GRUPY SPOŁECZNE

Proces socjalizacji przebiega w grupach społecznych.

Grupa społeczna jest to zbiór przynajmniej dwóch (lub 3) osób połączonych więzią społeczną, postrzegających się jako grupa i będących postrzeganymi z zewnątrz jako taka.

Istnieje duża różnorodność klasyfikacji grup społecznych. Najpopularniejsze z nich to podział ze względu na:

1. Rozmiar

1. małe grupy społeczne (mikrostruktury), np. rodzina, grupa rówieśnicza

2. średnie grupy społeczne (mezzostruktury), np. klasa, dzielnica

3. wielkie grupy społeczne (makrostruktury), np. państwo, naród

2. Charakter więzi

1. grupy pierwotne, np. rodzina (silna więź, obejmująca wiele dziedzin życia, kontakty bezpośrednie)

2. grupy wtórne, np. spółdzielnia mieszkaniowa (więź oparta na pewnym wycinku życia, kontakty niekoniecznie bezpośrednie, krótsza trwałość grupy)

3. Łatwość dostępu do grupy

1. grupy inkluzywne, łatwy dostęp do grupy, np. grupya sympatyków danej partii

2. grupy ekskluzywne, dostęp do grupy uwarunkowany posiadaniem pewnych oczekiwanych cech, np. określonym statusem majątkowym, znajomościami, np. elitarny klub

Grupy odniesienia - z którymi identyfikujemy się najsilniej)

1. Grupy odniesienia porównawczego - pozwalają jednostce określić się, swoje postępowanie, stanowią układ odniesienia do oceny siebie i kształtowania postaw

2. Grupy odniesienia normatywnego - z nich jednostka czerpie wartości, normy, wzory zachowań

Struktury wewnątrzgrupowe:

- socjometryczna, dotyczy relacji sympatii pomiędzy członkami grupy

- przywództwa (autokratyczne, demokratyczne, anarchistyczne)

- komunikacji

WIĘZI SPOŁECZNE

Są one podstawowym warunkiem tworzenia się i trwania grup społecznych. Są to siły łączące jednostki. Posiadają wymiar subiektywny (świadomość istnienia więzi) oraz obiektywny/rzeczowy (formalne dokumenty - akt małżeństwa, budynki)

Więź przyjmuje formę aktualną (przejawiającą się tu i teraz, np. w rodzinie) oraz potencjalną (mogącą się uaktywnić, np. w narodzie)

Rodzaje więzi ze względu na:

1. Pochodzenie

1. naturalna - nawiązywana przez urodzenie, np. w rodzinie

2. stanowiona - narzucona z góry, np. w więzieniu

3. zrzeszeniowa - dobrowolna, np. w kółkach zainteresowań

2. Zakres treści

1. we wspólnocie (obejmuje wiele aspektów życia, np. rodzina)

2. w stowarzyszeniu (odnosi się do jednego aspektu, jest krótkotrwała, trwa do momentu realizacji celu, np. komisja śledcza )

3. Zasięg

1. w małych grupach społecznych (trwałe, bezpośrednie, aktualne)

2. w średnich grupach społecznych

3. w wielkich grupach społecznych (potencjalne)

Więzi społeczne przejawiają się przez zachowania indywidualne, zachowania zbiorowe i poprzez kategorię „swoi i obcy”

Do osłabienia lub zerwania więzi dochodzi w wyniku konfliktu, obojętności lub zaniku grupy.

SYSTEM NORM I KONTROLA SPOŁECZNA

Wartości - powszechnie pożądane przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-noramtywne

Norma - ogólnie podzielane oczekiwanie dotyczące sposobu postępowania, wyrażające to co jest uważane za pożądane i właściwe w danej kulturze. Normy społeczne służą utrzymaniu człowieka w ramach reguł ustalonych przez społeczeństwo.

Normy można podzielić ze względu na

1. Obszar ich oddziaływania:

obyczajowe, prawne, moralne, religijne

2. Zakres oddziaływania: grupowe, kulturowe, uniwersalen

3. Cel, któremu służą: autoteliczne (same w sobie) lub instrumentalne (służące do osiągnięcia jakiegoś innego celu)

Odstępstwo od normy nazywamy dewiacją. Może ona być negatywna (patologia) lub pozytywna (nowy styl w sztuce)

Pochodzenie dewiacji:

1. Czynniki biogenne - budowa ciała

2. Czynniki psychogenne - psychopatie

3. Czynniki socjogenne:

- teoria funkcjonalistyczne: E. Durkheim, R. Merton

- teoria interakcjonistyczna: (teoria zróżnicowanych powiązań, kariera dewiacyjna)

- teoria konfliktu

- teoria kontroli (A.Giddens)

Typy przystosowania do systemu aksjo-normatywnego wg R.K. Mertona

Typ przystosowania	Zinstytucjonalizowane środki	Wzory kulturowe
Konformizm	+	+
Rytualizm	+	-
Innowacja	-	+
Wycofanie	-	-
Bunt	-/+	-/+

Typy etyki wg Rappaporta

1. Aktywistyczna - aktywne podejście do obowiązujących norm, np. ściąganie

2. Rezygnacji - poddanie się normom

3. Retrybycji - dążenie do utrzymanie systemu norm; uznanie, że za każde ich przekroczenie powinno się ponieść karę

Za nieprzestrzeganie norm grożą sankcje, czyli kary lub nagrody. Sankcje mogą być również podzielone na formalne i nieformalne

INSTYTUCJE

Instytucja to zespół powtarzających się czynności społecznych uregulowanych w sposób normatywny i realizujących istotne funkcje społeczne. Mogą być rozumiane jako (J. Szczepański):

1. Grupa osób powołanych dla załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości

2. Formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całości

3. Zespół urządzeń materialnych

4. Role społeczne

Można też podzielić je ze względu na dziedziny życia, w których funkcjonują:

1. Polityczne

2. Religijne

3. Kulturalno-oświatowe

4. Socjalne

5. Prawne

Instytucje totalne (E. Goffman) to organizacje, w których aktywność życiowa członków jest izolowana na długi okres od szerszego społeczeństwa. Występuje w niej brak podziału na miejsce pracy, snu i wypoczynku.

Występuje w nich formalna i nieformalna hierarchia, regulamin i rozbudowana sfera symboliki (język, emblematy…)

Wyróżniamy 5 typów instytucji totalnych. Powołane do:

1. Opieki nad niezaradnymi życiowo (domy dziecka)

2. Opieki nad chorymi (szpitale)

3. Ochrony społeczeństwa przed osobami świadomie mu zagrażającymi (więzienia)

4. Lepszego wykonywania obowiązków zawodowych (okręt)

5. Wycofania się ze świata (klasztory)

---