8.03.2012

METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁ. (W)

TEMAT: UJĘCIE PROBLEMU BADAWCZEGO W KONTEKŚCIE ONTOLOGICZNYM I EPISTEMOLOGICZNYM.

ujęcie epistemologiczne - jak poznać rzeczywistość

1. NATURALIZM I ANTYNATURALIZM

a.) naturalizm:

* założenia ontologiczne:

- jedna niepodzielna rzeczywistość

- rzeczywistość jest ujawniana w kategoriach przyrodniczych (życie społeczne jako przypadek życia biologicznego, analizy rozpatrywane przez pryzmat gatunku, nie ma miejsca na analizę świadomości i innej woli)

* założenia epistemologiczne:

- zakłada istnienie przyrodniczych wzorów badań (język nauk ścisłych i charakter ściężki nauk ścisłych)

- jedna droga budowy i zastosowania teorii

- jeden język opisu rzeczywistości

- podstawą drogi badań to obserwacja i eksperyment

- strategia budowy teorii konstruowana zgodnie z indukcjonizmem (wkraczanie w obszar bez wcześniejszych hipotez) i hipotetyzmem (ustalenie hipotezy i poddanie jej weryfikacji)

b.) antynaturalizm:

* założenia ontologiczne:

- istnieją dwa odrębne światy - kultury i przyrody

- istnienie obu prawidłowości regulujących daną rzeczywistość

- świat ludzi (kultury) - analizie poddawana świadomości (jak modyfikuje świat) przez pryzmat analiz działań jednostek

*założenia epistemologiczne:

- w świecie przyrodniczym i społecznym stosuje się odmienne podejścia badawcze:

ŚWIAT SPOŁECZNY:

- docieranie analizami do sensu znaczeń ludzkich działań oraz badań świadomości,

- techniki komunikacyjne (są podstawowymi technikami) - wywiady, ankiety;

- pomocniczo stosuje się obserwację i analizę dokumentów osobistych - blogi, relacje, pamiętniki;

- brak posługiwania się eksperymentem

2. INDYWIDUALIZM I HOLIZM

a.) indywidualizm:

* założenia ontologiczne:

- istotę rzeczywistości konstytuują działania jednostek

- indywidualne działania obiektem badań przebiegających w konkretnych sytuacjach społecznych

- istnieje jeden poziom rzeczywistości - realne to co dotyczy tego jednego poziomu (poziom - poziom jednostek)

- wytwory działalności jednostek to atrybuty (np. analiza standardu wyposażenia domu i potem orzeka się o statusie człowieka)

* założenie epistemologiczne:

- redukcjonizm (aktywność grup społecznych jest sprowadzana do poziomu jednostek tych grup). Redukcja oznacza możliwość orzekania o całym społeczeństwie.

b.) holizm:

*założenie ontologiczne:

- rzeczywistość jest wielopoziomowa i wielowarstwowa (całość o zróżnicowanym poziomie złożoności -> wewnętrzne byty, nie da się ich zrównoważyć i wyprowadzić z innych bytów. Świat społeczny to grupy, zbiorowości, kręgi społeczne, etc.)

- badanie całości rzędu z całościami niższych rzędów (np. lata studenckie, a roczniki studenckie)

*założenie epistemologiczne:

- antyredukcjonizm- nie można orzekać o aktywności grup/społeczeństw pozostając na poziomie działających jednostek

- świat społeczny to przestrzeń wspólnych działań

- orzekanie o społeczeństwie poprzez analizę danej grupy (badanie rodziny dotyczy rodziny, a nie całości Polaków)

- człowiek i jego działania to wytwór (efekt) procesu socjalizacji - człowiek jest kształtowany zewnętrznie przez różne struktury społeczne, a potem dopiero przez modyfikacje jakie człowiek wprowadza oddolnie

- człowiek to podmiot rzeczywistości

3. DETERMIZNIM I INDETERMIZNIM

a.) determinizm:

*założenia ontologiczne:

- istnienie koniecznych prawidłowości rzeczywistości w życiu społecznym i przyrodniczym, których nie da się pokonać (np. siła grawitacji w przyrodzie)

*założenie epistemologiczne:

- koncepcja przyczynowości A-.B (A wywołuje B) - warunkowanie deterministyczne

- koncepcja prawidłowości A=B (A jest konieczne dla wystąpienia B)

b.) indeterminizm:

*założenia ontologiczne:

- działa przypadek, wola albo czynniki subiektywne (abstrahuje od pojawiania się związków przyczynowych)

- jako stanowisko ogólnometodologiczne nie pozwala budować teorii

Stanowisko pośrednie między determinizmem, a indeterminizmem - socjologia humanistyczna..

Założenia ontologiczne i epistemologiczne prowadzą w nauce do powstania paradygmatów, które ze sobą konkurują. Podstawą tworzenia paradygmatów są trzy pytania dotyczące ww. trzech opozycyjnych stanowisk:

I. natura ontologiczna

1. czy rzeczywistość społeczna jest nam dana?

2. czy rzeczywistość społeczna istnieje niezależnie od nas?

3. czy rzeczywistość społeczna to produkt naszego umysłu

II. natura epistemologiczna

1. czy wiedza na temat świata społecznego musi być zdobywana stosując precyzyjne zasady naukowe?

2. czy wiedza na temat świata może być doświadczana i bezpośrednio rozumiana? - wielkie próby vs. badania jakościowe

3. jaka wiedza jest prawdziwa?

III.

1. czy ludzie tworzą świat, w którym żyją?

2. czy ludzie będąc tylko drobną częścią świata ulegają jego przeróżnym wpływom?

Wskutek powstałych odpowiedzi na ww. pytania powstał obóz obiektywistów i subiektywistów:

I wymiar:

a.) obiektywiści:

- badają relacje regularności pomiędzy elementami rzeczywistości społecznej

- szukają koncepcji i uniwersalnych praw, które wyjaśniają świat społeczny

- świat społeczny ma charakter obiektywny (może być analizowany przez badacza z zewnątrz stosując modele abstrakcyjne i teoretyczne

b.) subiektywiści:

- badają jak jednostki tworzą, modyfikują interpretują świat

- rzeczywistość społeczna postrzegana relatywistycznie i nie szukają uniwersalnych teorii, które je wyjaśniają

- świat społeczny jest widziany takim, jakim się go tworzy (charakter subiektywny)

- aktor danej kultury może zrozumieć świat tejże kultury

- należy odwzorowywać to jak ludzie myślą o swoim świecie, aby móc go poznać

II wymiar: społeczny porządek i społeczna zmiana

- czy świat społeczny ulega przemianom i czy jest ciągle taki sam?

Teoria "Czerwonej Królowej" - kwestionuje wszelki postęp świata; wraz z postępem świat znajduje się ciągle w tym samym miejscy

PARADYGMATYCZNE PARY:

- zwolennicy metod jakościowych i ilościowych (podział quasi paradygmatyczny)

- normatywny i interpretatywny