Główne nurty teoretyczne w psychologii. Koncepcje osobowości i terapii.

Koncepcje psychologiczne:

- Koncepcja psychoanalityczna

- Koncepcja behawiorystyczna

- Psychologia postaci (Gestalt)

- Psychologia humanistyczna

- Psychologia poznawcza

Psychoanaliza

Freud stworzył swoją koncepcję na początku XX w.

Psychoanaliza jest najbardziej złożonym psychologicznym systemem teoretycznym.

Jest to zarazem koncepcja kulturowa, koncepcja człowieka, teoria powstawania zaburzeń, system terapeutyczny.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIE:

"Istotne czynniki regulujące zachowanie mają charakter popędowy, afektywny, instynktowny, są więc biologicznie ukształtowanymi, gotowymi strukturami uruchamiającymi określone działanie."

Zachowanie jest realizacją nieświadomego popędu (libidinalnego lub agresywnego).

Wg Freuda popęd seksualny (libido), rozumiany jako pozytywne doświadczenie z własnym lub cudzym ciałem jest podstawowym regulatorem zachowania.

Popęd realizuje się poprzez kontakt człowieka z obiektami zewnętrznymi.

Kateksja - nabieranie szczególnej funkcji przez obiekty zewnętrzne (często przypadkowe) będące wynikiem redukowania przez nie napięcia związanego z aktywnym libido.

Świadomość – obejmuje to, co doświadczane jest bezpośrednio, stanowi najmniejszą część życia psychicznego.

Przedświadomość – fakty, które pozostaję w nieświadomości, ale łatwo mogą zniej zostać wydobyte poprzez skupienie na nich uwagi.

Nieświadomość – nieakceptowane treści życia psychicznego – zagrażające wspomnienia i doświadczenia z dzieciństwa, wyparte myśli, lęki i impulsy.

Struktura osobowości

1. id - funkcjonuje wedle zasady przyjemności

2. ego - funkcjonuje wedle zasady realności (funkcjonalności)

3. superego - funkcjonuje wedle zasady moralności (słuszności)

Ego rozwija się z id

Superego rozwija się z ego

Struktury osobowości współpracują ze sobą.Konflikty między strukturami:

- blokowanie popędów przez superego- lęk, bezsilność, depresja.

- zaspokajanie popędów wbrew superego – poczucie winy.

Mechanizmy obronne osobowości

Mechanizmy obronne osobowości to nawykowe, często nieświadome sposoby zachowania mające na celu doraźną redukcję lęku i niedopuszczenie do obniżenia samooceny człowieka.

Wyparcie (tłumienie, represja) – usuwanie ze świadomości faktów, które budziły lęk, poczucie winy.

Zaprzeczenie –nie przyjmowanie do świadomości nieprzyjemnych informacji, faktów.

Reakcja upozorowana – wyrażanie uczuć lub zachowań przeciwnych niż rzeczywiście odczuwane.

Racjonalizacja – znalezienie z pozoru racjonalnego wyjaśnienia zagrażających lub niewygodnych faktów.

Projekcja – „rzutowanie” nieakceptowanych u siebie cech na inne osoby z otoczenia.

Identyfikacja – pośrednie zaspakajanie potrzeb poprzez identyfikowanie się z osobami, które osiągnęły cel niezrealizowany przez daną jednostkę.

Kompensacja – dążenie do uzyskanie powodzenia w jakiejś dziedzinie i w ten sposób wyrównanie niepowodzeń doznanych na innym polu

Nadkompensacja – osiągnięcie sukcesu w tej samej dziedzinie, która była źródłem niepowodzeń.

Sublimacja – zastąpienie celów nieakceptowanych celami zbliżonymi, ale akceptowanymi.

Regresja – powrót do zachowań charakterystycznych dla wcześniejszego okresu rozwoju.

Przeniesienie – ukierunkowanie negatywnych uczuć na obiekt bezpieczniejszy niż ten, który je spowodował.

Antycypacja – przewidywanie problemów i znajdowanie ich rozwiązań zanim się pojawią

Altruizm – odwracanie uwagi od własnych problemów poprzez skupianie się na problemach innych.

Humor

Behawioryzm

Psychologia introspekcyjna nie jest obiektywna. Obiektywne w nauce jest to, co jest mierzalne, np. wielkość popędu (czas deprywacji), rodzaj reakcji (i liczba jej powtórzeń), wielkość konsekwencji. (J. Watson).

Świadomość czy cechy osobowe istnieją, ale nie mają żadnego znaczenia z punktu widzenia zachowania człowieka.

Główne pojęcia behawioryzmu:

- Bodziec

- Reakcja

- Warunkowanie klasyczne

- Warunkowanie instrumentalne

- Wzmocnienie dodatnie (nagradzanie)

- Wzmocnienie ujemne (karanie)

- Wygaszanie

Warunkowanie klasyczne

Bodziec neutralny (BN)  brak reakcji

Bodziec bezwarunkowy (BB)  reakcja

BN + BB  reakcja

Bodziec warunkowy  reakcja

Warunkowanie instrumentalne

Bodziec  reakcja  wzmocnienie

Bodziec  brak reakcji  brak wzmocnienia

Psychologia postaci

Psychologia postaci nazywana jest także psychologią całości albo psychologią Gestalt.

Przedstawiciele tego kierunku zajmowali się głównie problemami spostrzegania i myślenia.

Główne założenie.

Dominacja całości nad częściami – cechy całości nie wynikają z cech części; znając części nie można przewidzieć jaka jest całość.

Psychologia humanistyczna

Główni przedstawiciele: Carl Rogers i Abraham H. Maslow.

W każdym człowieku istnieje potencjał wewnątrzsterowności.

Nadrzędnym interesem człowieka jest jego rozwój.

Naturę człowieka mogą ujawnić tylko metody kliniczne.

Teoria potrzeb (Abraham Maslow, 1964)

Mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami są potrzeby, pojmowane jako brak czegoś i stanowiące hierarchię wstępującą.

Realizacja potrzeb z kolejnego poziomu jest możliwa pod warunkiem zaspokojenia potrzeby z niższego poziomu

Rodzaje potrzeb:

- Potrzeby fizjologiczne

- Potrzeby bezpieczeństwa

- Potrzeby przynależności i miłości

- Potrzeby szacunku i samoakceptacji

- Potrzeby samoaktualizacji

Samoaktualizacja jest procesem stawania się tym, kim się jest: dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełniania swojego przeznaczenie lub powołania.

Psychologia poznawcza

George A. Kelly, Daniel Berlyne, Leon Festinger,

Przedstawiciele tego kierunku skupiają swoją uwagę przede wszystkim na procesach poznawczych.

Główne założenia

l. Człowiek jest układem aktywnym, samodzielnie i czynnie poszukującym informacji, gromadzącym doświadczenie, wbudowującym to doświadczenie w system poznawczy. Człowiek jest aktywnym badaczem, który formułuje hipotezy, gromadzi informacje, potwierdza lub odrzuca swoje oczekiwania.

2. Doświadczenie podlega ciągłemu procesowi integrowania, uogólniania: znaczenie poszczególnych elementów jest modyfikowane prze kontekst, w jakim się one znajdują.

Psychologia poznawcza

3. Doświadczenie człowieka jest narzędziem poznawczej kontroli nad otoczeniem i nad sobą samym; służy przewidywaniu, konstruowaniu oczekiwań i planów działania, formułowaniu aspiracji, przyczynowemu wyjaśnianiu zdarzeń, rozumieniu własnych i cudzych zachowań.

4. System doświadczeń nie jest strukturą ściśle logiczną; jest konstruowany na wiele sposobów.

5. System doświadczeń jest nie tylko złożonym odwzorowaniem

rzeczywistości. Podlega stałym przekształceniom, których wynikiem są wyobrażenia innych niż znane stany rzeczy: projekty, wizje, cele, ideały.

6. W systemie poznawczym istnieje immanentny mechanizm afektywno­motywacyjny uruchamiający zachowanie. Mechanizmem tym jest dążenie do unikania rozbieżności i dążenie do zgodności w systemie poznawczym.

7. Ludzkie działanie ma charakter racjonalny (choć pojęcie racjonalności może być różnie definiowane)

8. Stanem typowym u każdego człowieka jest dążenie do stałego wzbogacania struktury doświadczenia, ale też dążenie do eliminowania zbędnej, nadmiernej różnorodności.

Stres biologiczny

Definicja Seyle’go

„Stres to nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania (szkodliwe bodźce) zwana Ogólnym Zespołem Adaptacyjnym (GAS)”

Stadia reakcji stresowej:

- Reakcja alarmowa – osłabienie – reakcja na pojawienie się stresora, bardzo krótki czas trwania;

- Odporność – zwiększona mobilizacja – organizm walczy dostępnymi mu sposobami ze stresem;

- Wyczerpanie - osłabienie – organizm nie walczy ze stresorem

Kategorie stresorów

- Stresory wewnętrzne

- Stresory zewnętrzne

Kategorie stresorów wg Lazarusa i Cohena:

- Kataklizmy (stresory nieprzewidywalne)

- Kategorie stresorów wg Lazarusa i Cohena

- Stresory drugoplanowe (codzienne kłopoty życiowe, np. hałas w miejscu pracy)

- Stresory osobiste (zadarzenia dotyczące konkretnej osoby, np. rozwód)

Kategorie stresorów w wymiarze czasowym:

- wydarzenia jednorazowe zajmujące określony odcinek czasu;

- wydarzenia periodyczne lub cykliczne powtarzające się z pewną regularnością;

- stresy chroniczne działające permanentnie;

- sekwencje, ciąg wydarzeń stresowych pociągający za sobą następne.

Rodzaje stresów:

- Eustres (dobry stres) – konsekwencje stresu są pozytywne dla jednostki.

- Dystres – konsekwencje stresu są niekorzystne dla jednostki.

- Efekty neutralne – stres jest tak mały, że jego efekty są niezauważalne.

Stres psychologiczny

Stres może być rozumiany jako:

- stan psychiczny – reakcja psychofizyczna na bodźce;

- określona sytuacja – zespół czynników powodujących reakcję stresową organizmu;

- określona relacja między jednostką a otoczeniem: sytuacja frustrująca i sytuacja konfliktowa.

Poznawcza teoria stresu Lazarusa i Folkman:

„Stres to taka relacja człowieka z otoczeniem, która oceniana jest przez jednostkę jako wymagająca wysiłku adaptacyjnego bądź przekraczająca jej możliwości oraz godząca w dobre samopoczucie człowieka.”

Ocena poznawcza stresu:

- ocena pierwotna – identyfikacja stresu, problemu, który może być oceniany jako:

1. krzywda/strata,

2. zagrożenie,

3. wyzwanie;

- ocena wtórna – ocena własnych możliwości poradzenia sobie.

Teoria zachowania zasobów Hobfolla

„Stres to reakcja wobec otoczenia, w którym istnieje:

- Zagrożenie utratą zasobów netto;

- Utrata zasobów netto;

- Brak wzrostu zasobów następujący po ich zainwestowaniu.”

Rodzaje zasobów:

- przedmioty,

- warunki,

- zasoby osobiste,

- zasoby energetyczne.

Radzenie sobie ze stresem

Proces – całkowita aktywność podejmowana w sytuacji stresu.

Strategia – działania podejmowane w sytuacji stresowej.

Styl – charakterystyczny dla jednostki zbiór strategii i sposobów radzenia sobie w sytuacji stresowej.

Radzenie sobie ze stresem to wszelkie zarówno poznawcze jak i behawioralne akty działania człowieka mające na celu redukcję, ujarzmienie lub tolerowanie określonych wewnętrznych lub zewnętrznych wymagań ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.

Radzenie sobie ze stresem ma na celu uregulowanie emocji i uporanie się z problemem.

Style wg Lazarusa i Folkman:

- Sposoby konfrontacyjne – zachowania bezpośrednie, zgodne z pierwszym impulsem.

- Dystansowanie się – reakcje poznawcze polegające na poznawczym usuwaniu ze świadomości problemu, który był źródłem stresu.

- Samokontrola – kontrolowanie własnych emocji i nie podejmowanie pochopnych decyzji.

- Poszukiwanie wsparcia społecznego – zachowania polegające na korzystaniu z pomocy innych osób.

- Przyjmowanie odpowiedzialności – zachowania i refleksje człowieka uznającego własną winę w powstaniu stresu.

- Ucieczka – unikanie – poprawianie sobie samopoczucia poprzez uciekanie od problemu będącego źródłem stresu.

- Planowe rozwiązywanie problemu – konkretne działania mające na celu rozwiązanie powstałego problemu.

- Pozytywne przewartościowanie – dokonywanie zmian we własnej hierarchii wartości.

Style według Endlera i Parkera:

- Styl skoncentrowany na rozwiązywaniu problemu.

- Styl skoncentrowany na emocjach

- Styl skoncentrowany na unikaniu:

- unikanie poprzez poszukiwanie kontaktów

interpersonalnych

- unikanie poprzez odwracanie uwagi.

Efektywność radzenia sobie:

W niektórych sytuacjach o efektywności radzenia sobie świadczy czas i sposób uporania się z sytuacją stresową
Innym wskaźnikiem może być poziom dobrostanu

Odporność na stres:

Niereagowanie przez człowieka pobudzeniem emocjonalnym w sytuacji, którą można uznać za stresową.

Zdolność do utrzymywania kierunku działania, sprawności i poziomu organizacji zachowania mimo, że człowiek znajduje się w sytuacji stresowej.

Czynniki mające wpływ na odporność na stres:

- przykre doświadczenia z przeszłości (dzieciństwa),

- cechy układu nerwowego – słaby układ nadmierna reaktywność,

- wzór reagowania emocjonalnego – osoby reagujące lękiem są mniej odporne niż osoby, u których pojawiają się też emocje pozytywne,

- hierarchia potrzeb i rodzaj dominującej motywacji – osoby z silną potrzebą osiągnięć i nastawieniem zadaniowym są bardziej odporne niż osoby nastawione na unikanie niepowodzeń,

- samoocena – niska samoocena związana jest z mniejszą odpornością.

Psychospołeczne czynniki ryzyka i psychologiczne konsekwencje chorób somatycznych.

Sytuacyjne czynniki ryzyka chorób somatycznych:

- Obserwacje i badanie wydarzeń życiowych

- Badania psychofizjologiczne dotyczące zarówno ludzi jak i zwierząt

- Badania socjodemograficzne

Obserwacje i badanie wydarzeń życiowych

- Badania biograficzne

- Śmierć voodoo

- Kwestionariusz Holmesa i Rahe’a

- Badania nad robotnikami pracującymi na różnych zmianach

- Badania Adlera nad konsekwencjami śmierci bliskiej osoby

- Badania psychofizjologiczne

- Eksperyment Brady’ego na małpach

- Eksperyment z wiewiórkami

- Eksperyment z testem inteligencji

- Badania nad deprywacją

Badania socjodemograficzne

- Studenci w sytuacji neutralnej i przed egzaminem

- Żołnierze w obozie i przed wyruszeniem do akcji

- Sportowcy w czasie treningu i bezpośrednio przed ważnymi zawodami.

Sytuacyjne czynniki ryzyka chorób somatycznych

- Warunki życia

- Dramatyczne sytuacje stresowe (śmierć voodoo)

- Zmiany życiowe (kwestionariusz Holmesa i Rahe’go)

- Deprywacja sensoryczna

Osobowościowe czynniki ryzyka chorób somatycznych

- Hamilton: tłumienie emocji, wysoka potrzeba osiągnięć, poczucie odpowiedzialności, cechy kompulsywne, tendencje do depresji.

- Lebovits: większe skłonności do przeżywania napięć emocjonalnych, silna potrzeba niezależności, podejrzliwa postawa w stosunku do innych.

- Wzór zachowania A

Silna potrzeba osiągnięć

Tendencja do dominacji

Agresywność

Wysoka dynamika zachowań

Energia przejawiana w działaniu

Pośpiech i niecierpliwość

- Wzór zachowania C

Osoby konwencjonalne, spokojne

Poczucie bezradności

Depresyjność

Wypieranie reakcji emocjonalnych na stres

Pesymizm

Poczucie beznadziejności

Choroba jako źródło stresu

- Odczuwanie dolegliwości

- Przyjmowanie roli chorego

- Deprywacja sensoryczna

- Ograniczenia w pełnieniu innych ról społecznych

- Zmiana celów życiowych (rezygnacja lub modyfikacja niektórych celów)

- Pogorszenie sytuacji materialnej

- Rozpad więzi rodzinnych

- Organizacja opieki zdrowotnej

Podstawowe style komunikacji

- Styl pasywny

- Styl agresywny

- Styl asertywny

Styl pasywny:

Brak bezpośredniej ekspresji uczuć, myśli, życzeń;

Tendencja do podporządkowywania swoich potrzeb, potrzebom innych;

Jeśli komunikują coś bezpośrednio – pomniejszają znaczenie swojej wypowiedzi: Nie powinienem tego mówić ale…; nie jestem ekspertem ale …

Trudności w poproszeniu kogoś o coś;

Poproszone o zrobienie czegoś co jest im „nie na rękę” – spełniają prośbę lub znajdują wymówkę – zamiast otwarcie odmówić;

Cichy, słaby i niepewny głos;

Trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego: patrzy w dół, ucieka wzrokiem;

Przyjmowanie niedbałej postawy (opieranie się o coś);

Oczekiwanie, że inni domyślą co chce powiedzieć („mamrotanie pod nosem”, tłumienie emocji, marszczenie czoła);

Korzyści wynikające z zachowania pasywnego:

- Nie musimy brać odpowiedzialności za swoje potrzeby i uczucia;

- Zawsze znajdzie się ktoś kto podejmie za nas decyzję i otoczy opieką;

- Często stosowane aby uniknąć konfliktu;

Wady zachowań pasywnych

- Utrata niezależności;

- Stłumienie swoich uczuć i potrzeb;

- Brak umiejętności wprowadzenia zmian w swoim życiu;

- Popadanie w konflikty – manipulowanie otoczeniem (frustracja, złość)

Styl agresywny:

Osoba posługująca się tym stylem potrafi dobrze wyrazić to co czuje, myśli i czego chce, ale robi to kosztem praw i uczuć innych ludzi;

Tendencja do poniżania innych – robi sarkastyczne i rzekomo zabawne uwagi;

Jeśli coś idzie nie po jej myśli – atakuje;

Wzbudza w innych żal i poczucie winy

Wypowiedzi zaczyna od „Ty…”, a kończy atakiem lub negatywną etykietką;

Używa uogólnień (zawsze, nigdy,…);

Wyniosły styl bycia + wypowiedzi sugerujące jej wyższość, nieomylność;

Manifestuje siłę;

Zawsze chcą mieć rację – nie słyszą co inni mają do powiedzenia nawet gdy pytają ich o zdanie;

Ukrywanie wyrazu oczu (przymrużone powieki, obojętny wzrok);

Charakterystyczna postawa: rozstawione stopy, dłonie na biodrach, zaciśnięte szczęki;

Sztywne gesty i ruchy ciała;

Czasami używa palca aby coś pokazać lub zaciska dłonie w pięść.

Celem agresywnego zachowania jest uzyskanie przewagi i dominacja nad innymi;

W ostatecznym rozrachunku otoczenie staje się wobec takiej osoby zniechęcone, rozżalone jej postępowaniem;

Czuje się ona sfrustrowana i osamotniona;

Nie może wyrazić swoich subtelnych uczuć czy niepewności;

Styl asertywny:

Polega na jasnym formułowaniu wypowiedzi dotyczących swoich uczuć, myśli, życzeń,

Osoba asertywna dba o poszanowanie swoich praw i szanuje prawa innych,

Słucha uważnie i daje innym odczuć, że ich wysłuchała,

Jest otwarta na negocjacje;

Gotowa na ustępstwa – ale nie kosztem swoich praw i godności,

Potrafi otwarcie formułować prośby i otwarcie odmówić;

Skutecznie radzi sobie z krytyką – bez konieczności uciekania się do agresywnego lub pasywnego nastawienia;

Głos osoby asertywnej jest zrelaksowany i stanowczy;

Bezpośredni kontakt wzrokowy jest dla takiej osoby przyjemny,

Oczy komunikują uczciwość i otwartość;

Postawa wyprostowania i harmonijna;

Asertywność - przyjazna stanowczość w wyrażaniu poglądów, uczuć, myśli, życzeń oraz dbaniu o przestrzeganie należnych nam praw – bez naruszania praw innych osób;

Jest to umiejętność, którą można nabyć – nie jest cechą osobowości;

Jest zachowaniem społecznym, którego można się nauczyć;

Nabycie tej umiejętności nie oznacza, że zawsze musimy być asertywni;

W niektórych sytuacjach właściwe jest zachowanie agresywne (zagrożenie życia, własności) lub bierne/uległe (sąd, praca).

Zatem asertywność to także umiejętność oceniania sytuacji w których należy przyjąć postawę asertywną.

ULEGŁOŚĆ - RESPEKTOWANIE PRAW INNYCH, LEKCEWAŻENIE WŁASNYCH PRAW

AGRESJA - RESPEKTOWANIE WŁASNYCH PRAW, LEKCEWAŻENIE PRAW INNYCH

ASERTYWNOŚĆ - RESPEKTOWANIE WŁASNYCH PRAW, RESPEKTOWANIE PRAW INNYCH

Prawa asertywności:

Prawo domagania się tego, czego chcemy( wraz ze zrozumieniem że druga osoba ma prawo powiedzieć nie)

Prawo do własnego zdania, uczuć, emocji i do odpowiedniego ich wyrażania

Prawo do wypowiadania opinii, które nie mają logicznej podstawy i których nie musimy uzasadniać (intuicyjne myśli i uwagi)

Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami

Prawo do dokonania wyboru, czy chcemy być zaangażowani w czyjeś problemy

Prawo nie wiedzieć i nie rozumieć czegokolwiek

Prawo do popełniania błędów

Prawo do odnoszenia sukcesów

Prawo do zmiany zdania

Prawo do prywatności

Prawo do bycia w samotności i niezależności

Prawo do zmieniania się i bycia asertywnym ale też prawo do zachowania, które nie jest asertywne.

Mówienie „NIE”

Asertywna odmowa: to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe i stanowcze. Powinno się tam znaleźć słowo NIE i jasne informacja o tym jak zamierzamy postąpić. Dobrze jest jeśli odmowa obejmuje też wyjaśnienie – dzięki temu rozmówca może lepiej zrozumieć nasze postępowanie.

Komunikaty asertywne składają się z trzech części:

Opis sytuacji z twojej perspektywy,

Twoje uczucia związane z daną sytuacją

Twoje życzenia związane z sytuacją

Myślę

Czuję

Chcę

Podstawowe techniki asertywne

- Technika „zdarta płyta”- (wykorzystywana np. gdy asertywnie odmawiamy).

Jest to umiejętność asertywnego i spokojnego powtarzania raz po raz czego chcesz lub potrzebujesz aż wreszcie druga osoba negocjuje lub zgadza się negocjować.

Zaletą stosowania zdartej płyty jest to że gdy raz przygotujesz tekst możesz się odprężyć. O nic więcej nie musisz się martwić, obojętnie jak agresywnie czy manipulancko zachowuje się druga osoba.

Jest to technika swoistej samoobrony i nie jest przeznaczona do podsycania przyjaźni czy innych głębokich związków

- Potwierdzenie negatywne

Jest to spokojne zgodzenie się z autentyczną krytyką twoich negatywnych cech np.

To biurko jest w totalnym bałaganie!

Możesz na to odpowiedzieć

Tak to prawda nie za bardzo potrafię utrzymać porządek.

Może się wydawać że w ten sposób sami się podporządkowujemy i otwieramy możliwość dalszej krytyki. Jednak z badań psychologicznych wynika, że jeśli jesteśmy szczerze gotowi zaakceptować swoje słabe strony i niedoskonałości ludzie mają mniejszą chęć aby nas podporządkowywać.

- Mgła/Zamglenie

Daje możliwość poradzenia sobie z krytyką manipulacyjną. Osoba która atakuje chce aby osoba krytykowana poczuła się urażona i wytrącona z równowagi. W tym co mówi jest jakaś część prawdy, ale mocno przesadzona i wyolbrzymiona.

Np. Spóźniłaś się rano... zawsze się spóźniasz... nie myślisz o nikim tylko o sobie… oczekujesz że zrobimy za ciebie całą robotę

Tak naprawdę prawdziwe jest jedynie „ spóźniłaś się”

Mimo to taki atak pozostawia cię na wiele godzin z poczuciem winy tak że potulnie zgadzasz się na bezpłatną pracę w nadgodzinach.

Na taki zarzut można odpowiedzieć:

Tak spóźniłam się dziś rano

Technika mgły polega na spokojnym przyznaniu, że w tym co jest mówione może być pewna prawda. Osoba która cię atakuje chce abyś poczuła się urażona jeśli nie dostaje czego chce mało jest prawdopodobne aby znowu próbowała.

Psychologiczne aspekty ciąży i porodu

Ciąża

Szczególny okres w życiu kobiety (ale również w historii związku partnerskiego i rodziny)

Czas intensywnych przemian dotyczących aspektu fizycznego (wygląd, przygotowanie mieszkania) i psychologicznego (samopoczucie psychofizyczne kobiety i jej partnera, relacja między partnerami, funkcjonowanie społeczne)

Nie można zatem mówić o jednakowych i jednolitych reakcjach emocjonalnych na ciążę

Przez cały okres ciąży występuje wzajemne oddziaływanie ciała i umysłu.

Psychologia stara się identyfikować zarówno źródła satysfakcji z ciąży jak i negatywnych przeżyć z nią związanych.

Samopoczucie psychofizyczne przyszłych rodziców

- Reakcja na wiadomość o ciąży – modyfikowana faktem czy ciąża jest planowana czy nie;

(planowanie ciąży wpływa na nastawienie do nowej sytuacji oraz do dziecka)

- Reakcje mężczyzn na wiadomość o ojcostwie

troska o zapewnienie bytu rodzinie (np. poszukiwanie dodatkowych źródeł dochodu),

plany na przyszłość (organizacja życia rodzinnego, planowanie finansów, itp.)

Najczęstsze dolegliwości w początkowym okresie ciąży

Nie bez znaczenia pozostaje wpływ czynników psychologicznych, które mogą różne dolegliwości wyzwalać, podtrzymywać lub nasilać.

- Nudności i wymioty

Wyjaśnienie psychologiczne

Symboliczny akt wydalenia z organizmu nie akceptowanych przez siebie idei, odrzucenia pewnych rozwiązań, wynikających z lęku przed tym co nowe

Wyraz ambiwalencji wobec ciąży

Reakcja na nagłą zmianę sytuacji i wiążącymi się z nią zagrożeniami.

Potoczne przekonania – wymioty w pierwszym trymestrze są zarówno oznaką ciąży jak i czymś zupełnie normalnym

U kobiet przeżywających niepewność czy niepokój, wymiotowanie może być przejawem „dostosowywania się do normy” i skutkować zmniejszeniem negatywnych emocji bo pozwala przypuszczać, że wszystko przebiega prawidłowo.

Wyniki badań pokazały, ze nadmierne i uporczywe wymioty w trakcie ciąży występują częściej u kobiet neurotycznych, wrażliwych, niedojrzałych niezrównoważonych emocjonalnie, przejawiających tendencje do zależności, poczucia winy lub skłonnych do agresji.

Duża dawka stresu lub negatywne uczucia wobec ciąży mogą być przyczyną wymiotów i nudności i odwrotnie wymioty mogą powodować kłopoty z akceptacją ciąży

Problem akceptacji ciąży odbywa się na poziomach: świadomym, nieświadomym, intelektualnym, emocjonalnym.

Szybszej akceptacji poczętego dziecka sprzyja fakt planowania ciąży!

- Wahania nastrojów i tzw. „smaki” na różne potrawy

Zmieniona gospodarka hormonalna;

Wpływ czynników natury psychologicznej: np. przyzwolenie społeczne na wszelkie „niestandardowe” zachowania kobiet w ciąży – (to co w innym czasie byłoby wyrazem egoizmu, niedojrzałości – w okresie ciąży ma usprawiedliwienie);

Dla wielu kobiet okres ciąży może być jedyną okazją do uzewnętrzniania własnych emocji lub potrzeb (np. doświadczania większego zainteresowania ze strony otoczenia zwł. partnera, sprawdzenia intensywności uczuć partnera wobec siebie i dziecka)

Zycie psychiczne kobiet w ciąży podlega intensywnym przemianom: radość i nadzieja zakłócane są przez obawy dotyczące:

- Przebiegu ciąży,

- Stanu zdrowia własnego i dziecka

- Przebiegu porodu

- Bezpieczeństwa finansowego swojego i dziecka,

- „Sprawdzenia” się w roli matki.

Wyniki badań, w którym porównano 30 kobiet w ciąży z kobietami nie będącymi w ciąży wykazały, że kobiety ciężarne:

Wykazują skłonność do przypisywania sobie więcej cech negatywnych niż pozytywnych,

Ich ja realne jest bardziej zgodne z ja idealnym w zakresie takich cech jak: zrównoważenie, opanowanie, umiarkowanie,

Wykazują niechęć do szerszych kontaktów interpersonalnych zwiększenie dystansu i introwersji,

Wykazują mniejszą aktywność zewnętrzną, ekspansywność, skłonność do ryzykowania,

Wykazują większą wrażliwość, zmienność zachowań, mają bardziej rozbudzoną wyobraźnię,

Wykazują bardzo dużą potrzebę społecznego wsparcia.

(Kornas-Biela, 1992)

Oczekiwanie na dziecko – wpływ na przyszłego ojca

- Zaangażowanie w przebieg ciąży zależy od łączącej go relacji emocjonalnej z przyszła matką oraz od tego na ile świadoma była jego decyzja o posiadaniu potomstwa.

- Odnajdywanie się w roli ojca jest procesem, na który mają wpływ różne czynniki:

Np. Przekonania na temat ojcostwa (wynikają m.in. z własnych doświadczeń, obserwacji, wiedzy, norm narzucanych przez otoczenie (koledzy, rodzina)

- Konflikty przeżywane w dzieciństwie zwłaszcza w kontakcie z własnymi rodzicami (ciąża partnerki może powodować odżywanie konfliktów powodując napięcia, lęki, poczucie bezradności, zależności, poczucie winy, zazdrości)

Relacja pomiędzy partnerami:

Najczęściej jest kontynuacją relacji wcześniejszej

W przypadku gdy relacje te nie były udane – mogą pogorszyć się jeszcze bardziej

Najczęstsze zmiany w zakresie relacji partnerskich

Hierarchia wartości (muszą ulec zmianie plany dotyczące przyszłości bliższej i dalszej uwzględniając dziecko)

Potrzeby fizyczne i emocjonalne kobiety: zwykle oczekuje ona od partnera większej czułości, opiekuńczości, pomocy w codziennych obowiązkach, uczestniczenia w sprawach ciąży (wizyty lekarskie, badania, itp.)

Wygląd, sprawność i atrakcyjność kobiety – im mniej atrakcyjnie kobieta wygląda tym bardziej negatywne konsekwencje ma to dla jej samopoczucia i relacji partnerskich.

Kontakty seksualne – nie ma określonych reguł opisujących zmiany w tej sferze (dla części par jest to okres intensywnych i satysfakcjonujących kontaktów seksualnych dla innych wiąże się z ograniczeniami lub całkowitą rezygnacją z życia seksualnego)

3. Kontekst społeczny

Odbiór społeczny kobiety w ciąży

Nobilitacja (może ona liczyć na różne przywileje, np. wyrozumiałość, pomoc, przychylność wobec jej próśb itp.) ale gdy jest zamężna i w odpowiednim wieku,

Napiętnowanie społeczne i reakcje nieprzychylne gdy jest bardzo młoda, nie ma stałego partnera lub jest zbyt dojrzała wiekiem.

Badania: Czynniki warunkujące zdrowie kobiety ciężarnej

Narzędzie: ankieta badawcza (pytania otwarte i półotwarte) dotycząca:

sposób odżywiania,

aktywność fizyczna

narażenie na stres,

tryb życia i nałogi

sytuacja materialna

nastawienie osób bliskich do kobiety

70 kobiet (wiek 20-39 lat)

uczestniczki szkół rodzenia i pacjentki oddziałów położniczych (Chorzów, Katowice; 2001-2002)

Wyniki:

87% miasto, 13% wieś

59% osoby pracujące,

41% nie pracujące obecnie i bezrobotne

44% pierwsza ciąża

13% kolejna ciąża

zmiana samopoczucia psychicznego

59% stwierdziło zmianę negatywną: - nerwowość, wybuchy złości, płaczliwość, lęk przed nową rolą

41% pozytywna zmiana w samopoczuciu: radość, zadowolenie, duma, poczucie spełnienia.

Samopoczucie fizyczne

100% - pogorszenie samopoczucia fizycznego:- nudności, wymioty, zgaga, duszność, szybka męczliwość, bóle kręgosłupa, bóle kończyn dolnych, zaparcia.

Akceptacja ciąży przez mężów, partnerów kobiet

W przypadku 73% kobiet (mężowie, partnerzy) akceptowali obecną ciążę partnerki

13% raczej nie akceptowali

14% jeszcze nie zdążyli zaakceptować ciąży

Zwolnienie lekarskie

74% kobiet korzystało ze zwolnienia lekarskiego przez cały czas

14 % okresowo

12% nie korzystało ze zwolnienia lekarskiego przez cały okres ciąży

Zachowanie osób najbliższych w związku z ciążą

64% zauważyło pozytywne zmiany w zachowaniu otoczenia (troskliwość, wyręczanie z domowych czynności)

11% kobiet nie zauważyło żadnych zmian w zachowaniu bliskich

17% zauważyło obojętność na ich ciążę

7% wyczuwało wrogie i agresywne zachowanie rodziny

sytuacja materialna

80% kobiet deklarowało że ich sytuacja materialna nie jest wystarczająca na przyjęcie małego dziecka

28% kobiet było zadowolonych ze swojej sytuacji materialnej

odżywianie

54% kobiet spożywało codziennie świeże warzywa i owoce

37% spożywało je raz w tygodniu

9% dwa razy w tygodniu

palenie papierosów

35% kobiet w okresie ciąży paliło papierosy

6% deklarowało że ze względu na ciążę przestało palić

59% nie paliło przed, ani w czasie ciąży

alkohol

73% kobiet postanowiło w ciąży nie pić alkoholu w ogóle,

26% piło alkohol rzadko

1kobieta deklarowała, że piła często, nie ograniczając się

leki

69% kobiet zażywało różnego rodzaju leki

(podtrzymujące ciążę, przeciwtarczycwe, kardiologiczne)

Aktywność fizyczna

56% kobiet nie wykonywało w ogóle ćwiczeń gimnastycznych polecanych kobietom w ciąży

44% wykonywało ćwiczenia czasami

29% kobiet uczestniczyło z zajęciach szkół rodzenia

17% miało zamiar uczestniczyć w szkołach rodzenia

54% kobiet nie uczestniczyło z zaj. szkół rodzenia.

100% ankietowanych odczuwało lęk związany ze stanem zdrowia przyszłego dziecka

tylko 80% matek zostało poinformowanych przez lekarza prowadzącego o istniejących zagrożeniach ze strony matki i środowiska dla prawidłowego rozwoju ciąży

Czynniki wpływające na zdrowie człowieka (kobieta ciężarna i dziecko) wg Narodowego Programu Zdrowia

- styl życia (50-60%) jego zmiana leży w zasięgu każdego człowieka

- środowisko fizyczne i społeczne życia i pracy (ok.. 20%)

- czynniki genetyczne (ok. 20%)

- służba zdrowia, która w 10-15% może rozwiązać problemy zdrowotne społeczeństwa

Wnioski z badań

- zmiany hormonalne w okresie ciąży mają istotny wpływ na samopoczucie psychiczne i zmienność nastrojów

- nie jest wskazana ciężka praca fizyczna, w godzinach nocnych i warunkach narażenia na czynniki szkodliwe

- kobieta ciężarna powinna jeść 5 posiłków dziennie (warzywa i owoce znaczenie szczególne kobieta ciężarna powinna je spożywać 3 x w ciągu dnia = witaminy, beta-karoten, kwas foliowy, błonnik)

- ćwiczenia fizyczne - poprawiają kondycję i wpływają korzystnie na rozwój dziecka (aby były skuteczne kobieta ciężarna powinna wykonywać je 2-3 X dziennie przez kilkanaście minut.

udział w szkołach rodzenia:

- fachowa pomoc w wyjaśnianiu wątpliwości

- radzenie sobie w trudnych sytuacjach, nauka relaksu, znajomość przebiegu ciąży, porodu, połogu, usprawnienie ciała zmniejszają lęk kobiety przed nieznanym.

Poród

Moment kulminacyjny całego okresu ciąży

Często wyjątkowe wydarzenie w życiu całej rodziny

Wydarzenie o znaczeniu psychologicznym dla osób uczestniczących w porodzie.

Kobieta rodząca:

Poród może dawać zadowolenie, poprzez poczucie żywotności i mocy organizmu, ale też może być koszmarem którego nie chce się powtórzyć.

Podstawowe obawy kobiet oczekujących na poród :

Przed bólem,

Przed niebezpieczeństwem,

Przed powikłaniami u siebie i u dziecka,

Lęki spowodowane niezdolnością do normalnego porodu,

Wynikające z patologicznego przebiegu ciąży,

Przed skutkami znieczulenia,

Przed przyszłymi trudnościami ekonomicznymi i/lub społecznymi,

Przed szpitalem,

Przed pozostawieniem sobie samej,

Przed utratą panowania nad sobą i niewłaściwym zachowaniem,

Przed złym traktowaniem przez personel medyczny,

Przed nieprzyjemnymi zabiegami (golenie, lewatywa, kroplówki),

Przed samotnością,

Partner rodzącej

Dla wielu ojców poród jest szczególnym wydarzeniem.

Coraz więcej mężczyzn decyduje się na uczestnictwo w porodzie.

Dla niektórych mężczyzn obecność przy narodzinach dziecka, nie zgadza się z funkcjonującym w naszej kulturze, stereotypem prawdziwego mężczyzny - mało wrażliwego, pewnego siebie

Motywy podejmowania decyzji o współuczestniczeniu partnera w porodzie.

A: lękowe: lęk przed nieznanym, przed bólem, samotnością (Carcer za: Kornas – Biela,1993)

B: chęć współuczestniczenia obojga partnerów w ważnej dla rodziny chwili (pełniejsze wyrażenie uczuć)

C: motywy praktyczne: pomoc mężczyzny w trakcie porodu poprzez stosowanie masażu, kontrolę sposobu oddychania rodzącej.

D: podążanie za modą na porody rodzinne.

Mężczyźni uczestniczący w porodach zwykle deklarują umocnienie więzi emocjonalnej z partnerką oraz bardziej pozytywne postawy wobec narodzonego dziecka (moment szczególny – przecięcie pępowiny),

Uczestnictwo ojców w porodzie sprzyja zaangażowaniu w późniejszą opiekę nad dzieckiem i w wychowanie.

Dla mężczyzn udział w porodzie jest przekroczeniem pewnego tabu.

Badania pokazują, że zdecydowana większość kobiet uznała za pożyteczną obecność męża w czasie porodu.

Obecność męża daje rodzącej poczucie bezpieczeństwa, chroni ją przed uczuciem strachu i osamotnienia. Jest najlepszym pośrednikiem między lekarzem i położną, a żoną.

Mimo całej euforii, która towarzyszy wspólnemu przeżywaniu narodzin, mogą pojawiać się reakcję przeciwne.

Kobieca wstydliwość,

Niekorzystne następstwa dla późniejszego

życia seksualnego,

Rola osoby towarzyszącej w trakcie porodu:

Wspieranie emocjonalne

Fizyczna pomoc

Współpraca z personelem

Uczestniczenie w przyjęciu dziecka

(nie musi to być ojciec dziecka tę rolę może przejąć ktoś z rodziny lub nawet obca osoba np. położna)

Dziecko

Poród to dla niego wydarzenie trudne i wyczerpujące – gwałtowne zmiany wymagające przystosowania.

Zmiana funkcji ustrojowych (zwł. układ krążenia i oddechowy)

Ciężar ciała

Nagłe ochłodzenie

Rażące światło

Hałas

Zmiany położenia ciała

Rola personelu medycznego w minimalizowaniu negatywnych czynników:

Zapewnienie odpowiedniej atmosfery porodu

(np. Przyciemnione światło, spokój, właściwa temperatura otoczenia, położenie dziecka na brzuchu matki)

Powtarzające się przypadki (pod względem fizjologicznym każdy poród praktycznie przebiega tak samo) – psychiczne uodpornienie na potrzeby pacjentów – odmienny odbiór sytuacji przez personel oraz kobietę rodzącą – konflikty, negatywne emocje

Indywidualne i empatyczne podejście do pacjentki wymaga zaangażowania ale przynosi wymierne korzyści dla kobiety rodzącej, dziecka i personelu.

Badanie przeprowadzone w szpitalu położniczym w Gwatemali.

W grupie eksperymentalnej w trakcie całego porodu towarzyszyły kobietom tzw. douli – kobiety bez specjalnego przeszkolenia wspierające je przez rozmowę i dotyk.

Kobietom w grupie kontrolnej zapewniono jedynie profesjonalną pomoc medyczną.

Grupa eksperymentalna: skrócenie czasu porodu, zmniejszenie ilości powikłań, cesarskich cięć oraz problemów u noworodków,

Niektóre zjawiska psychologiczne występujące w czasie porodu

„Efekt izby przyjęć”. W przypadku gdy rodząca bardzo boi się porodu, wysoki poziom adrenaliny w jej organizmie może spowodować zahamowanie wydzielania oksytocyny. Skurcze, które wcześniej były regularne i intensywne nagle słabną lub nawet zanikają. Skurcze powrócą gdy lęk i niepokój rodzącej zmniejszy się.

„Kryzys siódmego centymetra” U rodzącej pojawia się brak wiary w pozytywne zakończenie porodu. Jest obolała i zmęczona „nie chce już dalej rodzic, chce zakończenia tej trudnej sytuacji poprzez zastosowanie znieczulenia, wykonanie cięcia cesarskiego itp.

„Syndrom Couvada”. Zjawisko psychologiczne występujące u niektórych mężczyzn uczestniczących przy porodzie (a czasem i u tych czekających pod drzwiami sali porodowej) Obejmuje on szereg objawów psychosomatycznych takich jak: bóle głowy, bóle krzyża, mdłości, biegunka, bóle kończyn. Objawy te nie mają żadnego organicznego podłoża. Są związane z odczuwanym przez mężczyznę niepokojem o zdrowie żony i dziecka,

Czynniki wpływające na stosunek kobiety do porodu

Czynniki kulturowe

Duży wpływ ma na to kulturowo uwarunkowany strach przed porodem (literatura i film często przedstawiają poród jako wydarzenie traumatyczne).

Czynniki związane z osobowością kobiety (jej skłonność do podejmowania wyzwań jakie niesie życie)

Mają na nie wpływ takie aspekty jak: stopień emocjonalnego bezpieczeństwa w dzieciństwie, stosunki z najbliższym otoczeniem, rodzicami, życiowym partnerem oraz jej wizerunek siebie jako kobiety.

Czynniki zdrowotne

Składają się nie brak lub obecność różnego rodzaju przewlekłych chorób, występowanie lub niewystępowanie zagrożeń dla matki i dziecka, harmonia w funkcjonowaniu organizmu, dobre samopoczucie związane ze zdrowiem fizycznym.

Czynniki związane z funkcjonowaniem związku

Dużą rolę odgrywają wzajemne relacje, stopień odczuwanej satysfakcji małżeńskiej, akceptacja ciąży i mającego się narodzić dziecka.

Wzory reakcji kobiet na fakt porodu.

Poród jako radosne wydarzenie

Kobieta przejawia wiele zachowań świadczących o radości jaką odczuwa w związku z przyjściem dziecka na świat. Dziecko w większości przypadków jest chciane i planowane, a ciąża przebiegała bez poważniejszych komplikacji. Rodzącą charakteryzuje tendencja do podkreślania uszczęśliwiających aspektów ciąży a minimalizowania przykrych dolegliwości. W drugiej fazie porodu jest aktywna, stara się realizować zalecenia położnych. Doznania porodowe dają jej poczucie spełnienia i satysfakcji.

problemy emocjonalne związane z porodem

50 położnic hospitalizowanych na oddziałach położniczych 2005 rok-Kielce

wiek 17-45 lat

najliczniejsza grupa 34-38 lat

najmniej 39 lat i więcej

32 kobiety - poród drogami natury

15 - cesarskie cięcie

w 3 przypadkach poród ukończono za pomocą próżnociągu

w 22 przypadkach poród odbywał się w sali porodów rodzinnych

Subiektywne odczucie lęku (na skali 0-5)

37 kobiet określiło lek jako duży,

6 jako niewielki,

5 średni

2 mały

Subiektywne odczucie bólu

22 kobiety określiło ból jako - średni

15 - mały

11 - duży

1 - ból nie do zniesienia

postrzeganie niepokojących objawów w pierwszych dniach po porodzie

19 kobiet przyznało się do nadmiernego niepokoju o dziecko

17 osób deklarowało uniesienie i radość

12 kobiet deklarowało płaczliwość

2 osoby podkreśliły uczucie niepełnej wartości

sytuacja materialna

32 kobiety przyznały się do znacznych problemów finansowych

6 osób podało złe warunki mieszkaniowe

12 osób podało brak oparcia w zaufanej osobie

kobiety czują potrzebę wytworzenia szczególnej relacji podczas porodu z co najmniej jedną osobą - zwykle ojciec dziecka. ( w w.w. badaniu 44% kobiet decydowało się na obecność ojca przy porodzie)

Poród jako sytuacja budząca lęk

Rodząca przejawia duży poziom niepokoju, stara się realizować wskazówki personelu medycznego, lecz silne emocje prowadzą do dezorganizacji zachowania. Niepokój jest związany z obawą o nieprawidłowy przebieg porodu, o zdrowie swoje i dziecka. Bardzo często niepokój ten nie ma żadnego uzasadnienia medycznego. Skurcze porodowe ocenia jako bardzo przykre i bolesne. Kobieta często wpada w panikę przy różnych objawach występujących w trakcie porodu np. przy mrowieniu i drętwieniu rąk.

Poród jako zadanie

Rodząca traktuje poród jako zadanie, które ma jak najlepiej wykonać. Ta grupa kobiet bardzo często uczestniczy przed porodem w zajęciach szkoły rodzenia, lub pilnie studiuje dostępną literaturę, aby w ten sposób dobrze przygotować się do momentu przyjścia dziecka na świat. Wie dokładnie jak powinny “książkowo” przebiegać poszczególne fazy porodu i jak należy się w ich przebiegu zachowywać. Paradoksalnie taka postawa kobiet, może czasem okazywać się niekorzystna w czasie porodu. Zdarza się bowiem, że kobieta zamiast stosować się do zaleceń położnej i lekarza, stara się realizować swój własny wymyślony wcześniej scenariusz porodu.

Poród jako bolesny zabieg medyczny

Kobieta wykazuje obojętność wobec sytuacji narodzin dziecka, trudno zauważyć oznaki poznawczego i emocjonalnego zaangażowania. Traktuje poród jako nieprzyjemny, bolesny zabieg “który trzeba jakoś przeżyć”. W rozmowach unika tematów związanych z przygotowaniami do przyjścia dziecka na świat. Chętnie natomiast prowadzi rozmowy na tematy neutralne. Taka postawa może świadczyć o głębokim lęku przed macierzyństwem, ale może to być mechanizm obronny wobec bólu lub sposób radzenia sobie z trudną sytuacją .

Poród jako wydarzenie na które nie ma się żadnego wpływu

Rodząca wykazuje negatywny stosunek do porodu. Nie uczestniczy czynnie w akcji porodowej, drugi okres porodu często wydłuża się. Kobieta uskarża się na bardzo silne cierpienie, na ból “nie do wytrzymania”. Często prosi o podawanie dużych ilości środków przeciwbólowych, lub o wykonanie cięcia cesarskiego. Nie stosuje się do poleceń i rad personelu. Kobiety takie często sprawiają wrażenie, jak gdyby znajdowały się w stanie ograniczonej świadomości (Kościelska, 1998).

Poród jako integralna konsekwencja faktu bycia kobietą

Dla tych kobiet wydarzenia związane z porodem nie są wyizolowaną grupą spraw, ale stanowią naturalne dopełnienie kobiecości.

Rodząca stara się realizować wskazówki personelu medycznego, dbając o zaspokojenie własnych potrzeb. Rodzenie jest dla niej źródłem satysfakcji i spełnienia. Może w tym czasie odkryć w sobie naturalne zdolności, które w późniejszym okresie pomagają jej osiągać większą satysfakcję ze współżycia seksualnego (Kitzinger, 1994).

Poród jako wydarzenie jednoczące rodzinę

Małżonkowie wspierają się wzajemnie, mąż podnosi żonę na duchu, kontroluje prawidłowe oddychanie, masuje plecy, dba o zaspokojenie jej komfortu psychicznego i fizycznego. Natomiast, żona stara się zmniejszyć zdenerwowanie męża, uspokajając go (Fijałkowski, 1996).

Wskazówki dla personelu

Okres ciąży

Wyczerpujące informacje dotyczące typowych zjawisk i zmian zachodzących w okresie ciąży zarówno fizycznych jak i psychicznych (redukcja lęku u kobiety i jej partnera a tym samym dobrostan dziecka)

Dostosowanie informacji do konkretnej osoby i jej potrzeb

Okazywanie wsparcia emocjonalnego zwł. gdy ciąża przebiega z komplikacjami

Stwarzanie warunków sprzyjających wzajemnemu porozumieniu.

Stymulowanie pewności siebie kobiety i jej partnera zaufania do siebie w procesie przygotowywania się do rodzicielstwa,

W rozmowach z przyszłą matką wykazywać takt i zrozumienie dla jej obaw.

Nie oceniać pacjentek

Zachęcanie pacjentek do zadawania pytań i wyrażania swych obaw dotyczących porodu (im więcej rozwianych wątpliwości przed porodem tym lepszy jego przebieg)

w czasie porodu

Podstawowy czynni redukujący lęk – informacja

Właściwa postawa personelu medycznego

Poszanowanie godności i autonomii kobiety

Zapewnienie intymności,

Pytanie o zgodę na obecność osób trzecich, wykonanie zabiegów (lewatywa, nacięcie krocza)

Zapewnienie możliwości wyboru (np. rodzaju aktywności w pierwszym okresie porodu

Towarzyszenie przy porodzie (adekwatne w zależności od tego czy jest to poród rodzinny)

Dbanie o dobrą atmosferę na sali porodowej

Psychologiczne aspekty połogu

Połóg – jest okresem po ciąży i po porodzie, w którym anatomiczne, morfologiczne i czynnościowe zmiany ciążowe stopniowo ustępują, a ustrój wraca do stanu sprzed ciąży.

W tym czasie mogą się pojawić typowe dla tego okresu zaburzenia nastroju (80% kobiet):

Objawy okołoporodowych zaburzeń nastroju

bezsenność

zaburzenia jedzenia

depresja/rozdrażnienie

brak energii/niemożność funkcjonowania

odsunięcie od ludzi/izolacja społeczna

narzekanie na brak wsparcia społecznego

niewłaściwa interpretacja zachowań dziecka

problemy z pamięcią, koncentracją, logicznym myśleniem

dezorientacja,zagubienie, zamartwianie się.

podział zaburzeń psychicznych w zależności od stopnia nasilenia objawów

przygnębienie poporodowe

depresja poporodowa

psychoza połogowa

Baby blues

Stan drażliwości i chwiejności emocjonalnej występujący między 1 a 14 dniem po porodzie, osiągający swoje maksimum między 3 a 7 dniem.

Doświadcza go 50 – 80% kobiet.

OBJAWY

Chwiejność nastroju,

Płaczliwość,

Lękliwość,

Kłopoty ze snem,

Zaburzenia apetytu;

Nieustające zmęczenie i zniechęcenie, „obowiązki mnie przerastają”,

Drażliwość, nerwowość, zakłopotanie, kłótliwość, wrogie nastawienie do partnera,

Nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

Nastawienie hipochondryczne

Bóle głowy

Trudności z koncentracją uwagi

Niechęć do zadbania o siebie, dziecko, dom

Poczucie bezradności i przytłoczenia nowymi obowiązkami (kobiecie wydaje się, że nie rozumie potrzeb dziecka i nie potrafi ich zaspokoić)

poczucie winy i samooskarżenia: „jestem złą matką”, „nie nadaję się”

PRZYCZYNY

Stres emocjonalny, związany z pojawieniem się nowej sytuacji życiowej (narodziny dziecka),

kobieta musi podjąć rolę matki i w której nieodwracalnie zmieniają się jej relacje z mężem,

Gwałtowny spadek poziomu hormonów estrogenów, progesteronu i kortyzolu

Obniżona kondycja fizyczna: wyczerpanie organizmu + dolegliwości fizyczne (kobieta czuje się obolała, skurcze macicy mogą być mocniejsze niż dolegliwości miesiączkowe, ból w okolicy kości ogonowej, ból krocza potęgujący się przy oddawaniu moczu itp.)

Bolesna konfrontacja z wcześniejszymi, nie zawsze realistycznymi oczekiwaniami.

Smutek poporodowy nie wymaga specjalnego leczenia (najczęściej ustępuje po ok 10 dniach). Rzadko objawy mogą utrzymywać się do 4 lub 5 tygodnia po porodzie i wtedy spełniają kryteria tzw. małej depresji wg DSM IV, która ustępuje przeważnie do 8 tygodnia. Te przedłużające się objawy nazywane są „complicated blues”.

Nasilony, nieustępujący smutek poporodowy może przekształcić się w depresję poporodową

Pomoc

Lęk rodzi się z niewiedzy, dlatego każda kobieta powinna otrzymać jak najwięcej informacji na temat ciąży, porodu i połogu.

Rozmowa

Opieka ze strony partnera i rodziny

Nauka i pomoc w pielęgnacji noworodka

Nauka i pomoc w karmieniu piersią

Rezygnacja kobiety z pewnych czynności domowych

Odpoczynek (wyciszenie, relaksacja, muzykoterapia)

Gimnastyka poporodowa

Depresja poporodowa

Dotyczy 10-20% kobiet

Pojawia się w trakcie pierwszych 3 miesięcy po porodzie

Może mieć różne nasilenie (łagodne, umiarkowane, ciężkie)

Objawy

Obniżenie nastroju (niemożność przeżywania uczuć radości, satysfakcji, przygnębienie)

Zaburzenia napędu i aktywności psychoruchowej (spowolnienie psychomotoryczne, skąpa mimika twarzy)

Zaburzenia rytmów biologicznych (trudności w zasypaniu, bezsenność, wczesne budzenie się)

Lęk

Depresyjne zaburzenia myślenia (obniżenie samooceny, nawracające myli o śmierci lub myśli samobójcze

Kobiety cierpiące na depresję poporodową lub zagrożone jej rozwojem w porównaniu z kobietami zdrowymi znacznie częściej skarżą się na znaczne kłopoty dziecka ze snem oraz dyskomfort z nich wynikający, często spostrzegają swoje dziecko jako wyjątkowo niespokojne i sprawiające znaczne trudności w opiece w porównaniu z innymi dziećmi.

Skarżą się, że ich poród był wyjątkowo przykry i w jego trakcie doznały poczucia bezsilności i uprzedmiotowienia

Częste są też przekonania kobiet, że ciąża i poród w sposób nieodwracalny naruszyły ich zdrowie i doprowadziły do utraty atrakcyjności.

Przyczyny depresji poporodowej

Grupy czynników które są predykatorami tego zjawiska:

1. Czynniki biochemiczne

Hormony

(spadek poziomu progesteronu i estrogenów – może przyczynić się do wystąpienia zaburzeń lękowych)

hormony tarczycy

Hormony osi podwzgórze-przysadka-nadnercza

2. Czynniki psychiatryczne

Wcześniejsze epizody zaburzeń nastroju

Zaburzenia osobowości

Uzależnienia

Próby samobójcze w wywiadzie

3. Czynniki psychospołeczne

Zmiana w sposobie spostrzegania kobiety po porodzie (wyobrażenia-rzeczywistość, kontrolowanie, ocenianie, dążenie do doskonałości)

Cechy osobowości kobiety (cechy neurotyczne, nadwrażliwość, pesymizm, obniżona samoocena)

Doświadczenia życiowe (negatywne przeżycia dotyczące więzi uczuciowych w dzieciństwie, nieprawidłowe interakcje z bliskimi)

Samotne macierzyństwo (znaczenie jakie ma dla kobiety pozostawanie lub nie w związku małżeńskim, nastawienie rodziny)

Relacje z matką (urazowe relacje, brak wsparcia, konflikty)

Związek z partnerem (jakość związku, pomoc ze strony partnera, wsparcie)

4. Czynniki położniczo – ginekologiczne

Czynniki związane z ciążą (dziecko nieplanowane, niechciane, traumatyczne doświadczenia związane z wcześniejszymi ciążami)

Czynniki związane z porodem (urazowe: liczne zabiegi medyczne, unieruchomienie, obnażenie, utrata kontroli)

Tokofobia (lęk przed porodem)

Depresja w ciąży (zmiany dotyczące snu, apetytu, energii do życia tłumaczone np. zmęczeniem, opór przed ujawnianiem obniżenie nastroju)

5. Czynniki społeczno demograficzne

Niski status społeczny

Kłopoty zawodowe

Niski status ekonomiczny

DEPRESJA U OJCÓW

Reakcja na nową i trudną sytuację

Pogorszenie nastroju u mężczyzn jest bardziej prawdopodobne, gdy jego partnerka cierpi na depresję

Sytuacja mężczyzn przeżywających takie załamanie jest szczególnie trudna gdyż zgodnie z tradycyjnym modelem mają być podporą, na której kobieta może się oprzeć. Starają się więc nie rozmawiać o swoich uczuciach i nie okazywać słabości.

ZAPOBIEGANIE I LECZENIE

Edukacja kobiet (szkoła rodzenia ) na temat podłoża zachodzących emocjonalnych zmian, nauka relaksu, ćwiczenia ogólno usprawniające, oddechowe, nauka karmienia piersią, pielęgnacji noworodka.

Psychoprofilaktyka

Często kobiety ukrywają objawy depresji, gdyż wstydzą się swojego stanu. Ich przeżycia nie są zgodne z ich obrazem macierzyństwa. Narasta w nich poczucie winy, które nie pozwala im zwrócić się o pomoc. W takich wypadkach kluczowa jest pomoc rodziny, która może w porę zauważyć niepokojące objawy i poszukać pomocy specjalisty.

Pomoc psychologiczna – psychoterapia

Wnikliwa obserwacja w ciągu pierwszych trzech miesięcy po porodzie ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych 4-6 tygodni (położna środowiskowa)

Edynburska Skala Depresji Poporodowej.

Skala składa się z 10 stwierdzeń opisujących samopoczucie w ciągu ostatnich 7 dni. Z każdym z podanych stwierdzeń osoba badana może zgodzić się lub nie, mając do wyboru cztery możliwe odpowiedzi, za każą z odpowiedzi przyznaje się od 0 do 3 punktów. Suma uzyskanych punktów jest wskaźnikiem nasilenia depresji.

NASTĘPSTWA DP

Nawracanie zaburzeń nastroju po kolejnych ciążach a także zwiększone ryzyko wystąpienia epizodów depresyjnych nie związanych z porodem

Zaburzenia funkcjonowania życia partnerskiego i rodzinnego,

Utrudniona opieka nad dzieckiem i utrudniony proces jego wychowywania.

Niekorzystny wpływ na rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny dziecka

Dzieci matek które chorowały na depresję poporodową wykazują znacznie częściej nadpobudliwość ruchową i kłopoty ze skupieniem uwagi, uzyskują ponadto gorsze wyniki w testach mierzących poziom inteligencji

PSYCHOZA POPORODOWA

Poważne zaburzenie któremu często towarzyszą urojenia i omamy.

Dotyczy około 0.1-0.2% kobiet w okresie poporodowym.

Pojawia się w okresie od kilku dni do trzech miesięcy (najczęściej w okresie pierwszego miesiąca),

Rozwija się gwałtownie.

OBJAWY

Bezsenność a nawet brak snu przez kilka kolejnych dni

Brak odczuwania głodu

Pobudzenie

Drażliwość

Unikanie kontaktów z dzieckiem

Dysforia

Niepodejmowanie opieki nad dzieckiem

Nabieranie dystansu w stosunku do dziecka, poczucie oderwania od rzeczywistości i bycia obserwatorem

Urojenia i omamy dotyczą najczęściej dziecka (np. przekonaniu o nawiedzeniu dziecka przez demona, głosy nakazujące zabicie siebie lub dziecka)

Psychoza rozwija się najczęściej u pierworódek, z wcześniejszymi rozpoznaniami choroby dwubiegunowej czy psychozy schizofrenicznej.

Okres ciąży jest okresem obniżonego ryzyka wystąpienia PP, natomiast ryzyko w pierwszym miesiącu po urodzeniu dziecka jest bardo duże.

Postępowanie

Kobiety z psychozą poporodową wymagają hospitalizacji i intensywnego leczenia psychiatrycznego, istnieje zagrożenie dla życia matki i dziecka.

Podsumowanie

- współczesne kobiety wykazują mniejszą odporność na skutki trudności emocjonalnych niż w poprzednich pokoleniach

- nie zidentyfikowano jednoznacznych przyczyn: (znać czynniki ryzyka, objawy,

- reakcje występujące u kobiet po porodzie, które uważa się za fizjologiczne i przejściowe

1. Faza zależności - do 2-3 dnia: bierność, zależność o opieki, większe zainteresowanie sobą niż dzieckiem, zaburzone traktowanie dziecka jako oddzielnej osoby,

1. Faza uzyskiwania samodzielności 3-10 dzień połogu. Matka rozpoczyna opiekę nad sobą i dzieckiem, stara się być niezależna, odpowiedzialna, dostosowuje się do nowej roli.

- w odróżnieniu od tych prawidłowych objawów występują cechy wskazujące na zaburzenia poporodowe:

1.baby blues - skutek emocjonalnego dojrzewania

2. depresja poporodowa (sprawia trudności w diagnozowaniu: objawy później niż w bb blues i nie są tak wyraźne jak w psychozie.

3. psychoza: gwałtowny przebieg, 90% objawy psychotyczne; ale też jako wynik niedojrzałości psychicznej (młode matki, spokojne, nieśmiałe, wrażliwe, brak zdolności dostosowania do zmian życiowych: odrzucenie dziecka, wulgarność, wrogość wobec personelu i rodziny + tendencje samo i dzieciobójcze.

działania profilaktyczne

- rozpoznanie czynników ryzyka przed ciążą oraz w czasie opieki w okresie około- i poporodowym. Cel: złagodzenie ich i eliminacja

- jedne kobiety narażone są bardziej inne mniej - wskazane jest aby kobieta zdawała sobie sprawę z zagrożeń- zapobieganie powikłaniom - zgłoszenie się do specjalisty przed porodem

- analiza przyczyn: nieplanowana ciąża, brak akceptacji i pomocy partnera, stan emocjonalny w ciąży (napady lęku) osobowość kobiety, obawa przed pełnieniem rolo matki, powikłaniami, utratą urody, brak więzi emocjonalnej z rodziną, warunki ekonomiczne, przebieg hospitalizacji - brak wsparcia.

- w przypadku stwierdzenia zagrożeń wystąpienia zaburzeń emocjonalnych - wdrożyć profilaktykę:

- edukacja w okresie ciąży, psychoprofilaktyka, ciągłość opieki medycznej, zapewnienie życzliwości i wsparcia, współpraca z rodziną, , edukacja i pomoc w okresie poporodowym, wzmocnienie kompetencji matki (grupy wsparcia)

działania w kierunku opanowania umiejętności wyrażania uczuć (przyznawania się do negatywnych myśli, nauczenie się relaksu, poprawa komunikacji z dzieckiem)

- odróżnienie typowych reakcji emocjonalnych od patologicznych - służą temu specjalne sposoby oceny stanu psychicznego młodej matki:

- ukierunkowany wywiad (stan psychiczny w opinii matki połączony z aktywnym słuchaniem oraz obserwacją ukierunkowaną 30 min/dobę (ocena umiejętności opieki, karmienia, dziwacznych zachowań

- Edynburska skala depresji (wynik powyżej 10 pkt oraz zaznaczenie odpowiedzi dotyczących chęci samookaleczenia - wnikliwa analiza stanu psychicznego.

zadania położnej:

- udzielani emocjonalnego i psychicznego wsparcia

- motywowani do stosowania konsultacji psychologicznych

- kierowanie do grup wsparcia

Noworodek + sytuacje trudne. Dziecko z wadą wrodzoną

W przypadku gdy dziecko przyjdzie na świat zbyt wcześnie lub gdy wystąpią u niego jakieś nieprawidłowości i zagrożenie zdrowia (wady genetyczne, poważne wady wrodzone) rodzice przeżywają niepokój, żal, rozczarowanie, są rozstrojeni emocjonalnie.

Niezmiernie ważny jest sposób przekazania niepomyślnej diagnozy. W polskim piśmiennictwie sformułowano najważniejsze zalecenia, które należy stosować w postępowaniu z takimi kobietami ( Barańska i Chazan, 1993; Kornas-Biela, 1996).

Ważne jest aby:

- informacja została przekazana przez lekarza,

- diagnoza powinna być przekazana możliwie szybko, nie później niż 2-3 dni po urodzeniu - dziecka, aby uniknąć poszukiwania informacji przez rodziców „na własną rękę”,

- informacja o stanie dziecka była w miarę możliwości przekazana obojgu rodzicom naraz,

- jeśli to możliwe, informacja powinna być przekazana w obecności dziecka,

- rozmowa powinna odbyć się w zamkniętym cichym pomieszczeniu, bez obecności innych osób,

- lekarz przekazujący informację powinien używać zrozumiałego dla rodziców języka, ograniczając żargon medyczny. Lekarz powinien także zwrócić uwagę na otrzymanie informacji zwrotnej od rodziców w jaki sposób zrozumieli oni jego komunikat,

- ton wypowiedzi lekarza powinien wskazywać na ciepłe, życzliwe nastawienie do rozmówców,

- lekarz przekazujący diagnozę powinien dysponować taką ilością czasu, aby wyjaśnić rodzicom wątpliwości i odpowiedzieć w oparciu o własną wiedzę na pojawiające się pytania,

- w czasie pierwszej rozmowy n.t. stanu zdrowia dziecka nie jest wskazane poszukiwanie przez lekarza przyczyn wystąpienia wady wrodzonej u dziecka. Budzi to u rodziców silne poczucie winy i utrudnia przyswojenie informacji. Należy raczej skoncentrować się na obecnym stanie dziecka i dostępnych metodach terapii,

- należy dać rodzicom możliwość pierwszego odreagowania emocji

- lekarz powinien zapewnić rodzicom możliwość kontaktu z psychologiem, ale nie narzucać im takiej metody pomocy jeśli nie czują w tym momencie takiej potrzeby,

- rodzice powinni otrzymać także informacje dotyczące wszelkiego rodzaju placówek, grup wsparcia, stowarzyszeń, telefonów zaufania dla rodziców i dzieci z podobnymi problemami zdrowotnymi.

Urodzenie martwego dziecka, śmierć dziecka po porodzie

W przypadku utraty dziecka należy rodziców otoczyć szczególną opieką psychoterapeutyczną i medyczną. Zalecenia wg. Kornas-Biela (1996):

- należy poinformować rodziców że istnieje możliwość zobaczenia dziecka i zachęcić do tego,

- zalecane jest nadanie dziecku imienia,

- jeżeli rodzice wyrażają taki zamiar, powinni mieć możliwość ochrzczenia dziecka,

- wskazane jest aby dziecko miało zapewniony pogrzeb i rodzice wzięli w nim udział,

- jeśli rodzice planują poczęcie następnego dziecka, może to się stać najwcześniej za pół roku aby mieli czas na przeżycie okresu żałoby,

- ważne aby uświadomić rodzicom, że następne dziecko, nie powinno być poczęte „zamiast” zmarłego dziecka,

- lekarz powinien zapewnić rodzicom możliwość kontaktu z psychologiem, ale nie narzucać im takiej metody pomocy jeśli nie czują w tym momencie takiej potrzeby. Zawsze jednak powinni oni otrzymać informację gdzie w razie potrzeby mogą udać się po pomoc psychologiczną

Poronienie naturalne

Poronienie (łac. abortus ) jest to przedwczesne zakończenie ciąży trwającej krócej niż 22 tygodnie wskutek wydalenia obumarłego jaja płodowego. Uważa się, że około 10-15% wszystkich ciąż kończy się poronieniem samoistnym.

Etapy żałoby

Po poronieniu, porodzie martwego dziecka, lub po urodzeniu dziecka z wadami kobieta przeżywa okres żałoby. Żałoba, jako stan psychologiczny, odnosi się do każdego zdarzenia, w wyniku, którego tracimy coś ważnego.

Czas trwania żałoby po poronieniu jest zróżnicowany. Może trwać od kilku miesięcy do kilku lat

Psycholodzy opisują 6 etapów żałoby, które występują w niejednakowej kolejności i z różnym nasileniem.

- Zaprzeczanie - rodzice nie chcą uwierzy w to co się stało

- Smutek – ten etap żałoby często trwa długo i towarzyszy innym etapom.

- Gniew -na niesprawiedliwość losu, na innych ludzi, na siebie. Często miesza się z poczuciem winy.

- Poszukiwanie znaczenia - nadawanie sensu temu co się wydarzyło, nikt nie chce uwierzyć że to co się wydarzyło jest tylko okrutną igraszką losu.

- Apatia - niechęć do podejmowania jakichkolwiek zachowań

- Pogodzenie się ze stratą -początek powrotu do stanu równowagi psychicznej

Ważne aby kobieta, która poroniła uznała własne prawo do przeżywania żałoby (w przypadku poronienia nie jest to takie oczywiste w odbiorze społecznym). Dopiero po przeżyciu wszystkich etapów żałoby, kobieta jest psychologicznie przygotowana na to by ponownie zostać matką. Nie należy więc spieszyć się z decyzją o zajściu w kolejną ciążę (następne dziecko nie powinno przychodzić na świat „zamiast” tego które zmarło)

Jak rozmawiać z kobietą, która poroniła

1. nie należy bagatelizować wydarzenia

- „to jeszcze nie dziecko”

-to tylko kilka komórek

2.nie zmniejszać wagi doświadczenia

- to często się zdarza

- nie ty pierwsza...

3. nie próbować dawać pochopnych wyjaśnień:

tak jest lepiej może dziecko urodziłoby się chore

Bóg tak chciał

4. nie udzielać rad:

następnym razem bardziej na siebie uważaj

-wyjedźcie gdzieś to zapomnisz

5. nie mówić wiem co czujesz, jeśli same nie byłyśmy nigdy w takiej sytuacji.

Co można zrobić

- wysłuchaj, jeżeli kobieta , która poroniła chce mówić

- wyraź swój żal i współczucie

- spytaj czy czegoś nie potrzebuje, zapewnij o swojej pomocy, jeśli zajdzie taka potrzeba

- jeśli pacjentka tego potrzebuje posiedź z nią w milczeniu

Trudne daty dla kobiety która poroniła:

- dzień w którym miło miejsce poronienie i kolejne rocznice tego dnia

- dzień przewidywanego terminu porodu i kolejne rocznice tego dnia

- dzień Matki, dzień Dziecka

- Święta, szczególnie Boże Narodzenie

- Święto Zmarłych

Aborcja

Podejmowanie decyzji o aborcji jest procesem trwającym w czasie

Dużą rolę odgrywa presja środowiska oraz obecność lub brak wsparcia ze strony najbliższych – zwł. ojca dziecka

Zabiegowi towarzyszy zwykle poczucie strachu, niepewności, wahania

Po zabiegu pojawia się poczucie ulgi związane z uwolnieniem się od problemu oraz zaprzeczanie moralnym i emocjonalnym konsekwencjom zabiegu.

Zawsze jest to wydarzenie pozostawiające w psychice kobiety trwały ślad.

Pojawiają się wyrzuty sumienia, żal, zaburzenia w kontaktach seksualnych, objawy nerwicowe, zaburzenia psychosomatyczne.

Zespół poaborcyjny (zaliczany do zaburzeń związanych ze stresem pourazowym) – objawy osiowe:

- Powracanie w myślach, wyobrażeniach, uczuciach i zachowaniach do przeżyć związanych z aborcją,

- Pobudzenie nerwowe (drażliwość, kłopoty ze snem, zaburzenia koncentracji, podwyższona czujność, poczucie winy, natrętne myśli o dziecku, nadużywanie środków psychoaktywnych)

- Unikanie bodźców związanych z aborcją i odrętwienie psychiczne.

Niepłodność

Niemożność posiadania potomstwa może być powodem poważnego kryzysu psychicznego partnerów oraz kryzysu ich związku.

Czynniki psychologiczne odgrywają znaczącą rolę w genezie niepłodności (symboliczne znaczenie niepłodności jako brak dojrzałości fizycznej i emocjonalnej, zależność od innych, odrzucanie roli matki lub ojca – lub płciowości w ogóle, nieprawidłowe relacje z partnerem)

W radzeniu sobie z niepłodnością punktem kulminacyjnym jest decyzja o podjęciu leczenia.

Okres szczególnego napięcia związany z jednoznacznym nazwaniem obaw i skategoryzowaniem problemu.

Partnerzy mogą przejawiać względem siebie złość, niechęć, irytację, oskarżać się wzajemnie

W szczególnie trudnej sytuacji jest partner zidentyfikowany jako pacjent.

Z badań wynika, ze jeśli długotrwałe leczenie niepłodności nie przynosi oczekiwanego rezultatu to u kobiet pojawia się frustracja.

Czują się one nieakceptowane społecznie i napiętnowane.

Pojawia się niepokój, drażliwość, rozpacz, poczucie winy i krzywdy, zaniżona samoocena i samoakceptacja.

W wyniku tego mogą pojawić się zaburzenia seksualne, spadek ogólnej satysfakcji z życia, obawy o trwałość związku.

Relacja z nienarodzonym dzieckiem

Nawiązanie kontaktu z dzieckiem dokonuje się na kilku płaszczyznach:

- Neurohormonalnej

- Psychicznej

- Behawioralnej

Komunikacja neurohormonalna

Wraz ze strumieniem krwi do dziecka dociera tlen, pożywienie i kompleks hormonów, które są fizycznym odzwierciedleniem matczynych emocji.

Aktywność kobiety oraz przeżywane przez nią stany napięcia, niepokoju, negatywne uczucia – wpływają na pracę autonomicznego układu nerwowego kobiety, a co za tym idzie na wzrost lub zahamowanie wydzielania różnorodnych substancji chemicznych . (m.in. adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy, serotoniny).

Docierają one natychmiast przez łożysko do krwioobiegu dziecka i wywołują zmiany w zakresie pracy różnych układów (przyspieszenie tętna, zab. rytmu serca, zaburzenie w ruchach klatki piersiowej – efekt niedotlenienie, zmniejszenie napięcia mięśniowego)

Komunikacja psychiczna

Związana jest głównie ze sferą myśli, wyobrażeń i doświadczeń życiowych kobiety, które mają wpływ na przebieg ciąży.

Im bardziej są one pozytywne, tym bardziej sprzyjają przebiegowi ciąży jak dobremu samopoczuciu dziecka

Empirycznie potwierdzono współwystępowanie niepłodności, komplikacji ciążowo-porodowych i urodzeń dziecka martwego lub z problemami zdrowotnymi – z takimi sytuacjami jak:

- poprzedzające poczęcie (o ponad rok) ważne wydarzenia życiowe,

- mała gotowość do podjęcia macierzyństwa (niska samoocena, poczucie braku kompetencji rodzicielskich, trudności z akceptacją siebie jako kobiety),

- doświadczanie w dzieciństwie dłuższej separacji z jednym lub obojgiem rodziców,

słabe lub konfliktowe więzi z matką w dzieciństwie,

- przerwanie ciąży przez matkę,

- śmierć okołoporodowa lub ciężkie zachorowania u swojego starszego rodzeństwa,

- trudności z własnym dojrzewaniem oraz negatywne postawy wobec własnej seksualności (negatywne przeżycia w tej sferze)

Komunikacja behawioralna

Zachowania kobiety wobec samej siebie (dieta, używki, aktywność fizyczna, higiena, odpoczynek)

Celowe nawiązywanie fizycznego kontaktu z dzieckiem przez oboje rodziców i inne osoby z otoczenia

Warunki optymalizacji rozwoju dziecka w okresie prenatalnym

Działania które optymalizują rozwój:

- Troska o zdrowie dziecka i matki (opieka lekarska, dieta, rezygnacja z używek, higiena, sen, odpoczynek, relaks, itd.

- Nastawienie na komunikację z dzieckiem, np. uczenie się co sygnalizują jego ruchy, rozmowa z dzieckiem (głośno lub w myślach), wyobrażenia i fantazjowanie n.t. dziecka , słuchanie muzyki, masowanie i obejmowanie brzucha, kołysanie dziecka oddechem i ruchem.

- Zapewnienie matce dobrego samopoczucia poprzez odsuwanie negatywnych myśli, cierpliwy, wyrozumiały stosunek do niej, wsparcie,

- Wzmacnianie więzi małżeńskiej – rozmowy nawet na trudne tematy, dzielenie obowiązków, wspólne spędzanie czasu.

Elementy psychologii rozwoju człowieka

Rodzaje zmian rozwojowych:

- Zmiany wielkości – wyrażane ilościowo w kategoriach fizycznych lub psychicznych (np. zasób słownictwa)

- Zmiany proporcji – ilościowe i jakościowe (np. proporcja części ciała, snu i czuwania)

- Zanikanie dawnych właściwości – np. raczkowania, gaworzenia itp.

- Nabywanie nowych właściwości – np. pojawienie się potrzeby kontaktów społecznych

Czynniki wpływające na rozwój

- Zadatki organiczne: wrodzone wyposażenie anatomiczno-fizjologiczne

- Środowisko – warunki biogeograficzne, ekonomiczne, społeczno-kulturalne

- Własna aktywność jednostki – gł. zmiany przystosowawcze

- Wychowanie i nauczanie – gł. wymagania są powyżej aktualnego poziomu rozwoju

Okres prenatalny

Spontaniczne ruchy – od ok. 6 tygodnia

Reakcje na dotyk – od ok. 7 tygodnia

Reakcje na niewygodę – np. kopanie w miejscu ucisku brzucha matki

Rozwój zmysłu smaku

Reakcje na dźwięki – ok. 4/5 miesiąca, reagowanie na głos matki

Doznania bólowe – brak spójnych danych

Reakcje na zmianę temperatury

Okres noworodkowy

Odruchy bezwarunkowe, pierwsze warunkowe (np. ssanie w pozycji karmienia)

Początkowo zmniejszona wrażliwość na ból

Duże różnice w reakcji na bodźce słuchowe

Sen przez większą część doby

Wyrażanie niezadowolenia, płacz

Ruchy nieskoordynowane

Reagowanie na kształty, kontrast

Spostrzeganie kolorów – głównie: czerwony, żółty, niebieski

Okres niemowlęcy 1-12 mies.

ROZWÓJ RUCHOWY

Unoszenie głowy na brzuchu – 3 mies.

Samodzielne siedzenie – ok. 7 mies.

Samodzielne przemieszczanie się – ok. 7/9 mies.

Pionizacja ciała – ok. 10 mies.

Zdolność dowolnego chwytania i puszczania przedmiotów – ok. 5 mies.

Opanowanie chwytu pęsetkowego

ROZWÓJ MYŚLENIA

Myślenie sensoryczno-motoryczne

Stopniowo, intencjonalność działania – ukierunkowanie na cel

Początki czynności pomocniczych, służących pośrednio osiągnięciu celu

Pojęcie stałości przedmiotu

Odkrycie własnej odrębności fizycznej od reszty świata

Początki interioryzacji myślenia

ROZWÓJ MOWY

Gaworzenie, głośny śmiech

Rozumienie słów

Początki mowy właściwej

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Pobudzenie, gdy pojawia się ktoś w otoczeniu, stopniowo od 2 mies.

Odróżnianie osób znajomych od obcych

Naśladownictwo czynności

Wykonywanie prostych poleceń

Próby wywierania wpływu na otoczenie

Uczucia społeczne (np. więź z matką)

ROZWÓJ EMOCJONALNY

Różnicowanie wyrazów twarzy, tonu głosu najbliższych

Odwzorowywanie emocji

Wyrażanie podstawowych emocji np. radość, złość,

Duża labilność emocjonalna

Okres niemowlęcy – wybrane zagadnienia

Ok. 8-9 miesiąca nasilenie negatywnych reakcji na obecność obcej osoby, brak matki

Matka = Ja, „nie ma mamy” = „nie ma mnie”

Łatwość wywołania lęku zaskoczeniem, nowością

Łatwość odwrócenia uwagi

Zagrożenie zdrowia wzrasta z