Wykład II - Pojęcie i zasady funkcjonowania publicznego systemu finansowego

Pojęcie publicznego systemu finansowego:

1. Funkcje finansów publicznych

2. Zadania publiczne

3. Zasady ogólne finansów publicznych

Pojęcie publicznego systemu finansowego:

• Część sytemu finansowego skierowana na realizację funkcji i zadań publicznych - „wykluczonych” przez prywatny system finansowy

• Część systemu finansowego zajmująca się gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych

• Publiczne zasoby pieniężne to inaczej finanse publiczne

Funkcje finansów publicznych:

• Alokacyjna - związana z wtórnym podziałem dochodów pieniężnych od podmiotów gospodarczych finansowego sektora prywatnego- przejmowaniem środków pieniężnych

• Redystrybucyjna - przemieszczanie zgromadzonych środków pieniężnych zgodnie z preferencjami publicznymi

• Stabilizacyjna -związana z przekazywaniem publicznych zasobów pieniężnych na cele gospodarcze.

Zadania publiczne :

• Wynikają z prowadzonej przez państwo polityki finansowej

• Są tym większe im „więcej państwa w państwie” i wtedy:

- wymagają gromadzenia większej ilości publicznych środków pieniężnych

- zwiększają zakres wtórnego podziału dochodów - wtórnej alokacji zasobów pieniężnych

Polityka finansowa państwa:

• system celów gospodarczo - społecznych realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych Ⴙ polityka budżetowa,

• wąsko: polityka podatkowa; skarbowa gromadzenia dochodów celem prowadzenia polityki społeczno - gospodarczej,

• polityka fiskalna.

Polityka fiskalna - narzędzie alokacji zasobów

Alokacja - rozmieszczenie rozporządzalnych środków - zasobów realnych i finansowych

a) pośrednia - poprzez mechanizm rynkowy,

b) bezpośrednia - poprzez państwo.

Pytania:

a) dlaczego jest konieczna alokacja bezpośrednia?

b) czy alokacja bezpośrednia jest dominująca; kiedy i dlaczego?

c) jakie są mierniki tej alokacji?

• równość społeczna;

• sprawiedliwość społeczna;

• efektywność społeczna:

• efekty niemierzalne,

• nakłady: możliwe do określenia, ale w zestawieniu:

• dobra substytucyjne,

• dobra komplementarne,

• dobra alternatywne.

d) jakie są cele polityki fiskalnej państwa?

• gromadzenie środków finansowych dla realizacji zadań państwa

• administracyjne,

• społeczne,

• gospodarcze.

Zadania publiczne to:

• Nie tylko zadania państwa

• Ale także zadania samorządu terytorialnego

• Ich zakres zależy od;

- możliwości ich wykonania na określonym szczeblu

- skuteczności zarządzania środkami publicznymi

- możliwości najlepszej realizacji zadań publicznych

Realizacji polityki finansowej służą:

• Instrumenty - narzędzia przyjmujące postać aktów właściwych istocie podejmowanych czynności. Dzielą się one na:

1. Akty planowania - związane z planowaniem rozdysponowania środków publicznych

2. Akty normatywne - ustalają uprawnienia i obowiązki prawno- finansowe

3. Akty finansowe- są one odmianą aktów administracyjnych

4. Akty kontroli - oznaczają czynności oraz ustalenia kontrolne i zalecenia pokontrolne organów kontroli finansowej w zakresie wykonywania uprawnień i obowiązków prawno- finansowych oraz przestrzegania dyscypliny finansów publicznych

Polityka finansowa realizowana jest:

• w określonym układzie organizacyjnym, który może racjonalizować lub hamować ich przebieg.

• Teza I: wadliwe uregulowania prawne mogą prowadzić nie tylko do suboptymalnej alokacji zasobów, ale też braku efektywności państwa w wykonywaniu funkcji gospodarczych, społecznych i socjalnych.

• Teza II: efektywne państwo może być czynnikiem stymulującym wzrost gospodarczy i inwestycje.

Realizacja celów polityki finansowej zdeterminowana jest:

• dobrym systemem podatkowym,

• skutecznym aparatem skarbowym,

• sprawnymi procedurami legislacyjnymi,

• dobrze rozwiniętymi instytucjami publicznymi.

Paradoks: Wyższa instytucjonalizacja polityki finansowej pociąga wysokie koszty. W państwach słabo rozwiniętych działalność instytucji publicznych realizujących politykę finansową jest niskoefektywna. Nie ma gwarancji, że w państwach wysoko rozwiniętych jest odwrotnie. Przeznacza się tylko większe środki, których sposób wykorzystania zależy wyłącznie od etyki zawodowej polityków i ich odpowiedzialności wobec swoich wyborców. Słusznym jest zatem stwierdzenie, ze takie państwo, jakie społeczeństwo.

Polityka dyskrecjonalna - uznaniowa:

• organizowanie i finansowanie robót publicznych,

• projektowanie zatrudnienia w sektorze publicznym,

• zmiana stawek podatkowych.

Skuteczność polityki fiskalnej: niska, ze względu na:

• opóźnienia czasowe,

• groźbę inflacji,

• niepewność,

• niebezpieczeństwo nadmiernej ekspansji fiskalnej.

Narzędzia polityki fiskalnej:

• podatki,

• zasiłki dla bezrobotnych,

• wydatki na tworzenie nowych miejsc pracy i zmiany kwalifikacji zawodowych,

• inwestycje na restrukturyzację w układzie branżowym i przestrzennym,

• wydatki na promocję rozwoju drobnej wytwórczości,

• wydatki na roboty publiczne,

• deficyt budżetowy,

• dług publiczny.

Automatyczne stabilizatory koniunktury - działają bez interwencji państwa:

• dochody podatkowe,

• zasiłki dla bezrobotnych,

• zasiłki z tytułu opieki zdrowotnej,

• programy pomocy dla rolnictwa - subwencje cen gwarantowane produktów rolnych.

Zasady ogólne finansów publicznych:

• Postulaty wysuwane przez naukę do stworzenia wzorca funkcjonowania instytucji finansów publicznych

• Postulaty akceptowane przez prawodawcę staja się normami prawnymi mającymi charakter norm wiodących.

• Najwcześniejsze zasady podatkowe i budżetowe

• Ważne są akty normatywne zasadnicze dla struktury źródeł prawa finansowego , ( konstytucja ,ustawa o finansach publicznych)

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

• Legalności - oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na podstawach prawnych . Wynika z Konstytucji i UoFP

• Celowości- oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych zgodnie z wybranymi celami społeczno-gospodarczymi i politycznymi

• Planowości - oparcie procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na planach makro i mikroekonomicznych

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

• Jawność - społeczeństwo - publiczność musi posiadać informację o sposobach gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

• Przejrzystość- rozwinięcie zasady jawności, nakaz jawności materialnej i formalnej gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

• ochrony interesu finansowego państwa

• Praworządności postępowania organów finansowych

Zasady ogólne finansów w świetle prawa polskiego:

• Rachunkowości - ewidencjonowania

• Sprawozdawczości - oceny gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

• Kontroli - czy zasady i w jakim stopniu sa przestrzegane

• Dyscypliny finansów publicznych-odpowiedzialności prawnej za naruszenie zasad…

---