Poprawność językowa

Jest kilka niezbędnych warunków osiągnięcia sprawności językowej. Trzeba dbać o:

• poprawność języka,

• stosowność stylistyczną,

• grzeczność,

• prawdę i szczerość,

• piękno wypowiedzi.

Poprawność językowa

• posługiwanie się językiem zgodnie z jego normą.

Norma językowa

• zbiór środków językowych i reguł ich użycia przyjęty w danej społeczności językowej i spisany przez językoznawców w gramatykach i słownikach.

Norma językowa:

1. Norma użytkowa (zgodność sposobów użycia języka z powszechnym zwyczajem językowym w danym okresie)

2. Norma skodyfikowana (spisana w gramatykach i słownikach):

• potoczna

• wzorcowa

Oceniając poprawność językową wypowiedzi, powołujemy się na:

1. Normę wymawianiową, która ustala poprawną wymowę głosek i ich połączeń oraz zasady akcentowania wyrazów;

2. Normę fleksyjną, która narzuca obowiązujące wzorce odmiany wyrazów;

3. Normę składniową, która ustala zasady właściwego łączenia wyrazów w zdaniu, ich wzajemnego układu (szyku) i reguły budowy zdań pojedynczych i złożonych;

4. Normę leksykalną i frazeologiczną, która poucza, w jakim znaczeniu stosuje się dane wyrazy i związki frazeologiczne i jak należy dopasowywać je do otoczenia słownego;

5. Normę stylistyczną, która pokazuje, jak właściwie dobierać środki językowe w zależności od funkcji wypowiedzi i wymogów narzuconych przez sytuację komunikacyjną.

Wyłącznie do języka pisanego odnoszą się:

1. Norma ortograficzna, regulująca właściwy sposób zapisu wyrazów i ich połączeń;

2. Norma interpunkcyjna, ustalająca zasady użycia znaków przestankowych.

Język wciąż się rozwija i zmienia, dlatego pojawiają się w nim różne innowacje językowe. Aby odróżnić błąd językowy od uzasadnionej innowacji językowej, warto poznać kryteria oceny poprawności języka.

Kryteria poprawności językowej:

• Gramatyczne

• Logiczne

• Narodowe

• Funkcjonalne

• Autorytetu kulturalnego

• Zwyczajowe

Kryterium gramatyczne

To, co jest zgodne z ustabilizowanym w danym okresie systemem języka, opisanym w gramatykach, uznajemy za poprawne.

Kryterium funkcjonalne

Służy zwłaszcza do oceny nowych środków językowych, czyli innowacji.

Bierze się wówczas pod uwagę przede wszystkim:

• to, czy są rzeczywiście potrzebne

• to, czy są bardziej ekonomiczne od innych środków

• to, czy sprzyjają większej precyzji wysłowienia

Kryterium logiczne

Kryterium logiczne wymaga, aby znaczenie konstrukcji językowej wynikało logicznie ze znaczenia jej składników, a przynajmniej nie było z nim sprzeczne

Kryterium narodowe

Kryterium narodowe stoi na straży czystości języka i przejawia się w różnych postawach Polaków wobec obcych wpływów językowych

puryzm nacjonalistyczny - wszystko, co obce w języku, jest niepoprawne

skrajny liberalizm - przeciwne stanowisko wobec obcych wpływów, na zasadzie "wszystko jest dozwolone"

Kryterium autorytetu kulturalnego

Za poprawny lub choćby lepszy uznaje się sposób wysławiania ludzi cieszących się wysokim prestiżem kulturalnym. To ich język ma być dla nas wzorem do naśladowania

Kryterium zwyczajowe

Zgodne z normą są (lub stają się stopniowo) te formy, którymi często i przez dłuższy okres posługuje się większość ludzi w różnych typach, odmianach i stylach wypowiedzi

Stosowność to dopasowanie języka do:

• tematu i celu - o czym mówię? Po co o tym mówię?

• sytuacji - do kogo mówię? W jakim miejscu i czasie? W jakich okolicznościach?

• formy przekazu i gatunku wypowiedzi - mówię czy piszę? Jaką formę chcę nadać swojej wypowiedzi?

Zasada współpracy konwersacyjnej mówi: "Uczyń swój udział konwersacyjny w przewidzianym dla niego momencie takim, jakiego wymaga przyjęty cel lub kierunek rozmowy, w którą jesteś zaangażowany".

Tej zasadzie ogólnej podporządkowane są szczegółowe maksymy:

Maksyma ilości:

1. Niech twój wkład w konwersację zawiera tyle informacji, ile jej potrzeba.

2. Niech twój wkład nie zawiera więcej informacji, niż trzeba.

Maksyma jakości:

1. Nie mów tego, o czym jesteś przekonany, że nie jest prawdą.

2. Nie mów tego, do czego stwierdzenia nie masz dostatecznych podstaw.

Maksyma odniesienia:

Mów na temat.

Maksyma sposobu:

1. Unikaj niejasnych sformułowań.

2. Unikaj wieloznaczności.

3. Mów zwięźle (unikaj rozwlekłości).

4. Mów w sposób uporządkowany.

1

---