OLEJKI ETERYCZNE
monoterpeny
acykliczne:
węglowodory (mircen)
alkohole (linalol, geraniol, cytronelol)
aldehydy (cytral a,,b -geranial, neral)
monocykliczne:
węglowodory (limonen, felandren)
alkohole (mentol, tymol, terpineol, karwakrol)
ketony (karwon, menton)
tlenki (1,8-cyneol=eukaliptol)
dicykliczne:
węglowodory (α-, ß -pinen)
alkohole (borneol)
ketony (kamfora, fenchon, tujon)
seskwiterpeny
acykliczne: alkohole (farnezol)
monocykliczne: węglowodory (bisabolen); alkohole (bisabolol),
dicykliczne: węglowodory (chamazulen, kadinen), ketony (akoron),
tricykliczne: laktony seskwiterpenowe (alantolakton)
pochodne fenylopropanu
aldehydy: anyżowy, cynamonowy
fenole: anetol, apiol, eugenol, metylochawikol, safrol
fenoloetery: cis- i trans-azaron
Działanie farmakologiczne surowców olejkowych, olejków eterycznych (aetherolea), ich składników:
antyseptyczne, odkażające (antiseptica, desinficientia)
przeciw bakteriom (antybiotykooporne), grzybom, wirusom - olejki, zawierające zw. fenolowe np. aetherolea: Thymi, (tymiankowy), Caryophylli (goździkowy), Eucalypti (eukaliptusowy), Menthae pip. (miętowy), Calami (tatarakowy), Lavandulae (lawendowy), Pini (sosnowy), Cinnamomi (cynamonowy), Cajeputi (kajeputowy), "Tea tree oil" (drzewa herbacianego;) surowce z wyżej wymienionymi olejkami i inne np. Salviae folium, Serpylli herba, najsilniejszy antyseptyk Thymolum (tymol),- 25 x silniej od fenolu, Eugenolum (eugenol)
p/zapalne (antiphlogistica) i p/uczuleniowe
olejki azulenowe: aetherolea: Chamomillae (rumiankowy) i Millefolii (krwawnikowy) - hamują uwalnianie histaminy
rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (spasmolytica)
aetherolea: Anisi (anyżowy), Foeniculi (koprowy), Lavandulae, Menthae piperitae, surowce z wyżej wymienionymi olejkami, a także: Archangelicae radix, Chamomillae anthodium, Millefolli herba, powodują również efekt wiatropędny (carminativum)
drażnienie w stosowaniu zewnętrznym (rubefacientia)
rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost kapilarnego przepływu krwi, przekrwienie, zaczerwienienie, rozgrzanie skóry, okolicznych tkanek i wykorzystywane w bólach reumatycznych i nerwobólach (antirheumatica et antineuralgica), aetherolea: Pini, Terebinthinae , Rosmarini (rozmarynowy), Lavandulae, Eucalypti, Thymi, także kamfora w roztworze olejowym, etanolowym lub w postaci maści (Camphoratum: oleum, spiritus, unguentum), olejki łączy się z kapsaicyną (naturalną , syntetyczną)
drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: wykrztuśne (expectorantia)
po podaniu doustnym, składniki olejków wydalają się w płucach i drażnią błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła, wzmagają czynność wydzielniczą, upłynniają zalegającą wydzielinę i ułatwiają odkrztuszanie, działają antyseptycznie. Drażnią bł. śluzową żołądka i na drodze odruchowej- efekt sekretolityczny w oskrzelach; aetherolea: Anisi, Foeniculi, Eucalypti i Pini, a także surowce: Anisi fructus, Foeniculi fructus, Thymi herba, Eucalypti folium, Inulae herba, Grindeliae herba - składniki preparatów wykrztuśnych np. syropów, maści i płynów do nacierań, inhalacji w nieżytach górnych d. oddechowych (wchłaniają się przez skórę)
drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: moczopędne (diuretica)
surowce olejkowe Juniperi fructus, Petroselini radix, Ononidis radix, Levistici radix; olejki mogą uszkodzić miąższ nerek, drażnienie kanalików nerkowych, ↑ filtrację w kłębkach nerkowych, ↓resorpcję zwrotną, obniża napięcie mięśni gładkich dróg moczowych, polepszenie przepływu krwi przez nerki, dezynfekcja dróg moczowych
drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: pobudzają wydzielanie soków trawiennych (stomachica et digestiva)
wpływ na zmysł powonienia, drażnienie zakończeń nerwowych w śluzówce żołądka i kubków smakowych w jamie ustnej (gorzkie) - odruchowo ↑wydzielanie soku żołądkowego Archangelicae radix, Carvi fructus, Coriandri fructus, Melissae folium, Menthae piperitae folium, Millefolii herba
drażnienie w stosowaniu wewnętrznym: żółciopędnie i żółciotwórczo (cholagoga et choleretica)
drażnią bezpośrednio kom. wątroby, ↑wytwarzanie żółci, spazmolityczne na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, ułatwiają wydzielanie żółci z pęcherzyka, przepływ w drogach żółciowych Menthae piperitae aetheroleum, Curcumae rhizoma, Juniperi fructus, Menthae piperitae folium, Millefolii herba
uspokajające - sedativa
olejki Angelicae radix, Lavandulae flos, Melissae folium, składniki olejku z Valerianae radix
p/pasożytnicze - antiparasitica
surowce, w których olejki eteryczne zawierają tujon - wyciągi z wrotyczu : Tanaceti flos, Absinthii herba, ARTEMISOL -wszawica
poprawiające smak, zapach - corrigentia
aetherolea: Anisi, Foeniculi, Citri, sur. olejkowe, przetwory, surowce: Menthae piperitae folium, Aurantii amari pericarpii sirupus), w produktach farmaceutycznych, kosmetycznych, higienicznych