Anatomia

W 10.04.2005

Układ pokarmowy

Do układu trawiennego należą:

• jama ustna

• gardziel

• gardło

• przełyk

• żołądek

• jelito cienkie

• jelito grube

• wątroba

• trzustka

Jama ustna

• rozpoczyna się szparą ustną.

• tworzą ją wargi (skóra, mięsień okrężny ust, czerwień wargowa)

• ściany boczne tworzą policzki (mięsień, poduszka tłuszczowa)

• ściany górne tworzą podniebienie (twarde i miękkie)

• ściany dolne stanowią mięśnie tworzące przeponę jamy ustnej

Narządy jamy ustnej:

• zęby

• język

• ślinianki

Zęby stałe występują w liczbie 32 w każdej połowie żuchw:

• 2 siekacze

• 1 kieł

• 2 przedtrzonowe

• 3 trzonowe

Język jest mięśniowym narządem układu trawiennego

Wyróżnia się:

• nasadę

• trzon

• wierzchołek

• brzegi

• powierzchnię dolną

Zbudowany z kilku warstw mięśniowych.

Liczne brodawki zawierają kubki smakowe.

W nasadzie języka skupienie tkanki limfatycznej tzw. migdałek językowy.

Gruczoły ślinowe:

• Małe: wargowe

policzkowe

podniebienne

językowe

• Duże: ślinianki przyuszne

ślinianki podżuchwowe

ślinianki podjęzykowe

Gardziel:

Leży na granicy jamy ustnej i gardła

Należy do niej:

• łuk podniebienno-językowy

• łuk podniebienno-gardłowy

• migdałek podniebienny

• dół nadmigdałkowy

• podniebiennie miękkie

Gardło:

Rozciąga się od gardzieli do wysokości VI kręgu szyjnego

Jest zbudowane z błony śluzowej i licznych warstw mięśniowych

Jama gardła składa się z części:

• nosowej (nozdrza tylne)

• ustnej (cień gardzieli)

• krtaniowej (krtań i przełyk)

Pierścień chłonny Waldeyena (migdałek gardłowy, migdałki podniebienne i inne grudki limfatyczne).

Przełyk

• pośredniczy w przemieszczaniu pokarmów z gardła do żołądka

• nie zachodzą w nim procesy trawienia i wchłaniania

• przełyk rozpoczyna się na wysokości VI kręgu szyjnego a kończy na poziomie XI kręgu piersiowego

• Długość jego wynosi 23-26 cm

• Dzieli się na części:

• szyjna

• piersiowa

• brzuszna

Część szyjna (C₆- Th₁) leży do przodu od kręgu na pograniczu szyi i klatki piersiowej.

Część piersiowa (Th₁ -Th₁₁) przebiega w śródpiersiu tylnym.

Cześć brzuszna przebiega pomiędzy przeponą a żołądkiem.

Przełyk w płaszczyźnie czołowej ma kształt litery S a w płaszczyźnie strzałkowej kształt cięciwy (wypukłością zwrócona do przodu)

Ściana przełyku zbudowana jest z warstw:

• zewnętrznej (otaczająca luźna tkanka łączna)

• błony mięśniowej (okrężnej i podłużnej)

• warstwa podśluzowa (gruczoły przełykowe)

• błony śluzowej (nabłonek wielowarstwowy płaski)

W przebiegu przełyku wyróżniamy trzy zwężenia:

• górne (miejsce odejścia od gardła)

• środkowe (miejsce skrzyżowania z łukiem aorty)

• dolne (miejsce przejścia w żołądek)

Żołądek

Wyróżnia się części:

• część wpustowa

• dno żołądka

• trzon żołądka

• część odźwiernikowa

• odźwiernik

Wewnątrz żołądka wyróżnia się:

• ścianę przednią

• ścianę tylna

• krzywiznę mniejszą

• krzywiznę większą

Wewnątrz żołądka znajdujemy:

• kanał żołądkowy

• kanał odźwiernika

W śluzówce znajdują się gruczoły żołądkowe wydzielające: kwas solny i śluz żołądkowy

Ściana żołądka zbudowana jest trzech warstw:

• błona surowicza

• błona mięśniowa (włókna podłużne i okrężne)

• błona śluzowa (nabłonek jednowarstwowy walcowaty)

Żołądek rzutuje się na okolicę:

• nadbrzuszną

• podżebrową lewą

• pępkową

Ściana przednia jest pokryta częściowo przez:

• wątrobę

• przeponę

Ściana tylna przylega do:

• trzustki

• lewego nadnercza

• lewej nerki

• śledziony

Poza tylną ścianą brzucha istnieje zachyłek otrzewnej zwany torbą sieciową.

Dwunastnica

Ma kształt litery C i dzieli się na:

• część górna

• część zstępująca

• część pozioma

• część wstępująca

Początkowa cześć dwunastnicy przylegająca do odźwiernika to opuszka dwunastnicy

Dwunastnica przechodzi w jelito czcze zagięciem dwunastnicy-czczym, które jest umocowane do tylnej ściany jamy brzusznej tzw. więzadłem Treitea.

Więzadło to stanowi chirurgiczną granicę górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Brodawka większa dwunastnicy (znajduje się na przyśrodkowej ścianie części zstępującej) i stanowi wspólne ujście przewodu żołądkowego i przewodu trzustkowego.

Położenie zewnątrzotrzewnowe:

• część zstępująca

• część pozioma

Położenie śródotrzewnowe:

• część górna

• część wstępująca

Dolny odcinek układu pokarmowego

Wg praktycznych chirurgicznych kryteriów zaczyna się on więzadłem Treitea i kończy odbytnicą.

Łączna długość całego jelita cienkiego ok. 5 m. 2/5- w odcinku bliższym stanowi jelito czcze 3/5 w odcinku dalszym stanowi jelito kręte.

U ok. 2% ludzi w ostatnim metrze jelita krętego występuje uchyłek Meckela.

Jelito cienkie:

• leży wewnątrzotrzewnowo

• Jelito zawiązane jest na krezce.

• Trójwarstwowa budowa ściany

Błona śluzowa jelita cienkiego tworzy i zawiera fałdy okrężne, kosmki jelitowe, gruczoły jelitowe, grudki chłonne.

Unaczynienie jelita cienkiego:

• tętnicze od t. krezkowej górnej

• żylne spływa od żyły wrotnej

Unerwienie:

• nerwy błędne

• pień współczulny

Odpływ chłonki do przewodu piersiowego.

Długość jelita grubego wynosi ok. 1,5-1,8 m.

Cechy charakterystyczne: przyczepki sieciowe, taśmy okrężnicy, uwypuklenie ściany okrężnicy (haustracje).

Jelito grube dzieli się na:

• kątnicę wraz z wyrostkiem robaczkowym

• okrężnicę wstępującą

• zgięcie wątrobowe okrężnicy

• okrężnicę poprzeczną

• zgięcie śledzionowe okrężnicy

• okrężnicę zstępującą

• okrężnicę esowatą

• odbytnicę

• odbyt

Budowa ściany trójwarstwowa:

• błona surowicza

• mięśniówka (okrężna i podłużna)

• śluzówka (nabłonek jednowarstwowy sześcienny)

Odbytnica:

• część górna położona wewnątrzotrzewnowo

• część dolna położona zewnątrzotrzewnowo

• składa się z bańki odbytnicy i kanału odbytniczego

Odbytnica znajduje się powyżej linii grzebieniastej kanału odbytniczego gdzie nabłonek wielowarstwowy płaski przechodzi w nabłonek walcowaty.

Odbyt jest otoczony:

• aparat zwieraczowy

• zwieracz wewnętrzny odbytu

• zwieracz zewnętrzny odbytu

• mięsień łonowo-odbytniczy

Jelito grube- unaczynienie:

• t. krezkowa górna i dolna

• spływ żylny do żyły wrotnej

• unerwienie współczulne i przywspółczulne

Dużym narządem i gruczołem związanym anatomiczne i czynnościowo z przewodem pokarmowym jest wątroba i trzustka.

Wątroba dzieli się na cztery płaty:

• płat prawy

• płat lewy

• płat ogoniasty

• płat czworoboczny

Wątroba:

• waży ok. 1,5 kg

• posiada powierzchnię przeponową

• posiada powierzchnię trzewną

Komórki wątrobowe tworzą zraziki, które są najmniejszą jednostką morfologiczno-zynnościową 0,7-2 mm

Wątroba ze względu na pełnione funkcje ma dwa rodzaje unaczynienia:

• zatoki żylne

• kanaliki żółciowe

Krążenie odżywcze:

• t. wątrobowa właściwa doprowadza krew

• zespolenie na poziomie zrazików z układem żylnym wątroba która doprowadza krew.

Krążenie czynnościowe:

• żyła wrotna doprowadza krew

• żyła wątrobowa odprowadzająca krew

Wnęka wątroby:

• przewody wątrobowe prawy/ lewy

• żyła wrotna prawa i lewa

• t. wątrobowa prawa i lewa

Elementy te łączą się i biegną w więzadle wątrobowo-dwunastniczym

Pęcherzyk żółciowy:

Pojemność o. 30-50 ml

Funkcje:

• magazynuje żółć

• zagęszcza żółć

• wydala je zgodnie z zapotrzebowaniem do przewodu trawiennego

• znajduje się na powierzchni trzewnej wątroby w dole pęcherzyka żółciowego

Składa się z:

• dna

• trzonu

• szyi

Trzustka:

• waga ok.100g

• długość ok.18 cm

Składa się z:

• głowy

• trzonu

• ogona

Ze względu na czynność wyróżniamy:

• część zewnątrzwydzielniczą

• część wewnątrzwydzielniczą

Trzustka leży pozaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha na wysokości C2.

Część wewnątrzwydzielnicza:

• Wysepki trzustkowe- średnica ok. 0,25 mm, liczba ok. 360 tyś., masa ok. 1-2,5 g

Skupienia płacików trzustki mogą występować ektopowo np. na ścianie żołądka lub dwunastnicy (powikłania).

Cześć zewnątrzwydzielnicza składa się:

• Płacików trzustkowych

• Przewodzików trzustkowych

• Przewodu trzustkowego

---