Wojciech Biel, Aleksandra Czapla
PRZYSZŁOŚĆ POLITYCZNA PRAWA I SPRAWIEDLIWOŚCI
Teoria podmiotowości politycznej
Kto jest uczestnikiem sytuacji politycznej?
Prezes: Jarosław Kaczyński
Wiceprezesi: Adam Lipiński, Beata Szydło, Zbigniew Ziobro;
Przewodniczący Komitetu Wykonawczego: Joachim Brudziński;
Przewodniczący Klubu Parlamentarnego: Mariusz Błaszczak;
Dyrektor Generalny Skarbnik: Stanisław Kostrzewski.
Frakcje:
- zakon PC (m.in. Adam Lipiński, Mariusz Błaszczak, Krzysztof Jurgiel, Joachim Brudziński, Marek Kuchciński);
- CBA (Mariusz Kamiński senior);
- ,,młodzi wilcy” (Adam Hofman, Mariusz Kamiński junior, Tomasz Poręba);
- ludzie prezydenta Lecha Kaczyńskiego (Anna Fotyga, Maciej Łopiński, Andrzej Duda);
- środowiska różne (np. przedstawiciele środowiska akademickich, którzy zostali wybrani do Sejmu, eksperci itd.).
Rozłamowcy:
- Solidarna Polska (m.in. Zbigniew Ziobro, Jacek Kurski, Tadeusz Cymański, Beata Kempa, Arkadiusz Mularczyk, Andrzej Dera - 16 posłów + 1 senator);
- Polska Jest Najważniejsza (osoby decyzyjne: Paweł Kowal, Marek Migalski).
Jakie są główne cechy charakteryzujące aktorów?
Jarosław Kaczyński - instynkt polityczny i umiejętność przewodzenia, wyrazisty lider, jednowładca.
Zakon PC: ludzie przedstawiani jako bezbarwni i niesamodzielni; mają jednak spory wpływ na prezesa; reprezentacja różnych regionów i środowisk.
„Młodzi wilcy” - frakcja „młodych”, „karierowicze”, osobno mają małą siłę przebicia.
Ludzie prezydenta L. Kaczyńskiego - łączy ich wspólna przeszłość polityczna.
Środowiska różne - „intelektualiści”, których rolą jest jedynie stanowienie eksperckiego zaplecza w partii.
Kto podejmuje decyzje w imieniu aktorów?
Kongres
Prezes
Rada Polityczna
Komitet Polityczny
Krajowa Komisja Rewizyjna
Koleżeński Sąd Dyscyplinarny
Behawioryzm
Jakie są najważniejsze powody uczestniczenia aktorów w sytuacji politycznej?
W koncepcji wedle której Jarosław Kaczyński jest „właścicielem” partii pozostałe frakcje chcą:
zdobyć władzę, kontynuować pracę w parlamencie, utrzymać albo zwiększyć wpływy w partii, tj. zapewnić sobie satysfakcjonujące miejsce na liście wyborczej, kontrolować aparat partyjny, być obecnym w mediach, dowodzić lojalności wobec JK.
Solidarna Polska - niepewność, co do przyszłej strategii. Wydaje się, że mogą próbować atakować PiS z pozycji „prawicowych”; krytykować liberalne, w sensie gospodarczym, rozwiązania programowe (które miałaby uosabiać Zyta Gilowska) akcentując tutaj swoją odrębność. Ewentualna krytyka PiS będzie miała raczej charakter umiarkowany, tak aby nie zamykać sobie furtki do współpracy w przyszłości.
Polska Jest Najważniejsza - wskutek nie dostania się do Sejmu oraz nie przekroczenia progu 3% w wyborach (co gwarantowałaby uzyskanie subwencji), ich jedynym bastionem pozostaje Parlament Europejski. Niepewność, co do przyszłości funkcjonowania partii. Mogą próbować nawiązać współpracę z Solidarną Polską.
Jakie bodźce z otoczenia oddziałują na aktorów?
- think tanki: Instytut Sobieskiego, Fundacja Republikańska;
- intelektualiści (m.in. Andrzej Nowak, Barbara Fedyszak-Radziejowska, Jadwiga Staniszkis, Zdzisław Krasnodębski);
- SKOK;
- media;
- polityka rządu, sytuacja gospodarcza, sytuacja międzynarodowa.
Instytucjonalizm
Jakie są instytucjonalne - formalne i nieformalne - uwarunkowania sytuacji politycznej?
Formalne:
- statut partii (prezes partii ma bardzo silne umocowanie władzy w statucie partii, może praktycznie jednoosobowo decydować o obsadzie najważniejszych funkcji, wykluczaniu z partii niewygodnych osób, układaniu list wyborczych, itd.);
- ustawa o partiach politycznych;
- TK kontroluje zgodność z konstytucją celów lub działalności partii;
- PKW sprawdza czy partia prawidłowo wykorzystała uzyskaną subwencję oraz kontroluje sprawozdanie z wykorzystania funduszu wyborczego.
Nieformalne:
- paradoks Kaczyńskiego („z nim przegrają, bez niego nie wygrają”) i związana z tym niepewność co do przyszłości partii;
- nikła zdolność koalicyjna;
- niechęć mediów;
- zły wizerunek;
- słabość organizacyjna;
- problem z „przełamaniem” geografii wyborczej.
Jak podobny problem był rozwiązywany wcześniej?
- powstanie PiS w 2001 r.;
- zjednoczenie PiS z Przymierzem Prawicy (wchodzącym w skład Akcji Wyborczej Solidarność ugrupowaniem składającym się częściowo z działaczy dawnego Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego, a także grupy secesjonistów ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego) przed wyborami w 2001 r.;
- podwójne zwycięstwo wyborcze w 2005 r., następnie w 6 kolejnych wyborach PiS przegrał walkę o zwycięstwo z Platformą Obywatelską (w przypadku wyborów samorządowych chodzi o liczbę głosów oddanych w wyborach do sejmików wojewódzkich);
- kwiecień 2007 - odejście z partii Marka Jurka, a w konsekwencji powstanie ugrupowania Prawica Rzeczypospolitej;
- listopad 2007 wyrzucenie z partii Ludwika Dorna, Kazimierza Ujazdowskiego i Pawła Zalewskiego, co skutkowało rozłamem. Część z posłów, którzy odeszli z PiS, utworzyła ugrupowanie Polska XXI, które następnie przekształciło się w Polskę Plus;
- wrzesień 2010 - reintegracja Polski Plus (m.in. Kazimierz Ujazdowski) z PiS;
- listopad 2010 - wyrzucenie z partii Elżbiety Jakubiak i Joanny Kluzik-Rostkowskiej, w konsekwencji rozłam i powstanie ugrupowania Polska Jest Najważniejsza;
- listopad 2011 - wyrzucenie z partii Tadeusza Cymańskiego, Jacka Kurskiego i Zbigniewa Ziobry, w konsekwencji rozłam i powstanie klubu parlamentarnego Solidarna Polska (17 osób). Ostatecznie Komitet Polityczny PiS podjął decyzję o wykluczeniu z partii członków klubu Solidarna Polska.
Teoria racjonalnego wyboru
Jakie scenariusze wydarzeń są preferowane przez poszczególnych aktorów?
Jarosław Kaczyński:
- 2014 r. wybór prezesa PiS - reelekcja;
PiS:
- samodzielne przejęcie władzy w 2015 r.;
- odwet na PO;
- pozostanie jedyną parlamentarną partią „na prawo” od Platformy Obywatelskiej.
Frakcje:
- pozbycie się z partii ew. osłabienie pozycji przeciwników (zgodnie z tezą J. Flisa że największym rywalem nie jest konkurent z innej partii, ale ,,kolega” z listy wyborczej).
Solidarna Polska:
- skaptowanie większej liczby parlamentarzystów PiS;
- budowa struktur;
- aktywność w parlamencie, co miałoby się przełożyć na zauważenie partii w mediach;
- cele perspektywiczne: wejście do parlamentu w 2015 r., przejście Zbigniewa Ziobry do II tury wyborów prezydenckich w 2015 r.
Polska Jest Najważniejsza:
- utrzymanie się na scenie politycznej.
Realizm
Kto dysponuje i jakimi instrumentami w sytuacji politycznej?
PiS jako całość:
Klub parlamentarny - 138 posłów + Ludwik Dorn + nieznana przyszła przynależność następców Dariusza Barskiego i Bogdana Święczkowskiego,
Senat: 30 senatorów,
Liczba członków: około 22 000 (luty 2010)
Poparcie społeczne: 4 295 016 głów w wyborach do Sejmu 9 X 2011-11-13, tj. 29,89% głosów, wprowadzenie 157 posłów (w stosunku do 2007 r. spadek poparcia o ok. 800 tys. głosów),
Majątek - na działalność statutową w latach 2008-2011 partia otrzymała subwencje o łącznej wysokości ok. 130 mln złotych.
Prezes Jarosław Kaczyński - najwyższa władza wykonawcza.
Znaczenie poszczególnych frakcji lub pojedynczych posłów zależy od dostępu do ucha prezesa. W PiS podobnie jak w innych partiach stanowisko partii w danej kwestii to często „mądrość etapu”, które w zależności od sytuacji może bardzo szybko ulec zmianie.
Solidarna Polska - głównym atutem jest popularność Zbigniewa Ziobry (ponad 330tys., głosów w wyborach do Parlamentu Europejskiego w okręgu małopolsko-świętokrzyskim). Problem: czy uda się to przełożyć na poparcie dla Ziobry jako człowieka SP.
Polska Jest Najważniejsza - obecność w Parlamencie Europejskim.
Jaki jest stosunek sił poszczególnych uczestników sytuacji?
Prezes partii - silne umocowanie władzy w statucie partii, może praktycznie jednoosobowo decydować o obsadzie najważniejszych funkcji, wykluczaniu z partii niewygodnych osób, układaniu list wyborczych, itd.;
Frakcje - brak wyrazistych polityków; mają „zwolenników”, ale nie „wyznawców”;
Solidarna Polska - wyraziści politycy; bardzo nikłe, w porównaniu z PiS zaplecze finansowe;
Polska Jest Najważniejsza - nieobecność liderów w Polsce.
Postmodernizm
Jakimi pojęciami operują poszczególni aktorzy?
PiS jako całość: podmiotowość państwa, bezpieczeństwo energetyczne, odwołanie do tradycji, podkreślenie znaczenia chrześcijaństwa, wspólnota, depozytariusz tradycji, przełamanie imposybilizmu, solidarność.
Jakie są linie argumentacyjne?
- Fatalne rządów Donalda Tuska, zagrożenie dla demokracji, wzrost długu publicznego, polityka białej flagi, niemożność debaty z PO, III RP blokuje rozwój Polaków,
- Polska zasługuje na więcej, warto być Polakiem, sukcesy rządów PiS w latach 2005-2007, naprawa państwa.
Probabilizm
Jaki jest możliwy rozwój wypadków?
- „drugie Węgry”;
- udział w koalicji rządowej;
- kolejna porażka wyborcza;
- kolejne rozpady - fragmentaryzacja prawicy;
- rozpad na dwa obozy - „centrowy” i „prawicowy”, zagospodarowanie większego elektoratu, budowa koalicji;
- rezygnacja Jarosława Kaczyńskiego i rozpad partii;
- rezygnacja Jarosława Kaczyńskiego - zmiana pokoleniowa w PiS;
- zjednoczenie - powrót „ziobrystów” do PiS, Kaczyński pozostaje zdecydowanym liderem.
Jakie jest prawdopodobieństwo poszczególnych scenariuszy?
Od najmniej prawdopodobnego:
- „drugie Węgry”;
- rezygnacja Jarosława Kaczyńskiego i rozpad partii;
- rezygnacja Jarosława Kaczyńskiego - zmiana pokoleniowa w PiS;
- kolejne rozpady - fragmentaryzacja prawicy;
- rozpad na dwa obozy - „centrowy” i „prawicowy”, zagospodarowanie większego elektoratu, budowa koalicji;
- udział w koalicji rządowej;
- zjednoczenie - powrót „ziobrystów” do PiS, Kaczyński pozostaje zdecydowanym liderem;
- kolejna porażka wyborcza.
7