Pierwsze podstawy życia społecznego w grupie i w środowisku społecznym dzieci zdobywają w rodzinie. To rodzina bowiem kształtuje osobowość, charakter i przekazuje system wartości.
Rola szkoły, choć drugoplanowa, pod wieloma względami, pozostaje niezastąpiona. To właśnie szkoła, dzięki istnieniu zbiorowości uczniowskiej, ma możliwość wprowadzania dziecka w tajniki życia społecznego. To ona pozwala rozwijać nowe umiejętności, kształtuje relacje z rówieśnikami i pozwala na zdobywanie wiedzy i wiadomości z różnych dyscyplin naukowych. Przyczynia się ona również do korygowania braków jakie nastąpiły w socjalizacji i wychowaniu w domu rodzinnym.
Podstawowe funkcje szkoły :
Funkcja społeczna
Funkcja kulturowa
Funkcja pedagogiczna
Funkcja dydaktyczna
Funkcja aksjologiczna
Ad 1. Funkcje społeczne szkoły
Szkoła ma za zadanie zespolenie uczniów jako grupy, klasy szkolnej. Czynnikami wpływającymi na prawidłowy rozwój grupy jest wspólne działanie, wspólne czyny, wykonywanie wspólnie zaplanowanej pracy, wypełnianie obowiązków szkolnych i czynów społecznych. Ma to na celu rozwój umiejętności pracy w grupie, komunikowania się z jej członkami ale również podział pracy na poszczególne osoby w grupie. Klasa sprzyja budowaniu więzi społecznych i prawidłowemu funkcjonowaniu jednostki w grupie.
Do społecznego kształcenia przyczyniają się również takie przedmioty przewidziane w programie nauczania jak : Wiedza o społeczeństwie. Pomaga ona wprowadzać uczniów w podstawową wiedzę o społeczeństwie, sprawowanej władzy politycznej i organów ją sprawujących. Ma na celu kształtowanie postawy obywatelskiej ucznia i jego świadomości obowiązków wobec własnego społeczeństwa i państwa. Zapoznanie i przyczynienie się do zastosowania przez ucznia obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych i prawnych.
Ad 2. Funkcje kulturalne szkoły
Szkoła powinna wprowadzać młodzież w dorobek naszej kultury. Powinno się to odbywać poprzez zaznajamianie uczniów z utworami literackimi i sztuką. Uczniowie powinni rozwijać swoją wiedzę na temat danych utworów literackich, ich autorów a także wyrażać swoje myśli i emocje, które przeżywają podczas zetknięcia się z danym utworem lub dziełem. Powinna kłaść nacisk na ukształtowanie w uczniach takich wartości jak dobro i prawda, które płyną z poszczególnych utworów.
Ad 3. Funkcje pedagogiczne szkoły
Jedną z podstawowych funkcji pedagogicznych szkoły jest wychowanie uczniów przez pracę i przygotowanie zawodowe do życia. Już w okresie przedszkolnym dzieci przez gry i zabawy są przygotowywane do udziału w pierwszych pracach np. zabawa w gotowanie itp. Natomiast w klasach szkoły podstawowej przez gry i zabawy na wolnym powietrzu i słońcu rozwija się w szkole siłę i sprawność fizyczną dzieci. Następnie przez zajęcia typu np. dokarmianie ptaków, utrzymywanie porządku w sali lekcyjnej, kształtuje się u dzieci takie cechy jak poczucie obowiązku, odpowiedzialność dokładność w wykonywaniu wyznaczonych czynności itp. W kolejnych etapach kształcenia uzyskane umiejętności powinny być wzmacniane i nadal rozwijane poprzez np. obowiązek odrabiania zadań i domowych, który sprawia, że dzieci ucza się odpowiedzialności i sumienności w wykonywaniu nakładanych na nich zadań.
Ad4. Funkcja dydaktyczna szkoły
W nowoczesnym nauczaniu w szkole nauczyciel wprowadza uczniów w prawidłowy samodzielny proces poznawczy, który jest trójstopniowy
- poznanie zmysłowe
- poznanie myślowe
- poznanie empiryczne
Nauczanie to daje nie tylko wiadomości (jak w przypadku nauczania tradycyjnego) ale równoczesnie rozwija funkcje poznawcze: spostrzegawczość zmysłową, myślenie – prawidłowe formuowanie pojęć, sądów i wniosków, i sprawność wiązania treści wiadomości z praktyką zawodową i życiową.
Ad 5. Funkcja aksjologiczna oceny pedagogiczno – dydaktycznej uczynienia w szkole i ich zachowania się w szkole.
Wychowanie i nauczanie w szkole przebiega prawidłowo gdy osiągnięcia i praca uczniów jest oceniana. Systematyczna kontrola uczniów, ich ocena i prawidłowe kryteria ocen pełnią bardzo ważną funkcję wychowawczą bo pobudzają do współzawodnictwa, rozwijają poczucie własnej wartości, zachęcają do pracy nad sobą oraz wskazują perspektywy życiowe. Ponadto wpływają na podnoszenie się wyników nauczania, pobudzają do intensywnej, samodzielnej nauki, do samokształcenia i rozwijania zainteresowań poznawczych, prawidłowego postrzegania, myślenia oraz rozwijania sprawności praktycznych.
Przy ocenie zachowania bierze się pod uwagę:
- stosunek ucznia do obowiązków szkolnych
- aktywność społeczną
- kulturę osobistą ucznia
Forma oceny ze sprawowania ma spełniać 3 podstawowe funkcje:
- stymulatywną – pobudzającą uczniów do zespołowego i indywidualnego samowychowania
- informacyjno – wartościującą – która pobudza ucznia do pracy permanentnej nad swoją osobowością
- pomiaru i oceny pracy wychowawczej zespołowej i indywidualnej.
Wychowanie w szkole obejmuje w swoim zakresie rozmaite cele z różnych dziedzin wyróżniamy:
Cele wychowania :
- fizycznego
- umysłowego
- moralnego
- estetycznego
- politechnicznego
Cele wychowania fizycznego
Ma obowiązek rozwijać następujące cele :
- rozwijać zdrowie dzieci i dbać o prawidłowy rozwój fizyczny
- rozwijać zdolnośc do pracy
- kształtować przydatnośc do obrony kraju
Dbać o zasady higieny, prowadzić zajęcia profilaktyczne z zakresu prawidłowego odżywiania, uzależnień i ich wpływu na zdrowie. Umożliwiać dzieciom przebywanie na Świerzym powietrzu i przerw miedzy lekcyjnych a także zajęć wychowania fizycznego. Troska o prawidłową postawę somatyczną i zwalczanie wad postawy.
Cele wychowania umysłowego
- cele materialne – wiadomości i wiedze, które w wieku szkolnym mają zdobyć dzieci i młodzież
- cele formalno – funkcjonalne – rozwój spostrzegawczości myślenia tj. prawidłowego formuowania pojęc i sądów i wniosków oraz prawności wiązania teorii z praktycznym działaniem.
Cele wychowania moralnego
- wprowadzać wychowanków we właściwe pojęcie dobra, jakie czyny są dobre na konkretych przykładach z życia, otoczenia sąsiedzkiego, lokalnego.
- jakie są prawidłowe formy zachowania się dzieci i młodzieży tj nawyki, przyzwyczajenia, zasady i normy postępowania na tle konkretnych sytuacji rodzinnych i szkolnych
Cele wychowania estetycznego
Należy mieć na uwadze role stetyczne, których wykładnikami jest piękno w przyrodzie, w dziełach sztuki i kultury oraz zasady i normy, którymi kierują się w swojej twórczości artyści i pionierzy kultury. Nauczyciele mają obowiązek wprowadzać w przeżycia piękna z jednej strony w przyrodzie przez kontakt z przyrodą na wycieczkach przez turystykę poprzez krajoznawstwo, z drugiej strony przez wprowadzenie w obcowanie z dziełami sztuki i kultury w muzeach w teatrze na koncertach, zwiedzanie zabytków kultury poprzez dobór odpowiednich filmów w kinie
Cele wychowania politechnicznego
- wprowadzenie dzieci i młodzieży w poznawanie procesów produkcyjnych w zakładach pracy i w fabrykach lokalnych przez wycieczki i zapoznawanie dzieci z pracą poszczególnych zakładów pracy. W póżniejszych szeblach szkolnictwa odbywa się to przez organizowanie uczniom możliwości odbywania praktyk w zależności wybranego przez nich zakresu kształcenia do zawodu.
- rozwijanie umiejętności i sprawności technicznych w pracowni szkolnej i rozwijanie u uczniów umiejętności i sprawności posługiwania się narzędziami technicznymi.