Otok - rozdział 2

MAPA POLITYCZNA ŚWIATA

2.1 Zarys historyczny zmian na mapie politycznej świata

Ten podrozdział jest zupełnie bez sensu, taka pseudo-historyczna powtórka…

Polityczna mapa świata zmienia się nieustannie, co wynika z rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw i ich politycznej organizacji.

Tu następuje wywód o tym, co wiedzieli o świecie ludzie w różnych epokach - nie mam pojęcia, czy to ważne, ale przytaczam:

Przed wielkimi odkryciami geograficznymi: charakterystyczne rozbicie ówczesnego świata na izolowane obszary, często bez wyraźnie zarysowanych granic, o nierównej liczbie ludności i o różnym poziomie rozwoju cywilizacji. Z powodu słabego rozwoju dróg i środków komunikacji Europejczycy faktycznie nie znali obszarów Afryki, Azji i Ameryki, a ich kontakty z odległymi krajami ograniczały się do podróży jednostek lub niewielkich grup.

W starożytności dużą wiedzę o świecie mieli Fenicjanie, Kartagińczycy i Grecy (znali dobrze obszary mórz Śródziemnego i Czarnego oraz wybrzeża Europy Zachodniej). Wyprawy Aleksandra Wielkiego na wschód - Grecy poznają Indie, Persję, Beludżystan (cokolwiek to jest…), Afganistan, Mezopotamię, poł. Europę i północną Afrykę.

Wczesne średniowiecze - Arabowie i Chińczycy drogą morską docierają do Indii, Zatoki Perskiej i Morza Czerwonego, a lądem do Iranu.

Mapka państwa rzymskiego - str. 30

Okres feudalny: rozdrobnienie polityczne. Dopiero wraz z rozwojem gosp. oraz wewnętrznych i międzynarodowych powiązań handlowych w Europie powstają wielkie państwa, którym towarzyszy proces tworzenia się narodów. Rozwój transportu powoduje, że dotychczas izolowane obszary wiążą się wzajemnie, a terytoria państwowe stają się jednym organizmem gospodarczym.

Najważniejsze odkrycia geograficzne:

• Odkrycie Ameryki przez Kolumba - 1492 r.

• Podróż Vasco da Gamy do Indii - 1498 r.

• Pierwsza podróż dookoła świata Magellana - 1519-22

Rośnie rola państw nadmorskich, a ciężar życia gospodarczego i politycznego przenosi się na wybrzeże Oceanu Atlantyckiego.

Kolonizatorzy: Portugalia, Hiszpania, Holandia, Anglia i Francja, potem także Niemcy, Rosja i USA.

Układ z Tordesillas (1494 r.) - podział świata między Portugalię i Hiszpanię. Linia podziału określona przez papieża Aleksandra VI - wzdłuż „południka papieskiego” - 2 tys. kilometrów na zachód od Wysp Zielonego przylądka - 46˚ W.

Traktat z Saragossy (1529 r.) - przedłużenie linii podziału na drugą półkulę, na 145˚ E.

Mapka odkryć geograficznych i podbojów terytorialnych - str. 31

XVI w. - Portugalia osiąga maksymalny zasięg imperium kolonialnego - jej kolonie tworzą sieć ufortyfikowanych baz morskich i punktów strategicznych.

Z czasem traci swoją pozycję na rzecz Hiszpanii, a później Holandii, Anglii i Francji.

XVII w. - Holandia potęgą handlową, wypiera Hiszpanię i Portugalię z ich posiadłości i sfery wpływów. Okres rywalizacji między Holandią i Anglią o panowanie na morzach.

Od końca XVII do początku XIX w. - WB i Francja rywalizują o hegemonię w Afryce, Azji i Ameryce, szczególna rola silnej floty w tej rywalizacji.

Na kontynencie euroazjatyckim - podboje Rosji w XVII i XVIII w. - opanowała Syberię aż po Ocean Spokojny oraz Azję Środkową i Kaukaz, a także Alaskę.

Znaczne zmiany na mapie politycznej w wyniku wojny siedmioletniej.

Ważne też rozbiory Polski - dla przypomnienia : 1772, 1793 i 1795 r.

Dalej następują mapki: Europy w końcu XV wieku (str. 32) i rozwoju terytorialnego Rosji (str. 33)

Odkrycia geograficzne i podboje kolonialne przyczyniły się do znacznego wzmożenia kontaktów międzynarodowych w skali światowej. W ciągu kilku wieków „cały glob ziemski został przez jedną część świata poznany oraz opanowany politycznie i gospodarczo”. Napływające z kolonii bogactwa umożliwiły rozwój przemysłu i handlu z metropoliach + umocniły ich pozycję w strukturze geograficzno-politycznej świata.

XIX w. - dalsze zmiany na mapie politycznej. Kongres wiedeński (1815 r.).

Umocnienie pozycji WB na południowo-zachodniej części Pacyfiku (opanowała Australię, Nową Zelandię i liczne wyspy), potem podbój Indii i ugruntowanie pozycji w Azji i Afryce.

Zmiany polityczne w Ameryce: pokój paryski (1763 r.) - koniec walki francusko-angielskiej o Kanadę (staje się posiadłością brytyjską), wojna amerykańsko-angielska (od 1775 r.) przynosi niezawisłość Stanom Zjednoczonym w latach 1812-14.

Dwie mapki - podział polityczny Europy po kongresie wiedeńskim (str. 34) i rozwój terytorialny USA (str. 35)

Uzyskanie niepodległości przez angielskie kolonie + wydarzenia polityczne w Europie stają się bodźcem do walki wyzwoleńczej w Ameryce Łacińskiej przeciwko Hiszpanii i Portugalii. Poparcie ze strony USA - chciały eliminacji obcych mocarstw z kontynentu.
1823 r. - doktryna J. Monroe'a - „Ameryka dla Amerykanów”.

1810-25 - kraje lądowe Ameryki Łacińskiej uzyskują niepodległość i stają się republikami. Rozwój terytorialny USA drogą podbojów, aneksji i wykupu.

1871 r. - powstaje Cesarstwo Niemieckie (II Rzesza) - likwidacja rozdrobnienia politycznego kraju, aneksja Alzacji i Lotaryngii po wojnie francusko-pruskiej. Niemcy zyskują bazę do rozwoju przemysłu ciężkiego i pozycję mocarstwa imperialistycznego. Ekspansja państwa niemieckiego w Afryce, na Dalekim Wschodzie i Oceanii.

Mapka - zjednoczenie Niemiec pod hegemonią Prus - str. 36

XIX w. - silne tendencje dezintegracyjne w imperium osmańskim (tureckim) - obejmowało: Bliski Wschód, północną Afrykę po Tunis oraz część Półwyspu Bałkańskiego. Był to wielonarodowościowy i wielowyznaniowy konglomerat, pełen wewnętrznych napięć. Niepokój podsycały mocarstwa europejskie - ze względu na strategiczne i ekonomiczne znaczenie niektórych obszarów imperium. W wyniku wewnętrznych waśni, powstań zbrojnych, wojen zewnętrznych usamodzielniło się wiele państw, a niektóre tylko zmieniły zwierzchnictwo.

Nowy układ terytorialno-polityczny na przełomie XIX i XX w. odzwierciedlał przemiany społeczno-ekonomiczne, typowe dla ustroju kapitalistycznego. Z mapy politycznej świata zniknęły tzw. ziemie niczyje. Wszystkie obszary weszły w skład państw niezależnych lub stały się koloniami albo terytoriami zależnymi.

Państwa europejskie w pogoni za koloniami kierowały się głównie chęcią zapewnienia sobie źródeł surowców i rynków zbytu + w przypadku niektórych terytoriów względami strategicznymi (np. Gibraltar, Malta, Cypr, Suez, strefa Kanału Panamskiego….).

Tabelka - kolonie i państwa kolonialne w latach 1876, 1900 i 1990. Wynika z niej, że:

• W Azji najwięcej posiadłości w rękach Rosji, Wielkiej Brytanii i Holandii

• W Afryce: najwięcej miała Portugalia, Wielka Brytania, a potem także Belgia i Francja

• Oceania: Holandia i WB

• Ameryka: WB, USA, na początku też Hiszpania

• Arktyka: WB i Dania

Szczegóły na str. 37.

Taki podział polityczny nie zadowalał wszystkich mocarstw - nie odpowiadał układowi sił ekonomicznych i militarnych w ówczesnym świecie. Stare państwa kolonialne nie ogrywały już wiodącej roli, a na arenie międzynarodowej pojawiły się nowe potęgi: USA, Niemcy i Japonia, które dysponowały nowoczesna techniką i sprawną organizacją. Właśnie one zaczęły się domagać rewizji dokonanego podziału świata. Narastające sprzeczności interesów między państwami imperialistycznymi można było rozwiązać za pomocą konfliktu zbrojnego.

I wojna światowa (sierpień 1914 r. - dla przypomnienia) - uznano ją za wojnę mającą na celu nowy podział świata. Pierwszy wielki konflikt zbrojny, który ogarnął całą Europę, część Azji i Afryki + udział brały także USA, Kanada, Australia i Nowa Zelandia. Trwała 4 lata i 3 miesiące, spowodowała głębokie zmiany na mapie politycznej świata.

Traktaty:

• W Wersalu 1919 (Niemcy)

• W Saint Germain-en-Laye 1919 (Austria)

• W Neuilly-sur-Seine 1919 (Bułgaria)

• W Trianon 1920 (Węgry)

• W Sevres 1920 (Turcja)

• W Lozannie 1923

Traktatu wersalskiego nie ratyfikowały USA, które odmówiły też wstąpienia do Ligi Narodów (nie pasowały im ustalenia umacniające wpływy Japonii w Azji i Oceanii). USA po I wojnie - polityka izolacjonizmu.

Zmiany mapy politycznej świata po I wojnie - wyraz układu sił, kompromisu, ścierania się różnych orientacji. Nie zawsze granice pokrywały się z etnicznymi lub naturalnymi i gospodarczymi.

Traktat wersalski nie usunął sprzeczności istniejących przed wojną, a nawet spowodował nowe konflikty - między krajami zwycięskimi a zwyciężonymi.

Okres międzywojenny - zarysowują się dalsze sprzeczności interesów oraz dysproporcje między stanem posiadania terytorialnego a rzeczywistym potencjałem ekonom. i milit. Wiele państw próbuje zahamować rozpad swoich imperiów (np. WB - 1931, Statut Weimarski - przyznanie części dominiów równouprawnienia w stosunkach z WB).

Sporo konfliktów zbrojnych:

• Wojna polsko-rosyjska 1919-20 (pokój w Rydze 1921)

• Zajęcie w 1920 przez gen. Żelichowskiego Wileńszczyzny

• 1931-32 - Japonia zajmuje Mandżurię i część Mongolii Wewnętrznej - tworzy podporządkowane sobie Mandżukuo.

• 1935 - Włochy podbijają Etiopię, a w 1939 Albanię

• 1938 - Niemcy włączają do Rzeszy Austrię, dokonują częściowej aneksji Czechosłowacji, a w 1939 wymuszają zrzeczenie się przez Litwę Kłajpedy

BRAK SPRZECIWU ZE STRONY POTĘG ŚWIATOWYCH!

Mapka - zmiany terytorialne Polski, str. 39

1 września 1939 - napaść Niemiec na Polskę, początek II wojny, 17 września dołącza Związek (zd)Radziecki. Po naszej stronie opowiadają się (ojej! jak miło z ich strony…) WB i Francja - 3 września wypowiadają wojnę Niemcom.

Przez 20 miesięcy Niemcy zajmują Polskę, Danię, Norwegię, Holandię, Belgię, Luksemburg, Francję, Jugosławię i Grecję.

Czerwiec 1941 - Niemcy rozpoczynają wojnę ze Związkiem Radzieckim.

Mapki - podział polityczny świata w 1914 (str. 40) i w 1937 (str.41)

II wojna: prowadzona na 3 kontynentach, na wszystkich morzach i oceanach, uczestniczyło w niej 61 państw, a 5 ogłosiło formalną neutralność (Hiszpania, Portugalia, Szwajcaria, Irlandia i Szwecja).

Państwa osi: Niemcy, Włochy i Japonia. Po ich stronie także: Finlandia, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Słowacja i Chorwacja.

Zwycięstwo koalicji antyfaszystowskiej - tworzy się nowa sytuacja polityczna i inny układ sił, o którym decydują 3 mocarstwa: WB, USA i Związek Radziecki na konferencjach w:

• Teheranie 1943

• Jałcie 1945

• i Poczdamie 1945

Poza zmianami terytorialnymi, efektem wojny był podział świata na podstawie polityczno-ideologicznej i stopnia rozwoju społ.-gosp. na 3 grupy państw:

• kapitalistyczne

• socjalistyczne

• kraje trzeciego świata

Powołanie do życia ONZ.

Zmiany terytorialne, zwłaszcza w środkowej Europie, na Bliskim Wschodzie i w południowo-wschodniej Azji, a także w Afryce.

Jałta i Poczdam - ustalenie nowego zasięgu państwa polskiego - znaczne przesunięcie na zachód, oparcie granic zachodnich o Odrę i Nysę Łużycką, na wschodzie granica zbliżona do propozycji Curzona z 1920 r. 1945 - umowa z Czechosłowacją o przywróceniu granicy między nimi w kształcie sprzed wojny. Szczecin i Gdańsk w granicach Polski.

Konferencja Paryska 4 mocarstw w 1947 - traktat z państwami biorącymi udział w wojnie po stronie Niemiec, ustalenie nowych granic politycznych, przywrócenie niezawisłości Albanii i Etopii.

Na Dalekim Wchodzie - zmiany terytorialne objęły głównie Japonię i okupowane przez nią tereny. 1951 - traktat mocarstw zachodnich z Japonią. Rosja do dziś go nie podpisała - spór o część Kuryli u wybrzeży Japonii.

Chiny - długoletnia wojna domowa, 1949 - utworzenie ChRL (ustrój socjalistyczny). Poza jej granicami znalazł się Tajwan - stał się republiką kapitalistyczną.

Po II wojnie ożywiają się ruchy niepodległościowo-wyzwoleńcze, żywiołowy proces dekolonizacyjny. Zmiana systemy terytoriów mandatowych (Liga Narodów) na powiernictwo ONZ.

2.2 Współczesna mapa polityczna świata

To już jest trochę bardziej na temat…

Od zakończenia II wojny światowej - istotne zmiany na mapie politycznej świata, dot. zarówno granic politycznych, jak również układów geostrategicznych i gospodarczych. Liczba państw suwerennych wzrosła z 50 do 192 (w roku 1994). Proces politycznej dezintegracji, będący następstwem rozpadu wielonarodowych państw i dekolonizacji, trwa nadal.

Zaznacza się rosnąca tendencja do politycznej i gospodarczej integracji międzynarodowej - wynika z potrzeb zmian w układach produkcji i tworzenia sprawniejszej gospodarki światowej oraz z potrzeb współczesnej rewolucji naukowo-technicznej (znacząca rola handlu patentami, licencjami i know-how).

1989 - rozpad systemu socjalistycznego, 1991 - przestaje istnieć ZSRR, a w jego miejsce powstają niezawisłe republiki nadbałtyckie oraz Wspólnota Niepodległych Państw z Rosją na czele.

Utworzenie organizacji międzynarodowych o charakterze politycznym, gospodarczym, społecznym i wojskowym - podyktowane koniecznością współdziałania i ochrony określonych interesów tworzących je państw.

Mapki:

• współczesny podział polityczny świata, str. 44-45

• międzynarodowe organizacje gospodarcze, str. 46

• organizacje wojskowe po II wojnie światowej, str. 47

ONZ - główna siedziba w Nowym Jorku, utworzona w 1945, obecnie skupia 192 państwa, jest forum spotkań i kontaktów wszystkich państw, pełni ważną rolę jako mediator w konfliktach i inicjator akcji pokojowych i promujących postęp. posiada wiele wyspecjalizowanych agend (FAO, UNESCO, WHO, UNCTAD). Przy ONZ działają także komisje regionalne.

Mapka - konflikty na świecie w latach 1945-1995

Inne ważne organizacje:

• Bank Światowy

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• Ogólne Porozumienie Taryf i Ceł (GATT) - od 1995 zastąpiła je Światowa Organizacja Handlu (WTO)

• Ugrupowanie najbardziej rozwiniętych państw OECD

• NATO - założony w 1949.

• Układ Warszawski - 1955, rozwiązany po upadku systemu komunistycznego

• Komitet Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), powołany w 1975 w Helsinkach, od 1994 - OBWE

Mapka - organizacje wojskowe i polityczne, str. 50. Oprócz wcześniej wymienionych OBWE i NATO, są na niej jeszcze: OJA, LPA, OPA i Partnerstwo dla Pokoju

Wiele regionów świata przeżywa poważne trudności gospodarcze, które są źródłem napięć i wojen. Niespokojne obszary to: Półwysep Bałkański, Bliski i Środkowy Wschód, Półwysep Indochiński, Ameryka Środkowa, Afryka i obszary graniczne w byłym ZSRR.

Przez 50 lat od zakończenia II wojny światowej zaistniało ponad 150 większych lub mniejszych wojen, w których straciło życie około 16-20 mln ludzi.

Tabelka - liczba konfliktów wojennych i ofiary śmiertelne w latach 1945-85, str. 51

Dane te nie uwzględniają wojen i konfliktów wewnętrznych, w których - wg szacunków Sztokholmskiego Instytutu Badań nad Pokojem - w latach 1945-85 zginęło 6,1 mln osób. W latach 1986-2002 odnotowano 216 konfliktów zbrojnych na świecie, w tym 12 o międzynarodowym charakterze. Uczestniczyło w nich 36 państw.

Dalej pojawiają się mocno nieaktualne (z 1983 r.) dane o personelu wojskowym i uzbrojeniu - dla ciekawych: str.51-52.

2.3 Mapa polityczna Europy Środkowej

Brak jednoznacznej definicji obszaru „Europy Środkowej” - jest to spowodowane rozbieżnymi celami, a może nawet intencjami, jakimi kierują się zarówno same państwa pragnące określić swoją przynależność geopolityczną, jak i twórcy różnych koncepcji geostrategii.

Podział Europy wg G.W. Hoffmana z 1965 r.:

• Wyspy Brytyjskie

• Europa Północna

• Europa Zachodnia

• Europa Centralna: Niemcy, Szwajcaria i Austria (kraje niemieckojęzyczne)

• Europa Południowa

• Europa Wschodnia: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Albania i Jugosławia

• Związek Radziecki

Wiele opracowań po 1945 r. dzieli Europę na Zachodnią (kapitalistyczną) i Wschodnią (często z ZSRR, socjalistyczną / o centralnie sterowanej gospodarce).

Termin „Europa Środkowa” (Mitteleuropa) - pojawił się w XIX w., był wyrazem pewnej ówczesnej niemieckiej wizji geopolitycznej i ideologicznej. Pojęcie do pojawiło się po zjednoczeniu Niemiec pod nadzorem pruskim - Niemcy starały się rozszerzyć wpływy na tereny Austro-Węgier, krajów bałtyckich, Turcji i Bliskiego Wschodu. Klęska Niemiec po I wojnie światowej przekreśliła te dążenia. Powrót do idei Mitteleuropy - w koncepcjach geopolitycznych Hitlera. Ostateczny upadek koncepcji - wraz z upadkiem III Rzeszy.

Mapka - kraje bałkańskie, str. 53

Sprawa Europy Środkowej ciągle powraca w publicystyce, planowaniu gospodarczym, ,więzi historyczno-kulturowej tej części Europy, która nie jest Europą Zachodnią, ale i z różnych przyczyn odcina się od Europy Wschodniej w rozumieniu byłego ZSRR.

Wspólna cecha tego obszaru - to, że w XVIII-XX w. kraje te walczyły o niepodległość lub zachowanie suwerenności + wynikające z tego pewne podobieństwo struktury gospodarczej (rolniczo-przemysłowa, stosunkowo słabiej zurbanizowane).

Jest to obszar o dominacji słowiańskiej, ale należą do niego też Rumuni, Węgrzy, Albańczycy, Grecy, Turcy, Litwini, Łotysze i Estończycy.

Z. Brzeziński: pojęcie Europy Środkowej należy odczytywać geopolitycznie, a nie geograficznie.

W latach 90. ten termin nabrał jeszcze innego znaczenia w wyniku rozpadu „obozu socjalistycznego” - likwidacja ostrego podziału na Europę Zachodnią i Wschodnią. Powstawanie nowych wzajemnych układów, mających przyspieszyć proces zjednoczenia Europy.

Pykład: „inicjatywa pentagonalna” - Austria, Czechosłowacja, Jugosławia, Węgry i Włochy - w 1990 postanowili podjąć bliższą współpracę gospodarczą, humanitarną, ekologiczną… Później dołączyła do nich Polska - „grupa heksagonalna”.

Przykład o charakterze politycznym: „grupa wyszehradzka”: Czechosłowacja, Polska i Węgry, 1991 - porozumienie o wzajemnej współpracy.

Szczególne znaczenie spokojnej, ale możliwie szybkiej ewolucji regionu Europy Środkowej dla UE.

Polska jest w tej grupie postrzegana jako kraj mogący zdominować pozostałe kraje E. Ś. - ze względu na powierzchnię, ludność i potencjał gospodarczy.

Bardzo zainteresowane w rozwijaniu współpracy z byłą Europą Wschodnią są Niemcy (co powoduje obawy o ponowne sięganie do koncepcji Mitteleuropy).

1. Percepcja społeczna mapy politycznej

To są kompletne bzdury o jakimś podejmowaniu decyzji, mapach pamięciowych itd. - nie wiem, co to ma do geografii… JEST JAKIŚ ZUPEŁNY SURREALIZM!

Geografowie zajmujący się geografia polityczną wykazują duże zainteresowanie badaniami podejmowania decyzji (decision making) - zastanawiają się np. jakie czynniki zaważyły na decyzji państwa.

Decyzje są na ogół podejmowane po szczegółowych analizach wielu różnych informacji. Ale w praktyce mamy zazwyczaj do czynienia z różnymi decyzjami podejmowanymi zwyczajowo, podświadomie / lub wynikać ze świadomego wyboru.

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na podejmowanie decyzji w geografii jest wyobrażenie miejsca, bezpośredniego otoczenia, kraju, świata - czyli mapy pamięciowe. Staramy się ją sobie uprościć (jednak przy zachowaniu najistotniejszych i najbardziej charakterystycznych elementów tkwiących w naszej wyobraźni) - mamy w naszej świadomości przestrzenny model środowiska, ujmujący wyobrażenie odległości, kierunku, kształtu i dostępności.

Pole postrzegania - wynik oddziaływań różnych czynników, na które składają się: poziom kultury, przyjęte wartości, motywacje, cele i uczestnictwo.

J. Sonnenfeld - wyróżnia środowiska geograficzne: działania, postrzegania i behawioralne.

W rozważaniach na temat map pamięciowych często sięgamy do położenia punktu „centralnego”. Może nim być każdy punkt na globie, a koncentryczne koła wokół tego punktu („ekwidystanty”) mogą wskazywać wyraźnie wizję miejsc bliższych i dalszych. Miejsce jest „centralne” tylko dlatego, że jednostki lub grupy tak je postrzegają. Dodając do określenia punktu centralnego słowo „strategiczny”, zaczynamy myśleć geopolitycznie.

Mapy pamięciowe lub wyobrażeniowe są oparte na indywidualnej percepcji świata, prawie zawsze kształtowanej przez wpływy miejscowe, kulturę lokalne itd.

Także kierunek i orientacja zależą od percepcji i są uwarunkowane przez czynniki kulturowe, a w szczególności przez częste ukazywanie na mapach określonych informacji, związanych ze swoistego rodzaju etnocentryzmu.

Jako przykład podane są takie wyrażenia, jak: Bliski / Środkowy / Daleki Wschód, „going up to Canada” itd. - są oparte na subiektywizmie patrzącego.

Percepcja kierunku jest także łączona z centralnym położeniem.

Dalej pojawia się tabelka dot. tego, ile map poszczególnych kontynentów pojawia się w różnych atlasach (!!!)

Również percepcja odległości waha się znacznie i jest różnie odbierana w zależności od środowiska naturalnego, warunków technicznych i kulturowych oraz względów politycznych.

Wszystkie mapy zniekształcają rzeczywistość, a zasadniczym problemem dla kartografa jest zminimalizowanie tych zniekształceń.

Podstawowe elementy mapy: odwzorowanie, skala i przyjęte symbole. Od właściwego doboru tych elementów zależy czytelność mapy. Najczęściej stosowane jest odwzorowanie Merkatora, czasem Mollweidiego. (COKOLWIEK TO JEST)

Do celów politycznych publikowane są również mapy propagandowe, które często mają formę szkicu lub karykatury. Używa się ich także w wojnie psychologicznej (np. w latach zimnej wojny) - odgrywają ważną rolę w próbach „urabiania” opinii publicznej.

KONIEC

---