Przedmiot zainteresowań: - pedagogika społeczna koncentruje się na: środowisku życia jednostek i grup; -działalności instytucji celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych; -przedmiot zainteresowań: środowisko wychowawcze (środowisko życia); -teoria kształtowania środowiska oraz teoria środowiskowych uwarunkowań edukacyjnych i rozwojowych człowieka; - cel: edukacja środowiskowa; - charakter: teoria praktycznego działania - dostarcza teorii do działania praktycznego; -empiryczny - oparcie na badaniach empirycznych, wnioskowaniu indukcyjnym; - zadania: rozpoznanie, dokonanie opisu i oceny postępowania społeczno-wychowawczego środowisku -> w drodze analizy faktów; -projektowanie działalności społeczno-pedagogicznej, kulturalnej, socjalnej -> w drodze wypracowania wzorów w rzeczywistości pożądanej; Kierunki zainteresowań: 1aktualne problemy społeczne (bezrobocie, ubóstwo, bezdomność, migracje) 2badania historyczne o charakterze pedagogicznym 3animacja społeczno-kulturowa w środowisku lokalnym 4czas wolny i uczestnictwo w kulturze 5praca socjalna w środowisku 6projektowanie działań w środowisku 7edukacja międzykulturowa 8pedagogika rodziny 9dziecko i jego dzieciństwo 10ped. zdrowia 11media i multimedia 12teoria i metodologia ped. społecznej geneza pedagogiki społecznej: 1na świecie: Adolf Diesterweg - 1834: - pierwsze wprowadzenie do literatury pojęcia pedagogiki społecznej; - tendencje do upowszechniania oświaty; - wskazanie na potrzebę przygotowania nauczycieli do pracy w środowisku i na rolę szkoły w podnoszeniu ekonomicznego i kulturowego poziomu życia w środowisku; - przygotowanie nauczycieli do złożonych zadań pomocy dziecku - zakres ten nazwany został pedagogiką społeczną; pedagogika społeczna - zrodzona jako refleksja teoretyczna i praktyczna działalności w środowisku, której podłoże stanowiły przemiany ekonomiczne, socjalne, edukacyjne i społeczno-kulturowe Europy i Ameryki; obecnie pedagogika społeczna rozumiana jako praca socjalna pomoc grupom społecznym, podobnie jak w Polsce, ale o znaczenie szerszym wymiarze; 2 w Polsce: zainteresowanie problemami środowiska wychowawczego - XIX/XX w.; b)potrzeba zainteresowania wynika z :- uprzemysłowienia - przeludnienia wsi; - podejmowania pracy przez całe rodziny (w tym małoletnie dzieci) - częstszych wypadków przy pracy, c)pojawienie się problemów społecznych:- opuszczenia lub osierocenia- chuligaństwa- przestępczości- bezdomności d)rozpoczęcie pracy w środowiskach lokalnych; A. Głowacki - inicjator kolonii letnich (1879) dla dzieci najuboższych ze środowisk miejskich; e)H. Radliska:- rozwój pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej; - zadaniem pedagogiki społecznej jest „przetwarzanie środowiska siłami człowieka w imię ideału”;- 1908 - Krakowskie Towarzystwo Nauczycieli (referat o pedagogice społecznej): ukazywanie związku między pracą wychowawczą a wpływem środowiska; postulat systematycznego poznawania środowiska w toku pracy wychowawczej; uważanie, że poznanie wpływów środowiska jest podstawowym obowiązkiem pedagoga (nauczyciela)
okresy rozwoju polskiej pedagogiki społecznej: 1)1908-1939 - kontynuacja - w latach 1939-1945: =pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez H. Radlińską w 1908 r. w pracy „ Z zagadnień pedagogiki społecznej”; =okres tworzenia się podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce; =głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej - 1925 r. - Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie; =okres okupacji - tajne nauczanie w Wolnej Wszechnicy Polskiej; 2)1945-1980: =etap pierwszy:- 1945-50: - początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej; - katedra pedagogiki społecznej w Łodzi (Radlińska); - etap kontynuacji dorobku sprzed wojny i próba adaptacji tegoż dorobku do nowych potrzeb społecznych i wychowawczych; =etap drugi: - 1950-56: - przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej; - likwidacja katedry pedagogiki społecznej Uniwersytetu Łódzkiego;- zakaz pracy np. dla Radlińskiej; =etap trzeci: - 1957: - pierwszy zjazd pedagogów społecznych w Warszawie; - utworzenie na UW Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem R. Wroczyńskiego (obecnie A. Przecławska); - reaktywacja pracy Katedry Pedagogiki Społecznej na UŁ - A. Kamiński; =etap czwarty: - powstanie nowych ośrodków (filia UW w Białymstoku - J. Izdebska) - znaczące prace z pedagogiki społecznej; - nowi badacze (T. Pilch); 3)lata 80. =krytyczne reakcje pedagogów społecznych na początku (kryzys formacji politycznej) i pod koniec (przesilenie formacyjne) lat 80.; =kontynuacja poszukiwań empirycznych i przemyśleń teoretycznych na ogół w obszarach dystansujących się do wydarzeń politycznych; =definiowanie nowych obszarów zagrożeń społecznych; =samokrytyka i tendencja do powrotu do źródeł; 5)lata 90. i przełom XX/XXI w.: =rozwój nowych obszarów badawczych pedagogiki społecznej; Prekursorzy: H. Radlińska, A Kamiński, I Lepalczyk, R Wroczyński, T Pilch, W Theiss, B Smolińska-Theiss, J. Izdebska, S Kawula, E. Kartowicz, T. Lewowicki, A Przecławska, A. Radziewicz-Winnicki, J Nikitorowicz
Środowisko wychowawcze: elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej, kulturowej, które działają na jednostkę stale lub krótko, lecz ze znaczną siłą jako samorzutny lub zorganizowany, intencjonalny system bodźców; humanistyczne ujęcie środowiska wychowawczego - A. Przecławska - zgodnie z nurtem pedagogiki humanistycznej (przyjmującej podmiotowość procesu wychowania, wychowanie jako pomoc w rozwoju) środowisko wychowawcze tworzone jest nie tylko przez instytucje wychowawcze, edukacyjne, opiekuńcze, kulturalno-oświatowe, duże zbiorowości w tym małe grupy społeczne, wspólnoty ale przede wszystkim przez kulturę stosunków międzyludzkich i świat symboli kulturowych, w których człowiek żyje; - cechy współczesnego środowiska wychowawczego: =globalna wioska - świat się zmniejsza przez rozwój różnych form komunikacji bez granic (państw, kontynentów); rozwój nowych technologii, wzajemnych powiązań gospodarczych, politycznych, kulturowych; środowisko wychowawcze to nie tylko bezpośrednie otoczenie ale wszystko co dociera dzięki przekazowi pośredniemu; =coraz większe zróżnicowanie współczesnego świata (gospodarcze, polityczne, religijne, kulturowe); w obrazie współczesnego środowiska wychowawczego dominuje zróżnicowanie, różnorodność, wielość wpływów, oddziaływań; =otwartość na wpływy z zewnątrz, dynamika, spontaniczność oddziaływań, ale również ambiwalentny charakter wielu wpływów środowiskowych; =środowisko wychowawcze tworzą instytucje wychowania pośredniego (masmedia, multimedia); stwarza to szanse rozwojowe lecz także zagrożenia w sferze zdrowia, rozwoju poznawczego, emocji, społeczeństwa zwłaszcza dzieci i młodzieży; środowisko wychowawcze: =ujęcie wąskie - Wroczyński, Kamiński - zamierzony, ukierunkowany na osiągnięcie określonych celów wychowawczych, system bodźców tworzących środowisko wychowawcze; wyodrębnia się w nim zespół działań celowych, dążąc do poznania i pomiaru elementów tego środowiska; =ujęcie szerokie - Sośnicki - ogół sytuacji wychowawczych, zawierających zarówno wpływy i bodźce środowiskowe celowo zorganizowane jak też samorzutne, okazjonalne; środowisko kulturowe - tworzą określone dobra, wartości materialne i symboliczne przekazywane, udostępniane jednostkom przez inne osoby, grupy społeczne, instytucje w celach poznawczych, rekreacyjnych zmierzających do wywoływania określonych przeżyć, reakcji, postaw; środowisko lokalne: - gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowość do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa; cechy: =tożsamość etniczna, religijna, kulturowa; =zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków =jednolitość ekonomiczna i zawodowa Rodzaje więzi społecznych: 1więzi rzeczowe- stowarzyszenie -oparte na poczuciu wspólnoty interesów -spoiwem związków osobniczych były wzajemne świadczenia rzeczowe, wymiana usług, wspólne osiąganie celów -niewielkie nasilenie więzi emocjonalnych 2Więzi osobowe- wspólnota -charakter osobowy, emocjonalny -wiążą ludzi osobistą, znajomością -istnieją niezależnie od istnienia doraźnego fizycznego kontaktu członków grupy
Rodzina: 1 jako grupa społeczna: grupa podstawowa, mała, pierwotna, bezpośrednie interakcje między członkami; -członkowie posiadają wspólne cele, podobne normy moralno-społeczne, zasady, poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup społecznych; -swoista struktura i specyficzne zasady funkcjonowania; 2jako instytucja: pierwsze zadanie - wobec społeczeństwa - przygotowanie do pełnienia ról, przekazanie norm i wartości; - drugie zadanie - wobec członków rodziny - wychowanie indywidualne; - cechy instytucjonalne; - element skomplikowanego systemu wzajemnych powiązań między rodziną jako mikrostrukturą a społeczeństwem jako makrostrukturą; 3jako środowisko wychowawcze: odchodzi się od tego ujęcia; -przekazuje normy, zasady, wartości w sposób bezpośredni i pośredni; -środowisko specyficzne, intymne, indywidualne, bezpośrednie; -tworzy warunki do rozwoju i wychowania; -miejsce pierwszego kontaktu, pierwszych więzi psychicznych; - przez preferowany styl życia, tradycje, zwyczaje, nawyki wprowadza dziecko w świat kultury i stymuluje jego rozwój kulturalny 4jako wspólnota: w kontekście humanistycznego nurtu pedagogiki; - emocjonalny aspekt wspólnoty jest niepowtarzalny w innych grupach; - więzi łączące członków są silne, wielostronne; - również wspólnota majątkowa, wspólnota więzi teoria drugiego przejścia demograficznego -Van de Kaa -czynniki przemian dotychczasowego obrazu rodziny i małżeństwa: 1zmieniająca się rola kobiet: -dobra żona i matka -superwomen -invisible women (dostosowujące się: przejmowanie roli mężczyzn, lansowanie nowych modeli socjalizacyjnych); 2postęp medycyny: -zwiększenie długości życia; - polepszenie jakości zdrowia; 3zmiany techniczne w gospodarstwie domowym (AGD, telefon, samochód); 4zmienione postawy (rola mediów, hipermediów -opinia publiczna bardziej otwarta, tolerancyjna); 5większość współczesnych ludzi przejawia przynajmniej powierzchowną tolerancję w stosunku do różnorodnych zachowań;
ujęcia i określenia w kontekście ponowowczesnym: 1)rodzina w ujęciu strukturalnym: -skład i członkostwo w grupie; -rodzina -minimum 1+1; biologicznie ze sobą powiązana i mająca wspólne miejsce zamieszkania; -małżeństwo -związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali akceptowany aspołecznie związek i którzy wspólnie zamieszkują; 2)rodzina w ujęciu funkcjonalnym: - podkreśla cele i funkcje wobec członków i społeczeństwa; - rodzina - minimum 1+1 i więcej, realizująca podstawową funkcję socjalizacyjną i funkcję intymności, zaspokaja potrzeby fizyczne i psychiczne; relacje w małżeństwie są normatywnie określone; -małżeństwo - związek kobiety i mężczyzny, którzy uformowali akceptowany aspołecznie związek i którzy wspólnie zamieszkują; 3)rodzina w ujęciu inkluzywnym (otwartym): - podkreśla znaczenie relacji między członkami grupy; -rodzina -grupa dorosłych i dzieci podtrzymujących wzajemne relacje, uczucia i więzi; 4)rodzina w ujęciu uniwersalnym: -rodzina -grupa pokrewieństwa normatywnie określona, o zadaniach prokreacyjnych i socjalizacyjnych; - grupa pokrewieństwa; -rodzina -monoparentalne, z dziećmi adoptowanymi i poczętymi w związku; -rodziną nie jest para bezdzietna; -małżeństwo -normatywnie określony związek między kobietą i mężczyzną; Funkcje rodziny: 1)wg S. Kawuli: -biologiczno-opiekuńcza, -kulturalno-towarzyska, -ekonomiczna, -wychowawcza 2)wg Z. Tyszki: biopsychiczne( prokreacyjna, seksualna) -ekonomiczne (materialno-ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca) -społeczno-wyznaczające (stratyfikacyjna, legalizacyjno-kontrolna) -socjopsychologiczne (socjalno-wychowawcza, kulturalna, religijna, rekreacyjno-towarzyska, emocjonalno-ekspresyjna) Cechy rodziny: 1tradycyjnej: autorytarna, trwała, sakralna, stabilna, wielodzietna, wielopokoleniowa, wielofunkcyjna 2współczesnej: demokratyczna, nietrwała, świecka, niestabilna, małodzietna, oparta na miłości, z ograniczonymi funkcjami, elastyczna 3ponowoczesnej: partnerska, naciska na wysoką jakość życia w różnych sferach indywidualizm, możliwość samorealizacji, jakościowe relacje międzyludzkie, racjonalność, własne wybory życiowe
Orientacja ilościowa- pozytywistyczna 1metody badawcze (narzędzia i techniki) a)sondaż diagnostyczny (ankieta, wywiad, obserwacja, t. socjometryczne, t. projekcyjne) b)metoda indywidualnych przypadków (rozmowa, obserwacja, wywiad) c)eksperyment pedagogiczny (t. eksperymentalne) d)monografia instytucji (analiza dokumentów, obserwacja, rozmowa, wywiad) 2różnice: -ważniejsze jest wyjaśnienie przedmiotu -szuka się kontekstu ahistorycznego -podkreśla się weryfikację hipotez i teorii poprzez ich konfrontacje z rzeczywistością społeczną -pytanie dlaczego?, szukanie przyczyn -weryfikacja hipotez drogą falsyfikacyjno-dedukcyjną -osoby są traktowane jako jednostki zdeterminowane społecznie -różne typy pytań w tym zamknięte -statyczność, sztywne postępowanie -dobór losowy uczestników -gromadzenie jak największej ilości danych, a następnie ich redukcja Orientacja jakościowa- fenomenologiczna 1a) otwarty wywiad pogłębiony b)m. biograficzna c)jakościowa analiza tekstu d)obserwacja uczestnicząca 2różnice: -najważniejsze jest rozumienie -uchwycenie, opisanie i zrozumienie zjawiska w jego kontekście -podkreśla się wartość empirii dla genezy hipotez i rozwoju teorii -pytania jak? Do czego? , zrozumienie sensu przez interpretacje -hipotezy powstają pod wpływem badań -pytania otwarte -plastyczność badań i brak standaryzacji -dobór celowy -analiza ma charakter wyjaśniający