Historia administracji

03.11.2010

Polskie państwo publiczno-prawne:

Państwo jest traktowane jako podmiot prawny.

Korona Regni Poloniae-Korona Królestwa Polskiego

1,zasada suwerenności państwa

2.zasada integralności jego terytorium

Państwo ma charakter stanowy:

1.szlachta.

2.duchowieństwo

3.mieszczanie

4.chłopi

Każdy stan miał swoje sądy. Stan szlachecki odgrywał istotną role.

Monarchia absolutna-nieograniczona niepodlegająca niczyjej kontroli władza monarchy.

Centralizm-jedno centrum zazrÄ…dzania.

Decentralizacja-oprócz władzy centralnej istnieją okręgi autonomiczne.

Koncentracja-jeden organ decyduje.

Dekoncentracja-innem niższe organy są wyposażone w moc decydowania.

Monarchia w imię dobra poddanych reguluje wszytskie dziedziny życia. Monarcha chciał stworzyć państwo dobrobytu.

Policja-policją jest wszystko co wchodzi w zakres administracji nie tylko kwestie bezpieczeństwa. Pojęcie policji w XVIII wieku było bardzo szerokie.

Praktyka stosowana przez władców absolutnych szukała podbudowy. Niby wadca jest uprawniony do reglamentowania życia poddanych bo przysługuje mu prawo ius politiae-prawo policji. W osobie panującego skupia się Francji i w Niemczech.

Nazwiska kierunku nauki o policji:

Delamare-miał dużo doświadczenia praktycznego, starał się wyciągać wnioski praktyczne,jest to tzw traktat o policji. To wielotomowe dzieło. w 1705 roku umarł. Od praktyki do uoogólnień się wywodzi. W Prusach nauka o policji też się rozwijała, tyle że tam zaczęto bardziej teoretyzować.

Christian Wolff

Justi-pruski uczony, napisał książkę pt.,,Zasady nauki o policji"

Władca absolutny oświecony-np.Józef II, Maria Teresa w Austrii, Caryca Katarzyna II.

Dokonywali reform ustrojowych które łagodziły społeczne napięcia.

Mieszana forma ustroju-z jednej strony są zewnętrzne znamiona monarchii, z drugiej strony król jest elekcyjny, podporządkowany prawu, w stytuacji kiedy organy państwa pochodzą z wyboru to takie sytuacje są charakterystyczne dla republiki. Najwyższym organem jest sejm, potem posłowie ...to są organy republikańskie.

Związek dwóch oaństw Korony Królestwa Polskiego i Księstwa Litewskiego. Państwa połączone unią. W 1569 Unia Lubelska roku- UNIA REALNA. Państwa mają oprócz wspólnego władcy wspólną instytucję. Wspólną instytucją był sejm. Powstała Reczposolita Obojga Narodów. Wybrano Augusta II z Dynastii Saskiej. Potem się przedłużyła bo jego syn zostal wybrany.

Personalna-państwa mają jednego władcę. Wojsko prawo itd odrębne.

Administracja w Koronie

Administracja centralna Rzeczpospolita Obojga Narodów

1.Król.

Obsadzanie tronu-elekcja. Wybieralność przez uprawnionych do tego.

Wolna elekcja -wyborcy wybierają kogo chcą. Każdy szlachcic może uczestniczyć w sejmie elekcyjnym. Kiedy sejm jest rozszerzony o każdego szlachcica który chce przyjechać jest to elekcja viritim.

1.Sejm konwokacyjny.

2.sejm właściwy elekcyjny gdzie wybierano osobę przyszłego króla.

3.Złożenie przysięgi po wyborze nowego króla, sejm koronacyjny to ostatni etap procesu w efekcie którego wybierany jest król pełnoprawny.

Inter rex- rex to król, inter oznacza ,, między". Prymas był inter rexem. Do niego należało zwołanie sejmu konwokacyjnego i kolejnych sejmów o których była mowa.

Postawa prawna i stosunek między królem i wyborcami

Monarcha-jego władza opiera się na akcie wyborczym. Wyborcy dają mu uprawnienia. Jest to stosunek kontraktowy. Niektóre miasta miały prawa szlacheckie, więc też miay uprawnienia do wyborów. Zazwyczaj wyborcami był stan szlachedzki. Na czym polega umowa między królem a wyborcami?Ma on prawo i obowiązek zarządzać państwem jak najlepiej, ma to czynić zgodnie z prawem, ustanawianym przes sejm. Monarcha jest poddany prawu. Wyborcy zobowiązują się do posłuszeństwa królowi. Każdemu kandydatowi przedstawiono indywidualne, szczegółowe warunki umowy.

Pacta conventa-układane idywidualnie dla określonego kandydata.

Jedna strona może wypowiedzieć umowę, druga też. Początkowo król mógł abdykować, zrzec się korony. np.Stanisław August Poniatowski abdykował ale nie dobrowolnie.

Pozycja monarchy- podlegał ograniczeniom, nie mógł zawierać małżeństwa bez zgody sejmy. Nie mógł wyjeżdżać za granicę besz zgody sejmu.

Artykuły Henrykowskie-przygotowane dla Henryka aby wiedział jakie są normy regulujące prawa państwa. Król jest elekcyjny a nie dziedziczny to pierwszy punkt. W ten sposób powstała jakby konstytucja, przyjmuje się to jako surogat konstytucji. Gdy król pogwałci to co zapisane w artykułach będzie można mu wypowiedzieć posłuszeństwo.

Articulus de non proestanda obedientia- artykuł o wypowiadaniu posuszeństwa królowi. Kiedy, w jakich warunkach można wyjść z taką sankcją.1576 r. Król odpowiada za świadome i umyślne złamanie prawa. Samo złamanie umyślne prawa jeszcze nie upoważnia do wypowiadania posłuszeństwa królowi. Potrzebne są skuteczne upomnienia. Np. może upominać sejmik za pośrednictwem posłów sejmowych. Dopiero trzykrotne upomnienia upoważniały do wystąpienia z wypowiedzeniem posłuszeństwa. Król mógł wydawać normy prawne o znaczeniu ogólnopaństwowym. Takie normy nosiły nazwę edyktu, uniwersału . Edykty dotyczyły także zakresu prawa administracyjnego. Przez swoje postanowienia król normował różne kwestie związane z utrzymaniem porządku na dworze, są te przepisy policyjne, policyjno-karne, król określał kompetencje niektórych urzędników centralnych. Sprawy handlowe, targowe w miastach, cenniki na towary. Król określa że dany kupiec odbywający podróż handlową ma się zatrzymać w jakimś miejscu, siedzieć i sprzedać-prawo składu.

Prawo górnicze również było regulowane przez króla. Wynikało z pewnego monopolu.

Prawo pocztowe Prawo autorskie również były regulowane przez króla.

Prawo zezwoleń, koncesje, zezwolenia monarcha również wydawał.

Prawo pieczęci- z jakiego wosku mają być , kolor itd.

Król wydawał polecenia rozmaite swoim pracownikom. Polecenia król mógł wydawać także miastom. np.czas pracy kolapni soli w Bochni. Król wydawał zakazy również pod adresem pracowników.

Król obasadza urzędy jest to władza nominacyjna. Należało do niego obasadzanie urzędów cywilnych, wojskowych, kto zajmie godności kościelne, kto będzie biskupem. Od episkopatu zależał skłąd senatu, bo do niego wchodzili biskupi.

Zasady były określone w przywilejach szlacheckich. jakie kruteria powinien speniać kandydat na urząd:

1.Polak w Koronie, Litwin na Litwie.

2.Szlachcic, Ci którzy mają szlachedztwo prawne.

3.Płeć męska.

4.Osiadłość w ziemi, w której mają pełnić urząd. Kryterium dotyczy lokalnych, terenowych urzędów. Były problemy jak osiadłość rozumieć. czy wystarczy jak ma majątek ziemski też, cvzy jak ma tam dobra, czy osiadłość wiąze się z zamieszkaniem z żoną i dziećmi.

5.Osoba zasłużona.

6.nieskazitelna opinia.

To są kryteria, które król ma uwzględniać przy nominacjach. Na stanowiska ziemskie król mógł mianować osobę spośród 4 kandydatów wskazanych mu przez sejmik. Król miał jednak dużą swobodę, mógł dokonywać nominacji w czasie i miejscu dowolnym. Nominacje musiały być potem dokonywane tylko podczas sejmu. Mimo pewnych ograniczeń miał dużo swobody wyboru kandydatów. Nominacje pozwalały obsadzać urzędy osobami które król popierał.

Ekspektatywa-król jako dystrybutor władzy mógł złożyć przyrzeczenie, jak się opróżni urząd marszałka wielkiego koronnego to ktoś dostanie ten urząd. Taka obietnica z góry, narzędzie w politcznej grze, król zjednywał sobie ludzi za pomocą.

Sprzedaż urzędów-nz urzędem łączyły sie określone dochody, pewna wartość majątkowa, godność, prestiż. Urzędy miały być przedmiotem handlu.Kandydat wpłacał pewne pieniądze. Za określoną kwotę możnaby uzyskać urząd niższy czy wyzszy. Królowa też handlowała urzędami.

Sprzedaż urzędów rozkwitła w XVII wieku.

1573 Artykuły Henrykowskie.