT (np. przez polskiego podatnika VAT do podatnika w innym państwie członkowskim Unii), są opodatkowane stawką zerową w kraju ich wysyłki (rozpoczęcia transportu) jako wewnatrzwspólnotowa dostawa, zaś podatek należny opłacany jest przez nabywcę towarów w kraju, do którego towary te przybywają (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów).

Opodatkowanie VAT ma miejsce dopiero wtedy, gdy w ciągu roku kalendarzowego całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przekroczy próg ustalony przez państwa członkowskie, przy czym próg ten nie może być niższy niż 10 000 euro.

Podatnikiem VAT w Polsce staje się każdy podmiot gospodarczy po przekroczeniu pewnej wysokości swoich obrotów (100.000 PLN - w roku 2010; kasa fiskalna – gdy wartość sprzedaży na rzecz osób fizycznych nie przekroczy 40.000 zł, 1 rok – 20.000 zł).

Szerokie pojęcie podatnika VAT

Dyrektywa przyjmuje bardzo szerokie pojęcie podatnika i działalności gospodarczej. Co do zasady podatnikami VAT nie są pracownicy oraz podmioty prawa publicznego, chyba że działalność tych ostatnich obejmuje działania, które prowadzą do zakłócenia konkurencji.

Harmonizacja stawek VAT

• Stawka podstawowa – nie mniejsza niż 15%

• Państwo członkowskie może stosować jedną lub dwie stawki obniżone, jednak nie niższe niż 5% w odniesieniu do towarów i usług wymienionych w Traktatach akcesyjnych (niezbędnych produktów podstawowych, takich jak żywność i leki)

Okresy przejściowe w stawkach VAT dla Polski

• do 31.12.2007 (drugi okres do 31.12.2010 – 7% w budownictwie mieszkaniowym, usługach budowlanych i remontowych, sprzedaż mieszkań, usługi restauracyjne (zostaje na 2011 r.)

• do 31.12.2007 (drugi okres do 31.12.2010) – 3% na nisko przetworzone produkty spożywcze (mięso, ryby, tłuszcze, owoce, warzywa) od 1.01.2011 – 5%

• do 31.12.2007 (drugi okres do 31.12.2010) - 7% na podstawowe produkty żywnościowe, (chleb, nabiał, przetwory mięsne, produkty zbożowe, mąka, kasza, makaron, soki), od 1.01.2011 – 5%

• do 31.12.2007 (drugi okres do 31.12.2010) – 0% na czasopisma i książki (od 1.01.2011 – 8 i 5%)

Stawka podstawowa VAT w Polsce `

Podstawą opodatkowania jest obrót, tj. kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku.

Podstawową stawką VAT jest 23%.

Obecnie są trzy obniżone stawki VAT i stawka 0%

• 8% - owoce cytrusowe, winogrona, żywność zakonserwowana, foteliki dziecięce, czasopisma niespecjalistyczne, usługi taxi, usługi hotelarskie i inne towary i usługi wymienione w Zał. Nr 3 do ustawy o VAT;

• 7% - nalicza nabywca towarów od rolnika ryczałtowego; jest to zryczałtowana kwota zwrotu podatku VAT dla rolnika ryczałtowego; w przypadku nabywania towarów od rolnika ryczałtowego to nabywca wystawia fakturę VAT, oznaczoną symbolem RR, gdzie wykazuje 7-proc. stawkę podatku. Obowiązuje od 1.01.2011 do 31.12.2013

• 5% - z dniem 1.01.2011 zastąpiła stawkę 3%; żywność nieprzetworzona, podstawowe produkty żywnościowe takie jak chleb, nabiał, przetwory mięsne i zbożowe, książki i czasopisma specjalistyczne i inne towary wymienione w Zał. Nr 10 do ustawy o VAT

• 0%

1. w eksporcie oraz wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów

2. do towarów i usług wymienionych w Zał. nr 8 do ustawy o VAT (dostawa sprzętu komputerowego dla placówek oświatowych, dla organizacji charytatywnych, w celu dalszego nieodpłatnego przekazania placówkom oświatowym, przy zachowaniu warunków określonych w ustawie)

3. do towarów i usług wymienionych w rozporządzeniu MF z dnia 22.12.2010 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (w tym m.in. przy świadczeniu usług sfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, w eksporcie towarów przez pośrednika opodatkowanego, przy świadczeniu usług turystycznych przez podwykonawców poza terytorium Unii Europejskiej)

Stawka VAT 0%

stosowana jest do eksportu towarów i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, a także do wszystkich towarów wymienionych w art. 83 ustawy, w tym do dostaw statków, środków transportu morskiego i lotniczego, usług transportu międzynarodowego, usług ratownictwa morskiego

Stawka VAT 0% (bezterminowo)

• eksportu towarów i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

• dostaw statków, środków transportu morskiego i lotniczego,

• usług transportu międzynarodowego,

• usług ratownictwa morskiego

VAT RATES APPLIED IN THE MEMBER STATES

kraj kod obnizonyVAT stawki VAT

Zielona księga KE o VAT, 1.12.2010

Jest oczywiste, że wprowadzony 40 lat temu VAT nie odpowiada on już potrzebom nowoczesnej gospodarki ukierunkowanej na usługi i opartej na nowych technologiach.

Złożoność obecnego systemu podatku VAT jest źródłem niepotrzebnych kosztów i obciążeń dla podatników i administracji oraz stwarza przeszkody w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego.

Ponadto niektóre słabe punkty systemu VAT czynią go podatnym na oszustwa podatkowe i przypadki uchylania się od opodatkowania. Dlatego konieczny jest gruntowny przegląd systemu VAT.

VAT jest głównym źródłem przychodów państw członkowskich (ok. 30% wszystkich przychodów z podatków). Można oczekiwać, że podatek ten jeszcze zyska na znaczeniu, ponieważ recesja i starzejące się społeczeństwa wpływają na inne źródła przychodów.

Ponadto analizy ekonomiczne pokazują, że podatki konsumpcyjne najbardziej sprzyjają wzrostowi gospodarczemu, a solidny system podatku VAT może przyczynić się do ponownego ożywienia gospodarczego w Europie.

Dlatego niezwykle ważne jest zapewnienie pełnej funkcjonalności unijnego systemu podatku VAT i wykorzystanie w pełni jego potencjału.

Struktura dochodów budżetu państwa polskiego w 2010 r.

Podatek akcyzowy

Przedmiot opodatkowania – produkcja i import wyrobów akcyzowych.

Obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy podlegają napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe.

Stawki akcyzy

Państwa członkowskie UE są zobowiązane stosować określony dla poszczególnych wyrobów poziom minimalny wysokości podatku akcyzowego.

Państwa członkowskie mogą jednak zawsze ustalić i stosować w oparciu o własną politykę fiskalną wyższe stawki akcyzy.

Stawki akcyzy w Polsce

• dla benzyny silnikowej - 1.565,00 zł/1.000 l,

• dla oleju napędowego - 1.048,00 zł/1.000 l,

• dla olejów smarowych – 1.180,00 zł/1.000 l,

• dla energii elektrycznej – 20,00 zł/1 MWh,

• dla alkoholu etylowego - 4.960,00 zł/1 hl 100% vol,

dla papierosów – 138,50 zł za każde 1.000 sztuk i 31,41% maksymalnej ceny detalicznej

Podatki dochodowe

Harmonizacja podatków bezpośrednich – w przeciwieństwie do podatków pośrednich – nie jest przewidziana w prawie traktatowym.

W dziedzinie podatków dochodowych od przedsiębiorstw prawo UE ogranicza się zasadniczo do kilku aktów prawnych regulujących wybrane aspekty związane z przeszkodami o charakterze podatkowym, jakie napotykają podmioty prowadzące działalność gospodarczą w kilku państwach członkowskich.

• Dyrektywa Rady 90/434/EWG w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów, dotyczących spółek różnych Państw Członkowskich

(przewiduje, że fuzje, podziały, wniesienie majątku oraz zamiana udziałów spółek nie powoduje dla żadnej ze spółek oraz ich wspólników obciążenia podatkowego. Jeśli więc w efekcie tych działań powstają nadwyżki wartości składników majątkowych, to nie podlegają one opodatkowaniu.)

• Dyrektywa Rady 90/435/EWG w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich

(ma zapewnić niedyskryminacyjne traktowanie pod względem podatkowym dywidend między spółkami mającymi siedzibę w kilku krajach UE w porównaniu z przekazywaniem dywidendy w obrębie jednego kraju. Przewiduje ona, że jeśli udział firmy matki w kapitale filii (firmy-córki) mającej siedzibę w innym kraju członkowskim wynosi przynajmniej 25%, to zysk transferowany na jej rzecz przez filię jest zwolniony od podatku.)

Opodatkowanie dochodów osobistych

W UE nie ma ujednoliconego podatku od dochodów osób fizycznych. Opodatkowanie dochodów osobistych (Personal Income Tax - PIT) leży w kompetencji Państw Członkowskich, jednak w pewnych przypadkach potrzebna jest koordynacja działań na poziomie unijnym.

W szczególności niedopuszczalne jest stosowanie - bezpośredniej czy pośredniej - dyskryminacji ze względu na narodowość, ani też żadnych nieuzasadnionych ograniczeń czterech swobód Rynku Wewnętrznego.

Regulacjami wspólnotowymi, które odnoszą się do sfery podatków od dochodów osobistych są dyrektywa 2003/48/UE oraz orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości, dotyczące unikania podwójnego opodatkowania dochodów osób pracujących w ramach tzw. małego ruchu granicznego między krajami UE.