112. Choroba Creutzfeldta-Jakoba CJD

- dawniej: zespół Nevina-Jonesa, stwardnienie kurczowe, stwardnienie rzekome

– choroba neurologiczna, której czynnikiem patogennym są najprawdopodobniej priony

- występuje w czterech postaciach różniących się przede wszystkim etiologią: sporadycznej (sCJD), rodzinnej (fCJD), jatrogennej (jCJD) i tzw. wariantu choroby (vCJD).

Sporadyczna CJD

- stanowi 90% wszystkich przypadków choroby Creutzfeldta-Jakoba

- częstość sCJD szacuje się na 0,5-1:1 000 000 populacji

- w Polsce wyliczono częstość na 0,25:1 000 000, co przypuszczalnie odzwierciedla niedodiagnozowanie choroby

Jatrogenna CJD

- jatrogenne przypadki CJD występowały po podawaniu zanieczyszczonego hormonu wzrostu otrzymanego z przysadek mózgowych człowieka; pojedyncze przypadki wystąpiły po podaniu gonadotropin, przeszczepie opony twardej, zabiegach neurochirurgicznych, przeszczepie rogówki i użyciu elektrod stereotaktycznych

- do dziś przedstawiono na całym świecie około 200 przypadków jCJD.

Wariant CJD

– choroba spowodowana przepasażowaniem encefalopatii gąbczastej bydła (BSE) na człowieka.

- ogłoszenie nowego wariantu CJD (nvCJD, potem vCJD) miało miejsce w marcu 1996 roku podczas III Sympozjum Chorób Wywołanych przez Priony w Paryżu

- wedle konsensusu specjalistów od pasażowalnych chorób prionowych (Spongiform Encephalopathy Advisory Committee, SEAC): "Wobec braku jakiejkolwiek wiarygodnej alternatywy najbardziej prawdopodobne jest, że przypadki tego schorzenia są związane z narażeniem na kontakt z BSE przed wprowadzeniem zakazu stosowania określonych podrobów bydlęcych [ang. Specified Bovine Offal, SBO] w 1989 roku".

Rodzinna postać CJD

- spowodowana jest mutacjami w genie PRNP; inne mutacje w tym samym genie powodują chorobę Gertsmanna-Strausslera-Scheinkera (GSS) oraz śmiertelną rodzinną bezsenność (FFI).

BSE (ang. Bovine Spongiform Encephalopathy) , czyli gąbczasta encefalopatia bydła (popularnie nazywana "chorobą szalonych krów"), dość często mylnie nazywana "chorobą wściekłych krów"

– choroba zakaźna wywoływana przez białkowe czynniki zakaźne, tzw. priony

- chorobę stwierdzono po raz pierwszy w roku 1986, w Wielkiej Brytanii

- w latach 90. wybuchła epidemia BSE na terenie Europy Zachodniej, gdzie masowo wybijano całe stada bydła, a straty wyniosły miliony euro

- do Polski choroba szalonych krów dotarła na początku XXI wieku, ale nie nosiła znamion epidemii; dotychczas stwierdzono kilkadziesiąt przypadków tej choroby

- centralnym laboratorium diagnozującym tę chorobę w Polsce, mającym akredytację Unii Europejskiej jest Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach; badania mogą być również wykonywane w kilku Zakładach Higieny Weterynaryjnej; obowiązkowi badania podlegają padłe lub zabite owce i kozy powyżej 18 miesiąca życia oraz bydło powyżej 24 miesięcy.

Śmiertelna bezsenność rodzinna (ang. fatal familial insomnia, FFI)

– choroba mózgu dziedziczona autosomalnie dominująco

- wykryta u zaledwie 28 rodzin na świecie

- jeżeli chociaż jeden rodzic jest nosicielem mutacji, u potomstwa istnieje statystycznie 50% ryzyko jej odziedziczenia i rozwój choroby.

- choroba jest nieuleczalna i zawsze prowadzi do śmierci

- została po raz pierwszy wykryta przez włoskiego lekarza Ignazio Roitera w 1979 roku

- FFI powoduje zmutowane białko zwane prionem

- wiek wystąpienia choroby jest różny, rozciągający się od 30. do 60. roku życia (średnio w 50. roku życia); śmierć następuje zwykle pomiędzy 7. a 36. miesiącem od wystąpienia objawów choroby. Ujawnienie się choroby zależy od konkretnego pacjenta; różni się nawet między członkami tej samej rodziny.

113. Ptasia grypa

– ostra choroba zakaźna występująca powszechnie u ptaków, wywołana przez typ A wirusa grypy,

- występuje na całym świecie

- według WHO od 2003 roku do sierpnia 2009 zmarło 262 osób na 440 zgłoszonych zachorowań (60%); charakteryzuje się więc on dość dużą zjadliwością, co jest czynnikiem zmniejszającym ryzyko pandemii; stosunkowo trudno jest się nim też zarazić.

- grupy ryzyka:

* zdrowe dzieci w wieku od 6. do 23. miesiąca;

* kobiety w ciąży;

* dzieci i młodzież (od 6. miesiąca życia do 18 lat), leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym;

* dorośli i dzieci chorzy na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego, w tym na astmę;

* dorośli i dzieci, którzy w minionym roku często przebywali w szpitalu z powodu chorób metabolicznych (w tym cukrzycy), niewydolności nerek, hemoglobinopatii lub niedoborów odporności;

* osoby po przeszczepie organu.

- ludzie zarażają się H5N1 dotykając chorych ptaków, ich wydzielin lub odchodów; dotychczas większość przypadków zachorowań u ludzi zdarzyła się w rejonach wiejskich czy podmiejskich, gdzie w wielu gospodarstwach hodowany jest drób.

- 2 marca 2006 znaleziono dwa martwe i jednego chorego łabędzia w Toruniu; 5 marca 2006 rano podano do wiadomości, że są to pierwsze przypadki wystąpienia wirusa ptasiej grypy w Polsce; tego samego dnia Państwowy Instytut Weterynarii w Puławach podał, że łabędzie były zarażone wirusem H5N1; londyński instytut potwierdził ten wynik.

114. Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa, łac. borreliosis, ang. Lyme disease, Lyme borreliosis)

– wielonarządowa choroba zakaźna wywoływana przez bakterie należące do krętków, przenoszona na człowieka i niektóre zwierzęta przez kleszcze z rodzaju Ixodes

- jako pierwszy rumień wędrujący z ukąszeniem przez kleszcza powiązał Arvid Afzelius w 1909 roku

- jest najczęstszą chorobą odkleszczową;

- najwięcej zachorowań na boreliozę notuje się w północno-wschodnich stanach USA, w Europie Środkowej, Skandynawii i Rosji; są to obszary endemicznego występowania choroby związane z obszarem bytowania kleszczy Ixodes; z roku na rok liczba rozpoznań się zwiększa;

- większość nowych przypadków boreliozy jest notowana między 1 maja a 30 listopada, a 80% przypadków występuje w czerwcu i lipcu, w okresie żerowania mikroskopijnych, trudnych do zauważenia nimf kleszczy;

- w Polsce rejonami endemicznymi są Białowieża i województwo podlaskie, zachodniopomorskie, a także Mazury i Suwalszczyzna

115. Legioneloza, choroba legionistów (inaczej legioneloza lub legionelloza)

- to ciężka zakaźna choroba dróg oddechowych wywołana zakażeniem Gram-ujemną bakterią Legionella pneumophila

- po raz pierwszy bakteria ta została wyizolowana podczas epidemii zachorowań, która miała miejsce w 1976 r. w Filadelfii, w trakcie zjazdu weteranów wojennych w hotelu Bellevue Stratford Hotel

- gorączka Pontiac jest inną, łagodną postacią zakażenia, która przebiega jako grypopodobna choroba, bez zapalenia płuc i z tendencją do samoistnego ustępowania; po raz pierwszy rozpoznano ją w 1968 r. w budynku departamentu zdrowia w Pontiac w stanie Michigan w USA

- W 2005 roku w Polsce zanotowano 21 przypadków legionellozy

116. Gorączka krwotoczna

- jedna z grupy chorób zakaźnych przebiegających z wysoką gorączką i krwawieniami, wywoływaną przez wirusy

- wirusy mogące spowodować gorączkę krwotoczną są spotykane na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, jednak najbardziej rozpowszechnione są w Afryce, Ameryce Południowej i Azji Południowo-Wschodniej. W Europie Środkowej śmiertelne zachorowania na choroby z tej grupy są niezwykle rzadkie i dochodzi do nich zwykle wskutek przywleczenia z obszarów endemicznych.

- rezerwuarem wirusów odpowiedzialnych za gorączki krwotoczne są najczęściej zwierzęta (gryzonie, małpy), a zatem choroby te są zoonozami. Przenoszenie następuje na przykład przez ukąszenia kleszczy i komarów lub przez kontakt z odchodami zwierząt (jak na przykład w przypadku gorączki Lassa). Niektóre wirusy mogą być przenoszone między ludźmi drogą kropelkową bądź przez kontakt z krwią, odchodami, potem lub wymiocinami, jeśli stężenie wirusa w tych płynach jest wysokie (co bardzo często ma miejsce w przypadku ciężko chorych).

- okres wylęgania większości chorób z tej grupy wynosi średnio około tygodnia, jednak może być bardzo różny nawet w przypadku jednej choroby, na przykład od 2 do 21 dni przy gorączce krwotocznej Ebola.

- szczególnym problemem są zakażenia wewnątrzszpitalne, głównie na skutek złych warunków sanitarnych w rejonach podwyższonego ryzyka, oraz wysokiej zakaźności chorych w ciężkim stanie

117. Świńska grypa

– zakaźna choroba układu oddechowego świń, którą powodują wirusy grypy typu A lub (rzadziej) wirusy grypy typu C

- do marca 2009 znane były jedynie rzadkie przypadki zakażeń ludzi wirusem grypy A/H1N1 – głównie wskutek bezpośredniego kontaktu ze świniami.

- w maju 2009 roku potwierdzono pierwszy przypadek zakażenia w Polsce.

- 11 czerwca 2009 Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła najwyższy, szósty stopień zagrożenia oznaczający pandemię[5].

- 10 sierpnia 2010 Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła koniec pandemii wirusa A/H1N1, powodującego tzw. nową grypę, nazywaną przez pewien czas grypą świńską. Ogłoszenie przez WHO końca pandemii oznacza, że nie ma już potrzeby utrzymywania najwyższego, szóstego poziomu alertu, ale wirus tzw. nowej grypy będzie się wciąż utrzymywał, tak, jak grypa sezonowa