Streszczenie
MATERIAŁY STOSOWANE
W STOMATOLOGII ZACHOWAWCZEJ
Materiały stosowane w stomatologii zachowawczej to preparaty mające na celu odtworzenie twardych tkanek zęba. Asortyment jest bardzo duży. Materiały różnią się między sobą właściwościami fizycznymi, chemicznymi, ceną, łatwością użycia, trwałością. Jednak wszystkie muszą być bezpieczne dla pacjenta i lekarza.
Ze względów użytkowo-klinicznych dzielimy je na :
materiały do wypełnień czasowych;
materiały podkładowe ;
materiały i preparaty pomocnicze ;
materiały do wypełnień stałych ;
materiały do uszczelniania bruzd ;
materiały do wypełnień kanałów korzeniowych .
Materiały stosowane w stomatologii powinny być :
łatwe w przygotowaniu ,
łatwe w użyciu ( łatwy do zakładania i do usuwania),
estetyczne,
bezpieczne dla pacjenta i lekarza (biokompatybilne ),
tanie,
odporne na wilgoć,
nie wchodzące w reakcję z lekami,
trwałe (odporne na erozję w jamie ustnej, na mechaniczne ścieranie ,dające długotrwałą i skuteczną szczelność ).
1.Materiały do wypełnień czasowych
Jak nazwa wskazuje stosujemy do czasowego zamknięcia ubytku, np.: w konieczności użycia preparatów leczniczych, lub tylko zabezpieczenia.
A .Fleczer( cement cynkowo - siarczany , dentyna )
proszek + płyn ( zawsze woda destylowana )
B. Tlenek cynku + eugenol ( cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy )
proszek ZnO + płyn eugenol ( olejek goździkowy )
C .Pasty samotwardniejące ,
-chemoutwardzalne-twardnieją pod wpływem śliny (Cimpat, Cavit, Plastdent)
-światłoutwardzalne -twardnieją po inicjacji światłem (Fermit ),
bardzo szczelne ( nie przepuszczają płynów , leków i bakterii w obie strony);
preparaty gotowe do użycia bez wstępnego przygotowania. . .
D .Gutaperka( naturalna żywica kauczukopodobna zmieszana z tlenkiem cynku )
postać laseczek zabarwionych na biało .
2 . MATERIAŁY PODKŁADOWE materiały zakładane do ubytku pod wypełnienia stałe
w celu ochrony miazgi zęba .
a . cementy cynkowo - fosforanowe ,
proszek (gł. ZnO ) + płyn (wodny roztwór kwasu fosforowego)
3 rodzaje cementów : wolno-, średnio-, i szybkowiążące.
Szybkość reakcji twardnienia zależy od grubości ziarna proszku ,sposobu zarabiania, od dodatków środków opóźniających lub przyśpieszających wiązanie.
Zarabiamy na szorstkiej powierzchni płytki szklanej ,za pomocą łopatki chromowanej lub ze stali nierdzewnej ; czas zarabiania 30 sekund
zalety : względna przylepność ,złe przewodnictwo bodźców termicznych, łatwość zarabiania i wprowadzania do ubytku, względna nieszkodliwość dla tkanek otaczających.
wady : duża kruchość, kurczliwość ,łatwość wypłukiwania , wrażliwość na wilgoć, duża porowatość , nieodpowiednia barwa.
Preparaty np: Agatos , Adhesor ,Septoscell,Multifix .
Cementy fosforanowe mają zastosowanie z domieszką metali głównie miedzi ( cementy miedziowe ) choć są wypierane przez cermety.
b . cementy karboksylowe ,
proszek (gł. ZnO ) + płyn ( wodny roztwór kwasu poliakrylowego )
Przygotowuje się podobnie jak cementy fosforanowe ,matowa strona płytki szklanej ,łopatka ze stali nierdzewnej , i łączymy proszek z płynem w stosunku 1,5 - 2,5 do 1,0( jeśli są miarki to wg zaleceń producenta .
Mają lepszą adhezję , < rozpuszczalne w wodzie , < szkodliwe dla miazgi niż cementy fosforanowe.
Preparaty :Selfast ,Adhesor polikarboksylowy ,Dorifix C, Harvart.
c . cementy tlenkowo - cynkowo - eugenolowe ,
proszek ZnO + płyn eugenol ( olejek goździkowy )
rozrabiamy na matowej powierzchni szklanej płytki metalową łopatką,
zarabianie trwa stosunkowo długo , proszek do płynu wprowadza się małymi porcjami i energicznie miesza , aby otrzymać konsystencję kitu ;twardnieje wolno (nawet 30 minut ),
zastosowanie jako podkład w głębokich ubytkach do tzw. pośredniego pokrycia miazgi (pobudza odontoblasty do wytwarzania zębiny wtórnej i ma właściwości bakteriobójcze.
d . cementy glass-jonomerowe,
proszek ( szkło wapniowo-glinowo-krzemowe wzbogacone fluorem)
+ płyn ( wodny roztwór kwasu poliakrylowego)
czasem płyn to woda destylowana wtedy kwas poliakrylowy jest w proszku
Łączą się chemicznie z zębiną i szkliwem zęba ,często uwalniają fluor , co sprzyja reminalizacji szkliwa .
Preparaty np.: Vitrebond, Cetac-Cem , Aqua-Cem, Ketac-Bond ,Ketac-Aplicap,Ionoseal, Base-Line, Fuji Type I.
Podkłady cienkie ( linery ) → cement zarabia się jako rzadką , płynną masę ;
podkłady grubsze → gęsta konsystencja .
e . preparaty wodorotlenowo -wapniowe ,
Twardniejące ( linery i pasty do wypełniania kanałów korzeniowych )
Nietwardniejące ( w tym tzw. mleczka wodorotlenkowo-wapniowe )
Preparaty przez uwalnianie wolnych jonów OH ¯, warunkują alkalizację środowiska ;
preparaty miękkie uwalniają je od razu i ciągle , twardniejące z opóźnieniem.
Twardniejące preparaty : Life, Dycal Calcidor ,Reocap,Calcipulpe ,Calcimol .
Miękkie , nietwardniejące preparaty stosowane do: pokrycia bezpośredniego lub pośredniego miazgi → pobudzenie miazgi do wytwarzania zębiny wtórnej .Mają właściwości bakteriobójcze. Preparaty gotowe ( Calasept , Calcipur ) , postać zawiesiny ( Contrasil , Calcidor _ Liquid ); do przyrządzania proszek ( Biopulp) mieszany ze sterylnym roztworem fizjologicznym NaCl.
f . podścielacze ( liner - wyścielacze dna ubytku), to podkłady o płynnej lub półpłynnej konsystencji :cementy glassjonomerowe , twardniejące preparaty wodorotlenkowo-wapniowe.
g . uszczelniacze wypełnień amalgamatowych to podkład wyścielający i uszczelniający wypełnienie amalgamatowe
Preparat np. Amalgam-Liner , Amalgambond .
h . lakiery podkładowe to płynne , bardzo złożone związki organiczne ,poprawiające umocowanie wypełnień kompozytowych wszystkich klas do szkliwa i zębiny ; stosuje się je tam gdzie nie można wytrawiać.
Preparaty np. :Dentin-Adhesit, Dentin - Protector, Doris-Lac ,Tubulitec.
3 . MATERIAŁY I PREPARATY POMOCNICZE
Grupa bardzo pożyteczna , a czasem wręcz niezbędna przy stosowaniu materiałów do wypełnień , głównie złożonych ; jest to grupa bardzo niejednorodna , a rozpatrywana z punktu widzenia praktyczno - dydaktycznego
a.pasty oczyszczające pumeks zarobiony wodą , lub specjalne gotowe pasty polerskie
do oczyszczania i polerowania powierzchni zębów w ramach profesjonalnych zabiegach profilaktycznych .
b.wytrawiacze i uzdatniacze
wytrawiacz ( etchant) - najczęściej stosowany kwas fosforowy 37% w formie płynu lub żelu., zabarwiony ;wytrawia szkliwo na głębokość ok. 50 μm , to pozwoli na wniknięcie żywicy wiążącej w pory szkliwa, co stwarza retencje dla wypełnienia , a jednocześnie je uszczelnia .
uzdatniacz ( conditioner , clearner, cleanser ) oczyszcza powierzchnię zębiny z warstwy mazistej przed zastosowaniem odpowiedniego spajacza . Są to zwykle bardzo łagodne kwasy ( np.EDTA ).
c.żywice łączące lub spajające ze szkliwem (bonding resin ) łączą materiał złożony z wytrawionym szkliwem.( żywica w chodzi w retencję ze szkliwem , a z kompozytem żywica łączy się chemicznie).
d.systemy spajające z zębiną ( primer )
RÓŻNE WARIANTY SYSTEMÓW WIĄŻĄCYCH
wytrawiacz (spłukiwanie wodą ) → primer → bonding( 3 etapy) → kompozyt
wytrawiacz (spłukiwanie wodą) → primer , bondig ( w jednym )( 2 etapy) → kompozyt wytrawiacz primer →bonding ( 2 etapy ) → kompozyt
wytrawiacz, primer, bonding ( 1 etap ) → kompozyt
e . lakiery pokrywające do pokrycia wypełnienia .
Preparaty np. : Silifolit ,Plus Protector na wypełnienia krzemowe,
Coat, Vernisz na wypełnienia glassjonomerowe ,
Opti Guard na wypełnienia kompozytowe
f . lakiery znoszące objawy nadwrażliwości zębiny oraz stosowane w profilaktyce próchnicy
lakiery fluorowe - Fluor Protector,Bifluorid ,Duraphat, lakiery z chlorheksydyną - Cervitec g . preparaty do wybielania zębów :
- żele ,stosowane w celu rozjaśniania przebarwionych żywych zębów ;
stosuje się związki chemiczne ,które są nakładane na powierzchnię szkliwa ;( intensywne wybielanie w gabinecie , metoda bardziej agresywna ,środki o większym stężeniu , środki o mniejszym stężeniu do wybielania w warunkach domowych ), aktywnym składnikiem może być 10% (35%) nadtlenek mocznika ( karbamidu ) ,lub10% (35%) H2O2;
- plastry do stosowania w domu ( firmy Blenda - Med. ),
- preparaty do wybielania martwych zębów , środek wprowadza się do komory zęba
( nadtlenek wodoromocznika - Peroxidon, 30% H2O2 -Superoxol , nadboran sodu Amosan-Oral B )
4 . MATERIAŁY DO WYPEŁNIEŃ STAŁYCH
Cementy krzemowe (obecnie nie stosowane )
Cementy krzemowo-fosforanowe ( obecnie nie stosowane )
Cementy glass-jonomerowe
Cermety
Materiały złożone tzw. Kompozyty
Materiały kompomerowe tzw. Kompomery
Amalgamaty
Cementy glass-jonomerowe
glass-jonomery konwecjonalne , chemoutwardzalne (Fuji IX , Ketac Molar)
glass-jonomer modyfikowany żywicą - światłoutwardzalny (Fuji II LC)
Cermety to modyfikacja glass-jonomerów , są mieszaniną w równych częściach proszków szkła i metali srebra , a nawet złota .
Kompozyty materiały o strukturze podobnej do tkanek zęba; zawierają substancję organiczną (żywica) i nieorganiczną ( wypełniacze) połączone substancją wiążącą .W skład wchodzą jeszcze barwniki ,inicjatory regulujące proces polimeryzacji itp.
Dzielą się ze względu na utwardzanie :
-chemoutwardzalne ,(dwie pasty Base i Catalyst : Consise, Adaptic, Degufil lub proszek i płyn : Evicrol
-światłoutwardzalne ( Herculaite, Gradia, Charisma itp.
-o podwójnym mechanizmie utwardzania (Buid-It firmy Jenerix)
-za pomocą wyższej temperatury , a nawet zwiększonego ciśnienia (wykorzystywany przy wykonywaniu wkładów kompozytowych poza jamą ustną : EOS - Extra Oral System
Podział kompozytów wg użytego wypełniacza:
Makrowypełniacze ( cząsteczki 1 - 30 μm np. Adaptic, Concise )
Materiały pośrednie (cząsteczki 1 - 8 μm, np. Adaptic II , P-10, P-50)
Materiały drobnocząsteczkowe ( cząsteczki 0,5 - 1,0 μm np. Valux
Materiały mikrocząsteczkowe (0,007 - 0,04 μm , np. Silux plus ,Heliomolar
Hybrydowe (forma mieszana makro- i mikro -wypełniacze lub różne formy, cząsteczki od 0,04 do 5,0 μm stanowią 64-87%,np. Herculite XR, Brillant,Tetric,Prodigy )
Mikrohybrydowe ( forma mieszana z przewagą cząsteczek mikro np., Enamel Plus, Gradia ,Clearfil AP) bardzo kosmetyczne, efekt kameleona .
Podział ze względu na konsystencję :
- kity - ciastowata plastyczna, elastyczne i sprężyste , w strzykawkach - nabiera się nakładaczem potrzebną ilość, w kapsułkach - odpowiednim pistoletem bezpośrednio do ubytku się podaje,
- płynna ( flow ) - w strzykawkach , wprowadza się bezpośrednio do ubytku,
- kondesowalna - twarda ,w strzykawkach lub kapsułki ;do ubytku zakłada się podobnie jak amalgamat .
Kompozyty pakowane mogą być w strzykawki , pudełka ,kapsułki.
Nie ma idealnego wypełnienia , nie każdy materiał nadaje się do każdego ubytku, indywidualnie do danego przypadku lekarz dentysta decyduje jaki użyje materiał .
Kompomery materiał łączący w sobie właściwości materiałów kompozytowych i glass-jonomerowych, poprzez modyfikację kompozytów polikwasem, a glass-jonomerów matrycą organiczną. Są to materiały światłoutwardzalne.
Preparaty np.: Compoglass(Vivadent), Dyract Flow(Dentsply), Hytac Aplitip(3M Espe).
Amalgamaty ( ortęcia ) - są to związki fizykochemiczne metali lub kilku ( przede wszystkim srebra , cyny i miedzi ) z rtęcią.
W stomatologii obecnie znajdują zastosowanie jedynie amalgamaty srebra.
.5 . MATERIAŁY DO USZCZELNIANIA BRUZD
laki szczelinowe (uszczelniacze bruzd i zagłębień) - są to materiały złożone ( żywice ),
o płynnej konsystencji ( czasem wzmocnione mikrowypełniaczami ( jej płynność pozwala na wpłynięcie i wypełnienie bruzd i zagłębień powierzchni zębów ).
Lakowanie bruzd ( szczelin ) na powierzchni zębów trzonowych i przedtrzonowych wykonuje się jako profilaktykę próchnicy (w ciągu kilku miesięcy do 3 lat po wyrżnięciu zęba). Preparaty np.: Helioseal, Helioseal F, Helioseal F Refill (Vivadent), Concise White Sealant (3M Espe), Guardian Seal (Kerr).
Do lakowania bruzd mogą być wykorzystane cementy glass-jonomerowe .
6 . MATERIAŁY DO WYPEŁNIANIA KANAŁÓW KORZENIOWYCH
Idealny materiał trwale wypełniający kanały korzeniowe zębów powinien być :
- idealnie szczelny
- biokompatybilny ( nie może drażnić tkanek okołowierzchołkowych ),
- trwały ( nie może rozpuszczać się i rozpadać się w zetknięciu z tkankami i płynami
tkankowymi ),
- wykazywać stałe właściwości antybakteryjne ,
- dawać kontrast na zdjęciach rtg,
- łatwo usuwalny z kanału w razie potrzeby (konieczność powtórnego przeleczenia ) .
Dzisiejsze metody i materiały niewiele ustępują idealnym. Obecnie w nowoczesnej stomatologii używa się gutaperki kondesowanej na zimno lub ciepło , w obecności cementu uszczelniającego tzw. uszczelniaczy jako materiału wypełniającego.
W świetle współczesnej wiedzy materiały do wypełnień kanałów dzielimy na :
1.Materiały do wypełniania kanałów w zębach stałych:
-nieplastyczne :gutaperka i ćwieki gutaperkowe,
ćwieki srebrne ,
ćwieki tytanowe;
-plastyczne-półpłynne uszczelniacze (sealer )określane mianem past lub cementów :
na bazie tlenku cynku z eugenolem (Caryosan,Endoseal,Tubli-Seal,Endomethazone N),
na bazie wodorotlenku wapnia (Apexit,Sealapex,Gangrena Merz),
na bazie żywic syntetycznych(AH Plus, Topseal, Ez-Fill),
na bazie tworzyw sztucznych - siloksanów (Endo-Fill, RSA-Roeko Seal Automix),
cementy szklano-jonomerowe (Ketac-Endo, Endion) ,
na bazie chemicznie uplastycznionej gutaperki (Chloroperka, Eukaperka,
Kloroperka N-0),
cementy fosforonowo-wapniowe,
zawierające paraformaldechyd i kortykosterydy ( Pasta N, Pasty rezorcynowo- formalinowe, Canason ,Endomethazone )
2.Materiały do wstecznego wypełniania kanałów :
Amalgamat srebra,
Cementy szklano-jonomerowe,
Chemicznie uplastyczniona gutaperka.
3.Materiały do wypełniania kanałów w zębach mlecznych :
Pasty jodoformowe,
Pasty tlenkowo-cynkowo-eugenolowe,
Materiały wodorotlenkowo-wapniowe utwardzane salicylanami.
4.Materiały do wypełniania perforacji ścian korzenia :
ProRoot MTA,
Cementy na bazie wodorotlenku wapnia,
Cementy szklano-jonomerowe.
NOWOŚCI W STOMATOLOGII ZACHOWAWCZEJ
Metoda Carisolv TM umożliwia delikatne usunięcie próchnicy. Składa się z dwu części :
1.dwuskładnikowego żelu umożliwiającego rozmiękczenie chorej tzn .próchnicowo zmienionej tkanki zęba , jest aplikowany do ubytku ,
2.specjalnych narzędzi umożliwiających wyjęcie zmiękczonej próchnicy bez dodatkowego zniszczenia zdrowej tkanki.
Ozonoterapia wykorzystanie ozonu w stomatologii przy użyciu urządzenia HealOzonu TM;
ozon powoduje utlenianie metabolitów bakteryjnych i uniemożliwia ich wykorzystanie przez rozwijającą się florę bakteryjną .Działając utleniająco na niektóre białka powoduje destrukcję błony komórkowej bakterii próchnicotwórczych w ubytku lub też na powierzchni błony śluzowej. Urządzenie HealOzone posiada kątnicę z silikonowym kapturkiem , który szczelnie zakłada się na ząb , a następnie emituje się dawkę ozonu ściślej mówiąc czas ozonowania wg tabeli . Działanie ozonu jest skuteczne w leczeniu pierwotnych zmian próchnicowych zębów powierzchni gładkich oraz powierzchni gryzowych , leczenie pierwotnej próchnicy korzeni ( zamiast tradycyjnej metody opracowywania mechanicznego i wypełniania ubytków ) , leczenie próchnicy średniej i głębokiej ( jako uzupełnienie opracowania mechanicznego ubytków ). Po ozonowaniu powierzchnie zębów pokrywa się płynem inicjującym reminalizację.
5